Đầu tư trực tiếp ra nước ngoài của các doanh nghiệp Việt Nam sang các nước Asean trong khuôn khổ cộng đồng kinh tế Asean (AEC)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

-----o0o-----

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

TÊN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN:

ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP RA NƯỚC NGOÀI CỦA CÁC DOANH NGHIỆP

VIỆT NAM SANG CÁC NƯỚC ASEAN TRONG KHUÔN KHỔ

CỘNG ĐỒNG KINH TẾ ASEAN (AEC)

Nghiên cứu sinh : Trịnh Quang Hưng

Khóa : 20A

Ngành : Kinh tế quốc tế

Người hướng dẫn khoa học : PGS,TS Lê Thị Thu Thủy

Hà Nội - 2021

i

LỜI CẢM ƠN

Trước tiên, tôi xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc tới PGS,TS Lê Thị Thu Thủy đã

hướng dẫn, chỉ bảo tận tình cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành

luận án này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Trường Đại học Ngoại thương, Khoa Sau Đại học,

Viện Kinh tế và Kinh doanh quốc tế, Bộ môn Kinh tế và Quản lý đã quan tâm, tham

gia góp ý kiến và hỗ trợ tôi trong quá trình nghiên cứu để hoàn thiện luận án.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Cục Đầu tư nước ngoài, Tổng cục Thống kê (Bộ

Kế hoạch và Đầu tư), các cơ quan, tổ chức, cá nhân đã quan tâm, giúp đỡ và tạo

điều kiện cung cấp tài liệu, thông tin về hoạt động đầu tư ra nước ngoài của các

doanh nghiệp Việt Nam, làm cơ sở quan trọng cho tôi nghiên cứu hoàn thành luận

án.

Tôi cũng gửi lời cảm ơn trân trọng tới Phòng Quản lý Đào tạo nơi tôi công

tác đã quan tâm hỗ trợ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu hoàn

thành luận án.

Cuối cùng, tôi xin trân trọng cảm ơn những người thân trong gia đình, bạn bè

và các đồng nghiệp đã luôn quan tâm, cổ vũ, động viên, tiếp thêm nghị lực cho tôi

trong suốt quá trình nghiên cứu hoàn thiện luận án này./.

Hà Nội, tháng 01 năm 2021

Tác giả luận án

Trịnh Quang Hưng

ii

LỜI CAM ĐOAN

Tên tôi là Trịnh Quang Hưng, tác giả luận án tiến sĩ: “Đầu tư trực tiếp ra

nước ngoài của các doanh nghiệp Việt Nam sang các nước ASEAN trong khuôn

khổ Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC)”. Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên

cứu độc lập của riêng tôi. Các số liệu được nêu và trích dẫn trong luận án là chính

xác và trung thực. Những kết quả nghiên cứu của luận án chưa từng được công bố

trong các công trình khác./.

Hà Nội, tháng 01 năm 2021

Tác giả luận án

Trịnh Quang Hưng

iii

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN.........................................................................................................i

LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................ii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ...........................................................................vii

DANH MỤC CÁC BẢNG..................................................................................viii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ...............................................................................ix

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ ..............................................................................ix

PHẦN MỞ ĐẦU....................................................................................................1

1.Tính cấp thiết của đề tài.....................................................................................1

2.Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu......................................................3

2.1.Mục tiêu nghiên cứu ......................................................................................3

2.2.Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................................3

3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu......................................................................3

3.1.Đối tượng nghiên cứu....................................................................................3

3.2.Phạm vi nghiên cứu.......................................................................................3

4. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................4

4.1.Phương pháp tiếp cận....................................................................................4

4.2.Nguồn và phương pháp thu thập dữ liệu........................................................4

4.3.Khung phân tích ............................................................................................5

4.4.Phương pháp ước lượng mô hình dữ liệu mảng .............................................5

4.5. Phương pháp xử lý dữ liệu............................................................................6

5.Những đóng góp mới của luận án ......................................................................6

5.1.Về mặt lý luận ...............................................................................................6

5.2.Về mặt thực tiễn.............................................................................................7

