Dạy học các bài thơ nôm đường luật trong sách giáo khoa Ngữ văn 11 theo đặc trưng thể loại

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

HÀ THỊ THU HUYỀN

DẠY HỌC CÁC BÀI THƠ NÔM ĐƢỜNG LUẬT

TRONG SGK NGỮ VĂN 11 THEO ĐẶC TRƢNG THỂ LOẠI

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thái Nguyên, năm 2010

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

HÀ THỊ THU HUYỀN

DẠY HỌC CÁC BÀI THƠ NÔM ĐƢỜNG LUẬT

TRONG SGK NGỮ VĂN 11 THEO ĐẶC TRƢNG THỂ LOẠI

CHUYÊN NGÀNH: LL&PP DẠY HỌC VĂN – TIẾNG VIỆT

Mã số: 60.14.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS HOÀNG HỮU BỘI

Thái Nguyên, năm 2010

LỜI CẢM ƠN

Em xin đƣợc bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc của mình tới

PGS. TS Hoàng Hữu Bội – ngƣời thầy đã tận tâm hƣớng dẫn, giúp đỡ em

trong quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn này.

Em xin chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong khoa Ngữ Văn

và khoa Sau đại học - trƣờng Đại học Sƣ phạm Thái Nguyên – Đại học Thái

Nguyên, đã tạo điều kiện - giúp đỡ em trong quá trình học tập, nghiên cứu và

hoàn thành luận văn.

Cuối cùng, em xin gửi lời cảm ơn tới gia đình và bạn bè đã tạo điều

kiện, giúp đỡ, động viên em trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn.

Tác giả luận văn

Hà Thị Thu Huyền

CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

THPT : Trung học phổ thông

PT : Phổ thông

NXB : Nhà xuất bản

GS : Giáo sƣ

GV : Giáo viên

HS : Học sinh

SGK : Sách giáo khoa

TPVC : Tác phẩm văn chƣơng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

MỤC LỤC

Trang

A. PHẦN MỞ ĐẦU:.......................................................................................3

1/ Lí do chọn đề tài. ......................................................................................3

2/ Lịch sử vấn đề...........................................................................................4

3/ Mục đích nghiên cứu.................................................................................6

4/ Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu:............................................................6

5/ Nhiệm vụ nghiên cứu...............................................................................7

6/ Phƣơng pháp nghiên cứu...........................................................................7

B. PHẦN NỘI DUNG:………………………………………………………………..…...10

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI:...10

1. 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN:...............................................................................10

1.1.1. Khái niệm thơ Nôm Đƣờng luật:....................................................10

1.1.2. Đặc trƣng thể loại của thơ Nôm Đƣờng luật:..................................10

1.2.2/ Đặc trƣng về hình thức nghệ thuật: ................................................26

1.2/ CƠ SỞ THỰC TIỄN:...........................................................................30

CHƢƠNG II: ĐỊNH HƢỚNG DẠY HỌC CÁC TÁC PHẨM THƠ

NÔM ĐƢỜNG LUẬT THEO ĐẶC TRƢNG THỂ LOẠI.........................35

2.1. Thực trạng dạy học thơ Nôm Đƣờng luật trong trƣờng phổ thông:.......35

2.1.1/ Học sinh THPT với thơ Nôm Đƣờng luật: .....................................35

2.1.2/ Giáo viên với việc dạy các văn bản thơ Nôm Đƣờng luật: .............41

2.2/ Xác định nội dung và phƣơng pháp dạy học các văn bản thơ Nôm

Đƣờng luật có trong SGK ngữ văn 11 theo đặc trƣng thể loại. ....................59

2.2.1/ Xác định nội dung bài dạy: ............................................................59

2.2.2/ Phƣơng pháp dạy học: ...................................................................68

CHƢƠNG III: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM .............................................81

3.1. Thiết kế dạy học thơ Nôm Đƣờng luật theo đặc trƣng thể loại. ............81

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

3.2. Tổ chức dạy thực nghiệm. ....................................................................97

3.2.1. Chọn lớp thực nghiệm và thời gian thực nghiệm............................97

3.2.2. Kết quả thực nghiệm:.....................................................................97

3.3. Đánh giá:..............................................................................................99

C. PHẦN KẾT LUẬN................................................................................100

TÀI LIỆU THAM KHẢO..........................................................................101

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

A. PHẦN MỞ ĐẦU:

1/Lí do chọn đề tài.

