Đánh giá ảnh hưởng của quá trình đô thị hóa đến sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn thị xã Sông Công giai đoạn 2008 - 2012

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN

NGUYỄN KHƢƠNG DUY

ĐÁNH GIÁ ẢNH HƢỞNG CỦA QUÁ TRÌNH ĐÔ THỊ HÓA

ĐẾN SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN

THỊ XÃ SÔNG CÔNG GIAI ĐOẠN 2008 - 2012

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

Thái Nguyên, 2013

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN

NGUYỄN KHƢƠNG DUY

ĐÁNH GIÁ ẢNH HƢỞNG CỦA QUÁ TRÌNH ĐÔ THỊ HÓA

ĐẾN SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN

THỊ XÃ SÔNG CÔNG GIAI ĐOẠN 2008 - 2012

Chuyên ngành: Quản lý đất đai

Mã số : 60 85 01 03

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐẶNG VĂN MINH

Thái Nguyên, 2013

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

i

LỜI CAM ĐOAN

- Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các

số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa

được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

- Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn

này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đều đã được

chỉ rõ nguồn gốc.

Tác giả luận văn

Nguyễn Khƣơng Duy

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành Luận văn này, tôi

đã nhận được sự quan tâm giúp đỡ tận tình của nhiều tập thể và cá nhân.

Nhân dịp này tôi xin bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc đến:

Tập thể các thầy, cô giáo Khoa Tài nguyên và Môi trường, Khoa Sau

Đại học - Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã tận tình giúp đỡ tôi

trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành Luận văn.

Tôi xin trân trọng cảm ơn thầy giáo PGS.TS. Đặng Văn Minh người

đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn

thành luận văn.

Tôi xin trân trọng cám ơn lãnh đạo UBND thị xã Sông Công và tập

thể phòng Tài nguyên và Môi trường thị xã Sông Công, chi cục Thống kê

thị xã Sông Công đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong thời gian

nghiên cứu và thực hiện đề tài.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày tháng 9 năm 2013

Tác giả luận văn

Nguyễn Khƣơng Duy

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC CỤM, TỪ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ

MỞ ĐẦU .....................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................1

2. Mục đích, yêu cầu của đề tài ...................................................................2

2.2. Yêu cầu ................................................................................................2

3. Ý nghĩa của đề tài ....................................................................................3

Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ......................................................4

1.1. Cơ sở khoa học của đề tài .....................................................................4

1.1.1. Cơ sở pháp lý ....................................................................................4

1.1.1.1. Các văn bản của Trung ương .........................................................4

1.1.1.2. Các văn bản của tỉnh Thái Nguyên ................................................4

1.1.2. Cơ sở lý luận và thực tiễn ..................................................................5

1.1.2.1. Đô thị ..............................................................................................5

1.1.2.2. Đô thị hóa .......................................................................................6

1.2. Đất đô thị và quản lý nhà nước về đất đai trong quá trình đô thị hóa .........6

1.2.1. Quan điểm về đất đai đô thị ..............................................................6

1.2.1.1. Phân loại đất đô thị ........................................................................6

1.2.1.2. Đặc trưng cơ bản của đất đô thị .....................................................8

1.2.2. Sự cần thiết phải tăng cường vai trò quản lý của nhà nước đối với

đất đai trong quá trình đô thị hóa ................................................12

1.2.3. Kinh nghiệm quản lý đất đai của một số nước trên Thế giới và một

số tỉnh, thành phố trong nước .......................................................15

1.2.3.1. Kinh nghiệm của Pháp .................................................................15

1.2.3.2. Kinh nghiệm của Mỹ .....................................................................17

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iv

1.2.4. Kinh nghiệm quản lý đất đai của một thành phố trong quá

trình đô thị hóa .................................................................. 18

1.2.4.1.. Kinh nghiệm của thành phố Hồ Chí Minh ........................................18

1.2.4.2. Kinh nghiệm của thành phố Hải Phòng ............................................19

1.2.5. Bài học rút ra cho Việt Nam và thị xã Sông Công về quản lý của

Nhà nước đối với đất đai trong quá trình đô thị hóa ......................20

1.3. Thực tiễn đô thị hóa trên Thế giới và ở Việt Nam ..............................22

1.3.1. Tình hình đô thị hóa trên Thế giới ...................................................22

1.3.2. Đô thị hóa ở một số nước trên thế giới ............................................25

1.3.3. Tình hình đô thị hóa ở Việt Nam .....................................................28

1.3.4. Những nghiên cứu về đô thị hóa trên Thế giới và Việt Nam ............29

Chƣơng 2: NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...........31

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................31

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu ......................................................................31

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu .........................................................................31

2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu .......................................................31

2.3. Nội dung nghiên cứu ..........................................................................31

2.3.1. Đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của thị xã Sông Công

ảnh hưởng đến sử dụng đất .............................................................31