6.Kết cấu của luận án ............................................................................................7

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN

QUAN ĐẾN CHỦ ĐỀ CỦA LUẬN ÁN................................................................9

1.1.Tổng quan tình hình nghiên cứu.....................................................................9

1.1.1. Các nghiên cứu lý thuyết về đầu tư trực tiếp ra nước ngoài của các nước

đang phát triển và nền kinh tế chuyển đổi............................................................9

iv

1.1.2.Các công trình nghiên cứu về hoạt động đầu tư trực tiếp của các doanh

nghiệp Việt Nam ra nước ngoài.........................................................................14

1.2.Sự kế thừa các công trình nghiên cứu trước và khoảng trống nghiên cứu

của luận án...........................................................................................................27

1.2.1.Sự kế thừa các công trình nghiên cứu trước..............................................27

1.2.2.Khoảng trống nghiên cứu của luận án......................................................28

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP RA NƯỚC

NGOÀI TRONG KHUÔN KHỔ AEC VÀ KINH NGHIỆM QUỐC TẾ.........29

2.1.Tổng quan về đầu tư trực tiếp ra nước ngoài...............................................29

2.1.1.Một số khái niệm về đầu tư trực tiếp ra nước ngoài..................................29

2.1.2.Một số lý thuyết điển hình về đầu tư trực tiếp ra nước ngoài ....................32

2.1.3. Các yếu tố tác động đến đầu tư trực tiếp ra nước ngoài và mô hình các yếu

tố tác động ........................................................................................................40

2.2. Một số vấn đề về Cộng đồng Kinh tế ASEAN .............................................48

2.2.1. Khái quát về ASEAN và Cộng đồng Kinh tế ASEAN ................................48

2.2.2.Các hiệp định về đầu tư trong ASEAN......................................................51

2.3. Tình hình đầu tư của một số quốc gia châu Á sang ASEAN và gợi ý cho

Việt Nam ..............................................................................................................55

2.3.1. ĐTTT của Nhật Bản sang ASEAN............................................................55

2.3.2. ĐTTT của Singapore sang ASEAN...........................................................58

2.3.3. ĐTTT của Malaysia sang ASEAN............................................................61

CHƯƠNG 3: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP CỦA CÁC

DOANH NGHIỆP VIỆT NAM SANG ASEAN TRONG KHUÔN KHỔ AEC

..............................................................................................................................65

3.1.Phân tích thực trạng đầu tư trực tiếp của các doanh nghiệp Việt Nam sang

ASEAN.................................................................................................................65

3.1.1. Theo địa điểm đầu tư...............................................................................65

3.1.2.Theo giai đoạn đầu tư...............................................................................71

3.1.3.Theo lĩnh vực đầu tư.................................................................................74

3.1.4. Theo hình thức đầu tư và theo sở hữu của công ty mẹ ở Việt Nam ...........80

v

3.2.Đánh giá tình hình đầu tư trực tiếp của các doanh nghiệp Việt Nam sang

ASEAN.................................................................................................................83

3.2.1. Kết quả đạt được .....................................................................................83

3.2.2.Một số hạn chế và nguyên nhân................................................................89

CHƯƠNG 4. NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG TỚI ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP CỦA

DOANH NGHIỆP VIỆT NAM SANG ASEAN TRONG KHUÔN KHỔ AEC

............................................................................................................................ 102

4.1. Mô hình tác động ........................................................................................ 102

4.1.1. Cơ sở lý thuyết về mô hình.....................................................................102

4.1.2. Xây dựng mô hình.................................................................................. 103

4.2. Phân tích các yếu tố tác động đến đầu tư trực tiếp của các doanh nghiệp

Việt Nam sang ASEAN trong khuôn khổ AEC................................................ 105

4.2.1.Mô tả về các biến trong mô hình............................................................. 105

4.2.2.Kết quả ước lượng mô hình và kết luận rút ra từ mô hình....................... 119

CHƯƠNG 5: ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NHẰM THÚC ĐẨY ĐẦU TƯ TRỰC

