Đánh Giá Ảnh Hưởng Của Biến Đổi Khí Hậu Đến Vùng Phân Bố Của Loài Vượn Đen Tuyền Tây Bắc Nomascus Concolor

i

LỜI CẢM ƠN

Khóa luận tốt nghiệp là một trong những trải nghiệm quan trọng và ý nghĩa của

sinh viên. Đây là khoảng thời gian giúp cho tác em củng cố và hệ thống lại kiến thức

đã học áp dụng vào thực tế, từ đó nâng cao tri thức cho bản thân.

Đầu tiên, em xin gửi lời cảm ơn đến Ban giám hiệu trƣờng Đại Học Lâm

Nghiệp cũng nhƣ Khoa Quản lý Tài nguyên Rừng và Môi trƣờng đã tạo điều kiện cho

em hoàn thành khóa luận một cách tốt nhất.

Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Đắc Mạnh và ThS.

Tạ Tuyết Nga, ngƣời Thầy, ngƣời Cô đã trực tiếp hƣớng dẫn và giúp đỡ em về chuyên

môn, kinh nghiệm nghiên cứu cũng nhƣ cách thu thập tài liệu trong suốt quá trình thực

hiện đề tài.

Đồng thời, em xin cảm ơn các Thầy, các Cô trong Bộ môn Động vật rừng, khoa

QLTNR&MT đã tạo điều kiện tốt nhất cho em thực hiện đề tài.

Cuối cùng em xin gửi lời cảm ơn đến gia đình và bạn bè, đã luôn động viên và

giúp đỡ em cả về vật chất lẫn tinh thần trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.

Sau đây là bản khóa luận tổng hợp những kết quả thu đƣợc về ảnh hƣởng của

biến đổi khí hậu đến vùng phân bố của loài Vƣợn đen tuyền tây bắc. Mặc dù tác giả đã

nổ lực rất nhiều nhƣng do thời gian có hạn và vốn kiến thức của bản thân còn nhiều

hạn chế nên bài khóa luận không khỏi những sai sót nhất định, vì vậy tác giả rất mong

nhận đƣợc sự chỉ bảo và góp ý tận tình của các thầy cô để bài khóa luận đƣợc hoàn

thiện hơn.

Em xin chân thành cảm ơn!

Hà Nội, ngày 10 tháng 5 năm 2018

Sinh viên thực hiện

Nguyễn Thị Linh

ii

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................i

MỤC LỤC……………………………………………………………………………...ii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .....................................................................iv

DANH MỤC CÁC BẢNG…………….………………………………………………v

DANH MỤC CÁC HÌNH…………………..…………………………………………vi

ĐẶT VẤN ĐỀ.................................................................................................................1

CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.................................................3

1.1. Họ Vƣợn - Hylobatidae ............................................................................................3

1.2. Vƣợn đen tuyền tây bắc............................................................................................6

1.3. Tình hình nghiên cứu trên thế giới ...........................................................................7

1.4. Tình hình nghiên cứu tại Việt Nam..........................................................................9

1.5. Mô hình hóa Entropy cực đại (MaxEnt) trong xây dựng bản đồ phân bố loài Vƣợn

đen tuyền tây bắc. ..........................................................................................................13

1.6. Dữ liệu về khí hậu và các kịch bản biến đổi khí hậu……………….…………….12

CHƢƠNG 2. MỤC TIÊU - NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..............17

2.1. Mục tiêu..................................................................................................................17

2.1.1. Mục tiêu chung ....................................................................................................17

2.1.2. Mục tiêu cụ thể ....................................................................................................17

2.2. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu..............................................................................17

2.2.1. Đối tƣợng nghiên cứu..........................................................................................17

2.2.2. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................17

2.3. Nội dung nghiên cứu ..............................................................................................17

2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................................17

2.4.1. Kế thừa tài liệu ....................................................................................................17

2.4.2. Thu thập dữ liệu phân bố của loài Vƣợn đen tuyền tây bắc................................18

2.4.3. Dữ liệu về môi trƣờng (biến khí hậu)..................................................................18

2.4.4. Xử lý số liệu ........................................................................................................19

CHƢƠNG 3. ĐẶC ĐIỂM KHU VỰC NGHIÊN CỨU................................................24

3.1. Điều kiện tự nhiên ..................................................................................................24

3.1.1.Vị trí địa lý............................................................................................................24

iii

3.1.2. Địa hình ...............................................................................................................24

3.1.3. Khí hậu ................................................................................................................25

3.1.4. Thủy văn..............................................................................................................26

3.2. Đặc điểm kinh tế xã hội..........................................................................................27

3.3. Các VQG và KBT chính ở vùng Tây Bắc ..............................................................29

CHƢƠNG 4. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ................................................................30

4.1. Dữ liệu về sự có mặt của loài Vƣợn đen Vƣợn đen tuyền tây bắc (Nomascus

concolor Harlan, 1826)..................................................................................................30

4.2. Mô phỏng vùng phân bố thích hợp của loài Vƣợn đen tuyền tây bắc ở thời điểm

hiện tại .......................................................................................................................... 28

4.3. Mức độ thay đổi vùng phân bố thích hợp của loài VĐTTB theo các kịch bản biến

đổi khí hậu .....................................................................................................................34

4.4. Mức độ thay đổi vùng phân bố phù hợp của loài VĐTTB ở Việt Nam.................42

4.5. Mức độ ƣu tiên trong bảo tồn VĐTTB của các khu rừng đặc dụng ở Việt

Nam ..................................................................................................................... 48