2.3.2. Thực trạng của quá trình đô thị hóa ................................................32

2.3.3. Tác động của đô thị hóa đến sử dụng đất nông nghiệp và ảnh

hưởng của quá trình đô thị hóa đến biến động sử dụng đất nông

nghiệp của thị xã Sông Công ...........................................................32

2.3.4. Ảnh hưởng của đô thị hóa tới đời sống kinh tế hộ nông dân tại thị xã

Sông Công ........................................................................................32

2.3.5. Dự báo xu thế đô thị hóa và sự biến động sử dụng đất nông nghiệp

đến năm 2020...................................................................................32

2.3.6. Định hướng và một số giải pháp cải thiện đời sống kinh tế của

những hộ nông dân, tăng cường vai trò quản lý Nhà nước về đất

đai trong quá trình đô thị hóa tại thị xã Sông Công ........................33

2.4. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................33

2.4.1. Phương pháp điều tra, thu thập số liệu sơ cấp ................................33

2.4.2. Phương pháp điều tra, thu thập số liệu thứ cấp ..............................33

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

v

2.4.3. Phương pháp chuyên gia, chuyên khảo ...........................................34

2.4.4. Phương pháp xử lý số liệu ...............................................................34

2.4.5. Phương pháp dự báo đô thị hóa cho tương lai ................................35

Chƣơng 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ..............................................36

3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của địa bàn nghiên cứu ...............36

3.1.1. Điều kiện tự nhiên ...........................................................................36

3.1.1.1. Vị trí địa lý ....................................................................................36

3.1.1.2. Địa hình, địa mạo .........................................................................37

3.1.1.3. Khí hậu .........................................................................................38

3.1.1.5. Tài nguyên thiên nhiên .................................................................38

3.1.1.6. Thực trạng môi trường .................................................................40

3.1.2. Thực trạng của quá trình đô thị hóa và ảnh hưởng của quá trình đô thị

hóa đến biến động sử dụng đất nông nghiệp của thị xã Sông Công.......41

3.1.2.1. Dân số và nguồn nhân lực.............................................................41

3.1.2.2. Thực trạng phát triển kinh tế.........................................................43

3.1.2.3. Thực trạng phát triển đô thị và các khu dân cư nông thôn...........46

3.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội đến sự phát

triển kinh tế – xã hội và đô thị hóa của thị xã Sông Công...........47

3.1.3.1. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên .........................................47

3.1.3.2. Đánh giá chung về điều kiện kinh tế xã hội .................................47

3.2. Ảnh hưởng của quá trình đô thị hoá đến biến động diện tích đất nông

nghiệp tại thị xã Sông Công ..........................................................49

3.2.1. Thực trạng sự biến động mục đích sử dụng đất tại thị xã Sông Công ....49

3.2.2. Thực trạng của công tác quản lý việc giao đất, thu hồi đất ............51

3.2.3. Thực trạng tình hình chuyển mục đích sử dụng đất nông nghiệp tại

thị xã Sông Công ...........................................................................52

3.2.4. Sự biến động về đất đai trong quá trình đô thị hóa tại thị xã

Sông Công.....................................................................................53

3.3. Ảnh hưởng của đô thị hóa tới đời sống kinh tế hộ nông dân tại thị xã

Sông Công .....................................................................................56

3.3.1. Ảnh hưởng của đô thị hóa tới đời sống kinh tế hộ nông dân được

điều tra ..........................................................................................56

3.3.1.1. Tình hình cơ bản của các hộ được điều tra ...................................56

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vi

3.3.1.2. Tình hình biến động đất đai của các hộ điều tra...........................58

3.3.1.3. Tình hình sử dụng tiền bồi thường đất đai của các hộ điều tra.....58

3.3.1.4. Tình hình chung về nghề nghiệp của hộ ........................................60

3.3.1.5. Đánh giá sự ảnh hưởng của đô thị hóa tới đời sống kinh tế – xã

hội của các hộ thông qua các câu hỏi định tính..........................61

3.4. Đánh giá chung tác động của đô thị hóa tới sử dụng đất nông nghiệp

trên địa bàn thị xã Sông Công ....................................................................63

3.4.1. Tác động tích cực..............................................................................63

3.4.2. Tác động tiêu cực .............................................................................64

3.5. Dự báo xu thế đô thị hóa và sự biến động sử dụng đất nông nghiệp

đến năm 2020 tại thị xã Sông Công..........................................66

3.5.1. Dự báo xu thế đô thị hóa của thị xã Sông Công ...............................66

3.5.1.1. Dự báo tăng trưởng kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế ...........66

3.5.1.2. Dự báo dân số, lao động và việc làm ............................................67

3.5.1.3. Dự báo phát triển đô thị và các khu dân cư nông thôn .................68

3.5.2. Dự báo nhu cầu sử dụng đất và sự biến động sử dụng đất nông

nghiệp đến năm 2020 tại thị xã Sông Công....................................72

3.5.2.1. Tổng hợp và dự báo nhu cầu quy hoạch sử dụng đất đến năm

2020...............................................................................................72

