Đánh giá chứng cứ trong tố tụng hình sự Việt Nam

0

VIỆN HÀN LÂM

KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

Trần Văn Tuân

ĐÁNH GIÁ CHỨNG CỨ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI – năm 2021

1

VIỆN HÀN LÂM

KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

Trần Văn Tuân

ĐÁNH GIÁ CHỨNG CỨ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật hình sự và Tố tụng hình sự

Mã số: 09.38.01.04

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:

1. TS. Đinh Xuân Nam

2. TS. Võ Thị Kim Oanh

HÀ NỘI – năm 2021

0

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU............................................................................................................... 2

1. Tính cấp thiết của đề tài .................................................................................... 2

2. Mục đ ch và nhiệm vụ nghi n cứu.................................................................... 4

3. Đối tƣ ng và ph m vi nghi n cứu..................................................................... 5

4. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghi n cứu................................................ 6

5. Những đóng góp mới của luận án ..................................................................... 7

6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của Luận án...................................................... 7

7. Kết cấu của Luận án.......................................................................................... 8

Chƣơng 1. T NG QUAN T NH H NH NGHI N CỨU ..................................... 9

1.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới................................................................. 9

1.2. Tình hình nghiên cứu ở trong nƣớc.............................................................. 15

1.3. Đánh giá tình hình nghi n cứu li n quan đến Luận án ................................ 33

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1.................................................................................... 38

Chƣơng 2. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐÁNH GIÁ CHỨNG CỨ

TRONG TỐ TỤNG H NH SỰ ........................................................................... 39

2.1. Khái niệm, đặc điểm, nguyên tắc đánh giá chứng cứ trong tố tụng hình sự 39

2.2. Ti u ch đánh giá chứng cứ trong tố tụng hình sự ....................................... 60

2.3. Nội dung, phƣơng pháp đánh giá chứng cứ trong tố tụng hình sự .............. 63

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2.................................................................................... 89

Chƣơng 3. PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN ĐÁNH GIÁ CHỨNG CỨ TRONG

TỐ TỤNG H NH SỰ Ở VIỆT NAM.................................................................. 90

3.1. Quy định của pháp luật Việt Nam về đánh giá chứng cứ trong tố tụng hình

sự ......................................................................................................................... 90

3.2. Thực tiễn đánh giá chứng cứ trong tố tụng hình sự Việt Nam .................. 102

KẾT LUẬN CHƢƠNG 3.................................................................................. 130

Chƣơng 4. PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ

ĐÁNH GIÁ CHỨNG CỨ TRONG TỐ TỤNG H NH SỰ VIỆT NAM.......... 131

4.1. Phƣơng hƣớng nâng cao hiệu quả ho t động đánh giá chứng cứ trong tố

tụng hình sự....................................................................................................... 131

4.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả đánh giá chứng cứ trong tố tụng hình sự Việt

Nam ................................................................................................................... 136

KẾT LUẬN CHƢƠNG 4.................................................................................. 160

KẾT LUẬN....................................................................................................... 161

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................... 163

Tài liệu tiếng Việt.............................................................................................. 163

Tài liệu tiếng nƣớc ngoài................................................................................... 173

Website tiếng Việt............................................................................................. 174

PHỤ LỤC.......................................................................................................... 175

1

DANH MỤC CÁC BẢNG SỬ DỤNG TRONG LUẬN ÁN

Bảng số 1: Số vụ án và số bị can đƣợc khởi tố mới theo từng năm

Bảng số 2: Tổng số vụ án và bị can bị đình chỉ điều tra theo từng năm

Bảng số 3: Số vụ án do Viện kiểm sát nhân dân trả hồ sơ điều tra bổ sung

Bảng số 4: Số liệu Tòa án trả hồ sơ điều tra bổ sung

Bảng số 5: Tổng số vụ án và số bị cáo bị hủy án để điều tra lại, xét xử

lại hoặc đình chỉ vụ án

Bảng số 6: Tình hình giải quyết các vụ án của Tòa án qua các năm

2

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Chứng cứ là phƣơng tiện của việc chứng minh và là phƣơng tiện để xác