TIẾP CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM SANG ASEAN ĐẾN NĂM

2025, ĐỊNH HƯỚNG ĐẾN NĂM 2030 ............................................................ 126

5.1. Cơ hội và thách thức đối với các doanh nghiệp Việt Nam khi đầu tư sang

ASEAN trong bối cảnh AEC.............................................................................126

5.1.1.Cơ hội ....................................................................................................126

5.1.2.Thách thức.............................................................................................. 127

5.2.Mục tiêu, định hướng của các doanh nghiệp Việt Nam và quan điểm của

nhà nước thúc đẩy đầu tư trực tiếp của các doanh nghiệp Việt Nam sang

ASEAN...............................................................................................................128

5.2.1.Mục tiêu .................................................................................................128

5.2.2.Định hướng ............................................................................................ 128

5.2.3.Quan điểm của nhà nước........................................................................130

5.3.Đề xuất giải pháp nhằm thúc đẩy đầu tư trực tiếp sang ASEAN cho các

doanh nghiệp Việt Nam đến năm 2025, định hướng đến năm 2030................ 132

5.3.1.Chủ động xây dựng chiến lược đầu tư có hiệu quả, chuẩn bị kỹ các điều

kiện trước khi đầu tư và chiến lược kinh doanh ...............................................132

vi

5.3.2.Chủ động nâng cao năng lực cạnh tranh ................................................ 138

5.3.3.Đa dạng hóa các hình thức đầu tư.......................................................... 141

5.3.4.Tăng cường hợp tác với các tổ chức của Việt Nam ở trong và ngoài nước

........................................................................................................................ 142

5.3.5.Tăng cường trách nhiệm của doanh nghiệp đối với nhà nước và xã hội..143

5.3.6.Tăng cường khai thác cơ hội đầu tư từ AEC...........................................144

5.4.Kiến nghị đối với Nhà nước.........................................................................146

5.4.1.Xây dựng kế hoạch chiến lược tổng thể cấp quốc gia về đầu tư sang ASEAN

gắn với chiến lược phát triển kinh tế xã hội của đất nước................................ 146

5.4.2.Các giải pháp hỗ trợ đầu tư trực tiếp sang ASEAN.................................146

5.4.3.Các giải pháp nâng cao công tác quản lý nhà nước về hoạt động ĐTTT

sang ASEAN trong bối cảnh thực thi AEC....................................................... 150

5.4.4.Tăng cường xúc tiến đầu tư sang ASEAN ...............................................152

5.4.5.Kết hợp hiệu quả giữa đầu tư trực tiếp và hỗ trợ phát triển không chính

thức của Việt Nam sang ASEAN......................................................................153

KẾT LUẬN........................................................................................................155

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA

ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ............................................................................................ 158

TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................. 160

PHỤ LỤC...........................................................................................................174

vii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

CHỮ

VIẾT TẮT TIẾNG ANH TIẾNG VIỆT

AEC ASEAN Economic Community Cộng đồng kinh tế ASEAN

ASEAN Association of Southeast

Asian Nations

Hiệp hội các quốc gia

Đông Nam Á

AVIL Association of Vietnam

Investors in Lao

Hiệp hội các nhà đầu tư

Việt Nam sang Lào

AVIC Association of Vietnam

Investors in Cambodia

Hiệp hội các nhà đầu tư

Việt Nam sang Campuchia

AVIM Association of Vietnam

Investors in Myanmar

Hiệp hội các nhà đầu tưViệt

Nam sang Myanmar

ACIA ASEAN Comprehensive

Investment Agreemen

Hiệp định đầu tư toàn diện

ASEAN

AIA ASEAN Investment Area Khu vực đầu tư ASEAN

BITs Bilateral Investment Treaties Các hiệp định đầu tư

song phương

Bộ KH&ĐT Ministry of Planning and

Investment Bộ Kế hoạch và Đầu tư

CLMV Cambodia-Laos-Myanmar￾Vietnam

Campuchia, Lào,

Myanmar, Việt Nam

ĐTNN Foreign Investment Đầu tư nước ngoài

ĐTRNN Investment Abroad Đầu tư ra nước ngoài

ĐTTTRNN

(OFDI)

