Đặc điểm từ ngữ các bài phóng sự trên báo quảng nam

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

VÕ THỊ NHƯ TRANG

ĐẶC ĐIỂM TỪ NGỮ CÁC BÀI PHÓNG SỰ

TRÊN BÁO QUẢNG NAM

Chuyên ngành : Ngôn ngữ học

Mã số : 8229020

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ HỌC

ĐÀ NẴNG - NĂM 2019

Công trình được hoàn thành tại

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS LÊ ĐỨC LUẬN

Phản biện 1: PGS. TS. Nguyễn Ngọc Chinh

Phản biện 2: PS. TS. Võ Xuân Hào

Luận văn đã được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận

văn thạc sĩ Ngôn ngữ học họp tại Trường Đại học Sư phạm

vào ngày 18 tháng 10 năm 2019.

Có thể tìm hiểu luận văn tại:

- Thư viện Trường Đại học Sư phạm – ĐHĐN

- Khoa Ngữ văn, Trường Đại học Sư phạm – ĐHĐN

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Cùng với sự phát triển xã hội, báo chí ngày càng chiếm vai

trò quan trọng trong đời sống. Báo chí là công cụ, kênh thông tin

quan trọng của Đảng, Nhà nước, nhằm phổ biến chủ trương, chính

sách, pháp luật, cổ vũ tập thể, cá nhân vươn lên phát triển kinh tế.

Báo chí cũng góp phần vào việc định hướng dư luận, cũ ng như phê

phán, lên án, đả kích các luận điệu chống phá Nhà nước của các thế

lực thù địch, phản động trong và ngoài nước. Báo chí có nhiều thể

loại như phỏng vấn, ghi chép, phóng sự, ký sự, điều tra, tin… Mỗi

thể loại có một đặc điểm, phong cách sử dụng từ ngữ riêng để mang

lại sức mạnh, hiệu quả tuyên truyền nhất định.

Nói đến báo chí hiện đại thì không thể không nhắc đến thể

loại phóng sự, bởi đây là thể loại có sức hút đặc biệt đối với công

chúng, tạo nên bản sắc của cả một tờ báo. Phóng sự phản ánh những

vấn đề có tính thời sự, có ý nghĩa chính trị xã hội được bạn đọc quan

tâm, có thể viết bằng các bút pháp mang tính văn học. Trong phóng

sự có tính nhân vật và cái tôi trần thuật. Phóng sự giúp bạn đọc hiểu

sâu hơn, rõ hơn sự việc và chia sẻ được với tác giả những vấn đề

được đặt ra trong tác phẩm.

Phóng sự có mặt ở tất cả loại hình báo chí: Phát thanh, truyền

hình, báo mạng điện tử và báo in. Trong số các loại hình báo chí thì

báo in là loại người đọc có thể linh hoạt sắp xếp thời gian, cách tiếp

cận bài báo nên có thể vừa đọc, vừa cảm nhận về đề tài bài phóng sự

muốn hướng đến. Qua đó có những suy nghĩ tiếp nhận thông tin mà

người viết muốn chuyển tải. Thông tin trên báo in luôn đảm bảo tính

chính xác, tính phổ cập mà các loại hình khác khó có thể thay thế

được. Báo in giúp làm tăng khả năng ghi nhớ, hiểu rõ vấn đề một

cách sâu sắc. Vì thế mà thể loại phóng sự luôn phát huy hiệu quả trên

2

báo in.

Ngôn ngữ báo chí không còn là vấn đề mới, nó đã được

nghiên cứu từng khía cạnh theo từng thời kỳ phát triển. Ngôn ngữ thể

loại phóng sự cũng không ngoại lệ. Từ lâu, tại các hội nghị và hội

thảo khoa học, một số báo cáo về nghiên cứu đặc điểm từ ngữ trong

thể loại phóng sự thu hút sự quan tâm của nhiều người. Bởi lẽ việc

nghiên cứu đặc điểm từ ngữ luôn đạt những giá trị về mặt lý luận và

thực tiễn đối với ngôn ngữ học. Hơn nữa, trong cuộc sống hiện đại,

ngôn ngữ ngày càng có xu hướng phát triển phong phú và tinh tế.

Theo đó, người làm báo khi chắp bút viết nên những bài phóng sự

cũng sẽ chú trọng dùng từ ngữ, cách diễn đạt sao cho phù hợp, thu

hút độc giả, làm gia tăng sự cạnh tranh với những tờ báo khác.

