Đánh giá mức độ sẵn sàng của các yếu tố ảnh hưởng đến triển khai mô hình khóa học trực tuyến mở đại trà (MOOC) - Trường hợp ở Việt Nam

1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

---------------

DƯƠNG THANH NHẤT

ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ SẴN SÀNG CỦA CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG

ĐẾN TRIỂN KHAI MÔ HÌNH KHÓA HỌC TRỰC TUYẾN MỞ ĐẠI

TRÀ (MOOC): TRƯỜNG HỢP Ở VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2018

Trang i

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

---------------

DƯƠNG THANH NHẤT

ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ SẴN SÀNG CỦA CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG

ĐẾN TRIỂN KHAI MÔ HÌNH KHÓA HỌC TRỰC TUYẾN MỞ ĐẠI TRÀ

(MOOC): TRƯỜNG HỢP Ở VIỆT NAM

Chuyên ngành : Kinh tế học

Mã số chuyên ngành :60 03 01 01

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ HỌC

Người hướng dẫn khoa học

PGS. TS Nguyễn Minh Hà

Trang i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan rằng luận văn này “ Đánh giá mức độ sẵn sàng của các yếu tố

ảnh hưởng đến triển khai mô hình khóa học trực tuyến mở đại trà (MOOC) ;

Trường hợp ở Việt Nam” là bài nghiên cứu của chính tôi.

Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, tôi cam

đoan rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn chưa từng được công bố hoặc

sử dử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác.

Không có sản phẩm hay nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận

văn này mà không được trích dẫn theo đúng quy định.

Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các Trường

đại học hoặc cơ sở đào tạo khác.

Thành phố Hồ Chí Minh, Ngày …..tháng …..năm 2018

Người thực hiện

Dương Thanh Nhất

Trang ii

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến Thầy PGS.TS Nguyễn

Minh Hà, người đã tận tình trực tiếp hướng dẫn, truyền đạt kiến thức mới, kinh nghiệm

quý báo và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận văn này.

Tiếp theo tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám Hiệu Trường Đại Học Mở Thành

Phố Hồ Chí Minh, Quý Thầy, Cô Khoa Đào tạo sau Đại Học, Quý Thầy, Cô giảng viên

đã tận tâm tổ chức, giảng dạy, giới thiệu tôi qua các đơn vị trường đại học khác khảo

sát dữ liệu thực tế và tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập tại

trường cho đến khi hoàn thành luận văn nghiên cứu này.

Xin chân thành cảm ơn quý Thầy, Cô, Cán bộ và Nhân viên tại các đơn vị và các

Trường Đại Học, nơi mà tôi thực hiện khảo sát thực tế, đã trả lời và đóng góp ý kiến để

tôi hoàn thành bảng dữ liệu khảo sát phục vụ cho bài nghiên cứu.

Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn các anh, chị đồng nghiệp, gia đình, bạn bè,

đặc biệt là các bạn cùng lớp ME15A đã khuyến khích, động viên, chia sẽ, và hết lòng

hỗ trợ tôi trong suốt thời gian học tập và thực hiện nghiên cứu này.

Tp. Hồ Chí Minh, Năm 2018

Tác giả bài luận văn

Dương Thanh Nhất

Trang iii

TÓM TẮT

Đề tài nghiên cứu“ Đánh giá mức độ sẵn sàng của các yếu tố ảnh hưởng đến

triển khai mô hình khóa học trực tuyến mở đại trà (MOOC) ; Trường hợp ở Việt

Nam”, nhằm mục đích xác định và đo lường mức độ sẵn sàng của các yếu tố ảnh

hưởng đến triển khai mô hình giáo dục trực tuyến MOOC.

Nghiên cứu được thực hiện qua 2 giai đoạn: Giai đoạn nghiên cứu sơ bộ và

nghiên cứu chính thức. Nghiên cứu sơ bộ được thực hiện thông qua phương pháp định

tính. Kỹ thuật thảo luận nhóm được sử dụng trong nghiên cứu nhằm để xác định lại các

yếu tố ảnh hưởng đến mô hình nghiên cứu, làm cơ sở hiệu chỉnh lại thang đo cho cho

sự sẵn sàng của 5 yếu tố đến triển khai mô hình giáo dục trực tuyến và từ đó đưa ra

được mô hình nghiên cứu của đề tài. Giai đoạn nghiên cứu chính thức được thực hiện

bằng phương pháp định lượng. Qua quá trình thu thập dữ liệu khảo sát từ các trường,

các đơn vị có mô hình giáo dục trực tuyến, đã có được kích thước mẫu hợp lệ cho bài

nghiên cứu là 245. Dữ liệu được nhập, mã hóa, làm sạch và phân tích thông qua phần

mềm SPSS phiên bản 20.0.

