Đánh Giá Việc Thực Hiện Chính Sách Bồi Thường Giải Phóng Mặt Bằng Và Tái Định Cư Khi Nhà Nước Thu Hồi Đất Tại Một Số Dự Án Trên Địa Bàn Huyện Ba Vì Thành Phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

NGUYỄN CÔNG BÌNH

ĐÁNH GIÁ VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH

BỒI THƯỜNG, GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI

NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TẠI MỘT SỐ DỰ ÁN TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN BA VÌ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

MÃ SỐ: 8850103

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. HOÀNG XUÂN PHƯƠNG

Hà Nội, 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan:

Những kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là hoàn toàn

trung thực, của tôi, không vi phạm bất cứ điều gì trong luật sở hữu trí tuệ và

pháp luật Việt Nam. Nếu sai, tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật.

Hà Nội , ngày tháng 5 năm 2020

Tác giả

ii

LỜI CẢM ƠN

Với tất cả sự kính trọng và biết ơn sâu sắc nhất, tôi xin chân thành bày

tỏ lòng biết ơn của mình tới TS. Hoàng Xuân Phương đã tận tình hướng dẫn,

dành nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình

học tập và thực hiện đề tài.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các thầy cô giáo Khoa Kinh

tế và Quản trị kinh doanh và phòng Đào tạo sau đại học, Trường Đại học Lâm

nghiệp đã chỉ bảo, giảng dạy trong suốt thời gian học tập tại trường.

Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Ban Lãnh đạo cơ quan, đồng nghiệp đã

cung cấp thông tin, giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực

hiện đề tài.

Mặc dù luận văn đã hoàn thiện với tất cả sự cố gắng cũng như năng lực

của mình, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, tôi rất

mong nhận được sự góp ý, chỉ bảo của quý thầy cô, đó chính là sự giúp đỡ

quý báu mà tôi mong muốn nhất để cố gắng hoàn thiện hơn trong quá trình

nghiên cứu và công tác sau này.

Xin chân thành cảm ơn./.

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN......................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN.......................................................................................................... ii

MỤC LỤC............................................................................................................... iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT.......................................................................v

DANH MỤC BẢNG BIỂU....................................................................................vi

MỞ ĐẦU ...................................................................................................................1

Chương 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ

GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT....................5

1.1. Cơ sở lý luận về bồi thường GPMB khi Nhà nước thu hồi đất ............. 5

1.1.1. Khái quát về công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng................................ 5

1.1.2. Vai trò của các cấp chính quyền trong công tác bồi thường, giải phóng

mặt bằng...............................................................................................................14

1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng15

1.2. Cơ sở thực tiễn về bồi thường, giải phóng mặt bằng........................... 21

1.2.1. Khái quát về thực trạng bồi thường, giải phóng mặt bằng ở Việt Nam.....21

1.2.2. Kinh nghiệm của một số nước trên thế giới và ở Việt Nam về công tác bồi

thường, giải phóng mặt bằng......................................................................................23

1.2.3. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan......................................36

Chương 2. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .....................37

2.1. Nội dung nghiên cứu............................................................................ 37

2.2. Phương pháp nghiên cứu...................................................................... 37

2.2.1. Phương pháp chọn điểm khảo sát...................................................................37

2.2.2. Phương pháp thu thập thông tin, số liệu.........................................................38

2.2.3. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu..........................................................39

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN..............................41

3.1. Đặc điểm cơ bản của huyện Ba Vì....................................................... 41

3.1.1. Đặc điểm tự nhiên.............................................................................................41

3.1.2. Đặc điểm kinh tế xã hội................................................................................43

iv

3.1.3. Đánh giá những thuận lợi, khó khăn ảnh hưởng đến bồi thường GPMB..48

3.2. Khái quát thực trạng quản lý đất đai trên địa bàn huyện Ba Vì........... 49

3.2.1. Xác định địa giới hành chính............................................................................49

3.2.2. Khảo sát, đo đạc, đánh giá, phân hạng đất, lập bản đồ địa chính..............49

3.2.3. Quản lý quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, giao đất, cho thuê đất..............49

3.2.4. Công tác đăng ký QSDĐ, quản lý hồ sơ địa chính, cấp giấy CNQSDĐ....50

3.2.5. Công tác thống kê, kiểm kê đất đai..................................................................50

3.3. Thực trạng công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng trên địa bàn

huyện Ba Vì................................................................................................. 51

3.3.1. Hệ thống các văn bản pháp lý có liên quan....................................................51

3.3.2. Đánh giá thực trạng công tác bồi thường, GPMB trên địa bàn huyện Ba Vì,

thành phố Hà Nội..........................................................................................................52

3.3. Đánh giá tác động của việc thực hiện chính sách bồi thường hỗ trợ đối

với người có đất bị thu hồi .......................................................................... 72