1.1/ Vấn đề dạy học TPVC theo thể loại đã đƣợc đặt ra từ lâu (từ những

năm 70 của thế kỉ XX), những vấn đề cơ bản, đƣờng hƣớng chung của các thể

loại lớn đã đƣợc bàn đến. Song, đi vào tác phẩm cụ thể lại đòi hỏi vận dụng

một cách sáng tạo các đƣờng hƣớng chung, riêng phần thơ Nôm Đƣờng luật

trong các văn bản cụ thể vừa đƣợc lựa chọn vào chƣơng trình SGK mới cũng

chƣa có công trình nào đề cập đến một cách đầy đủ. Do đó, chúng tôi mạnh

dạn chọn đề tài “ Dạy học các bài thơ Nôm Đường luật trong sách giáo

khoa ngữ văn 11 theo đặc trưng thể loại” với hi vọng có thể đóng góp thêm

một tiếng nói nhỏ bé vàovấn đề lí thuyết dạy học TPVC theo loại thể.

1.2/ Chƣơng trình SGK mới của môn Ngữ văn đƣợc thực thi từ năm học

2006-2007 có sự lựa chọn và xếp thành từng cụm thể loại các văn bản văn

học. Riêng thể loại thơ Nôm Đƣờng luật hiện nay SGK ngữ văn 11 chƣơng

trình nâng cao có 5 bài: Tự tình (bài II- Hồ Xuân Hƣơng), Thu điếu (Nguyễn

Khuyến), Tiến sĩ giấy (Nguyễn Khuyến), Thương vợ (Tú Xƣơng), Vịnh khoa

thi hương (Tú Xƣơng); SGK ngữ văn 11 chƣơng trình chuẩn có 3 bài: Tự tình

(bài II- Hồ Xuân Hƣơng), Thu điếu (Nguyễn Khuyến), Thương vợ (Tú

Xƣơng). Khi thực thi chƣơng trình này, giáo viên và học sinh chƣa hết những

khó khăn, lúng túng trong việc dạy học các văn bản thơ Nôm Đƣờng luật ấy

theo đặc trƣng thể loại của nó. Do đó, chúng tôi đã chọn đề tài này với mong

muốn tìm đƣợc những biện pháp khắc phục khó khăn khi giảng dạy các văn

bản đó. Trƣớc hết phục vụ cho chính mình, psau đó góp phần cùng các bạn

đồng nghiệp dạy tác phẩm thơ Nôm Đƣờng luật trong trƣờng phổ thông đạt

kết quả cao.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

2/ Lịch sử vấn đề.

2.1/ Vấn đề giảng dạy TPVC theo loại thể đã có một số công trình:

Vµo nh÷ng n¨m 70 của thế kỉ XX, vÊn ®Ò d¹y häc TPVC theo thÓ lo¹i

®-îc quan t©m trong cuèn “ VÊn đề giảng dạy tác phẩm văn chương theo

loại thể” do GS Trần Thanh Đạm làm chủ biên, NXB GD, 1971.Công trình

®Ò cËp ®Õn ®Æc tr-ng lo¹i thÓ th¬, truyÖn; ph-¬ng ph¸p ®Æc thï d¹y th¬,

truyÖn; vÊn ®Ò gi¶ng d¹y mét sè thÓ tµi v¨n häc ®Æc biÖt. Có thể cho rằng: đây

là công trình đầu tiên đi sâu nghiên cứu vấn đề dạy học tác phẩm văn chƣơng

theo đặc trƣng thể loại.Công trình đã có những đóng góp quan trọng đối với

bộ môn phƣơng pháp dạy học tác phẩm văn chƣơng nói chung và phƣơng

pháp dạy học tác phẩm văn chƣơng theo đặc trƣng thể loại nói riêng. Công

trình cũng là cơ sở khoa học, làm căn cứ khoa học, là một nguồn tƣ liệu quan

trọng cho các công trình nghiên cứu phƣơng pháp dạy học tác phẩm văn

chƣơng sau này. Khi dạy học tác phẩm văn chƣơng, giáo viên có thể tham

khảo cuốn sách để tìm ra con đƣờng dạy học đạt kết quả.

- Cuốn Phương pháp dạy học tác phẩm văn chương( theo loại thể)

của tác giả Nguyễn Viết Chữ, NXB Đại học sƣ phạm, 2004 đã đóng góp

nhất định về mặt lí luận dạy học tác phẩm văn chƣơng theo đặc trƣng thể loại.