Ở thể loại phóng sự, rất nhiều cây bút xuất sắc đã nổi lên và

khẳng định tên tuổi trong làng báo chí nước nhà. Nhắc đến Xuân Ba,

Đỗ Doãn Hoàng, Huỳnh Dũng Nhân, từ người có thâm niên lâu năm

trong nghề đến những người mới chập chững bước chân vào nghiệp

cầm bút, hầu như không ai là không biết. Bởi các tác phẩm của

những “cây đa, cây đề” này không chỉ hiện diện trên mặt báo, mà

ngay cả giáo trình giảng dạy ở các “lò” đào tạo báo chí lớn, nhỏ từ

Bắc vào Nam cũng không thiếu. Ở phạm vi mang tính địa phương,

Báo Quảng Nam trong những năm gần đây cũng đã trình làng những

cây viết phóng sự có tiếng. Tiếng tăm của họ đã vượt qua khỏi “lũy

tre làng” và thu hút bạn đọc trên khắp mọi miền đất nước nhờ vốn từ

dường như không bao giờ cạn.

Đối với Báo Quảng Nam, thể loại phóng sự rất được coi

trọng, luôn được giới thiệu, bố trí trên trang bìa của tờ báo và được tổ

chức viết, đăng nguyên trang trên số báo ra cuối tuần và đăng lại trên

báo Đà Nẵng điện tử. Phóng sự có sức hút đặc biệt đối với các cây

viết, khiến họ muốn thử sức chinh phục và nhiều khi càng viết càng

3

thấy khó nắm bắt. Với người đọc, phóng sự được yêu thích bởi sự

hấp dẫn, tươi mới, sự quyến rũ mà nó mang lại. Qua đề tài này, người

viết hy vọng có thêm kiến thức về thể loại phóng sự, cũng như tìm

hiểu cách vận dụng ngôn từ trong phóng sự của Báo Quảng Nam.

Tác giả luận văn đặt mục tiêu phục vụ tốt hơn cho công tác lựa chọn

vấn đề, khía cạnh, góc nhìn khi chọn lựa đề tài viết, để kỹ thuật viết

cải thiện một cách rõ ràng, mạch lạc, nâng cao tính lập luận, phân

tích sắc sảo trên mỗi tác phẩm phóng sự trên báo Quảng Nam nói

riêng và loại hình báo chí hiện đại nói chung.

2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu

Ngôn ngữ là người bạn không thể thiếu của con người, là hệ

thống những đơn vị vật chất phục vụ cho việc giao tiếp của con

người. Nguyên tắc ngôn ngữ có giá trị chung, làm cơ sở để cấu tạo

ngôn bản hay các lời nói. Vì ngôn ngữ được hiện thực hóa trong lời

nói, cho nên muốn khám phá ra những đơn vị và những quy luật hoạt

động của ngôn ngữ cần phải xuất phát từ tất cả những lời nói phong

phú và đa dạng. Trên hành trình khám phá ấy, người ta luôn chú ý

đến cấu trúc câu, cấu trúc nghĩa của từ trên các bài báo, đặc biệt là

phóng sự với đề tài rộng, đa dạng về đối tượng cũng như hình thức

trình bày. Với các bài báo phóng sự, chúng ta sẽ thấy được nhiều cái

nhìn khác nhau khi nghiên cứu đặc điểm từ ngữ.

Ngôn ngữ học và báo chí có mối quan hệ chặt chẽ với nhau.

Ngôn ngữ là chất liệu phục vụ cho báo chí. Nhiều nhà ngữ học chỉ

nghiên cứu về ngôn ngữ trên các bình diện như: từ vựng, ngữ âm và

ngữ pháp. Có nhiều công trình nghiên cứu về ngôn ngữ học

như: “Ngữ pháp tiếng Việt” của tác giả Nguyễn Tài Cẩn năm 1973,

tác giả Nguyễn Thiện Giáp với công trình “Những khái niệm cơ bản

về ngôn ngữ học” năm 1977. Ngoài ra còn có nhiều nghiên cứu về

báo chí dưới góc độ ngôn ngữ học như: “Phong cách báo chí - công

4

luận” của tác giả Đinh Trọng Lạc và Nguyễn Thái Hòa năm

1993; “Ngôn ngữ báo chí những vấn đề cơ bản” của tác giả Nguyễn

Đức Dân, NXB Giáo Dục, năm 2007; Tài liệu bồi dưỡng Nghiệp vụ

báo chí của Tổ chức Thụy Điển phát hành năm 2007, “Phóng sự báo

chí hiện đại” của Nguyễn Đức Dũng, Nxb.Thông tấn, năm 2014…

Có thể thấy, mỗi công trình nghiên cứu có cách nhìn nhận và

đánh giá riêng, tuy nhiên đều có điểm chung là cho chúng ta thấy

được sự quan tâm đặc biệt của các nhà nghiên cứu đối với thể loại

phóng sự. Trên là những tài liệu rất bổ ích cho người viết trong quá

trình thực hiện đề tài.