Outward Foreign Direct

Investment Đầu tư trực tiếp ra nước ngoài

FDI Foreign Direct Investment Đầu tư trực tiếp nước ngoài

GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội

IIAs International Investment

Agreements Các hiệp định đầu tư quốc tế

NT National Treatment Nguyên tắc đối xử quốc gia

MFN Most Favoured Nation Nguyên tắc Tối huệ quốc

ODA Official Development Assistance Hỗ trợ phát triển chính thức

OECD Organisation for Economic

Cooperation and Development

Tổ chức hợp tác và phát

triển kinh tế

TNCs Transnational Corporations Tập đoàn xuyên quốc gia

MNCs Multinational Corporations Công ty đa quốc gia

UNCTAD United Nations of Conference

on Trade and Development

Hội nghị Liên hợp quốc về

Thương mại và Phát triển

WIR World Investment Report Báo cáo đầu tư thế giới

WTO World Trade Organization Tổ chức thương mại thế giới

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1.Tổng hợp về biến số trong mô hình ........................................................47

Bảng 3.1.Đầu tư trực tiếp của các doanh nghiệp Việt Nam sang ASEAN ..............65

Bảng 3.2. Đầu tư trực tiếp của các doanh nghiệp Việt Nam sang ASEAN theo tình

trạng hiệu lực của dự án đầu tư giai đoạn 1991-2019.............................................67

Bảng 3.3.Đầu tư trực tiếp của các doanh nghiệp Việt Nam sang ASEAN theo giai

đoạn đầu tư giai đoạn 1991-2019...........................................................................71

Bảng 3.4. Đầu tư trực tiếp của các doanh nghiệp Việt Nam sang ASEAN theo lĩnh

vực đầu tư và các giai đoạn đầu tư giai đoạn 1991-2019........................................75

Bảng 3.5.Đầu tư trực tiếp của các doanh nghiệp Việt Nam sang ASEAN ..............79

Bảng 3.6.Đầu tư trực tiếp của các doanh nghiệp Việt Nam sang ASEAN theo hình

thức đầu tư giai đoạn 1991-2019 ...........................................................................81

Bảng 3.7. Đầu tư trực tiếp của các doanh nghiệp Việt Nam sang ASEAN theo hình

thức sở hữu công ty mẹ ở Việt Nam giai đoạn 1991-2019 .....................................82

ix

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1.Đầu tư trực tiếp của các doanh nghiệp Việt Nam sang ASEAN theo địa

điểm đầu tư giai đoạn 1991-2019...........................................................................66

Biểu đồ 3.2.Cơ cấu đầu tư trực tiếp củacác doanh nghiệp Việt Nam sang ASEAN

theo số dự án giai đoạn 1991-2019 (%)..................................................................68

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ

Hình 1. Khung phân tích của luận án.......................................................................5

Hình 2.1.Các hình thức mở rộng ra thị trường nước ngoài .....................................36

Hình 2.2.Quá trình hình thành và phát triển AEC ..................................................50

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1.Tính cấp thiết của đề tài

Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đang diễn ra rất mạnh mẽ đã tác động sâu

rộng tới tăng trưởng kinh tế của các nước trên thế giới với đặc trưng là sự phát triển

hoạt động đầu tư quốc tế. Phần lớn dòng vốn đầu tư vẫn chủ yếu từ các nước có nền

kinh tế phát triển, nhưng trong thời gian gần đây, hoạt động đầu tư quốc tế của các

nước đang phát triển và các nền kinh tế mới nổi cũng đang gia tăng mạnh mẽ, đang

trở thành một bộ phận quan trọng của dòng đầu tư quốc tế, chiếm khoảng 37% dòng

vốn đầu tư ra nước ngoài năm 2019 (World Investment Report, 2020). Nguyên nhân

là các nước đều nhận thức được vai trò của đầu tư quốc tế đem lại nhiều cơ hội cho

cả nước đi đầu tư và chủ đầu tư (đầu tư ra nước ngoài). Cụ thể, các nước đi đầu tư