định các sự kiện có ý nghĩa với việc giải quyết vụ án hình sự. Để đảm bảo tính

hiệu quả của quá trình giải quyết vụ án, đồng thời xác định sự thật khách quan,

xem xét vụ án một cách toàn diện, có cơ sở để kết luận đúng về hành vi ph m tội

đã xảy ra thì cơ quan tiến hành tố tụng, ngƣời tiến hành tố tụng phải có tài liệu,

chứng cứ để chứng minh một cách khách quan và thuyết phục. Toàn bộ quá

trình giải quyết vụ án hình sự là quá trình thu thập, kiểm tra, đánh giá chứng cứ,

mặc dù cách thức tiến hành ở mỗi giai đo n có khác nhau. Việc nghiên cứu

chứng cứ, đánh giá và sử dụng chứng cứ trong vụ án hình sự có một ý nghĩa to

lớn không chỉ về mặt pháp lý, mà còn có ý nghĩa lý luận và thực tiễn.

Trong quá trình giải quyết vụ án hình sự, để ra đƣ c các quyết định tố

tụng ch nh xác, đúng đắn, khách quan phù h p với quy định của pháp luật thì về

nguyên tắc, đòi hỏi các chủ thể có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải làm sáng tỏ

bản chất của vụ án và những vấn đề có li n quan đến vụ án. Để làm đƣ c điều

đó, các cơ quan tiến hành tố tụng phải thu thập, kiểm tra, đánh giá chứng cứ để

chứng minh mhững vấn đề phải chứng minh trong vụ án hình sự gồm: Có hành

vi ph m tội xảy ra hay không, thời gian, địa điểm và những tình tiết khác của

hành vi ph m tội; Ai là ngƣời thực hiện hành vi ph m tội; có lỗi hay không có

lỗi, do cố ý hay vô ý; có năng lực trách nhiệm hình sự hay không; mục đ ch,

động cơ ph m tội; Những tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng trách nhiệm hình sự của

bị can, bị cáo và đặc điểm về nhân thân của bị can, bị cáo; Tính chất và mức độ

thiệt h i do hành vi ph m tội gây ra; Nguy n nhân và điều kiện ph m tội; Những

tình tiết khác li n quan đến việc lo i trừ trách nhiệm hình sự, miễn trách nhiệm

hình sự, miễn hình ph t [46, Điều 85].

Để chứng minh một vụ án hình sự, các cơ quan tiến hành tố tụng tiến

hành các ho t động thu thập, kiểm tra, đánh giá chứng cứ. Trong đó, đánh giá

3

chứng cứ là ho t động phức t p, đƣ c tiến hành li n tục, xuy n xuốt trong quá

trình chứng minh. Đánh giá chứng cứ nhằm xác định giá trị sử dụng của chứng

cứ thông qua tính h p pháp, tính khách quan, tính liên quan của chứng cứ trong

vụ án. Từ đó mới có thể khẳng định đƣ c rằng có hành vi ph m tội đã xảy ra

hay không, ai là ngƣời thực hiện tội ph m, tính chất mức độ của tội ph m và các

vấn đề khác có liên quan; từ đó, cơ quan tiến hành tố tụng có thể nghiên cứu đầy

đủ và toàn diện các tình tiết của vụ án, xác định sự phù h p của chúng với hiện

thực từ đó tìm ra chân lý khách quan.

