đề xuất mô hình cảnh báo sớm khủng hoảng tiền tệ ở việt nam theo kinh nghiệm của thế giới

B浦 GIÁO D影C VÀ AÀO T萎O

TR姶云NG A萎I H窺C NGO萎I TH姶愛NG

---------o0o---------

Công trình tham d詠 Cu瓜c thi

Sinh viên nghiên c泳u khoa h丑c Tr逢運ng A衣i h丑c Ngo衣i th逢挨ng 2013

Tên công trình:

A陰 XU遺T MỌ HÌNH C謂NH BÁO S閏M KH曳NG

HO謂NG TI陰N T烏 雲 VI烏T NAM THEO KINH

NGHI烏M C曳A TH蔭 GI閏I

Nhóm ngành: Kinh doanh và Qu違n lý 1

Hà N瓜i, tháng 5 n<m β01γ

瓜i (Tp. HCM), tháng…… n<m β01γ

M影C L影C

DANH M影C CÁC B謂NG ......................................................................................... i

DANH M影C CÁC HÌNH VÀ S愛 A唄 ..................................................................... ii

DANH M影C VI蔭T T溢T ........................................................................................ iii

L云I M雲 A井U ............................................................................................................ 1

CH姶愛NG I: T蔚NG QUAN V陰 KH曳NG HO謂NG TI陰N T烏 VÀ CÁC LÝ

THUY蔭T C謂NH BÁO S閏M KH曳NG HO謂NG TI陰N T烏 TRÊN TH蔭 GI閏I .. 4

1.1. T鰻ng quan v隠 kh栄ng ho違ng ti隠n t羽 ............................................................. 4

1.1.1. CáẾ đおnh ngh┄a ................................................................................................ 4

1.1.1.1. Tごng quan vｚ tiｚn tう ................................................................................. 4

1.1.1.2. Aおnh ngh┄a khてng hoＶng tiｚn tう ............................................................... 5

1.1.2. Phân biうt và so sánh các loＴi khてng hoＶng .................................................. 8

1.1.3. Mじt sぐ nguyên nhân chính cてa khてng hoＶng tiｚn tう.................................... 9

1.1.3.1. Nguyên nhân bên trong ............................................................................ 9

1.1.3.2. Nguyên nhân bên ngoài .......................................................................... 10

1.1.3.3. Hう lつy tな các cuじc khてng hoＶng khác .................................................... 11

1.1.4. ắáẾ đじng cてa cuじc khてng hoＶng tiｚn tう ...................................................... 12

1.1.4.1. Vｚ mｐt lý thuyｘt ...................................................................................... 12

1.1.4.2. Thばc tｘ rút ra tな cuじc KHTT châu Á ...................................................... 16

1.2. Các lý thuy院t c違nh báo s噂m kh栄ng ho違ng ti隠n t羽 ................................... 19

1.2.1. Thuyｘt khてng hoＶng thｘ hう thと nhＸt .......................................................... 19

1.2.2. Thuyｘt khてng hoＶng thｘ hう thと hai ............................................................. 21

1.2.3. Thuyｘt khてng hoＶng thｘ hう thと ba .............................................................. 23

1.2.4. Thuyｘt khてng hoＶng thｘ hう thと t⇔ .............................................................. 25

CH姶愛NG 2: M浦T S渦 D萎NG MÔ HÌNH C謂NH BÁO KH曳NG HO謂NG

TI陰N T烏 TIÊU BI韻U VÀ A陰 XU遺T XÂY D衛NG MÔ HÌNH C謂NH B謂O

KH曳NG HO謂NG TI陰N T烏 CHO VI烏T NAM ................................................... 26

2.1. M瓜t s嘘 d衣ng mô hình c違nh báo KHTT tiêu bi吋u .................................... 26

2.1.1. Mô hình hげi quy logit ........................................................................................ 26

2.1.2. Mô hình tín hiうu ................................................................................................ 26

2.1.3. Mô hình Neuro Fuzzy ........................................................................................ 28

2.1.4. Mô hình chuyあn đごi trＴng thái Markov ....................................................... 29

2.2. A隠 xu医t xây d詠ng mô hình c違nh báo KHTT cho Vi羽t Nam .................. 31

2.2.1. Lばa chがn dＴng mô hình ............................................................................... 31

2.2.1.1. Mô hình Neuro Fuzzy ................................................................................... 31

2.2.1.2. Mô hình tín hiうu ........................................................................................... 31

2.2.1.3. Mô hình chuyあn đごi trＴng thái Markov ....................................................... 32

2.2.1.4. Mô hình logit ................................................................................................ 32