có thể khai thác thị trường ở nước tiếp nhận đầu tư, bảo đảm được nguồn cung ứng

nguyên liệu đầu vào giá rẻ (nhân công, nguồn lợi tự nhiên), tạo sự ảnh hưởng đối

với nước tiếp nhận đầu tư theo hướng có lợi cho mình trong những vấn đề quốc tế

(Vũ Chí Lộc, 2012). Chính vì thế, các nước có dòng vốn ĐTRNN lớn đều quan tâm

đều tích cực thúc đẩy việc hình thành các khung pháp lý song phương, đa phương

trong các lĩnh vực đầu tư, thương mại, sở hữu trí tuệ... nhằm mục đích mở đường và

tạo khuôn khổ pháp lý thuận lợi, an toàn cho doanh nghiệp khi triển khai các hoạt

động đầu tư ở nước ngoài.

Quá trình hợp tác kinh tế của ASEAN được đẩy mạnh từ năm 1992, nhằm

tăng cường thương mại, thu hút đầu tư và hợp tác khu vực, các nước ASEAN đã ký

tuyên bố thành lập thị trường chung ASEAN – AEC vào ngày 22/11/2015 với mục

tiêu hình thành thị trường đơn nhất, tự do thương mại và đầu tư. Nhà đầu tư có thể

tham gia các dự án đầu tư đa dạng trên toàn khu vực một cách thuận lợi hơn do

khuôn khổ phát lý và quy định trở nên minh bạch, các hạn chế về vốn góp nước

ngoài được nới lỏng và qui định bảo hộ đầu tư hiệu quả hơn. Đặc biệt, doanh nghiệp

Việt Nam có cơ hội đầu tư trong khu vực với độ ổn định, minh bạch cao và rủi ro

thấp hơn. Với quy mô thị trường hơn 600 triệu người dùng và tổng sản phẩm quốc

nội (GDP) khoảng 3 nghìn tỷ USD, đứng vị trí thứ 5 trên thế giới năm 2018 về

GDP, ASEAN luôn là một trong những ưu tiên chiến lược trong các hoạt động

2

thương mại và đầu tư của các doanh nghiệp Việt Nam. Để tận dụng được các cơ hội

mà AEC đã mang lại, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã tích cực đầu tư sang khu

vực ASEAN trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Chính phủ Việt Nam cũng có những

thay đổi về chính sách đầu tư, theo hướng tăng cường hỗ trợ về mặt chính sách cho

các doanh nghiệp trong nước thực hiện ĐTRNN từng bước được hoàn thiện. Số liệu

thống kê cho thấy từ năm 1991-2019, tổng số dự án ĐTTT của các doanh nghiệp

Việt Nam sang ASEAN liên tục tăng, lũy kế đạt 791 dự án, tổng số vốn là 11,23 tỷ

USD, quy mô bình quân của mỗi dự án đạt 14,1 triệu USD (Cục ĐTNN-Bộ

KH&ĐT, 2019).

Tuy nhiên, những thành quả đạt được của các doanh nghiệp Việt Nam khi đầu

tư sang ASEAN thực tế vẫn chưa tương xứng với tiềm năng sẵn có của Việt Nam và

đối tác. Hàng loạt các dự án đầu tư giai đoạn trước đó bị thua lỗ, phải giải thể và rút

về nước, nhiều nước đối tác cũng đã thắt chặt lại chính sách đầu tư, nhất là trong

các ngành khai khoáng, khai thác tài nguyên thiên nhiên. Nhiều dự án đình đám của

một số đại gia Việt Nam cũng bị ngừng trệ hoặc thực hiện kém hiệu quả. Khi AEC

được thành lập, nhiều cơ hội được mở ra đối với các doanh nghiệp Việt Nam, song

thách thức cũng lớn hơn trước khi có rất nhiều đối thủ cạnh tranh lớn trong nội bộ

khối cũng sẽ được hưởng những ưu đãi từ AEC. Bên cạnh đó, những thay đổi về

chính sách đầu tư ra nước ngoài ở Việt Nam và tình hình tái cơ cấu nền kinh tế tại

Việt Nam trong thời gian qua đã làm thay đổi cục diện về đầu tư ra nước ngoài của

các doanh nghiệp Việt Nam. Cơ hội đầu tư luôn sẵn có, nhất là khi các hiệp định

đầu tư trong AEC đã tạo ra điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp trong nội bộ

khối. Tuy nhiên không phải doanh nghiệp nào cũng có thể tận dụng tốt các cơ hội

đầu tư trên thị trường nước ngoài.