3. Mục đích nghiên cứu

Như đã nói ở trên, báo chí có rất nhiều mảng như: tin tức,

giải trí, tin vắn, phóng sự, ký sự, điều tra, phản ảnh…Trong số đó,

phóng sự là một mảng được phần lớn độc giả quan tâm. Ở mảng này,

người đọc sẽ nhìn thấy nhiều màu sắc của đời sống thường nhật,

những chân dung con người đặc biệt và có tầm ảnh hưởng lớn trong

xã hội. Hẳn vì lẽ đó, người viết đã ấp ủ nguyện vọng đề tài “Đặc

điểm từ ngữ các bài phóng sự trên Báo Quảng Nam”.

Thông qua khảo sát về nội dung và nghệ thuật của các bài

báo phóng sự trên Báo Quảng Nam, người viết có thể khái quát hóa

các nội dung chính của thể loại phóng sự, chỉ ra đặc điểm từ ngữ của

thể loại này, từ đó rút ra đặc điểm chung cho thể loại phóng sự trên

báo chí hiện nay. Qua việc thực hiện đề tài này, người viết hy vọng

có thể hiểu sâu hơn, vận dụng tốt kiến thức về ngôn ngữ học và báo

chí trong quá trình theo đuổi nghề báo.

4. Phạm vi, đối tượng nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Đặc điểm từ ngữ các bài phóng sự trên Báo Quảng Nam.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

5

Luận văn tập trung khảo sát 77 bài phóng sự đăng tải trên

Báo Quảng Nam (báo in) từ năm 2017 đến tháng 2-2019.

5. Phương pháp nghiên cứu

- Phương pháp miêu tả ngôn ngữ học: quan sát, miêu tả ngôn

ngữ như một hệ thống cấu trúc ở mọi bình diện, cấp độ, thuộc tính

của các đơn vị ngôn ngữ.

- Phương pháp thống kê – phân loại: người viết tiến hành

thống kê 104 bài báo phóng sự. Sau đó, tiến hành khảo sát, phân loại.

- Phương pháp mô hình hóa: Để trình bài một cách hệ thống,

mô hình các loại từ ngữ, cách tổ chức ngôn ngữ của từng thể loại và

miêu tả quan hệ của các đối tượng khảo sát dưới dạng các bảng biểu.

- Phương pháp phân tích – tổng hợp: người viết đưa ra các

lập luận, lí lẽ, dẫn chứng để chứng minh cho các luận điểm đã đặt ra.

Trên cơ sở các bài điều tra, khảo sát, các ngữ liệu thống kê, luận văn

chỉ ra những đặc điểm, giá trị về nội dung của chúng để tổng hợp,

khái quát hóa vấn đề.

6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

6.1. Ý nghĩa khoa học

Mỗi một đề tài nghiên cứu khoa học nào phải có ý nghĩa

khoa học nhằm bổ sung nội dung lý thuyết của khoa học. Đề tài

“Đặc điểm từ ngữ các bài phóng sự trên Báo Quảng Nam” cũng

không ngoại lệ. Đề tài này mang ý nghĩa làm rõ một số vấn đề lý

thuyết vốn tồn tại về đặc điểm từ ngữ Tiếng Việt, ngôn ngữ sử dụng

trong báo chí và đặc biệt là từ ngữ trong các bài báo phóng sự báo

Quảng Nam. Đồng thời, đề tài còn mang tính cấp thiết đối với thời

điểm tiến hành nghiên cứu, đem lại giá trị thiết thực cho lý luận,

đóng góp cho sự phát triển của khoa học đời sống.

6.2. Ý nghĩa thực tiễn

Bên cạnh ý nghĩa khoa học, đề tài còn mang ý nghĩa về thực

6

tiễn, làm nổi bật cái hay trong từng nội dung và biện pháp nghệ thuật

của các bài báo phóng sự trên Báo Quảng Nam. Đề tài cũng góp phần

chỉ ra tầm quan trọng của thể loại phóng sự trong việc phục vụ công

tác tuyên truyền bạn đọc.