Quá trình nghiên cứu cho thấy ho t động đánh giá chứng cứ trong giải

quyết các vụ án hình sự đã đ t đƣ c những kết quả nhất định. Sau hơn 10 năm

triển khai thực hiện các Nghị quyết của Bộ Ch nh trị nhƣ Nghị quyết

08/2002/NQ-TW [16]; Nghị quyết 49/NQ-TW của Bộ Ch nh trị ngày 2/6/2005

về chiến lƣ c cải cách tƣ pháp đến năm 2020 [17]; Nghị quyết 48/2005/NQ-TW

[18]; áp dụng quy định của Bộ luật tố tụng hình sự 2003 [91], 2015 vào thực tế

ho t động giải quyết các vụ án hình sự của các cơ quan tiến hành tố tụng đã đ t

đƣ c những kết quả quan trọng [94, 93, 68]. Hàng năm CQĐT, VKS, Tòa án các

cấp đã thụ lý giải quyết một số lƣ ng lớn các vụ án hình sự, tình tr ng oan sai,

bỏ lọt tội ngày càng đƣ c h n chế. ĐTV, KSV, Thẩm phán các cấp đã t ch cực,

chủ động trong việc trực tiếp thụ lý, nghi n cứu hồ sơ, giải quyết nhanh chóng,

đúng pháp luật đối với các vụ án đƣ c phân công.

Tuy nhiên, trên thực tế vẫn còn có những h n chế, bất cập nhƣ về mặt lý

luận, vẫn chƣa xây dựng đƣ c một hệ thống lý luận về đánh giá chứng cứ, chƣa

có những chỉ dẫn, quy trình cụ thể về đánh giá chứng cứ; về mặt thực tiễn, ho t

động thu thập chứng cứ từ khám nghiệm hiện trƣờng, khám nghiệm tử thi, hỏi

cung bị can... đôi khi còn h n chế từ đó dẫn đến trƣờng h p đánh giá chứng cứ

chƣa đƣ c đầy đủ, toàn diện, chƣa xem xét đầy đủ các thuộc t nh của chứng cứ,

nhận định chƣa ch nh xác về t nh chất của vụ án... B n c nh đó, còn có một số

trƣờng h p chƣa đánh giá đã đƣa chứng cứ vào sử dụng hoặc sử dụng chứng cứ

không đầy đủ trong quá trình đƣa ra các quyết định tố tụng… Tất cả những tồn

4

t i, h n chế đó đã ảnh hƣởng không nhỏ đến chất lƣ ng giải quyết các vụ án

hình sự, gây ảnh hƣởng đến uy t n đối với nhân dân, ảnh hƣởng đến quyền và l i

ích h p pháp của những những ngƣời tham gia tố tụng. Vì vậy, cần phải tiếp tục

nghiên cứu về mặt lý luận và thực tiễn ho t động đánh giá chứng cứ trong các

vụ án hình sự nhằm nâng cao chất lƣ ng, hiệu quả giải quyết các vụ án hình sự ở

Việt Nam.

Từ những lý do tr n, việc nghi n cứu đề tài "Đánh giá chứng cứ trong tố

tụng hình sự Việt Nam" mang t nh cấp thiết, không những về lý luận, mà còn là

đòi hỏi thực tiễn hiện nay.

2 Mục đ ch và nhiệm vụ nghi n cứu

Mục ch nghi n cứu

Đề tài nghi n cứu một cách có hệ thống những vấn đề lý luận và thực tiễn

về đánh giá chứng cứ trong tố tụng hình sự ở Việt Nam hiện nay để từ đó đề

xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả đánh giá chứng cứ trong tố tụng hình sự

Việt Nam.

Nhiệm vụ nghi n cứu

Với mục đ ch nghi n cứu tr n đề tài có các nhiệm vụ nghi n cứu sau:

Luận án nghi n cứu tổng h p một số công trình đã công bố về vấn đề

đánh giá chứng cứ trong tố tụng hình sự ở các nƣớc c ng nhƣ ở Việt Nam từ

trƣớc tới nay. Thông qua đó, luận án đánh giá những kết quả đ t đƣ c và những

vấn đề chƣa đề cập đến của các công trình này để từ đó đƣa ra vấn đề cần tiếp

tục nghi n cứu và những câu hỏi c ng nhƣ phƣơng pháp nghi n cứu của luận án.

