Đánh giá thoái hóa đất và đề xuất giải pháp sử dụng đất nông nghiệp huyện Lộc Ninh - tỉnh Bình Phước :Luận văn Thạc sĩ - Chuyên ngành : Quản lý Tài nguyên và Môi trường

BỘ CÔNG THƢƠNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

TRẦN XUÂN DINH

ĐÁNH GIÁ THOÁI HÓA ĐẤT VÀ ĐỀ XUẤT

GIẢI PHÁP SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP

HUYỆN LỘC NINH - TỈNH BÌNH PHƢỚC

Chuyên ngành: QUẢN LÝ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG

Mã chuyên ngành: 60.85.01.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020

Công trình đƣợc hoàn thành tại Trƣờng Đại học Công nghiệp TP. Hồ Chí Minh.

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Vũ Ngọc Hùng

Ngƣời phản iện 1: PGS.TS. Bùi Xuân An

Ngƣời phản iện 2: TS. Đinh Thanh Sang

Luận v n thạc s đƣợc ảo vệ tại Hội đồng chấm ảo vệ Luận v n thạc s Trƣờng

Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh ngày 20 tháng 6 n m 2020.

Thành phần Hội đồng đánh giá luận v n thạc s gồm:

1. PGS.TS. Lƣơng V n Việt - Chủ tịch Hội đồng

2. PGS.TS. Bùi Xuân An - Phản iện 1

3. TS. Đinh Thanh Sang - Phản iện 2

4. PGS.TS. Đinh Đại Gái - Ủy viên

5. TS. Trần Trí Dũng - Thƣ ký

CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG VIỆN TRƢỞNG

NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ

Họ tên học viên: Trần Xuân Dinh MSHV: 16003931

Ngày, tháng, n m sinh: 03/01/1980 Nơi sinh: Nam Định

Chuyên ngành: Quản lý Tài nguyên và Môi trƣờng Mã chuyên ngành: 60.85.01.01

I. TÊN ĐỀ TÀI:

Đánh giá thoái hóa đất và đề xuất giải pháp sử dụng đất nông nghiệp huyện Lộc

Ninh - tỉnh Bình Phƣớc.

NHIỆM VỤ VÀ NỘI DUNG:

1. Đánh giá các điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội liên quan đến quá trình thoái hóa

đất nông nghiệp

2. Đánh giá thực trạng thoái hóa đất nông nghiệp trên địa bàn

3. Đề xuất giải pháp sử dụng, bảo vệ, cải tạo đất nông nghiệp trên địa bàn

II. NGÀY GIAO NHIỆM VỤ: Theo Quyết định giao số 1064/QĐ – ĐHCN ngày

08 tháng 5 n m 2018 của Hiệu trƣởng trƣờng Đại học Công nghiệp thành phố Hồ

Chí Minh.

III. NGÀY HOÀN THÀNH NHIỆM VỤ: Ngày 03 tháng 06 n m 2020

IV. NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. Vũ Ngọc Hùng

Tp. Hồ Chí Minh, ngày … tháng … năm 2020

NGƢỜI HƢỚNG DẪN CHỦ NHIỆM BỘ MÔN ĐÀO TẠO

TS. Vũ Ngọc Hùng

VIỆN TRƢỞNG

BỘ CÔNG THƢƠNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

i

LỜI CẢM ƠN

Hoàn thành báo cáo này học viên đã nhận đƣợc nhiều sự trợ giúp từ quý thầy cô,

ạn è, đồng nghiệp. Lời đầu tiên, học viên xin chân thành cảm ơn đến với TS. Vũ

Ngọc Hùng đã cung cấp những kinh nghiệm, kiến thức quý áu cũng nhƣ những tài

liệu chuyên môn và tận tình hƣớng dẫn, luôn động viên và tạo mọi điều kiện thuận

lợi cho học viên trong suốt thời gian thực hiện và hoàn thành luận v n này.

Em xin gửi lời cảm ơn đến tất cả quý thầy, cô - Viện Khoa học Công nghệ và Quản

lý Môi trƣờng đã tận tình hỗ trợ tài liệu, đóng góp ý kiến cũng nhƣ động viên học

viên rất nhiều trong suốt quá trình thực hiện luận v n, đã truyền đạt những kiến thức

quý áu trong suốt quá trình đào tạo cao học tại trƣờng.

Cuối cùng, học viên cũng xin ày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến gia đình đã giúp đỡ và

động viên tinh thần cho tôi hoàn thành tốt luận v n tốt nghiệp.

ii

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ

Đề tài “Đánh giá thoái hóa đất và đề xuất giải pháp sử dụng đất nông nghiệp huyện

Lộc Ninh - tỉnh Bình Phƣớc” đƣợc thực hiện từ 02/2019 đến 05/2020. Đề tài thực

hiện nhằm đánh giá thực trạng thoái hóa đất và đề xuất giải pháp sử dụng và ảo vệ

đất nông nghiệp tại huyện Lộc Ninh tỉnh Bình Phƣớc.