Cuốn sách có hai phần: phần I đề cập đến Những vấn đề chung liên quan đến

phương pháp dạy học tác phẩm văn chương. Phần II đi sâu nghiên cứu

Phương pháp và biện pháp dạy học tác phẩm văn chương theo loại thể. Cuốn

sách đã hệ thống lại cách nhìn vào môn văn, các phƣơng pháp, biện pháp, câu

hỏi và cách thức chiến thuật, góp thêm tiếng nói về việc vận dụng các phƣơng

pháp, biện pháp vào các thể tài cụ thể trong nhà trƣờng mà ngƣời giáo viên

đứng lớp phải giải quyết.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5

Nh÷ng tµi liÖu quan träng trªn tuy kh«ng mang néi dung trùc tiÕp vÒ

ph-¬ng ph¸p d¹y häc th¬ N«m §-êng luËt theo ®Æc tr-ng thÓ lo¹i nh-ng nã

cã t¸c dông gi¸n tiÕp, lµ c¬ së ®Ó chóng t«i triển khai luËn v¨n nµy.

2.2/ Vấn đề dạy học thể loại thơ Nôm Đƣờng luật từ khi đƣợc lựa chọn

trong SGK Ngữ văn11, NXB Giáo dục, 1997 có các công trình:

- SGV ngữ văn lớp 11, tập I (bộ chuẩn), Phan Trọng Luận tổng chủ

biên, NXB GD, 2007.Cuốn sách đã đề cập đến việc dạy học các văn bản

thơ Nôm Đƣờng luật cụ thể có trong SGK Ngữ văn 11( bộ cơ bản) đồng

thời hƣớng dẫn giáo viên tổ chức học sinh chiếm lĩnh các văn bản thơ Nôm

Đƣờng luật ấy.

- SGV ngữ văn lớp 11, tập I ( bộ nâng cao), Trần Đình Sử tổng chủ biên,

NXB GD, 2007. Cuốn sách hƣớng dẫn giáo viên tổ chức học sinh chiếm lĩnh

các văn bản thơ Nôm Đƣờng luật có trong SGK Ngữ văn 11( bộ nâng cao) .

- Thiết kế dạy học ngữ văn lớp 11 ( Nâng cao) của tác giả Hoàng Hữu

Bội, NXBGD, 2007. Công trình đã phác thảo thiết kế các tác phẩm văn học có

trong SGK Ngữ văn 11 ( bộ nâng cao) trong đó có phần thiết kế dạy học các

văn bản thơ Nôm Đƣờng luật.

Ngoài 3 công trình trên còn có các cuốn sách nghiên cứu vấn đề dạy học

thơ Nôm Đƣờng luật nhƣ:

- Thiết kế bài giảng ngữ văn 11 do Nguyễn Văn Đƣờng chủ biên, NXB

Hà Nội, 2007

- Kĩ năng đọc hiểu văn bản ngữ văn lớp 11do Nguyễn Kim Phong chủ

biên, NXBGD, 2007.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

6

- Giới thiệu giáo án ngữ văn lớp 11 tập I do Nguyễn Hải Châu chủ biên,

NXB HN, 2007.

- Phân tích bình giảng tác phẩm văn học 11( nâng cao), Nguyễn Đăng

Mạnh chủ biên, NXBGD,2009.

- Phân tích tác phẩm ngữ văn 11 do Trần Nho Thìn chủ biên,

NXBGDVN, 2009.

Các công trình nghiên cứu trên đã có những đóng góp đáng kể về mặt lí

thuyết dạy học các văn bản thơ Nôm Đƣờng luật trong chƣơng trình SGK

Ngữ văn 11 nói riêng và dạy học thơ Nôm Đƣờng luật theo đặc trƣng thể loại

nói chung. Đó cũng là căn cứ khoa học để chúng tôi thực hiện luận văn này.

3/ Mục đích nghiên cứu.

3.1/ Tìm ra con đƣờng tiếp cận văn bản thơ Nôm Đƣờng luật theo đặc

trƣng thể loại.

3.2/ Tìm ra các biện pháp tổ chức học sinh đến với các tác phẩm thơ

Nôm Đƣờng luật từ đặc trƣng thể loại của nó theo yêu cầu của đổi mới

phƣơng pháp giảng dạy( tích cực hóa hoạt động của học sinh trong giờ học

văn bản đó).

4/ Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu:

4.1/ Đối tƣợng nghiên cứu:

Hoạt động dạy học của thầy và trò ( nhất là trong giờ học đối với văn bản

đó), đặc biệt là hoạt động tiếp nhận của học sinh đối với các văn bản thơ Nôm

Đƣờng luật và cách tổ chức, hƣớng dẫn học sinh chiếm lĩnh tác phẩm đó của

thầy ở trên lớp.