Đề cương sinh lý động vật 2

Thạch Văn Mạnh TYD-K55

1

ĐỀ CƢƠNG ÔN THI HẾT HỌC PHẦN

MÔN: Sinh lý động vật 2

Học kỳ II năm học 2012-2013

Câu 1 : Hãy trình bày quá trình tiêu hoá cơ học và tiêu hoá hoá học trong xoang

miệng. Giải thích sự điều tiết nƣớc bọt của thần kinh thông qua phản xạ không

điều kiện và có điều kiện?

Tiêu hóa ở miệng gồm 3 gđ:

+ Lấy thức ăn và nước uống

+ Nhai và tẩm thức ăn với nước bọt

+ Nuốt

Diễn ra với 2 quá trình: tiêu hóa cơ học do nhai và tiêu hóa hóa học do các enzym

trong nước bọt.

1/ Lấy thức ăn và nước uống:Nhờ thị giác và khứu giác, xúc giác, vị giác,

Mỗi loài gia súc có cách lấy thức ăn, nước uống khác nhau:

+ Lợn chủ yếu dùng mũi và môi

+ Trâu, bò chủ yếu bằng lưỡi

+ Ngựa chủ yếu dùng môi trên và răng cửa

Đv ăn thịt, ăn cỏ, ăn tạp có cách lấy nước uống và thức ăn lỏng khác nhau: Đv ăn thịt

thè lưỡi cong như cái thìa để lấy, còn các loài khác nhờ áp lực xoang miệng

2/ Tiêu hóa cơ học ( Nhai):

-Là động tác phối hợp giữa đầu , răng, má và lưỡi để cắt xé, nghiền nát thức ăn, rồi

tẩm đều thức ăn với nước bọt và viên thành các viên để nuốt đc dễ dàng.

- Thức ăn kích thích niêm mạc miệng,hưng phấn theo thần kinh hướng tâm vào hành

tủy kích thích trung khu nhai và đi lên vỏ não.Xung động truyền ra được dẫn đến các

cơ nhai gây nên vận động nhai.

- Nhai còn tạo sự kích thích tiết các dịch tiêu hóa, và sự vận động dạ dày, ruột 1 cách

phản xạ, chuẩn bị tốt cho quá trình tiêu hóa

- Giữa các loài gia súc động tác nhai khác nhau:

+ ĐV ăn thịt : Nhờ hoạt động lên xuống mạnh của hàm dưới để ép nát thức ăn giữa 2

hàm, răng nanh để cắt xé, răng hàm để ngiền nát

+ ĐV ăn cỏ:Sự vận động qua lại của hàm dưới để nhai nghiền thức ăn , hàm trên như

1 cái bàn thớt để chặt và băm cỏ

+ ĐV ăn tạp: khi nhai vận động lên xuống của hàm dưới nhiều hơn vận động qua

lại.Khi ăn 2 mép k đóng chặt, khiến 1 luồng không khí lọt ra qua mép phát ra âm

thanh đặc trưng.

+ ĐV nhai lại lại có 2 lần nhai:lần 1 nhai sơ bộ rồi nuốt xuống dạ cỏ, sau đó ợ lên nhai

lại kỹ hơn nên tốn khá nhiều năng lượng.

3/ Tiêu hóa hóa học:

a/ Tiết nước bọt:

Nc bọt là 1 dich thể tiết ra từ: tuyến mang tai, tuyến dưới hàm và tuyến dưới lưỡi

Thạch Văn Mạnh TYD-K55

2

*/ Thành phần:

+ Nước 99 -99,4%

+ Vật chất khô 0,6 – 1% trong đó 2/3 là protein, chủ yếu là mucoproteit tạo chất nhầy

muxin và các enzim: amilaza, maltaza, còn lại là muối clorua, cacbonat,sunphat, đặc

biệt là NaHCO3 có nhiều ở loài nhai lại.

+ Chất diệt khuẩn Lysozim

+ Ngoài ra có 1 số sản phẩm trao đổi chất, mảnh nhỏ niêm mạc bong tróc, VSV và

bạch cầu.