Trong nghiên cứu này đã sử dụng các phƣơng pháp thu thập thông tin, tài liệu, số

liệu và kế thừa các kết quả nghiên cứu liên quan; điều tra, khảo sát thực địa, lấy

mẫu phân tích và phỏng vấn ngƣời quản lý, sử dụng đất; phân tích mẫu đất; ứng

dụng GIS, iên tập ản đồ, đánh giá đa tiêu chí (MCE) đối với suy giảm độ phì đất;

và tham khảo, “Quy định kỹ thuật điều tra thoái hóa đất” của Bộ Tài nguyên và Môi

trƣờng an hành n m 2012 để vận dụng vào điều kiện cụ thể của huyện Lộc Ninh

để đánh giá mức độ thoái hóa đất do suy giảm độ phì và kết von.

Kết quả nghiên cứu tại huyện Lộc Ninh tỉnh Bình Phƣớc cho thấy: Trong diện tích

nghiên cứu 78.790 ha, diện tích đất ị thoái hóa là 66.213 ha (84,04% khu vực

nghiên cứu), trong đó: Thoái hóa nhẹ 24.459 ha (31,04%), thoái hóa trung ình

25.636 ha (32,54%), thoái hóa nặng là 12.578 ha (15,96%). Các dạng thoái hóa ao

gồm: (i) Thoái hóa đất do suy giảm độ phì có 61.216 ha (77,70); (ii) Thoái hóa đất

do kết von, đá ong có 46.929 ha (59,56%). Để hạn chế tình trạng thoái hóa đất và

ảo vệ tài nguyên đất nông nghiệp cần áp dụng đồng ộ 05 nhóm giải pháp: (i) giải

pháp về cơ chế, chính sách; (ii) giải pháp quản lý, sử dụng đất; (iii) giải pháp khoa

học công nghệ, (iv) giải pháp tuyên truyền, giáo dục và (v) giải pháp kỹ thuật canh

tác. Đồng thời đề tài đề xuất một số iện pháp cụ thể nhằm phòng ngừa và khắc

phục tình trạng thoái hóa đất.

Keywords: Suy giảm độ phì, kết von, thoái hóa đất.

iii

ABSTRACT

The thesis topic "Evaluation of land degradation and proposing solutions for

agricultural land use in Loc Ninh district - Binh Phuoc province" was implemented

from February 2019 to May 20, 2020. Implementation objective is to assess the

status of land degradation and propose solutions to use and protect agricultural land

in Loc Ninh district, Binh Phuoc province.

In this study, methods of collecting information, documents, data and inheriting

related research results were used; investigation, field survey, sampling analysis and

interviewing managers and land users; soil sample analysis; GIS application, map

editing, multi-criteria evaluation (MCE) for soil fertility decline; and refer to "Land

degradation survey technical regulation" issued by the Ministry of Natural

Resources and Environment in 2012 to apply to specific conditions of Loc Ninh

district to aggregate and assess land degradation in the study area through the

survey results of degraded land due to soil fertility decline, and laterization.

Research results show that: In the study area of 78,790 ha, the degraded land area is

66,213 ha (84.04% of the study area), of which: Slight degeneration is 24.459 ha

(31.04%), the average degradation is 25,636 ha (32.54%), the severe degradation is

12,578 ha (15.96%). Types of degradation include: (i) Land degradation due to

fertility decline has 61,216 ha (77.70); (ii) Land degradation due to laterization has

46,929 ha (59.56%). In order to limit land degradation and protect agricultural land

resources, 5 groups of solutions should be applied simultaneously: (i) Mechanisms

and policies; (ii) land management and land use; (iii) science and technology; (iv)

propaganda and education; and (v) farming techniques.

Keywords: Fertility decline, laterite, soil degradation.

iv

LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên là Trần Xuân Dinh, hiện đang công tác tại Chi nhánh VPĐKĐĐ huyện Lộc

Ninh, tỉnh Bình Phƣớc, là tác giả của luận v n “Đánh giá thoái hóa đất và đề xuất

giải pháp sử dụng đất nông nghiệp huyện Lộc Ninh - tỉnh Bình Phƣớc”, xin cam

đoan nhƣ sau:

Luận v n này là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi dƣới sự hƣớng dẫn

của TS. Vũ Ngọc Hùng, những kết quả và số liệu trình ày trong luận v n là trung

thực và chƣa đƣợc các tác giả công ố trong ất kỳ công trình nào.

Các trích dẫn về ảng iểu, kết quả nghiên cứu của các tác giả khác; tài liệu tham

khảo trong luận v n đều có nguồn gốc rõ ràng và theo đúng quy định.

Tôi xin cam đoan các nội dung ghi trên là đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách

nhiệm về toàn ộ nội dung nghiên cứu và kết quả của luận v n.