Kết quả nghiên cứu cho thấy để sẵn sàng triển khai mô hình giáo dục trực tuyến

mở đại trà MOOC chịu 5 yếu tố tác động, đó là: Hệ thống quản lý, người học, cơ sở hạ

tầng, người dạy và yếu tố hỗ trợ học viên, các biến này điều có hệ số hồi quy mang dấu

(+), nghĩa là nếu gia tăng các biến này lên thì mức độ sẵn sàng triển khai khóa học trực

tuyến sẽ đạt hiệu quả tốt. Kết quả nghiên cứu đã cho thấy sự phù hợp với kỳ vọng dấu

ban đầu. Mức độ phù hợp của mô hình đạt được 79,1% mức độ giải thích.

Dựa vào kết quả nghiên cứu, một số giải pháp được đề xuất nhắm giúp các đơn vị,

các trường cung cấp dịch vụ khóa học cần nâng cao và chuẩn bị ở các khâu cần thiết để

khi triển khai mô hình giáo dục trực tuyến sẽ thành công và đạt hiệu quả cao nhất, đem

lại cuộc cách mạng cho ngành giáo dục cho thời buổi phát triển công nghệ 4.0.

Trang iv

DANH MỤC HÌNH

Hình 2.1: Sơ đồ hệ thống giáo dục trực tuyến ......................................................Trang 9

Hình 2.2: MOOC và các thuật ngữ liên quan......................................................Trang 13

Hình 2.3:Sự ra đời và tiến hóa của mô hình MOOC ..........................................Trang 15

Hình 2.4: Mô hình nghiên cứu của Keramati, Afshari,& Kamrani (2011).........Trang 23

Hình 2.5: Mô hình nghiên cứu của Warner, Christie,& Choy (1998) ................Trang 24

Hình 2.6: Mô hình nghiên cứu của Hung, Chou, Chen,& Own's (2010)............Trang 25

Hình 2.7: Mô hình nghiên cứu của Dang, Watts,& Nguyen (2017)...................Trang 27

Hình 2.8: Mô hình nghiên cứu đề xuất ...............................................................Trang 28

Hình 3.1: Mô hình nghiên cứu ............................................................................Trang 36

Hình 4.1: Biểu đồ tần số Histogram....................................................................Trang 74

Hình 4.2: Biểu đồ P-P lot ....................................................................................Trang 75

Hình 4.3: Kết quả mô hình nghiên cứu ...............................................................Trang 81

Trang v

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1: Bảng mô tả xMOOC và cMOOC......................................................Trang 16

Bảng 3.1: Các bước thực hiện nghiên cứu ..........................................................Trang 34

Bảng 3.2: Thang đo người dạy học .....................................................................Trang 37

Bảng 3.3: Thang đo người học............................................................................Trang 38

Bảng 3.4: Thang đo cơ sở hạ tầng.......................................................................Trang 39

Bảng 3.5: Thang hệ thống quản lý ......................................................................Trang 40

Bảng 3.6: Thang đo hỗ trợ học viên....................................................................Trang 41

Bảng 3.7: Thang đo mức độ sẵn sàng triển khai khóa học trực tuyến MOOC...Trang 42

Bảng 4.1: Kết quả thống kê đơn vị công tác .......................................................Trang 47

Bảng 4.2: Thống kê nhóm tuổi ...........................................................................Trang 48

Bảng 4.3: Thống kê giới tính .............................................................................Trang 49

Bảng 4.4: Thống kê trình độ chuyên môn...........................................................Trang 49

Bảng 4.5: Bảng thống kê vị trí công tác..............................................................Trang 50

Bảng 4.6: Bảng thống kê loại hình đào tạo .........................................................Trang 50

Bảng 4.7: Thống kê mô tả thành phần người dạy học ........................................Trang 51

Bảng 4.8: Thống kê mô tả thành phần người học ...............................................Trang 52

Bảng 4.9: Bảng thống kê thành phần cơ sở hạ tầng............................................Trang 53

Bảng 4.10: Bảng thống kê thành phần hệ thống quản lý ....................................Trang 54

Bảng 4.11: Bảng thống kê thành phần hỗ trợ học viên.......................................Trang 55

Bảng 4.12: Bảng thống kê mô tả sẵn sàng triển khai khóa học trực tuyến. ........Trang 56

Bảng 4.13: Kết quả phân tích thang đo người dạy học (lần 1) ...........................Trang 57

Bảng 4.14: Kết quả phân tích thang đo người học (lần 1)..................................Trang 58