2.2.2. Lばa chがn biｘn sぐ, dの liうu và dＸu dば kiｘn .................................................... 33

2.2.2.1. Xây dばng biｘn sぐ đＴi diうn cho khてng hoＶng tiｚn tう ............................... 33

2.2.2.2. Lばa chがn các biｘn sぐ tác đじng, dの liうu và dＸu dば kiｘn ......................... 35

2.2.3. Các kｘt quＶ và mじt sぐ bàn luｆn ........................................................................ 45

2.2.4. Aánh giá táẾ đじng cてa các biｘn trong mô hình .......................................... 48

2.3. Ki吋m đ鵜nh s詠 phù h嬰p c栄a mô hình v噂i Vi羽t Nam vƠ đánh giá 逢u ậ

nh逢嬰c đi吋m c栄a mô hình ........................................................................................ 50

2.3.1. Kiあm đおnh sば phù hぢp cてa mô hình vずi Viうt Nam ...................................... 50

2.3.2. Aánh giá ⇔u – nh⇔ぢẾ điあm cてa mô hình ..................................................... 52

CH姶愛NG 3: D衛 BÁO NGUY C愛 X謂Y RA KH曳NG HO謂NG TI陰N T烏 雲

VI烏T NAM TRONG TH云I GIAN T閏I VÀ G営I Ý CÁC CHÍNH SÁCH........ 59

3.1. Nguy c挨 x違y ra KHTT 荏 Vi羽t Nam trong th運i gian t噂i .......................... 59

3.1.1. Tな mô hình hげi quy tずi thばc tiいn ぞ Viうt Nam ............................................. 59

3.1.2. Các kおch bＶn KHTT ぞ Viうt Nam .................................................................. 61

3.1.2.1. Kおch bＶn KHTT thｘ hう thと nhＸt.............................................................. 61

3.1.2.2. Kおch bＶn KHTT thｘ hう thと hai................................................................ 62

3.1.2.3. Kおch bＶn KHTT thｘ hう thと ba ................................................................. 63

3.1.2.4. Kおch bＶn KHTT thｘ hう thと t⇔ ................................................................. 64

3.2. G嬰i ý các chính sách trung và dài h衣n ng<n ng瑛a KHTT 荏 Vi羽t Nam 66

3.2.1. Các chính sách kinh tｘ v┄ mô ....................................................................... 67

3.2.2.1. Chính sách tiｚn tう ........................................................................................ 67

3.2.2.2. Chính sách tài khóa và sば phぐi hぢp vずi chính sách tiｚn tう ......................... 68

3.2.2.3. Chính sách tぴ giá và quＶn lý dば trの ngoＴi hぐi ............................................ 71

3.2.2.4. Sば nhＸt quán giのa các chính sách kinh tｘ v┄ mô.......................................... 73

3.2.2.5. Nâng cao tính minh bＴch thông tin v┄ mô và đánh giá rてi ro ...................... 74

3.2.2. Các giＶi pháp cてng cぐ thお tr⇔ぜng tài chính ................................................. 76

3.2.3. Nợng Ếao n<ng ệばc cてa ẾáẾ Ế¬ quan quＶn lý tài chính, tiｚn tう ................... 77

K蔭T LU一N .............................................................................................................. 79

DANH M影C TÀI LI烏U THAM KH謂O ............................................................... 81

i

DANH M影C CÁC B謂NG

B違ng 2.1. Các bi院n đ逢嬰c l詠a ch丑n đ吋 đ逢a vào mô hình h欝i quy ............................. 36

B違ng 2.2. Các bi院n t逢挨ng tác ................................................................................... 42

B違ng 2.3. T鰻ng h嬰p k院t qu違 các mô hình h欝i quy thu đ逢嬰c .................................... 46

B違ng 2.4. Phân lo衣i các tín hi羽u d詠 báo đúng và sai c栄a mô hình .......................... 48

B違ng 2.5. Th嘘ng kê 違nh h逢荏ng c壱n biên c栄a các bi院n đ挨n lên xác su医t KHTT ..... 49