Luận án nghi n cứu những vấn đề lý luận về đánh giá chứng cứ nhƣ: khái

niệm, đặc điểm, nguy n tắc đánh giá chứng cứ, ti u ch đánh giá chứng cứ, phân

t ch nội dung, phƣơng pháp đánh giá chứng cứ trong tố tụng hình sự.

5

Luận án nghi n cứu quy định của Bộ luật tố tụng hình sự Việt Nam hiện

hành về đánh giá chứng cứ; nghi n cứu, phân t ch thực tr ng đánh giá chứng cứ

trong tố tụng hình sự ở Việt Nam trong giai đo n 10 năm từ 2010 – 2019 và 06

tháng đầu năm 2020. Từ đó đánh giá những h n chế, bất cập của ho t động đánh

giá chứng cứ trong tố tụng hình sự và tìm ra nguy n nhân.

Luận án đƣa ra các phƣơng hƣớng và giải pháp nâng cao chất lƣ ng đánh

giá chứng cứ trong tố tụng hình sự ở Việt Nam trong thời gian tới.

3 Đối tƣợng và phạm vi nghi n cứu

Đối t ng nghi n cứu

Tr n cơ sở mục đ ch, nhiệm vụ nghi n cứu n u tr n, đối tƣ ng nghi n cứu

của luận án là những vấn đề sau:

- Nghi n cứu tổng quan các công trình khoa học có li n quan đến đề tài.

- Nghi n cứu lý luận về đánh giá chứng cứ trong tố tụng hình sự.

- Nghi n cứu các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự về đánh giá chứng cứ.

- Nghi n cứu về thực tiễn đánh giá chứng cứ trong tố tụng hình sự ở Việt

Nam trong giai đo n hiện nay.

h m vi nghi n cứu

- Ph m vi nghi n cứu về nội dung: Nghi n cứu ho t động đánh giá chứng

cứ trong giai đo n điều tra, truy tố, xét xử của cơ quan tiến hành tố tụng.

- Ph m vi nghi n cứu về không gian: Đề tài nghi n cứu ho t động đánh

giá chứng cứ của các cơ quan tiến hành tố tụng tr n ph m vi cả nƣớc.

- Ph m vi về thời gian: Đề tài đƣ c nghi n cứu trong ph m vi 10 năm từ

2010 đến năm 2019 và 6 tháng đầu năm 2020.

6

4 Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghi n cứu

Luận án đƣ c nghi n cứu tr n cơ sở phƣơng pháp luận của chủ nghĩa duy

vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, c ng nhƣ quan điểm của chủ nghĩa

Mác – L nin, tƣ tƣởng Hồ Ch Minh về nhà nƣớc và pháp luật, về mô hình tố

tụng, về tổ chức và quyền lực của bộ máy nhà nƣớc trong đó bao gồm các cơ

quan tiến hành tố tụng.

Tr n cơ sở phƣơng pháp luận tr n đề tài luận án sử dụng tổng h p các

phƣơng pháp nghi n cứu sau: phân t ch, tổng h p, so sánh, đánh giá, nghi n cứu

bản án và thống k số liệu…

Xuất phát từ cơ sở phƣơng pháp luận khoa học tr n, đề tài sử dụng những

phƣơng pháp nghi n cứu cụ thể trong từng chƣơng nhƣ sau:

Chƣơng 1 sử dụng các phƣơng pháp nghi n cứu lịch sử, so sánh, phân

t ch, tổng h p để nghi n cứu tổng thể về tình hình nghi n cứu đề tài. Tr n cơ sở

đó rút ra đƣ c đối tƣ ng, ph m vi và những vấn đề cần tiếp tục nghi n cứu trong

luận án.

Chƣơng 2 đề cập đến một số vấn đề cơ bản về lý luận đánh giá chứng cứ

trong tố tụng hình sự tác giả sử dụng các phƣơng pháp phân t ch, tổng h p, so

sánh, bình luận, đối chiếu để từ đó rút ra đƣ c các kết luận nghi n cứu.