Bảng 4.15: Kết quả phân tích thang đo cơ sở hạ tầng (lần 1).............................Trang 59

Bảng 4.16: Kết quả phân tích thang đo hệ thống quản lý (lần 1) .......................Trang 60

Bảng 4.17: Kết quả phân tích thang đo hỗ trợ học viên (lần 1)..........................Trang 61

Bảng 4.18: Kết kiểm định Hệ số KMO và kiểm định Bartlett's (lần 1)..............Trang 61

Trang vi

Bảng 4.19: Kết quả tổng phương sai trích (lần 1)...............................................Trang 63

Bảng 4.20 : Kết quả ma trận xoay nhân tố (lần 1) ..............................................Trang 64

Bảng 4.21: Kết kiểm định Hệ số KMO và kiểm định Bartlett's (lần 2)..............Trang 64

Bảng 4.22: Kết quả tổng phương sai trích (lần 2)...............................................Trang 66

Bảng 4.23: Kết quả ma trận xoay nhân tố (lần 2) ...............................................Trang 67

Bảng 4.24: Kết quả phân tích thang đo biến phụ thuộc (lần 1) ..........................Trang 68

Bảng 4.25: Kết quả kiểm định số KMO và kiểm định Bartlett's (lần 1).............Trang 69

Bảng 4.26: Kết quả phân tích tổng phương sai trích (lần 1)...............................Trang 69

Bảng 4.27: Bảng ma trận xoay nhân tố biến phụ thuộc ......................................Trang 70

Bảng 4.28: Bảng phân tích hồi quy.....................................................................Trang 71

Bảng 4.29: Bảng ma trận tương quan tuyến tính các yếu tố có mức độ sẵn sàng triển

khai mô hình giáo dục trực tuyến........................................................................Trang 72

Bảng 4.30: Bảng đánh giá sự phù hợp của mô hình ...........................................Trang 72

Bảng 4.31: Bảng kiểm định độ phù hợp của mô hình.........................................Trang 73

Bảng 4.32: Kiểm định Levene phương sai đồng nhất giữa các nhóm tuổi.........Trang 81

Bảng 4.33: Kết quả phân tích ANOVA giữa các nhóm tuổi...............................Trang 82

Bảng 4.34: Kết quả kiểm định Independent Samples Test .................................Trang 83

Bảng 4.35: Kiểm định Levene phương sai đồng nhất giữa trình độ chuyên môn

.............................................................................................................................Trang 83

Bảng 4.36: Kết quả phân tích ANOVA giữa các trình độ chuyên môn..............Trang 84

Bảng 4.37: Kiểm định Levene phương sai đồng nhất giữa vị trí công tác .........Trang 84

Bảng 4.38: Kết quả kiểm định Welch .................................................................Trang 85

Bảng 4.38: Kết quả kiển định Independent Samples Test loại hình đào tạo ......Trang 86

Trang vii

DANH MỤC VIẾT TẮT

ANOVA Analysis of variance - phân tích phương sai

CMCN Cách mạng công nghiệp

CNTT Công nghệ thông tin

CBT Computer-Base Training

CSHT Cơ sở hạ tầng

DN Doanh nghiệp

EFA Exploratory Factor Analysis-Phân tích nhân tố khám phá

GDĐH Giáo dục đại học

GDP Gross Domestic Product

HTQL Hệ thống quản lý

HT Hỗ trợ học tập

KMO Kaiser Meyer Olkin-Chỉ số xem xét thích hợp của phân tích nhân tố

MOOC Massive Open Online Courses

ND Người dạy

NH Người học

RSS Really Simple Syndication

Sig. Significance level – Mức ý nghĩa.

SPSS

Statistical Package for the Sciences-Phần mềm xử lý thống kê dùng

trong ngành khoa học xã hội

TBT Technology-Based Training

VIF Variance Inflation Factor - hệ số phóng đại phương sai

WBT WebBased Training

Trang viii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .................................................................................................................ii

TÓM TẮT ......................................................................................................................iii

DANH MỤC HÌNH .......................................................................................................iv

DANH MỤC BẢNG....................................................................................................... v

DANH MỤC VIẾT TẮT ..............................................................................................vii

Chương 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI ................................................................................... 1

1.1. Đặt vấn đề và lý do nghiên cứu............................................................................ 1

1.2. Mục tiêu nghiên cứu............................................................................................. 4

1.3. Câu hỏi nghiên cứu .............................................................................................. 4

1.4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu..................................................... 4

1.4.1 Đối tượng nghiên cứu........................................................................................... 4