CHƢƠNG 5. KẾT LUẬN - TỒN TẠI - KIẾN NGHỊ..................................................50

1. Kết luận......................................................................................................................50

2. Tồn tại........................................................................................................................51

3. Kiến nghị ...................................................................................................................51

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

iv

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Viết tắt Viết đầy đủ

BĐKH Biến đổi khí hậu

VĐTTB Vƣợn đen tuyền tây bắc

VQG Vƣờn quốc gia

VQG&KBT Vƣờn quốc gia và khu bảo tồn

KBTL&SC Khu bảo tồn loài và sinh cảnh

KBTTN Khu bảo tồn thiên nhiên

RĐD Rừng đặc dụng

Cs Cộng sự

ENM Mô hình ổ sinh thái

Km Kilomet

IUCN Tổ chức bảo tồn thiên nhiên thế giới

UNFCC Công ƣớc khung của Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu

NXB Nhà xuất bản

Tb Trung bình

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Sự thay đổi của nhiệt độ trung bình của bề mặt trái đất và mực nƣớc biển

theo các RCPs................................................................................................................15

Bảng 1.2. Lƣợng khí CO2 tích lũy từ năm 2012-2100 của các RCPs ..........................16

Bảng 2.1. Bảng thu thập dữ liệu tọa độ các điểm ghi nhận sự xuất hiện cácloài..........18

Bảng 2.2. Các biến khí hậu đƣợc sử dụng.....................................................................19

Bảng 3.1. Thông tin về các VQG và KBT chính ở vùng tây bắc..................................29

Bảng 4.1. Mức độ thay đổi diện tích vùng phân bố thích hợp của loài VĐTTB theo

kịch bản RCP 4.5...........................................................................................................36

Bảng 4.2. Mức độ thay đổi diện tích vùng phân bố thích hợp của loài VĐTTB theo

kịch bản RCP 8.5...........................................................................................................38

Bảng 4.3. Mức độ thay đổi diện tích vùng phân bố thích hợp của loài VĐTTB trong

khu vực cƣ trú hiện nay theo kịch bản RCP 4.5............................................................40

Bảng 4.4. Mức độ thay đổi diện tích vùng phân bố thích hợp của loài VĐTTB trong

vùng cƣ trú hiện nay (RCP 8.5).....................................................................................42

Bảng 4.5. Mức độ thay đổi diện tích vùng phân bố thích hợp tại các khu rừng đặc dụng

ở Việt Nam hiện nay còn có VĐTTB cƣ trú theo kịch bản RCP 4.5 ............................47

Bảng 4.6. Mức độ thay đổi diện tích vùng phân bố thích hợp tại các khu rừng đặc dụng

ở Việt Nam hiện nay còn có VĐTTB cƣ trú theo kịch bản RCP 8.5 ............................47

vi

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1.1. Phân bố của các loài Vƣợn thuộc giống Nomascus ........................................5

Hình 1.2. Vƣợn đen tuyền tây bắc...................................................................................6

Hình 2.1. Tọa độ các điểm có mặt của loài chuẩn bị cho phần mềm MaxEnt..............20

Hình 2.2. Giao diện phần mềm MaxEnt........................................................................21

Hình 4.1. Các vị trí đƣợc ghi nhận có VĐTTB cƣ trú...................................................31

Hình 4.2. Bản đồ mô phỏng vùng phân bố thích hợp của loài Vƣợn đen tuyền tây bắc ở

thời điểm hiện tại...........................................................................................................33

Hình 4.3. Bản đồ mô phỏng vùng phân bố thích hợp của loài VĐTTB ở thời điểm hiện

tại ...................................................................................................................................35

Hình 4.4:.Bản đồ vùng phân bố thích hợp của loài VĐTTB năm 2050 (RCP4.5)................35

Hình 4.5. Bản đồ vùng phân bố thích hợp của loài VĐTTB năm 2070 (RCP4.5)................35

Hình 4.6. Bản đồ mô phỏng vùng phân bố thích hợp của loài VĐTTB ở thời điểm hiện

tại ...................................................................................................................................37

Hình 4.7. Bản đồ vùng phân bố thích hợp của loài VĐTTB năm 2050 (RCP8.5)................37

Hình 4.8. Bản đồ vùng phân bố thích hợp của loài VĐTTB năm 2070 (RCP8.5)................37

Hình 4.9. Bản đồ các khu vực phân bố thích hợp của loài VĐTTB trong vùng cƣ trú

hiện tại ...........................................................................................................................39

Hình 4.10. Bản đồ vùng phân bố thích hợp của loài VĐTTB vào năm 2050 (RCP4.5)

trong vùng cƣ trú hiện tại ..............................................................................................39

Hình 4.11. Bản đồ vùng phân bố thích hợp của loài VĐTTB vào năm 2070 (RCP4.5)

trong vùng phân bố hiện tại...........................................................................................39

Hình 4.12. Bản đồ các khu vực phân bố thích hợp của loài VĐTTB trong vùng cƣ trú

hiện tại ...........................................................................................................................41

Hình 4.13. Bản đồ vùng phân bố thích hợp của loài VĐTTB vào năm 2050 (RCP8.5)

trong vùng cƣ trú hiện tại ..............................................................................................41

Hình 4.14. Bản đồ vùng phân bố thích hợp của loài VĐTTB vào năm 2070 (RCP8.5)

trong vùng phân bố hiện tại...........................................................................................41

Hình 4.15. Bản đồ vùng phân bố thích hợp của loài VĐTTB tại Việt Nam.................43