Chƣơng 3 phân t ch, đánh giá thực tr ng đánh giá chứng cứ trong tố tụng

hình sự ở Việt Nam trong 10 năm qua đồng thời chỉ ra những h n chế, tồn t i và

nguy n nhân của những h n chế, tồn t i tác giả sử dụng các phƣơng pháp nghi n

cứu về tổng h p, thống k , khái quát, đặc biệt nghi n cứu vụ việc cụ thể để từ đó

rút ra đƣ c những kết luận nghi n cứu.

Chƣơng 4 tập trung đƣa ra các phƣơng hƣớng và giải pháp nâng cao chất

lƣ ng đánh giá chứng cứ trong tố tụng hình sự Việt Nam hiện nay, tác giả chủ

7

yếu sử dụng các phƣơng pháp nghi n cứu về phân t ch, trình bày, diễn giải, đề

xuất, để đƣa ra các giải pháp cụ thể.

5. Những đóng góp mới của luận án

Đây là công trình nghi n cứu có hệ thống và tƣơng đối đầy đủ, toàn diện

về đánh giá chứng cứ trong tố tụng hình sự ở Việt Nam hiện nay.

- Luận án đã có những nghi n cứu về các công trình khoa học đã công bố

li n quan đến đề tài.

- Đây là công trình nghi n cứu ở cấp độ luận án tiến sĩ luật học đi sâu về

vấn đề đánh giá chứng cứ trong tố tụng hình sự; góp phần bổ sung cơ sở lý luận,

cơ sở khoa học về đánh giá chứng cứ.

- Luận án nghi n cứu, phân t ch tình hình thực tế đánh giá chứng cứ trong

quá trình giải quyết các vụ án hình sự từ giai đo n khởi tố đến điều tra, truy tố,

xét xử để rút ra một số những h n chế, bất cập và nguy n nhân làm ảnh hƣởng

đến chất lƣ ng đánh giá chứng cứ.

- Luận án đƣa ra kiến nghị sửa đổi một số quy định nhằm hoàn thiện hơn

pháp luật tố tụng hình sự về đánh giá chứng cứ.

- Luận án c ng đề xuất đƣ c các giải pháp nhằm nâng cao chất lƣ ng ho t

động đánh giá chứng cứ trong tố tụng hình sự ở Việt Nam của các cơ quan tiến

hành tố tụng trong giai đo n hiện nay.

6 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của Luận án

Đề tài đã nghi n cứu một cách cơ bản một số vấn đề lý luận về đánh giá

chứng cứ trong tố tụng hình sự, đồng thời nghi n cứu những khó khăn, vƣớng

mắc trong thực tiễn đánh giá chứng cứ trong tố tụng hình sự của các chủ thể trực

tiếp đánh giá chứng cứ, từ đó đƣa ra những kiến giải khoa học về việc tổ chức

thực hiện và bổ sung, ban hành mới các văn bản pháp luật, xây dựng cơ chế đảm

8

bảo sự thuận l i cho các chủ thể trực tiếp thực hiện đánh giá chứng cứ trong tố

tụng hình sự nhằm nâng cao hiệu quả ho t động này trong quá trình giải quyết

các vụ án hình sự, góp phần hoàn thiện hơn nữa chất lƣ ng đánh giá chứng cứ

trong tố tụng hình sự đáp ứng y u cầu cải cách tƣ pháp. Đồng thời luận án s là

nguồn t i liệu tham khảo cho việc nghi n cứu và giảng d y t i các cơ sở đào t o

luật và đào t o các chức danh pháp lý c ng nhƣ sử dụng cho các cán bộ làm thực

tiễn t i các cơ quan tiến hành tố tụng ở địa phƣơng.

7 Kết cấu của Luận án

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, các bảng số

liệu, phụ lục luận án đƣ c kết cấu thành 04 chƣơng.