*/ Tính chất của nước bọt:

+ Màu ánh sữa, có khi loãng, khi dính

+ tỷ trọng 1,002- 1,009

+ pH từ 7,3 --> 8,1. Ngựa, chó : 7,36 .Trâu, bò : 8,1. Lợn :7,32

b/ Tác dụng của nước bọt:

-Tẩm ướt thức ăn tạo viên cho dễ nuốt

- Làm trơn và bảo vệ màng nhầy xoang miệng, tránh các xây xát cơ giới

- Phân giải tinh bột:

Amilaza

tinh bột chín ------------------> mantoza + Dextrin

Mantaza

Mantoza --------------------> 2 Glucoza ( lợn, người )

- Hòa tan NaCL và đường trong thức ăn... kích thích tính thèm ăn, tăng tiết nước bọt,

tiêu hóa tốt

- Tác dụng diệt khuẩn nhờ Lysozim hòa tan màng các vi khuẩn

- loài nhai lại: Lượng nước bọt nhiều, độ kiềm cao đảm bảo độ ẩm, độ kiềm thích hợp

cho dạ cỏ và nước bọt chứa nhiều Vitamin C thuận lợi hệ VSV dạ cỏ phát triển.Đặc

biệt nước bọt nhiều Ure xuống dạ cỏ được VSV sử dụng, chuyển thành protein VSV

- Thải nhiệt (Trâu, chó tuyến mồ hôi kém phát triển)

- Khi có chất bẩn, sỏi, sạn, chất độc... vào miệng thì nước bọt có tác dụng tẩy rửa,

tránh tổn thương niêm mạc miệng.

c/ Đặc điểm tiết nước bọt ở các loài gia súc:

- Lợn: tuyến mang tai tiết liên tục, thức ăn khác nhau có ảnh hưởng lớn tới lượng nước

bọt tiết ra.Nước bọt nhiều Amilaza, Mantaza hơn các loài khác giúp tiêu hóa tinh bột.

Sự tiết nước bọt thay đổi theo độ tuổi nhất là khi cai sữa chuyển sang khẩu phần thực

vật.

lợn tiết 15L / 24h

- Trâu, bò: tiết 60L/ 24h. tuyến mang tai tiết liên tục, tuyến dưới hàm và dưới lưỡi chỉ

tiết khi ăn.Hoạt động của tuyến mang tai phụ thuộc vào sự hình thành và phát triển

của dạ cỏ. Bê đang bú sữa dạ cỏ chưa phát triển, tuyến mang tai hầu như không hoạt

động, tuyến dưới hàm và dưới lưỡi tiết nhiều hơn.Khi chuyển sang ăn cỏ hoạt động

lên men VSV dạ cỏ tăng thì tuyến mang tai tăng hoạt động và tiết nhiều, độ kiềm cao

đảm bảo độ ẩm, độ kiềm cho VSV dạ cỏ phát triển.

- Ngựa: Chỉ tiết nước bọt khi ăn.Thức ăn vào miêng sau 10-20 lần nhai ngựa mới bắt

đầu tiết nước bọt.Thức ăn càng khô, thô, thời gian nhai càng lâu, lượng nước bọt càng

nhiều. Nếu thêm vào thức ăn 1 số chất như muối, men bia... thì nước bọt tiết càng

nhiều.Ngựa tiết 40L/24h.

Thạch Văn Mạnh TYD-K55

3

d/ Cơ chế của sự tiết nước bọt: cơ chế thần kinh:

- Phản xạ không điều kiện:Thức ăn chạm vào niêm mạc miêng 1-30 giây nước bọt bắt

đầu tiết.

+ Thụ quan : là ác thụ quan hóa học và cơ giới trong niêm mạc miệng, lưỡi, má, tiếp

nhận kích thích do thức ăn ( kích thích hóa, lý, nhiệt độ)

+ Thần kinh truyền vào:Dây V ( tam thoa), dây VII( Thần kinh mặt), dây IX ( lưỡi

hầu), dây X( mê tẩu)

+ trung khu tiết nước bọt ở hành tủy

+ Thần kinh truyền ra:các sợi giao cảm ( gây tiết nước bọt đặc, nhiều muxin và men),

sợi phó giao cảm( gây tiết nước bọt loãng, ít vật chất khô)

Phản xạ có điều kiện: con vật chi mới nhìn thấy, ngửi thấy thức ăn đã tiết nước bọt.

+ Thụ quan: cơ quan phân tích thị giác. khứu giác

+ Thần kinh truyền vào :các sợi hướng tâm từ mũi và võng mạc mắt đi và trung khu

khứu giác và thị giác ỏ vỏ não.

+ Trung khu TK: vỏ não

+ TK truyền ra: Từ thần kinh tiết nước bọt ở vỏ não --> hành tủy -->sợi giao cảm và

phó giao cảm

Thực tế: tiết nước bọt là phối hợp của PXKĐK và PXCĐK. PXCĐK đóng vai trò

quan trọng --> chế biến thức ăn có mùi vị ngon, cho ăn đúng giờ,kèm tín hiệu báo...là

những tác nhân kích thích làm nâng cao chất lượng nước bọt tiết ra và hiệu suất tiêu

hóa.

