Điều tra nguồn tài nguyên cây thuốc qua tri thức bản địa của cộng đồng người bh’noong tại xã phước hiệp, huyện phước sơn, tỉnh quảng nam và đề xuất biện pháp bảo tồn.

ỌC N N

ỌC SƢ P M

KHOA SINH

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

iều tra nguồn tài nguyên cây thuốc qua tri thức bản địa của

cộng đồng ngƣời Bh’noong tại xã Phƣớc iệp, huyện Phƣớc

Sơn, tỉnh Quảng Nam và đề xuất biện pháp bảo tồn

Sinh viên thực hiện : Nguyễn Thị Vinh

Chuyên ngành : Cử nhân Sinh Môi Trường

Người hướng dẫn : Nguyễn Thị ào

Đà Nẵng, tháng 5/ 2013

LỜ CAM OAN

Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.

Các số liệu, kết quả nêu trong khóa luận là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công

bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Sinh viên thực hiện

Nguyễn Thị Vinh

LỜ CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này, tôi nhận đƣợc sự hƣớng dẫn tận

tình của Thạc sĩ Nguyễn Thị Đào – Giảng viên bộ môn Phân loại

học Thực vật thuộc khoa Sinh – Môi trƣờng, trƣờng Đại học Sƣ

phạm Đà Nẵng. Nhân dịp này tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân

thành nhất tới cô.

Trong quá trình hoàn thành luận văn tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ

của các thầy cô trong khoa Sinh – Môi trƣờng đã tận tình giảng

dạy, truyền đạt những kiến thức, kinh nghiệm quý báu.

Tôi cũng không quên gửi lời cảm ơn đến các cô, chú, các thầy

lang trong cộng đồng ngƣời Bh’noong tại xã Phƣớc Hiệp đã nhiệt

tình cung cấp thông tin giúp tôi hoàn thành luận văn một cách

thuận lợi.

Sau cùng, tôi xin gởi lời cảm ơn đến bạn bè đã động viên, giúp

đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu.

Đà Nẵng, tháng 05/2013

Sinh viên thực hiện: Nguyễn Thị Vinh

MỤC LỤC

ẶT VẤN Ề ............................................................................................................1

CHƢƠN 1: TỔN QUAN T L ỆU..................................................................4

1.1. TÌN ÌN N ÊN CỨU V SỬ DỤN CÂY T UỐC .........................4

1.1.1. Tình hình nghiên cứu và sử dụng cây thuốc trên Thế giới ...............................4

1.1.2. Tình hình nghiên cứu và sử dụng cây thuốc ở Việt Nam .................................6

1.2. ẶC ỂM K U VỰC N ÊN CỨU..........................................................8

1.2.1. Điều kiện tự nhiên.............................................................................................8

a. Vị trí địa lý và phạm vi hành chính.........................................................................8

b. Địa hình và địa thế..................................................................................................9

c. Địa chất và thổ nhưỡng.........................................................................................10

d. Khí hậu ..................................................................................................................10

e. Thủy văn ................................................................................................................10

1.2.2. Điều kiện kinh tế, xã hội .................................................................................10

a. Tình hình dân cư và sự phân bố dân cư................................................................10

b. Cơ sở hạ tầng ........................................................................................................11

c. Các hoạt động kinh tế............................................................................................11

C ƢƠN 2: Ố TƢỢN , ỊA ỂM, T Ờ AN, NỘ DUN V

P ƢƠN P ÁP N ÊN CỨU..........................................................................13

2.1. ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU ...........................................................................13

2.2. ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU ...............................................................................13

2.3. THỜI GIAN NGHIÊN CỨU .............................................................................13

2.4. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ..............................................................................13

2.5. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU......................................................................14

2.5.1. Phƣơng pháp điều tra thành phần loài, bộ phận sử dụng, công dụng và vùng

phân bố của cây thuốc ...............................................................................................14

a. Phương pháp phỏng vấn .......................................................................................14

b. Phương pháp khảo sát thực địa ............................................................................14

2.5.2. Phƣơng pháp xử lý số liệu...............................................................................15

C ƢƠN 3: KẾT QUẢ V B ỆN LUẬN...........................................................17

3.1. Kết quả điều tra thành phần loài cây thuốc do ngƣời Bh’noong sử dụng tại xã

Phƣớc Hiệp, huyện Phƣớc Sơn, tỉnh Quảng Nam.....................................................17

3.2. Phân tích sự đa dạng của cây thuốc do ngƣời Bh’noong sử dụng tại xã Phƣớc

Hiệp, huyện Phƣớc Sơn, tỉnh Quảng Nam…………………………………………33

3.2.1. Đa dạng về các bậc phân loại (họ, chi, loài) của cây thuốc...........................33

3.2.2. Đa dạng về số lượng loài cây thuốc trong các họ…………………………..34

3.2.3. Đa dạng về sự phân bố các loài cây thuốc theo sinh cảnh.............................35

3.2.4. Sự đa dạng về các bộ phận của cây được sử dụng làm thuốc ........................37

3.2.5. Sự đa dạng về các loại bệnh được chữa trị bằng các loài cây thuốc .............39

3.3. Danh sách các loài cây thuốc có tên trong Sách đỏ Việt Nam ..........................41

3.4. Các nhân tố ảnh hƣởng đến nguồn tài nguyên cây thuốc ..................................41

3.4.1. Kết quả điều tra về nguồn cây thuốc dùng để chữa bệnh của người Bh’noong

...................................................................................................................................41

3.4.2. Kết quả điều tra về mục đích sử dụng tài nguyên cây thuốc của người

Bh’noong ...................................................................................................................42

3.4.3. Kết quả điều tra về thái độ của người Bh’noong đối với tài nguyên cây thuốc

...................................................................................................................................43

3.4.4. Một số nguyên nhân khác................................................................................44

3.5. Đề xuất biện pháp bảo tồn và phát triển nguồn tài nguyên cây thuốc ...............44

3.5.1. Khai thác hợp lý ..............................................................................................44

3.5.2. Tư liệu hóa các bài thuốc dân tộc...................................................................44

3.5.3. Công tác bảo tồn .............................................................................................45

a. Bảo tồn nguyên vị (in – situ) .................................................................................45

b. Bảo tồn chuyển vị (ex – situ).................................................................................46

KẾT LUẬN V K ẾN N Ị ................................................................................48

4.1. KẾT LUẬN........................................................................................................48

4.2. KIẾN NGHỊ .......................................................................................................49

DAN MỤC T L ỆU T AM K ẢO...............................................................50

P Ụ LỤC ÌN

DAN MỤC BẢN B ỂU

Bảng 3.1. Danh lục các loài cây thuốc do ngƣời Bh’noong sử dụng tại xã Phƣớc

Hiệp, huyện Phƣớc Sơn, tỉnh Quảng Nam...............................................................18

Bảng 3.2. Thống kê số lƣợng họ, chi, loài cây thuốc do ngƣời Bh’noong sử dụng.33

Bảng 3.3. Thống kê số lƣợng họ, chi, loài cây thuốc của ngành Hạt kín ................34

Bảng 3.4. Thống kê số lƣợng loài cây thuốc trong các họ………………...............34

Bảng 3.5. Sự phân bố các loài cây thuốc theo sinh cảnh…………………….........35

Bảng 3.6. Sự đa dạng về các bộ phận của cây đƣợc sử dụng làm thuốc…… .........37

Bảng 3.7. Thống kê các loài cây thuốc đƣợc ngƣời Bh’noong sử dụng theo nhóm

bệnh…………………………………………………………………………..........39

Bảng 3.8. Danh sách các loài cây thuốc có tên trong Sách đỏ Việt Nam……........41

Bảng 3.9. Nguồn cây thuốc dùng để chữa bệnh của ngƣời Bh’noong………….....41

Bảng 3.10. Mục đích sử dụng tài nguyên cây thuốc của ngƣời Bh’noong………..42

Bảng 3.11. Thái độ của ngƣời Bh’noong đối với tài nguyên cây thuốc………… ..43

Bảng 3.12. Thái độ của ngƣời Bh’noong đối với việc bảo tồn tài nguyên cây

thuốc……………………………………………………………………………….46