3.3.1. Tác động đến việc làm của người dân.............................................................72

3.3.2 Tình hình sử dụng tiền bồi thường....................................................................73

3.3.3. Tình hình an ninh trật tự xã hội........................................................................74

3.4. Đánh giá những kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân ............... 75

3.4.1.Kết quả đạt được................................................................................................75

3.4.2. Hạn chế và nguyên nhân...................................................................................75

3.5. Giải pháp hoàn thiện chính sách bồi thường, GPMB tại địa bàn huyện

Ba Vì, thành phố Hà Nội............................................................................. 78

3.5.1. Định hướng về công tác giải phóng mặt bằng trên địa bàn huyện.............78

3.5.2. Một số giải pháp hoàn thiện chính sách bồi thường, GPMB trên địa bàn

huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội..................................................................................80

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..............................................................................85

TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................................................88

PHỤ LỤC................................................................................................................90

v

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Viết tắt Viết đầy đủ

CNH - HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

GPMB Giải phóng mặt bằng

HĐND Hội đồng nhân dân

KT-XH Kinh tế - xã hội

QSDĐ Quyền sử dụng đất

UBND Ủy ban nhân dân

vi

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 3.1: Tình hình công tác bồi thường, GPMB trên địa bàn huyện Ba Vì. 56

Bảng 3.2. Kết quả về đối tượng và điều kiện được bồi thường của ............... 65

02 dự án........................................................................................................... 65

Bảng 3.3. Kết quả bồi thường đất nông nghiệp .............................................. 67

Bảng 3.4. Tổng hợp kinh phí bồi thường, hỗ trợ tài sản trên đất, cây cối hoa

màu, bồi thường di chuyển chỗ ở của 2 dự án ................................................ 69

Bảng 3.5. Tổng hợp kinh phí các chính sách hỗ trợ của 2 dự án.................... 70

Bảng 3.6. Kết quả điều tra về công tác bồi thường chính sách hỗ trợ tại 02 dự

án nghiên cứu .................................................................................................. 71

Bảng 3.7. Tổng hợp ý kiến về tình hình việc làm sau khi thu hồi đất ............ 72

Bảng 3.8. Tình hình sử dụng tiền bồi thường của các hộ gia đình ................. 73

Bảng 3.9. Tình hình an ninh trật tự xã hội của người dân sau khi thu hồi đất

của 02 dự án nghiên cứu ................................................................................. 74

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Đất đai là tài nguyên quốc gia vô cùng quý giá, là tài liệu sản xuất đặc

biệt, là thành phần quan trọng hàng đầu của môi trường sống, là địa bàn phân

bố dân cư, xây dựng các thành phần kinh tế, văn hoá xã hội, an ninh và quốc

phòng. Trong chương II, điều 16, 17 và 18 Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội

chủ nghĩa Việt Nam năm 1992 quy định: “Đất đai thuộc sở hữu toàn dân, do

Nhà nước thống nhất quản lý theo quy hoạch và pháp luật, bảo đảm sử dụng

đúng mục đích và có hiệu quả”.

Quá trình thực hiện công cuộc Công nghiệp hóa - Hiện đại hoá đất

nước, nhiều diện tích đất nông nghiệp bị thu hồi để xây dựng các khu công

nghiệp, khu đô thị, xây dựng cơ sở hạ tầng… và diện tích bị thu hồi lên tới

hàng vạn héc ta. Tuy nhiên, việc thu hồi đất nông nghiệp đã ảnh hưởng không

nhỏ tới đời sống, việc làm của các hộ bị thu hồi đất. Việc thu hồi phải làm

theo trình tự của pháp luật, phải có bồi thường thiệt hại và có chế độ chính

sách cũng như bố trí tái định cư cho người bị thu hồi đất. Trong thời gian qua

Đảng và Nhà nước ta đề ra nhiều chủ trương, chính sách bằng các văn bản

pháp luật cụ thể như sau:

Sau khi có luật đất đai năm 1993, ngày 17/8/1994 Chính phủ ban hành

Nghị định 90/NĐ-CP quy định: “Đền bù thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất sử

dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng”.