Học viên

Trần Xuân Dinh

v

MỤC LỤC

MỤC LỤC...................................................................................................................v

DANH MỤC HÌNH ẢNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ...................................................... viii

DANH MỤC BẢNG BIỂU ...................................................................................... ix

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................... xi

MỞ ĐẦU.....................................................................................................................1

1. Đặt vấn đề ...............................................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................3

4. Ý ngh a thực tiễn của đề tài.....................................................................................3

4.1 Ý ngh a khoa học ..................................................................................................3

4.2 Ý ngh a thực tiễn...................................................................................................3

CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU .............................4

1.1 Tổng quan về các cơ sở khoa học và quy định pháp lý của vấn đề nghiên

cứu..................................................................................................................4

1.1.1 Một số khái niệm chung.................................................................................4

1.1.2 Các loại hình thoái hóa đất.............................................................................6

1.1.3 Các nguyên nhân gây thoái hóa đất ...............................................................7

1.2 Tổng quan về tình hình nghiên cứu thoái hóa đất..........................................9

1.2.1 Tình hình nghiên cứu thoái hóa đất ngoài nƣớc ............................................9

vi

1.2.2 Tình hình nghiên cứu thoái hóa đất ở trong nƣớc........................................12

1.3 Tổng quan về địa àn nghiên cứu ................................................................17

1.3.1 Vị trí địa lý ...................................................................................................17

1.3.2 Đặc điểm địa hình địa mạo [14]...................................................................19

1.3.3 Điều kiện khí hậu [14] .................................................................................20

CHƢƠNG 2 NỘI DUNG – PHƢƠNG PHÁP....................................................21

2.1 Nội dung nghiên cứu....................................................................................21

2.2 Phƣơng pháp nghiên cứu .............................................................................21

2.2.1 Phƣơng pháp thu thập thông tin, tài liệu, số liệu và kế thừa các kết quả

nghiên cứu....................................................................................................21

2.2.2 Phƣơng pháp điều tra, khảo sát thực địa ......................................................21

2.2.3 Phƣơng pháp phân tích mẫu đất...................................................................23

2.2.4 Phƣơng pháp so sánh [6]..............................................................................24

2.2.5 Phƣơng pháp nghiên cứu và xây dựng các loại bản đồ thoái hóa đất.........24

2.2.6 Kỹ thuật sử dụng trong nghiên cứu..............................................................33

CHƢƠNG 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .............................35

3.1 Đặc điểm tài nguyên đất...............................................................................35

3.1.1 Đặc điểm phân loại đất.................................................................................35

3.1.2 Tính chất chủ yếu các loại đất......................................................................37

3.2 Xây dựng ản đồ thoái hóa đất do suy giảm độ phì.....................................40

3.2.1 Kết quả đánh giá độ phì nhiêu đất hiện tại...................................................40

vii

3.2.2 Xây dựng bản đồ độ phì đất hiện tại............................................................49

3.2.3 Xây dựng bản đồ thoái hóa đất do suy giảm độ phì.....................................54

3.3 Xây dựng bản đồ đất bị kết von ...................................................................61

3.4 Xây dựng bản đồ thoái hóa đất nông nghiệp do suy giảm độ phì nhiêu và

kết von, đá ong .............................................................................................63

3.5 Đề xuất iện pháp ảo vệ đất nông nghiệp và giảm thiểu thoái hóa đất .....67

3.5.1 Nguyên nhân chính gây thoái hóa đất huyện Lộc Ninh...............................67

3.5.2 Giải pháp sử dụng, bảo vệ, cải tạo đất nông nghiệp ....................................71

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................................77

1. Kết luận ........................................................................................................77

2. Kiến nghị......................................................................................................78

TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................................79

LÝ LỊCH TRÍCH NGANG CỦA HỌC VIÊN .........................................................96

viii

DANH MỤC HÌNH ẢNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ

Hình 1.1 Bản đồ vị trí huyện Lộc Ninh trong tỉnh Bình Phƣớc [13]........................18

Hình 2.1 Khu vực nghiên cứu và mạng lƣới điểm khảo sát, phân tích....................23

Hình 2.2 Sơ đồ tiến trình xây dựng ản đồ độ phì....................................................25

Hình 2.3 Sơ đồ trình tự xây dựng ản đồ đất ị suy giảm độ phì [6] .......................28

Hình 2.4 Sơ đồ tiến trình xây dựng ản đồ kết von [6] ...........................................32

Hình 3.1 Bản đồ đất huyện Lộc Ninh [18]................................................................36

Hình 3.2 Biểu đồ độ chua trong tầng đất mặt của các loại đất chính.......................42

Hình 3.3 Biểu đồ chất hữu cơ tổng số trong tầng đất mặt của các loại đất chính.....43

Hình 3.4 Biểu đồ dung tích hấp thu trong tầng đất mặt của các loại đất chính .......44

Hình 3.5 Biểu đồ Nitơ tổng số trong tầng đất mặt của các loại đất chính ................46

Hình 3.6 Biểu đồ phốt pho tổng số trong tầng đất mặt của các loại đất chính .........47

Hình 3.7 Biểu đồ Kali tổng số trong tầng đất mặt của các loại đất chính.................48

Hình 3.8 Bản đồ độ phì nhiêu hiện tại huyện Lộc Ninh ..........................................53

Hình 3.9 Bản đồ suy giảm độ phì nhiêu huyện Lộc Ninh........................................60

Hình 3.10 Bản đồ thoái hóa do kết von, đá ong huyện Lộc Ninh............................63

Hình 3.11 Bản đồ thoái hóa đất huyện Lộc Ninh......................................................66