B違ng 2.6. Th嘘ng kê các giá tr鵜 逢噂c tính xác su医t KHTT 荏 Vi羽t Nam ..................... 51

ii

DANH M影C CÁC HÌNH VÀ S愛 A唄

Hình 1.1. L逢嬰ng suy gi違m s違n l逢嬰ng c栄a kh栄ng ho違ng ti隠n t羽 ............................... 14

Hình 1.2. Hi羽u 泳ng tuy院n J v隠 s詠 thay đ鰻i trong tài kho違n vãng lai theo th運i gian

d逢噂i tác đ瓜ng c栄a đ欝ng n瓜i t羽 gi違m giá ................................................................... 16

Hình 1.3. C挨 ch院 x違y ra kh栄ng ho違ng ti隠n t羽 th院 h羽 th泳 nh医t ................................. 20

Hình 1.4. C挨 ch院 x違y ra kh栄ng ho違ng ti隠n t羽 th院 h羽 th泳 hai ................................... 22

Hình 1.5. C挨 ch院 x違y ra kh栄ng ho違ng ti隠n t羽 th院 h羽 th泳 ba .................................... 24

Hình 2.1. T益 giá danh ngh┄a và t益 giá th詠c ............................................................. 54

Hình 2.2. Tài kho違n vãng lai c栄a Vi羽t Nam 2007Q1- 2012Q3 ............................... 55

Hình 2.3. T<ng tr逢荏ng xu医t kh育u và d詠 tr英 ngo衣i t羽 (yoy) ..................................... 56

Hình 2.4. Quan h羽 gi英a t<ng tr逢荏ng tín d映ng n瓜i đ鵜a và CPI (yoy) ........................ 57

Hình 2.5. N嬰 n逢噂c ngoài ng逸n h衣n/D詠 tr英 ngo衣i t羽 ................................................. 58

Hình 3.1. K鵜ch b違n KHTT th院 h羽 th泳 nh医t .............................................................. 62

Hình 3.2. K鵜ch b違n KHTT th院 h羽 th泳 hai ................................................................ 63

Hình 3.3. K鵜ch b違n KHTT th院 h羽 th泳 ba ................................................................. 64

Hình 3.4. K鵜ch b違n KHTT th院 h羽 th泳 t逢 .................................................................. 65

Hình 3.5. D詠 tr英 ngo衣i t羽 t嘘i 逢u v噂i đ逢運ng chi phí c壱n biên và l嬰i ích c壱n biên ... 73