7. Cấu trúc của luận văn

Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, phần nội

dung luận văn gồm ba chương:

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG

CHƯƠNG 2: MIÊU TẢ, PHÂN LOẠI TỪ NGỮ CÁC BÀI

PHÓNG SỰ TRÊN BÁO QUẢNG NAM

CHƯƠNG 3: Ý NGHĨA BIỂU ĐẠT CỦA TỪ NGỮ CÁC BÀI

BÁO PHÓNG SỰ TRÊN BÁO QUẢNG NAM

CHƯƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG

1. 1. Khái quát về từ ngữ

1.1.1. Khái quát về từ

Từ là một khái niệm cơ bản của ngôn ngữ học nhưng cũng là

đơn vị đa dạng và khó định nghĩa nhất trong ngôn ngữ học đại cương,

nên việc nhận diện từ tiếng Việt cũng không phải là một trường hợp

ngoại lệ. Trong tiếng Việt, việc xác định và nêu ra một định nghĩa

chung cho từ cũng rất nan giải, bởi có khá nhiều quan điểm khác

nhau về từ.

Nhận thấy quan niệm của Nguyễn Tài Cẩn được phần lớn các

nhà Việt ngữ đồng tình, vì thế chúng tôi theo quan niệm của Nguyễn

Tài Cẩn nhằm phục vụ việc khảo sát và phân tích từ trong các bài

phóng sự Báo Quảng Nam.

Nguyễn Tài Cẩn: Cho rằng hình vị tiếng Việt là tiếng, tức

một âm tiết bất kể có nghĩa, không rõ nghĩa hay vô nghĩa. Do vậy,

7

một từ có thể gồm một tiếng hay nhiều tiếng (từ đơn và từ ghép).

Trong đó, từ đơn = 1 tiếng. Trong từ ghép có: ghép âm (láy), ghép

đẳng lập, ghép chính phụ, ghép ngẫu kết.

1.1.2. Khái quát về ngữ

Cho đến nay đã có nhiều kiến nghị phân loại ngữ cố định

tiếng Việt theo kết cấu và mỗi kiến nghị đều có cái được, cái chưa

được. Tuy nhiên, phân loại ngữ cố định theo hình thức tốt nhất là

phân loại làm sao cho kết quả tương ứng với những đặc trưng ngữ

nghĩa của các ngữ cố định trong cùng một loại. Trong Giáo trình “Từ

vựng học tiếng Việt” (2007), Đỗ Hữu Châu đề nghị phân loại hình

thức các ngữ cố định tiếng Việt theo kết cấu cú pháp của các từ trong

ngữ. Theo tiêu chí này thì các ngữ cố định chia thành hai loại lớn: thứ

nhất, các ngữ cố định có kết cấu là cụm từ; thứ hai, các ngữ cố định

có kết cấu là câu. Mỗi loại đó lại được tiếp tục phân chia theo các

loại nhỏ hơn nữa.

1.1.2.1. Đặc điểm của ngữ cố định

- Tính tương đương với từ về chức năng cấu tạo câu:

- Kết cấu của cụm từ cố định cơ bản là chặt chẽ, ổn định cố

định:

- Tính thành ngữ:

1.1.2.2. Phân loại ngữ cố định

Ngữ cố định có thể chia làm 3 loại: thành ngữ, quán ngữ,

ngữ cố định định danh.

a.Thành ngữ

Là cụm từ cố định, hoàn chỉnh về cấu trúc và ý nghĩa. Nghĩa

của chúng có tình hình tượng hoặc gợi cảm.

Dựa vào cơ chế cấu tạo, cả nội dung lẫn hình thức, có thể

chia ra thành ngữ tiếng Việt làm 2 loại thành ngữ: thành ngữ so sánh,

thành ngữ miêu tả ẩn dụ.

8

- Thành ngữ so sánh:

Là những thành ngữ có cấu trúc so sánh.

- Thành ngữ miêu tả ẩn dụ:

Thành ngữ miêu tả ẩn dụ là thành ngữ được xây dựng trên cơ

sở một sự kiện, một hiện tượng bằng cụm từ, nhưng biểu thị ý nghĩa

một cách ẩn dụ.

b. Quán ngữ

Theo chúng tôi, quán ngữ là tổ hợp 2 từ trở lên, là cụm từ cố

định được dùng lặp đi lặp lại trong các loại văn bản nhằm liên kết

hoặc nhấn mạnh.Có nhiều tiêu chí để phân loại quán ngữ. Dựa vào

phạm vi và tính chất phong cách của quán ngữ, ta có:

- Quán ngữ nói năng: là những quán ngữ hay dùng trong

phong cách hội thoại, khẩu ngữ.