Chƣơng 1. Tổng quan tình hình nghi n cứu

Chƣơng 2. Những vấn đề lý luận về đánh giá chứng cứ trong tố tụng hình sự

Chƣơng 3. Pháp luật và thực tiễn đánh giá chứng cứ trong tố tụng hình sự

ở Việt Nam

Chƣơng 4. Phƣơng hƣớng và giải pháp nâng cao hiệu quả đánh giá chứng

cứ trong tố tụng hình sự Việt Nam

9

Chƣơng 1 T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHI N CỨU

1.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới

Cho đến nay, có nhiều công trình nghi n cứu li n quan đến đề tài. Trong

ph m vi đề tài luận án, xin đƣ c trình bày dƣới đây một số lý thuyết c ng nhƣ

những công trình khoa học của các nhà nghi n cứu nƣớc ngoài có li n quan trực

tiếp hoặc gián tiếp đến đề tài nhƣ sau:

- Cuốn Criminal evidence and procedure: The Essential Framework, NXB

Blackstone Press (t m dịch: Chứng cứ hình sự và tố tụng hình sự: khuôn khổ

cần thiết) [123]. Cuốn sách nói về những thủ tục cần thiết để giải quyết các vụ

án, trong đó chú trọng vào việc sử dụng các bằng chứng, chứng cứ sao cho đúng

với thủ tục tố tụng. Bất cứ ai tham gia tố tụng t i phi n tòa hình sự cần phải nắm

đƣ c các quy định của tố tụng và nắm bắt đƣ c giá trị của các bằng chứng đƣa

ra trƣớc toà. Cuốn sách này cung cấp các kỹ năng, sự hiểu biết khi vận dụng các

quyền và khả năng tiếp cận thông tin, sử dụng bằng chứng bảo vệ quan điểm của

mình một cách thống nhất. Cuốn sách đƣ c chia thành hai phần: Phần A nói về

chứng cứ hình sự, còn phần B bao gồm các thủ tục trong vụ án hình sự. Cuốn

sách cung cấp cách thức tiếp cận các quy định của pháp luật một cách cơ bản

nhất, cùng với một bài bình luận ngắn gọn với các quy định về thủ tục và chứng

cứ của Tƣ pháp hình sự.

- Tác phẩm Lý luận về chứng cứ tƣ pháp trong pháp luật Xô Viết, NXB

văn phẩm pháp luật quốc gia, của tác giả A.I. Vusinxki năm 1950, do Tòa án

nhân dân tối cao (TANDTC) dịch năm 1967 [109]. Cuốn sách này gồm Lời nói

đầu và 4 Chƣơng. Tác giả cho rằng chứng cứ tố tụng là những sự kiện thông

thƣờng, là những hiện tƣ ng nhƣ thế xuất hiện trong đời sống xã hội của con

ngƣời, trong những hành vi, những xử sự của con ngƣời khi giao tiếp với xã hội.

Chỉ cần chúng đƣ c đƣa vào ph m vi của trình tự tố tụng, trở thành biện pháp để

xác định những tình tiết mà cơ quan tiến hành tố tụng quan tâm, thì chúng đƣ c

10

coi là những chứng cứ tố tụng. Tác giả c ng phân t ch sự giống và khác nhau

giữa chứng cứ tố tụng và chứng cứ thông thƣờng.

- Tác phẩm Советский уголовно-процессуальный закон (t m dịch:

Luật tố tụng hình sự Xô Viết) [124], Matxcơva, của Tiến sĩ Luật học M.A.

Trenxôv năm 1962, đã đồng nhất chứng cứ với sự kiện của thực tiễn khách quan

đã xảy ra trong quá khứ. Tác giả đã đi sâu phân t ch một cách chi tiết, cụ thể

những nội dung chƣa phản ánh đƣ c đầy đủ hết nguồn chứng cứ rộng lớn trong

đời sống thực tiễn, phản ánh dấu vết tội ph m c ng nhƣ thông tin tội ph m.

Những nghi n cứu cho thấy có nhiều vấn đề cần phải đƣ c quy định rõ ràng, cụ

thể trong luật tố tụng hình sự, làm cơ sở để các cơ quan tố tụng và ngƣời tiến

hành tố tụng căn cứ vào đó thực hiện, tránh việc tuỳ tiện dẫn đến oan sai, bỏ lọt

tội ph m.