Sau hơn 3 năm thực hiện có nhiều biến động, ngày 24/4/1998 Chính phủ ban

hành Nghị định số 22/CP thay thế Nghị định số 90/NĐ-CP. Ngày 29/10/1994

Chính phủ ban hành Nghị định 181/2004/NĐ-CP về hướng dẫn thi hành Luật

đất đai 2003 và Nghị định số 197/2004/NĐ-CP: “Về việc bồi thường, hỗ trợ

và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất”. Tiếp theo đó ngày 15/05/2014 Chính

phủ ban hành Nghị định 43/2014/NĐ-CP về quy định chi tiết một số điều

Luật đất đai 2013 và Nghị định số 01/2017/NĐ-CP ngày 06/01/2017 của

2

Chính Phủ về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 43, Nghị định số

44 và Nghị định số 47 quy định chi tiết một số Điều của Luật đất đai năm

2013. Về cơ bản các điều trong Nghị định đã được áp dụng có hiệu quả, phù

hợp với nguyện vọng của đa số nhân dân, khắc phục được nhiều tồn tại,

vướng mắc mà trước đây các văn bản khác chưa được đề cập. Gần đây nhất là

ngày 15/05/2014 Chính Phủ ban hành Nghị định số 47/2014/NĐ-CP quy định

về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất. Trên tổng thể,

nghị định bổ sung nhiều điểm mới, tích cực, theo hướng tăng quyền lợi cho

người bị thu hồi đất - đối tượng lâu nay được đánh giá là chịu nhiều thiệt thòi,

như được bồi thường theo giá đất thực tế, tăng mức hỗ trợ…

Huyện Ba Vì trong thời gian qua đã đạt được một số kết quả trong thực

hiện chính sách bồi thường, giải phóng mặt bằng và tái định cư: Trong quá

trình thực hiện công tác bồi thường GPMB, việc phân loại nguồn gốc sử dụng

đất, đối tượng được bồi thường, hỗ trợ, các mức giá bồi thường, hỗ trợ đã

được Hội đồng bồi thường GPMB của huyện thực hiện theo đúng các quy

định của pháp luật, đảm bảo theo đúng đối tượng, đúng chế độ chính sách

hiện hành, vận dụng một cách linh hoạt các chính sách về giá bồi thường thiệt

hại, chính sách tái định cư, giá các công trình xây dựng; Giá đất bồi thường

được áp dụng dựa trên bảng giá đất của UBND thành phố ban hành hàng năm,

áp dụng để tính bồi thường cho người sử dụng đất một cách thống nhất không

những tại các dự án đang thực hiện mà cả các dự án khác có liên quan; Việc

chi trả tiền bồi thường, hỗ trợ cho người có đất bị thu hồi được thực hiện

nghiêm túc, đảm bảo đúng tiến độ, thời gian và quy định của pháp luật.

Tuy nhiên thực tế thực hiện chính sách bồi thường hỗ trợ tái định cư

khi thu hồi đất ở thành phố Hà Nội nói chung và ở huyện Ba Vì nói riêng còn

hạn chế. Đội ngũ cán bộ làm công tác bồi thường GPMB năng lực còn hạn

chế, chuyên môn đào tạo không phù hợp do vậy trình độ nhận thức về các

chính sách pháp luật có liên quan đến công tác GPMB còn chậm, bất cập so

3

với yêu cầu đặt ra; Tại một số địa phương việc công khai quy hoạch trong quá

trình tổ chức thực hiện dự án còn chưa thường xuyên, liên tục, từ đó người

dân thiếu tin tưởng vào việc áp dụng các chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái

định cư cho người có đất bị thu hồi; Vị trí của các khu tái định cư còn phân

tán chưa tập trung; Công tác tuyên truyền vận động đối với những người có

đất bị thu hồi còn chưa thuyết phục; Sự buông lỏng quản lý Nhà nước về đất

đai của một số xã còn bất cập, gặp nhiều khó khăn trong việc xác nhận nguồn

gốc đất, loại đất, diện tích để đề nghị bồi thường cho các hộ gia đình không có

giấy tờ về đất, chưa được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, diện tích

đất do thôn dấu ruộng để chốn thuế trước đây. Việc quy định về hành lang

giao thông và quản lý hành lang giao thông trên các tuyến quốc lộ, thành phố

lộ còn lỏng lẻo, chưa đồng bộ.

Trong các chính sách đó còn nhiều nội dung cần phân tích, đánh giá có

cơ sở khoa học thông qua việc khảo sát thực tế, điều tra xã hội học để bổ sung,

sửa đổi hoàn thiện chính sách này đảm bảo lợi ích hợp pháp của người sử

dụng đất, người bị thu hồi đất, duy trì trật tự kỷ cương pháp luật, hạn chế tối

đa những tranh chấp, khiếu kiện về đất đai của nhân dân trong bồi thường,

giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất. Đó cũng là lý do tôi thực hiện

đề tài: “Đánh giá việc thực hiện chính sách bồi thường, giải phóng mặt

bằng và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại một số dự án trên địa bàn

huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội”.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu tổng quát

Đề xuất các giải pháp góp phần hoàn thiện chính sách bồi thường GPMB

khi Nhà nước thu hồi đất tại một số dự án huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội.

2.2. Mục tiêu cụ thể

+ Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về bồi thường GPMB khi

Nhà nước thu hồi đất