3.5.2.2. Dự báo biến động mục đích sử dụng đất thị xã Sông Công đến

năm 2015 và năm 2020..................................................................73

3.5.2.3. Dự báo diện tích đất nông nghiệp phải chuyển sang các mục đích

phi nông nghiệp tại thị xã Sông Công đến năm 2020.................78

3.5.2.4. Dự báo diện tích đất chưa sử dụng đến năm 2015 và năm

2020 .................................................................................... 79

3.6. Một số giải pháp cải thiện đời sống kinh tế của những hộ nông dân

và tăng cường vai trò quản lý Nhà nước về đất đai trong quá trình

đô thị hóa tại thị xã Sông Công .....................................................81

3.6.1. Những giải pháp chủ yếu nhằm hạn chế mất đất nông nghiệp và

đảm bảo đời sống hộ nông dân bị mất đất nông nghiệp trong

quá trình đô thị hoá tại thị xã Sông Công ...................................81

3.6.1.1. Các giải pháp từ phía Nhà nước ...................................................81

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vii

3.6.1.2. Giải pháp đưa ra cho các hộ nông dân .........................................83

3.6.2. Một số giải pháp cơ bản nhằm tăng cường vai trò quản lý của Nhà nước

đối với đất đai trong quá trình đô thị hóa ở thị xã Sông Công..............83

3.6.2.1. Nâng cao nhận thức pháp luật trong quan hệ quản lý sử dụng đất........83

3.6.2.2. Sửa đổi, bổ sung cơ chế chính sách đất đai phù hợp với quá trình

đô thị hóa trong điều kiện nền kinh tế thị trường ..........................84

3.6.2.3. Điều chỉnh những điểm bất hợp lý và quản lý chặt chẽ việc thực

hiện quy hoạch sử dụng đất ........................................................85

3.6.2.4.Tăng cường chất lượng và hiệu quả hoạt động của bộ máy QLNN

đối với đất đai .............................................................................86

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..................................................................87

1.Kết luận ...................................................................................................87

2. Kiến nghị................................................................................................88

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................90

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

viii

DANH MỤC CÁC CỤM, TỪ VIẾT TẮT

CNH - HDH : Công nghiệp hoá - Hiện đại hóa

CSHT : Cơ sở hạ tầng

ĐTH : Đô thị hoá

DV : Dịch vụ

GCNQSDĐ : Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

GPMB : Giải phóng mặt bằng

KCN : Khu công nghiệp

QĐ : Quyết định

QLNN : Quản lý Nhà nước

TBCN : Tư bản chủ nghĩa

THCS : Trung học cơ sở

THPT : Trung học phổ thông

TM - DV : Thương mại - Dịch vụ

TN&MT : Tài nguyên và Môi trường

TTCN : Tiểu thủ công nghiệp

UBND : Uỷ ban Nhân dân

XHCN : Xã hội chủ nghĩa

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ix

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1: Tỷ lệ dân số đô thị các khu vực trên thế giới theo các giai đoạn.......24

Bảng 3.2: Dân số trung bình phân theo giới tính và phân theo thành thị và

nông thôn ................................................................................................................42

Bảng 3.3: Sự biến động mục đích sử dụng đất giai đoạn 2008 -2012 .................50

Bảng 3.4: Kết quả thu hồi đất ở thị xã Sông Công giai đoạn 2008 -2012...........52

Bảng 3.5: Kết quả chuyển mục đích sử dụng đất nông nghiệp sang đất phi

nông nghiệp 2011-2012..................................................................53

Bảng 3.6: Tình hình biến động đất đai của thị xã Sông Công từ năm 2008

đến năm 2012...................................................................................................................... 55

Bảng 3.7: Một số thông tin cơ bản về các chủ hộ.........................................................57

Bảng 3.8: Tình hình biến động đất đai của hộ trước và sau khi thu hồi ..............58

Bảng 3.9: Tình hình sử dụng nguồn tiền bồi thường đất đai của hộ.................59

Bảng 3.10: Tình hình nghề nghiệp của hộ trong quá trình đô thị hóa ..................60

Bảng 3.11: Ý kiến của các hộ điều tra về mức độ tác động của đô thị hóa........62

Bảng 3.12: Dự báo cơ cấu kinh tế giai đoạn 2011 - 2015.................................66

Bảng 3.13: Dự báo dân số, lao động thị xã Sông Công đến năm 2020.............67

Bảng 3.14: Một số chỉ tiêu dự báo tổng hợp về thành thị.................................69

Bảng 3.15: Một số chỉ tiêu dự báo tổng hợp về nông thôn...............................71

Bảng 3.16: Dự báo biến động mục đích sử dụng đất thị xã Sông Công

đến năm 2020 .................................................................................77

Bảng 3.17: Diện tích chuyển mục đích trong kỳ quy hoạch năm 2015 –

2020 thị xã Sông Công ..................................................................79

Bảng 3.18: Diện tích chưa sử dụng đưa vào sử dụng trong kỳ quy hoạch

đến năm 2015 và năm 2020 thị xã Sông Công ..............................80