- Tác phẩm Criminal envidence (t m dịch: Chứng cứ hình sự), NXB

Routlegde của Jefferson L. Ingram năm 1971 [119] là cuốn sách chủ yếu tập

trung vào vấn đề chứng cứ trong hành ch nh tƣ pháp hình sự. Tác phẩm có nhiều

nội dung li n quan đến bằng chứng pháp luật chung đƣ c sử dụng bởi các hệ

thống tƣ pháp bang và li n bang cùng với việc sử dụng luật li n bang là một

chuẩn mực về cách áp dụng luật pháp về chứng cứ trong các tình huống cụ thể.

Nguy n tắc sử dụng chứng cứ đƣ c áp dụng trong các vụ án hình sự và trong hồ

sơ, án lệ li n quan đến vụ giết ngƣời, cƣớp tài sản, hành hung, và các tội ác

khác. Cuốn sách cho thấy một bối cảnh cụ thể, điển hình trong truy tố hình sự có

thể đƣ c vận dụng với các vụ án khác tƣơng tự. Cuốn sách c ng trình bày các

quy tắc truyền thống của việc sử dụng chứng cứ liên quan đến vụ án hình sự

đƣ c đƣa ra bởi luật sƣ, cảnh sát và các chuy n gia tƣ pháp hình sự. Cuốn sách

đƣ c tổ chức thành hai phần: Phần I phân tích sự phát triển của quy tắc của bằng

chứng và nghi n cứu các bằng chứng ph m tội; giải th ch ý nghĩa của các khái

niệm nhƣ nghĩa vụ chứng minh, thông báo tƣ pháp, suy luận, và các quy định

khác của luật. Phần I c ng thảo luận về các quy tắc và các trƣờng h p ngo i lệ

chi phối sự chấp nhận chứng cứ và năng lực của các nhân chứng trong các vụ án

11

hình sự. Phần II cung cấp các quyết định tƣ pháp li n quan đến các nguy n tắc

pháp lý cụ thể đƣ c thảo luận trong Phần I.

- “Học thuyết về chứng cứ tố tụng” của Luật gia Viladdimiarốp ngƣời

Nga năm 1950 cho rằng: “tất cả những gì trong thế giới vật chất, tất cả những gì

mà chúng ta có thể lĩnh hội đƣ c trong thế giới tinh thần, đều có thể trở thành

chứng cứ tố tụng”. Tác giả cho rằng chứng cứ nhƣ là sản phẩm tƣ duy của con

ngƣời, tất cả những gì tồn t i trong thế giới khách quan mà con ngƣời biết đƣ c

đều có thể trở thành chứng cứ tố tụng. Trong thế giới vật chất, mọi thứ đều có

thể trở thành chứng cứ và nguồn của chứng cứ vô cùng lớn, không bị h n chế,

vấn đề là con ngƣời có khả năng nhận biết, phát hiện và sử dụng đƣ c các thông

tin đó hay không.

- Cuốn sách Criminal Procedure: A Worldwide Study (t m dịch: Tố tụng

hình sự: Nghi n cứu tr n ph m vi toàn thế giới), NXB Carolina Academic của

tác giả Craig M. Bradley năm 1999 [117]. Với độ dài 446 trang, lần đầu ti n có

một cuốn sách đƣa ra những so sánh một cách toàn diện trong lĩnh vực của pháp

luật tố tụng hình sự - cho dù phát sinh từ quy định hoặc quyết định của Toà án

các quốc gia tr n thế giới. Mở đầu bằng một chƣơng giới thiệu tổng quan các

vấn đề, tiếp sau đó là 13 chƣơng đề cập đến một lo t các quốc gia thông qua hệ

thống pháp luật thực định của quốc gia đó, hoặc dƣới góc độ nghi n cứu của các

học giả hàng đầu từ quốc gia đó, hoặc một ngƣời nghi n cứu có kiến thức

chuy n môn đƣ c đánh giá cao. Nội dung ch nh của cuốn sách tập trung vào các

quy định về thủ tục tố tụng hình sự. Quá trình tố tụng diễn ra từ khi Điều tra

viên (ĐTV) tiến hành các công việc cần thiết theo luật định để thu thập tài liệu,