iii

DANH M影C VI蔭T T溢T

I. DANH MっC VIｗT TｇT TIｗNG ANH

Chの viｘt tｈt GiＶi ngh┄a ắiｘng Anh GiＶi ngh┄a ắiｘng Viうt

CPI Consumer Price Index Ch雨 s嘘 giá tiêu dùng

ECB European Central Bank Ngân hàng Trung 逢挨ng Châu Âu

EU European Union Liên minh Châu Âu

EWS Early Warning System Mô hình c違nh báo s噂m

FDI Foreign Direct Investment A亥u t逢 tr詠c ti院p n逢噂c ngoài

GDP Gross Domestic Product T鰻ng s違n ph育m qu嘘c dân

GNP Gross national product T鰻ng s違n ph育m qu嘘c n瓜i

IFS International Financial

Statistics Th嘘ng kê tài chính th院 gi噂i

IMF International Monetary Fund Qu悦 ti隠n t羽 qu嘘c t院

OECD

Organisation for Economic

Co-operation and

Development

T鰻 ch泳c H嬰p tác và Phát tri吋n Kinh

t院

UNCTAD United Nation Conference on

Trade and Development

H瓜i ngh鵜 Liên hi羽p qu嘘c v隠

Th逢挨ng m衣i và Phát tri吋n

WB World bank Ngân hàng th院 gi噂i

WTO World Trade Organization T鰻 ch泳c Th逢挨ng m衣i Qu嘘c t院

WGI World Government Indicators Các ch雨 s嘘 v隠 Chính ph栄 trên th院

gi噂i

yoy Year on year So v噂i 1β tháng tr逢噂c

iv

II. DANH MっC VIｗT TｇT TIｗNG VIぅT

Chの viｘt tｈt GiＶi ngh┄a ắiｘng Viうt

CSTT Chính sách ti隠n t羽

KHTT Kh栄ng ho違ng ti隠n t羽

KHTC Kh栄ng ho違ng tài chính

KHKT Kh栄ng ho違ng kinh t院

NHNN Ngân hàng Nhà n逢噂c

NHTW Ngân hàng Trung 逢挨ng

NSNN Ngân sách Nhà n逢噂c

1

L云I M雲 A井U

1. Tính c医p thi院t c栄a đ隠 tƠi:

Sau chi院n tranh th院 gi噂i th泳 hai, kinh t院 th院 gi噂i b逸t đ亥u 鰻n đ鵜nh, tuy nhiên s詠

xu医t hi羽n th逢運ng xuyên c栄a các cu瓜c kh栄ng ho違ng tài chính - ti隠n t羽 đư làm các

n逢噂c ph違i nhìn l衣i mô hình kinh t院 đang v壱n hành c栄a mình. M荏 đ亥u là cu瓜c kh栄ng

ho違ng ti隠n t羽 châu Âu 1991-199β, sau đó là Mehico 1994-1995, Thái Lan 1997-

1998, Brazil 1999, Argentina β001 và β008,vv. Có th吋 nói, trên con đ逢運ng phát

tri吋n, các n隠n kinh t院 m噂i n鰻i đư ph違i tr違 giá không ít cho các cu瓜c kh栄ng ho違ng

ti隠n t羽 (KHTT). KHTT làm s映t gi違m GDP, t<ng t雨 l羽 th医t nghi羽p, tháo l逢u các dòng

v嘘n làm n隠n kinh t院 v┄ mô m医t s詠 鰻n đ鵜nh. B茨ng ch泳ng là cu瓜c kh栄ng ho違ng ti隠n t羽

châu Á n<m 1997-1998 đư làm Thái Lan m医t 10,5% GDP, Indonesia m医t 1γ,1% và

Malaysia m医t 7,4% (tác gi違 tính toán trên s嘘 li羽u c栄a Worldbank). Vi羽t Nam c┡ng

không ph違i là ngo衣i l羽 khi c┡ng ch鵜u 違nh h逢荏ng m瓜t ph亥n t瑛 cu瓜c kh栄ng ho違ng này.

Theo nh英ng nghiên c泳u g亥n đây, KHTT th逢運ng x違y ra theo sau kh栄ng ho違ng

ngân hàng do các v医n đ隠 v隠 n嬰 x医u và làm kh栄ng ho違ng 荏 các ngân hàng tr亥m tr丑ng

thêm, v逢嬰t ra kh臼i t亥m ki吋m soát. Trong b嘘i c違nh cu瓜c kh栄ng ho違ng tài chính M悦

β008 v瑛a qua đi, kh栄ng ho違ng n嬰 công châu Âu l衣i leo thang và ch逢a tìm đ逢嬰c l嘘i

thoát, Vi羽t Nam l衣i là n逢噂c theo đu鰻i chính sách ki吋m soát t雨 giá h嘘i đoái, ph亥n nào

neo gi英 VND v噂i USD, m瓜t yêu c亥u đ員t ra là c亥n ph違i có m瓜t mô hình hi羽u qu違 v隠

c違nh báo s噂m kh栄ng ho違ng ti隠n t羽, qua đó Vi羽t Nam có th吋 ho衣ch đ鵜nh các chính

sách v┄ mô phù h嬰p, đi隠u ch雨nh các chính sách hi羽n hành, tránh m瓜t cu瓜c kh栄ng

ho違ng không đáng có. Có th吋 th医y vi羽c phát tri吋n các mô hình c違nh báo 荏 Vi羽t Nam

còn là m瓜t v医n đ隠 t逢挨ng đ嘘i m噂i m飲 và ch逢a đ逢嬰c nghiên c泳u sâu, đ欝ng th運i, m瓜t

s嘘 bài nghiên c泳u v隠 Vi羽t Nam tr逢噂c đó c┡ng đư không còn đ栄 tính c壱p nh壱t thông

tin và d英 li羽u. Vì v壱y, nhóm đư quy院t đ鵜nh th詠c hi羽n m瓜t bài nghiên c泳u đ吋 đ隠 xu医t

xây d詠ng m瓜t mô hình c違nh báo s噂m kh栄ng ho違ng ti隠n t羽 hi羽u qu違 và c壱p nh壱t.

2. T鰻ng quan tình hình nghiên c泳u

M荏 đ亥u trong vi羽c nghiên c泳u, Krugman n<m 1979 đư đ隠 xu医t mô hình d詠

báo kh栄ng ho違ng ti隠n t羽 th院 h羽 th泳 nh医t và sau đó đ逢嬰c Flood và Garber (1984) c違i