1.4.2 Phạm vi nghiên cứu.............................................................................................. 4

1.5 Phương pháp nghiên cứu...................................................................................... 5

1.5.1 Nghiên cứu định tính............................................................................................ 5

1.5.2 Nghiên cứu định lượng......................................................................................... 5

1.6 Ý nghĩa của luận văn............................................................................................ 6

1.7 Bố cục luận văn .................................................................................................... 6

Chương 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT.................................................................................... 8

2.1 Lý thuyết về mô hình đào tạo trực tuyến ............................................................. 8

2.1.1 Khái niệm đào tạo trực tuyến ............................................................................... 8

2.1.2 Các thuyết của hệ thống giáo dục trực tuyến ..................................................... 10

2.1.3 Những hình thức đào tạo trực tuyến................................................................... 11

Trang ix

2.2 Lý thuyết về khóa học trực tuyến mở đại trà (MOOC)...................................... 12

2.2.1 Khái niệm về khóa học trực tuyến MOOC ........................................................ 12

2.2.2 Lịch sử hình thành và phát triển......................................................................... 14

2.2.3 Phân loại MOOC................................................................................................ 15

2.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến triển khai khóa học trực tuyến................................. 16

2.3.1 Người dạy (giảng viên) ...................................................................................... 16

2.3.2 Người học (học viên) ......................................................................................... 17

2.3.3 Cơ sở hạ tầng...................................................................................................... 18

2.3.4 Hệ thống quản lý ................................................................................................ 21

2.3.5 Hỗ trợ học tập..................................................................................................... 22

2.4 Các nghiên cứu trước ......................................................................................... 23

2.4.1 Các yếu tố sẵn sàngtriển khai mô hình đào tạo trực tuyến (Keramati, Afshari, &

Kamrani, 2011) ............................................................................................................. 23

2.4.2 Sẵn sàng của sinh viên khi tham gia khóa học trực tuyến (Warner, Christie, &

Choy, 1998) .................................................................................................................. 24

2.4.3 Các yếu tố sẵn sàng cho khóa học trực tuyến ở Đài Loan (Hung, Chou, Chen, &

Own's, 2010)................................................................................................................. 25

2.4.4 Các yếu tố sẵn sàng cho khóa học trực tuyến MOOC đặc biệt ở Việt Nam

(Dang, Watts, & Nguyen, 2017).................................................................................. 26

2.5 Mô hình nghiên cứu đề xuất............................................................................... 28

2.6 So sánh mô hình nghiên cứu trước và mô hình nghiên cứu đề xuất .................. 28

2.6.1 So sánh các mô hình nghiên cứu trước về các yếu tố ảnh hưởng ...................... 28

2.6.2 So sánh mô hình nghiên cứu trước và mô hình nghiên cứu đề xuất. ................. 30

Tóm tắt chương 2 .......................................................................................................... 32

Chương 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................................. 33

3.1. Thiết kế nghiên cứu............................................................................................ 33

Trang x

3.1.1 Nghiên cứu định tính.......................................................................................... 34

3.1.2 Nghiên định lượng.............................................................................................. 35

3.2. Mô hình nghiên cứu ........................................................................................... 35

3.3. Xây dựng thang đo ............................................................................................. 36

3.3.1 Người dạy........................................................................................................... 37

3.3.2 Người học........................................................................................................... 38

3.3.3 Cơ sở hạ tầng...................................................................................................... 39

3.3.4 Hệ thống quản lý ................................................................................................ 40

3.3.5 Hỗ trợ học viên................................................................................................... 41

3.3.6 Thang đo sẵn sàng triển khai khóa học trực tuyến MOOC................................ 42

3.4. Phương pháp chọn mẩu và xử lý số liệu ............................................................ 42

3.4.1 Phương pháp chọn mẩu...................................................................................... 42

3.4.2 Phương pháp xử lý số liệu.................................................................................. 43

Tóm tắt chương 3 .......................................................................................................... 47

Chương 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ......................................................................... 48

4.1 Thống kê mẫu nghiên cứu.................................................................................. 48

4.1.1 Thống kê đơn vị công tác ................................................................................... 48

4.1.2 Thống kê nhóm tuổi ........................................................................................... 49

4.1.3 Thống kê giới tính .............................................................................................. 49

4.1.4 Thống kê trình độ chuyên môn .......................................................................... 50

4.1.5 Thống kê vị trí công tác...................................................................................... 50

4.1.6 Thống kê loại hình đào tạo của đơn vị............................................................... 51

4.2 Thống kê mô tả mức độ sẵn sàng của các yếu tố ảnh hưởng đến triển khai mô

hình giáo dục trực tuyến MOOC................................................................................... 52