chứng cứ chứng minh sự thật vụ án; tiếp sau đó là một lo t các ho t động tố tụng

cho đến khi kết thúc bằng ho t động xét xử của Toà án t i phi n toà. Cuốn sách

mô tả quá trình thu thập chứng cứ bao gồm ho t động của những ngƣời có

nhiệm vụ, quyền h n, thực hiện các ho t động nhƣ khám nghiệm hiện trƣờng,

khám xét, tìm kiếm dấu vết, tài liệu, vật chứng... thực hiện ho t động thẩm vấn,

tiến hành nhận d ng, đối chất... Đến các ho t động của Toà án nhƣ tiến hành các

12

công việc trong giai đo n chuẩn bị, trong quá trình xét xử t i phi n toà c ng nhƣ

các ho t động sau khi kết thúc phi n toà, các trƣờng h p có kháng cáo. B n c nh

đó, còn một nội dung c ng đƣ c đề cập là thực tiễn các ho t động tố tụng đã và

đang diễn ra ở các quốc gia. Cuốn sách đã cho độc giả tiếp cận đƣ c các thông

tin về tình hình giải quyết các vụ án hình sự tr n thực tế ở các nƣớc, đây là vấn

đề rất khó khai thác nhƣng c ng là một điểm thành công của tác giả cuốn sách.

- Cuốn Expert Evidence and Criminal Justice (t m dịch: Chứng cứ chuy n

ngành và tƣ pháp hình sự), NXB Oxford University, của tác giả Mike Redmayne

năm 2001 [122]. Chứng cứ chuy n ngành đƣa ra một số vấn đề đối với các hệ thống

pháp luật. Dựa tr n những nghi n cứu trong lĩnh vực tâm lý học, triết học và xã

hội học, lý thuyết xác suất, khoa học pháp y, c ng nhƣ tr n một phổ rộng của

các công tác pháp lý, Redmayne phân t ch các vấn đề và đƣa ra một số phƣơng

thức, giải pháp để giải quyết vấn đề đó. Đây là một cuốn sách gồm 220 trang

chia thành 7 chƣơng với các vấn đề khác nhau đƣ c đặt ra cho khoa học hình sự,

trong đó có đề cập đến độ tin cậy của chứng cứ và khả năng sử dụng chứng cứ

t i Toà án. Chƣơng một là một chƣơng giới thiệu về ph m vi đề cập của cuốn

sách, đƣa ra các giả thuyết trong một số lĩnh vực để phân t ch ở các chƣơng tiếp

theo. Các nội dung của cuốn sách bắt đầu với chƣơng hai, trong đó Redmayne

cho rằng có nhiều tài liệu, chứng cứ có đƣ c từ các nhà khoa học pháp y, có

nhiều dấu hiệu có thể tìm thấy đƣ c từ hiện trƣờng, n n nhân nếu đƣ c sử dụng

s rất có ch cho ho t động điều tra, xác định tội ph m. Chất lƣ ng của các

chứng cứ mang t nh khoa học là phụ thuộc vào mức độ hiệu quả trong ho t động

điều tra của các ĐTV cùng với sự hỗ tr của các nhà chuy n môn. Cuốn “Chứng

cứ chuy n ngành và tƣ pháp hình sự" của Mike Redmayne trình bày nghiên cứu

của ông trong một số ngành, lĩnh vực và đƣa ra sự so sánh giữa pháp luật và thủ

tục tố tụng t i các nƣớc khác nhau.

- Cuốn Scientific Evidence in Criminal Cases (t m dịch: Các chứng cứ

khoa học trong vụ án hình sự), NXB The Foundation Press, của các tác giả A. A.

Moenssens; F. E. Inbau; R. E. Moses năm 1975 [121]. Đây là công trình nghi n