CÂU 2: Hãy trình bày thành phần của dịch vị? Nói rõ sự tạo HCl, các dạng HCl,

hàm lƣợng HCl và tác dụng của HCl trong dịch vị (dạ dày đơn)?

1/ Đặc tính,thành phần của dịch vị:

-Đặc tính: dịch thể trong suốt, tính axit mạnh: Chó pH = 1,5-2,0. Lợn : 2,5-3,0. Bò: 2,17-

3,14.

Ngựa : 1,5-3,1

-Thành phần

+ 99,5% nước

+ 0,5% VCK

Vô cơ:muối Cl-

-

, SO4 -

, PO4-

của Na+

, K+

,Mg++,Ca++,đặc biệt HCl.

Hữu cơ:Protein( men, muxin), axit hữu cơ, axit lactic, uric...

2/ Sự tạo HCl:

HCl hình thành trong t/b vách phần thân vị dạ dày

anhydraza cacbonic

CO2 + H2O--------------------------------> H2CO3 <----> H+

+ HCO3

-

NaCl ( thức ăn)---------> Na+

+ Cl-+

Cl￾từ máu vào t/b vách kết hợp H+

H

+ +Cl

-

---------> HCl

HCO3

-

+ Na+

---------> NaHCO3 ( một phần vào máu tạo kiềm dự trữ, một phần chuyển

vào tuyến nước bọt tạo độ kiềm trong nước bọt nhất là đối với loài nhai lại)

3/ HCl trong dịch vị tồn tại ở 2 dạng:

Kết hợp:HCl + muxin+protein TĂ

Tự do:yếu tố chính quyết định pH dịch vị

Thạch Văn Mạnh TYD-K55

4

HCl tổng số = axit tự do + axit kết hợp + photphat axit và các axit hữu cơ

4/ Tác dụng của HCl:

- Diệt khuẩn ( Vk lẫn trong thức ăn). Riêng với lợn con dưới 45 ngày tuổi, HCl dịch vị ít,

nó nhanh chóng kết hợp với dịch nhầy tạo môi trường gần trung tính, E.coli phát triển gây

rối loạn tiêu hóa( ỉa phân trắng)

- Trương nở protein, hòa tan colagen trong mô liên kết bao bọc quanh các bó cơ,

Nucleoprotein tạo điều kiện cho pepsin phân giai protein.

- Hoạt hóa các enzim tiêu hóa protein

Pepsinogen-----------------------------> Pepsin

(Không hoạt động) H+

( Hoạt động)

- Tạo pH thuận lợi cho pepsin hoạt động (pH = 1,5 – 2,0)

- Kích thích tiết dịch tụy

- Gây phản xạ đóng mở cơ vòng hạ vị

CÂU 3: Hãy kể tên các enzyme có trong dịch vị? Trình bày tác dụng của các

enzyme đó trong quá trình tiêu hoá thức ăn?. Hãy giải thích cơ chế tự bảo vệ của

dạ dày đối với sự tấn công của HCL và các enzyme?

1/ Các enzim trong dịch vị:

a/ Enzim tiêu hóa protein:

- pepsin: là emzim chủ yếu do tế bào chủ tiết ra dưới dạng pepsinogen

HCl

pepsinogen-------------->pepsin

protein -----------------> Albumoz + pepton + a.a

pH = 1,5 -2,5

pepsin thủy phân protein thịt và máu nhanh hơn so với protein trứng và colagen ( bạc

nhạc) và gân

- Catepxin: tác dụng giống pepsin, thủy phân protein và 1 số mạch peptit thành a.a, hoạt

động thích hợp tại pH= 4 – 5. Vị vậy catepxin chủ yếu hoạt dộng mạnh ở đv bú sữa, khi

hàm lượng HCL thấp.

- Gelatinaza và colagenaza :là những enzim tiêu hóa dây chằng, gân, protein của các tổ

chức liên kết thành các mạch peptit và a.a

- kimozin: là enzim ngưng kết sữa

Kimozin

Ca 2+

caseinogen ----------------------> casein --------------------->caseinat caxi

enzim này tác dụng trong môi trường axit yếu, trung tính và kiềm yếu với sự có mặt của

muối Ca.

Enzim này chủ yếu trong dịch vị của gia súc non đang bú sữa, về sau không còn tác dụng

nữa .Không có Kimozin sữa lỏng chảy xuống ruột nhanh chóng, gây ỉa chảy.

b/ Tiêu hóa mỡ:

Lipaza, hàm lượng ít và trong dạ dày không có muối mật nên lipaza hoạt động rất yếu.

Riêng đv sơ sinh đang trong thời kỳ bú sữa có prolipaza từ nước bọt xuống có tác dụng

tiêu hóa mỡ

c/ Tiêu hóa gluxit: