Dấu ấn văn hoá Chăm trên vùng đất Tây Đô - từ góc nhìn lịch sử

D u n v®n h„a Ch®m tr™n vÔng Æ t T©y ß´ -

Tı g„c nh×n lfich sˆ

Nguy‘n Thfi ThÛy*

ß

Ëi vÌi x¯ Thanh, T©y ß´ (V‹nh

LÈc, Thanh H„a) c„ vfi th’ ÆÆc bi÷t

quan tr‰ng kh´ng nh˜ng v“ mÆt qu©n s˘

mµ c¶ v“ x· hÈi. Kh´ng chÿ lµ Æfia bµn giao

thoa v®n h„a Vi÷t- MˆÍng mµ T©y ß´ cfln

lµ Æfia bµn giao thoa v®n h„a Vi÷t- Ch®m.

Ngoµi l‘ hÈi vµ nh˜ng sinh ho¹t v®n h„a

cÒa ngˆÍi Vi÷t vµ ngˆÍi MˆÍng, c¸c h×nh

th¯c sinh ho¹t v®n h„a vµ ngh÷ thuÀt

Æi™u khæc cÒa ngˆÍi Ch®m Î T©y ß´ Æ·

lµm cho gi¸ trfi v®n h„a cÒa vÔng Æ t nµy

th™m phong phÛ. ßÆc Æi”m Æa d¹ng v“

d©n cˆ vµ d u n v®n h„a Ch®m Î T©y ß´

Æ· c„ t¸c ÆÈng kh´ng nh· t¹o n™n nh˜ng

ÆÆc trˆng v®n h„a ÆÆc sæc cÒa c¸c cÈng

ÆÂng cˆ d©n tr™n vÔng Æ t nµy.

T©y ß´ vËn mÈt thÍi lµ kinh Æ´ cÒa c¶

nˆÌc, Æ t ìph¸t t›chî cÒa chÛa Trfinh vµ

qu™ hˆ¨ng cÒa nhi“u khai quËc c´ng th«n

nhµ HÀu L™. Vi÷c nghi™n c¯u nguÂn gËc

vµ v®n h„a Ch®m Î T©y ß´ kh´ng nh˜ng

g„p th™m ki’n gi¶i khoa h‰c v“ nh˜ng

c´ng tr×nh ki’n trÛc (nhˆ thµnh T©y ß´,

c¸c c´ng tr×nh ki’n trÛc thÍi L™- Trfinh...)

vµ d u n lfich sˆ, truy“n thËng v®n h„a

tr™n vÔng Æ t nµy mµ cfln lµ n“n t¶ng

trong nhÀn th¯c ÆÆc trˆng cÒa kh´ng gian

v®n h„a T©y ß´, Æ” tı Æ„ g„p ph«n x©y

d˘ng n“n v®n h„a ti™n ti’n, ÆÀm Ƶ b¶n

sæc v®n h„a d©n tÈc.

1. NguÂn gËc ngˆÍi Ch®m tr™n vÔng

Æ t T©y ß´

T©y ß´ hay An T´n (trˆÌc lµ huy÷n

V‹nh Ninh, nay lµ V‹nh LÈc) lµ vÔng Æ t

nªm Î trung lˆu s´ng M·, ph›a T©y Bæc

tÿnh Thanh H„a: gi¸p huy÷n Hµ Trung v“

ph›a ß´ng; huy÷n C»m ThÒy v“ ph›a T©y;

huy÷n Y™n ßfinh v“ ph›a Nam vµ huy÷n

Th¹ch Thµnh v“ ph›a Bæc.

Nªm Î khu v˘c chuy”n ti’p tı mi“n

nÛi xuËng ÆÂng bªng, vÔng Æ t T©y ß´ c„

ÆÒ c¸c d¹ng Æfia h×nh, vıa c„ nÛi Ƹ v´i,

nÛi th p, ÆÂi, c„ s´ng suËi l¹i xen kœ c¶

ÆÂng bªng. Tı xa xˆa vÔng Æ t nµy lµ n¨i

hÈi tÙ cÒa nhi“u luÂng cˆ d©n vµ lµ n¨i

di‘n ra qu¸ tr×nh giao thoa cÒa nh˜ng

truy“n thËng v®n h„a kh¸c nhau.

Nghi™n c¯u s©u vµ toµn di÷n T©y ß´

cho th y Æ©y lµ vÔng Æ t c„ vfi tr› quan

tr‰ng v“ mÆt qu©n s˘ cÚng nhˆ x· hÈi.

Khi Ch®mpa cfln tÂn t¹i lµ mÈt vˆ¨ng

quËc Î ÆËi vÌi ph›a Nam, T©y ß´ (s´ng

M·) vµ s´ng Lam lµ vÔng Æ t ti’p gi¸p

Ch®mpa.

* TS. Nguy‘n Thfi ThÛy, TrˆÍng ß¹i h‰c HÂng ߯c