Với những lý do trên đây, tác giả đã lựa chọn đề tài “Đầu tư trực tiếp ra nước

ngoài của các doanh nghiệp Việt Nam sang ASEAN trong khuôn khổ Cộng đồng

Kinh tế ASEAN (AEC)”, nhằm xác định các lợi thế và khó khăn của Việt Nam khi

đầu tư sang ASEAN trong bối cảnh thực thi AEC. Từ đó, tác giả đề xuất một số giải

pháp thúc đẩy đầu tư sang ASEAN nhằm khai thác các cơ hội thị trường, nguồn

nguyên liệu đầu vào, phục vụ tăng trưởng trong nước trong những năm tới.

3

2.Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu

2.1.Mục tiêu nghiên cứu

Mục tiêu nghiên cứu của luận án là phân tích, đánh giá hoạt động đầu tư trực

tiếp của các doanh nghiệp Việt Nam sang ASEAN trong bối cảnh cộng đồng kinh tế

ASEAN (AEC) được hình thành cuối năm 2015. Từ đó, luận án đề xuất một số giải

pháp nhằm thúc đẩy hoạt động đầu tư trực tiếp sang ASEAN đến năm 2025, định

hướng đến năm 2030.

2.2.Câu hỏi nghiên cứu

Để đạt được mục tiêu nghiên cứu của luận án, tác giả trả lời lần lượt các câu

hỏi nghiên cứu sau:

Thứ nhất, thực trạng ĐTTT của các doanh nghiệp Việt Nam sang ASEAN

như thế nào?

Thứ hai, ĐTTT của các doanh nghiệp Việt Nam sang ASEAN chịu tác động

của những yếu tố nào?

Thứ ba, các doanh nghiệp Việt Nam cần có những giải pháp chủ yếu nào để

đẩy mạnh ĐTTT sang ASEAN trong khuôn khổ AEC đến năm 2025, định hướng

đến năm 2030?

3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1.Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của luận án là ĐTTT của các doanh nghiệp Việt Nam

sang ASEAN.

3.2.Phạm vi nghiên cứu

- Về không gian: Luận án nghiên cứu ĐTTT của các doanh nghiệp Việt Nam

sang ASEAN, không đề cập đến đầu tư của các doanh nghiệp Việt Nam dưới hình

thức đầu tư gián tiếp sang ASEAN và đầu tư sang các khu vực khác trên thế giới.

- Thời gian nghiên cứu: Luận án tập trung nghiên cứu hoạt động đầu tư của

các doanh nghiệp Việt Nam sang ASEAN trong giai đoạn từ 2016 trở đi (đến năm

2019) trong so sánh với FDI của giai đoạn trước đó (1991-2015). Thời điểm năm

4

1991 là thời điểm khi Việt Nam bắt đầu có dự án đầu tư sang ASEAN, bởi vậy NCS

lấy mốc thời gian này để nghiên cứu. Một số dữ liệu liên quan đã được cập nhật đến

năm 2019. Tuy nhiên, do nhiều dữ liệu trong mô hình chưa được các nguồn chính

thống cập nhật đến năm 2018 và 2019, nên việc phân tích mô hình tác động chỉ sử

dụng dữ liệu đến năm 2017. Đây cũng có thể coi là một hạn chế của Luận án.