Với những quán ngữ này, chức năng chủ yếu là đưa đẩy, rào

đón, chức năng liên kết cũng có nhưng mờ nhạt.

- Quán ngữ sách vở: là những quán ngữ hay dùng trong

phong cách viết (khoa học, chính luận) hoặc diễn giảng.

Còn trong loại quán ngữ này, chức năng liên kết nổi lên hàng

đầu. Chức năng rào đón, đưa đẩy cũng có nhưng không bằng các

quán ngữ trong phong cách hội thoại, khẩu ngữ.

c. Ngữ cố định định danh

Ngữ cố định định danh là cụm từ cố định định danh, gọi tên

sự vật. Đây là đơn vị có tính trung gian giữa thành ngữ và từ ghép.

d. Giá trị ngữ nghĩa của ngữ cố định

Nhờ tính cân xứng hài hòa trong cấu tạo và tính hình ảnh,

cụm từ cố dịnh làm cho câu nói (câu viết) của người Việt thêm sinh

động, dễ hiểu, dễ nhớ, có nghĩa biểu cảm cao. Đặc biệt, các thành

ngữ đồng nghĩa với nhau có khả năng biểu thị các trạng thái, các khía

cạnh khác nhau của cùng một sự vật, hành động, tính chất.

9

1.2. Đặc điểm ngôn ngữ báo chí

Nhìn chung, ngôn ngữ báo chí có những đặc điểm sau:

- Tính chính xác

- Tính cụ thể

- Tính đại chúng

- Tính ngắn gọn

- Tính sự kiện

- Tính biểu cảm

- Tính định lượng

- Tính khuôn mẫu

1.3. Lý luận về thể loại phóng sự

1.3.1. Quan niệm về thể loại

Có thể thấy, quan niệm về phóng sự theo sự phát triển và vận

động của thể loại này ngày càng được hoàn thiện và cụ thể. Các nhà

nghiên cứu văn học, báo chí không chỉ chú ý đến nội dung phản ánh

mà còn mở rộng góc nhìn, đi sâu vào đặc trưng thể loại. Từ đó, họ

đưa ra những quan niệm khá đầy đủ và bao quát về thể loại phóng sự.

Theo chúng tôi, quan niệm của tác giả Đức Dũng là quan niệm đúng

nhất, trong luận văn này chúng tôi dựa trên đây để tiến hành phân

tích, khảo sát 77 bài phóng sự trên Báo Quảng Nam: Phóng sự là thể

loại đứng giữa văn học và báo chí, có khả năng trình bày những sự

kiện, con người, tình huống điển hình thông quá cái “tôi” trần thuật,

vừa tỉnh táo, vừa lí trí, vừa cảm xúc với bút pháp giàu chất văn học .

1.3.2. Đặc điểm về thể loại phóng sự

Đặc điểm nổi bật nhất của phóng sự trước tiên là khả năng

phản ánh sự thật. Đặc điểm thứ hai của thể loại phóng sự là ngôn ngữ

giàu chất văn học. Đặc điểm thứ ba của thể loại phóng sự là luôn đậm

dấu ấn cá nhân.

1.3.3. Các dạng phóng sự

10

Trong quá trình giao thoa, chuyển hóa cùng một số thể loại

báo chí khác, phóng sự báo chí ở nước ta cũng phát triển một cách

linh hoạt với nhiều dạng khác nhau. Trong cuốn “Phóng sự báo chí

hiện đại”, tác giả Đức Dũng phân chia phóng sự gồm các dạng chính:

- Phóng sự phản ánh những vấn đề của đời sống

- Phóng sự phản ánh các sự kiện, sự việc

- Phóng sự điều tra

- Phóng sự chân dung

- Phóng sự phản ánh những hoàn cảnh, hiện trạng

1.4. Giới thiệu về báo Quảng Nam

1.4.1. Sơ lược về hoàn cảnh ra đời và quá trình phát triển

Tính từ tờ Báo Lưỡi Cày của tỉnh Đảng bộ Quảng Nam ra

đời năm 1930 đến tờ Báo Quảng Nam ngày nay, đã đi được hai phần

ba thế kỷ. Báo Quảng Nam đã trải qua quá trình hình thành và phát

triển rất đáng tự hào. Báo thật sự là tiếng nói của Đảng bộ, chính

quyền và nhân dân Quảng Nam.