4.2.1 Thống kê mô tả mức độ sẵn sàng của yếu tố người dạy .................................... 52

Trang xi

4.2.2 Thống kê mô tả mức độ sẵn sàng của yếu tố người học .................................... 53

4.2.3 Thống kê mô tả mức độ sẵn sàng của yếu tố cơ sở hạ tầng ............................... 53

4.2.4 Thống kê mô tả mức độ sẵn sàng của hệ thống quản lý .................................... 55

4.2.5 Thống kê mô tả mức độ sẵn sàng của yếu tố hỗ trợ học viên ............................ 56

4.3 Thống kê mô tả mức độ sẵn sàng triển khai khóa học trực tuyến MOOC......... 57

4.4 Phân tích thang đo mức độ sẵn sàng của các yếu tố ảnh hưởng đến triển khai mô

hình khóa học trực tuyến............................................................................................... 58

4.4.1 Thang đo hệ số Cronbach's Alpha...................................................................... 58

Thang đo người dạy ...................................................................................................... 58

Thang đo người học ...................................................................................................... 58

Thang đo cở sở hạ tầng ................................................................................................. 59

Thang đo hệ thống quản lý............................................................................................ 60

Thang đo hỗ trợ học viên .............................................................................................. 61

4.4.2 Phân tích nhân tố khám phá (EFA) mức độ sẵn sàng của các yếu tố ảnh hưởng

đến triển khai mô hình giáo dục trực tuyên MOOC ..................................................... 62

4.5 Phân tích thang đo mức độ sẵn sàng triển khai khóa học trực tuyến MOOC.... 69

4.5.1 Thang đo hệ số Cronbach's Alpha...................................................................... 69

4.5.2 Phân tích nhân tố thang đo sẵn sàng triển khai khóa học trực tuyến MOOC .... 70

4.6 Kiểm tra hiện tượng đa cộng tuyến và phân tích tương quan ............................ 71

4.6.1 Hiện tượng đa cộng tuyến .................................................................................. 71

4.6.2 Phân tích tương quan.......................................................................................... 72

4.6.3 Đánh giá mức độ ảnh hưởng của các biến độc lập lên biến phụ thuộc .............. 73

4.6.4 Kiểm định độ phù hợp của mô hình với tập dữ liệu nghiên cứu........................ 74

4.7 Phân tích hồi quy và kiểm định các giả định hồi quy ........................................ 74

4.7.1 Phân tích hồi quy................................................................................................ 74

Trang xii

4.7.2 Kiểm định các giả định hồi quy. ........................................................................ 75

Kiểm định phần dư và phân phối chuẩn phần dư.......................................................... 75

Kiểm định tương quan chuỗi bậc nhất .......................................................................... 76

4.8 Kiểm định giả thuyết và thảo luận kết quả nghiên cứu...................................... 77

4.8.1 Kiểm định giả thuyết của mô hình ..................................................................... 77

4.8.2 Thảo luận kết quả nghiên cứu ............................................................................ 78

4.9 Kiểm định sự khác biệt của các biến định tính .................................................. 82

4.9.1 Độ tuổi................................................................................................................ 82

4.9.2 Giới tính ............................................................................................................. 83

4.9.3 Trình độ chuyên môn ......................................................................................... 84

4.9.4 Vị trí công tác..................................................................................................... 85

4.9.5 Loại hình đào tạo................................................................................................ 86

Tóm tắt chương 4 .......................................................................................................... 88

Chương 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................... 89

5.1 Kết luận .............................................................................................................. 89

5.2 Đóng góp của đề tài............................................................................................ 90

5.3 Ý nghĩa thực tiễn kết quả nghiên cứu và kiến ghị một số giải pháp áp dụng kết

quả nghiên cứu. ............................................................................................................. 90

5.3.1 Ý nghĩa thực tiễn nghiên cứu ............................................................................. 90

5.3.2 Kiến nghị một số giải pháp áp dụng kết quả nghiên cứu. .................................. 91

5.4 Các hạn chế của đề tài nghiên cứu và hướng nghiên cứu tiếp theo ................... 94

5.4.1 Hạn chế của nghiên cứu ..................................................................................... 94

5.4.2 Hướng nghiên cứu tiếp theo............................................................................... 94

Tài liệu tham khảo......................................................................................................... 96

PHỤ LỤC A............................................................................................................... 102

Trang xiii

PHỤ LỤC B ............................................................................................................... 112

PHỤ LỤC C............................................................................................................... 113

PHỤ LỤC D............................................................................................................... 115

PHỤ LỤC E ............................................................................................................... 120