- Về nội dung: Luận án tập trung nghiên cứu thực trạng ĐTTT của các doanh

nghiệp Việt Nam sang ASEAN. Xây dựng mô hình ước lượng ảnh hưởng của việc

thành lập AEC và các yếu tố khác đến ĐTTT của các doanh nghiệp Việt Nam sang

ASEAN. Trên cơ sở đánh giá được các yếu tố tác động đến ĐTTT của doanh

nghiệp Việt Nam sang ASEAN, tác giả đề xuất các giải pháp thúc đẩy ĐTTT của

các doanh nghiệp Việt Nam sang ASEAN đến năm 2025 và định hướng đến năm

2030.

4. Phương pháp nghiên cứu

4.1.Phương pháp tiếp cận

Luận án dựa trên cơ sở phân tích các yếu tố kéo và yếu tố đẩy (ở góc độ của

cả nước đầu tư và nước tiếp nhận đầu tư) tác động đến dòng vốn đầu tư trực tiếp của

các doanh nghiệp Việt Nam sang ASEAN. Dựa trên việc đánh giá các yếu tố tác

động đến ĐTTT, từ đó đánh giá các cơ hội và thách thức mà các doanh nghiệp Việt

Nam có thể gặp phải khi đầu tư sang ASEAN trong bối cảnh AEC đã có hiệu lực từ

năm 2015.

4.2.Nguồn và phương pháp thu thập dữ liệu

Các dữ liệu chủ yếu là thứ cấp được thu thập từ nhiều nguồn chính thức khác

nhau, bao gồm các báo cáo và dữ liệu về các dự án ĐTTT của các doanh nghiệp

Việt Nam sang ASEAN của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Công Thương, Bộ Tài

chính, Ngân hàng Nhà nước, Tổng cục Thống kê, Phòng Thương mại và Công

nghiệp Việt Nam, Ban Thư ký ASEAN và một số doanh nghiệp của Việt Nam đầu

tư sang ASEAN. Các số liệu được lấy từ năm 1991 đến năm 2019. Dữ liệu này

nhằm mục đích đánh giá thực trạng về ĐTTT của Việt Nam trên thị trường

ASEAN, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy hoạt động đầu tư của

5

các doanh nghiệp Việt Nam sang khu vực ASEAN, nhất là trong bối cảnh AEC đã

được thành lập.

Bên cạnh đó, để đo lường các yếu tố tác động đến ĐTTT của doanh nghiệp

Việt Nam sang ASEAN, tác giả đã sử dụng các dữ liệu từ World Bank của mười

quốc gia ASEAN giai đoạn 1991-2019, như GDP bình quân đầu người, chỉ số cơ sở

hạ tầng, chỉ số độ mở của nền kinh tế, chỉ số giá quy đổi theo tỷ giá hối đoái, chỉ số

tài nguyên thiên nhiên trên GDP, mức thuế suất đối với thu nhập doanh nghiệp, chỉ

số về lao động, chỉ số về rủi ro chính trị của nước tiếp nhận đầu tư và các biến giả.

4.3.Khung phân tích

Luận án được thực hiện theo khung phân tích dưới đây:

(Nguồn: Tác giả xây dựng)

4.4.Phương pháp ước lượng mô hình dữ liệu mảng

Trong đó, động cơ ĐTRNN của các doanh nghiệp Việt Nam đều chịu ảnh

hưởng từ hai nhóm yếu tố: yếu tố từ nước chủ đầu tư – từ góc độ của Việt Nam (yếu

tố đẩy) và nhóm yếu tố từ thị trường ASEN (yếu tố kéo). Bên cạnh đó, các cam kết

OFDI

Yếu tố đẩy Yếu tố kéo

-GDP

- Ổn định chính trị

- Chính sách mở cửa

nền kinh tế, thúc đẩy

đầu tư

-Tăng trưởng kinh tế,

mức độ ổn định chính

trị

-Nguồn lực (tài

nguyên, năng suất lao

động, cơ sở hạ tầng,

-Chính sách của nước

tiếp nhận (tỷ giá, thuế

TNDN, độ mở của nền

kinh tế)

Hình 1. Khung phân tích của luận án

Các yếu tố môi trường

quốc tế, cam kết quốc tế

liên quan đến đầu tư