Văn phòng chính của báo Quảng Nam đặt tại số 142, đường

Phan Bội Châu, TP Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam.

1.4.2. Mục tiêu hoạt động

Ngay từ khi ra đời, báo Quảng Nam là cơ quan của Đảng bộ

Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Quảng Nam. Là tiếng nói của Đảng

bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Quảng Nam, báo đã xác định là tờ

báo chính trị - xã hội tổng hợp, phản ánh toàn diện các lĩnh vực của

đời sống xã hội. Ngoài nhiệm vụ tuyên truyền các chủ trương, chính

sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước đến người dân, Báo Quảng Nam

còn có nhiệm vụ đấu tranh, phê bình, phản bác những luận điệu

xuyên tạc của các thế lực thù địch.

11

CHƯƠNG 2

MIÊU TẢ, PHÂN LOẠI TỪ NGỮ

TRONG CÁC BÀI PHÓNG SỰ TRÊN BÁO QUẢNG NAM

2.1. Từ trong các bài phóng sự trên báo Quảng Nam xét

về cấu tạo

Qua thống kê, trong 77 bài phóng sự, chúng tôi phân loại và

tính đếm, nhận thấy số lượng từ đơn chiếm đại đa số với tổng 84.778

lượt từ, tỷ lệ 81,17%, còn từ phức chiếm 19.656 lượt từ, tỷ lệ

18,83%.

Bảng 2.1. Bảng phân loại từ đơn và từ phức

Từ loại Số lượng Tỉ lệ

Đơn 84.778 lượt từ 81,17%

Phức 19.656 lượt từ 18,83%

2.1.1. Từ đơn

Qua khảo sát 77 bài phóng sự, chúng tôi nhận thấy, hầu hết

từ đơn được sử dụng trong các bài điều tra trên Báo Quảng Nam là từ

thuần Việt, một âm tiết (1 tiếng). Trong đó, chủ yếu các từ loại được

sử dụng là danh từ, động từ, tính từ…

2.1.2. Từ phức

Khảo sát trong 77 bài phóng sự trên BáoQuảng Nam, chúng

tôi thống kê được 19.656 lượt từ phức được sử dụng trong các tác

phẩm và phân loại cụ thể.

Bảng 2.2. Bảng phân loại từ phức

STT Số lượng Tỷ lệ

Từ ghép 18.009 lượt từ 91,31%

Từ láy 1.647 lượt từ 8,35%

Từ ngẫu kết 66 lượt từ 0,34%

12

2.1.2.1. Từ ghép

Qua khảo sát 77 bài phóng sự, chúng tôi nhận được con số từ

ghép là 18.009 lượt từ, phân loại từ ghép chính phụ chiếm 16.260

lượt từ, từ ghép đẳng lập chiếm 1.749 lượt từ.

Bảng 2.3. Bảng phân loại từ ghép

Từ ghép Số lượng Tỷ lệ

Ghép chính phụ 16.260 lượt từ 90,28%

Ghép đẳng lập 1.749 lượt từ 9,72%

a. Từ ghép chính phụ

Có thể thấy, từ ghép chính phụ được nhà báo sử dụng linh

hoạt và phong phú, chiếm số lượng nhiều hơn từ ghép đẳng lập. Từ

ghép chính phụ chủ yếu sử dụng trong các bài báo liên quan đến đề

tài xã hội, cuộc sống người lao động làng nghề, văn hóa đồng bào

vùng cao.

b. Từ ghép đẳng lập

Cùng với từ ghép chính phụ, từ ghép đẳng lập cũng tạo hiệu

quả thông tin giúp người đọc dễ hình dung đề tài bài báo hướng đến.

Qua khảo sát 77 bài phóng sự, chúng tôi nhận thấy dù chiếm tỷ lệ ít

hơn từ ghép chính phụ, nhưng cả 77 bài phóng sự đều có sử dụng từ

ghép đẳng lập.

2.1.2.2. Từ láy

Đây là từ được cấu tạo bởi hai tiếng trở lên, giữa các tiếng có

quan hệ với nhau về mặt âm. Trong từ láy chỉ có một tiếng gốc có

nghĩa, các tiếng khác láy lại tiếng gốc. Khảo sát 77 bài phóng sự trên

Báo Quảng Nam, chúng tôi tìm được 1.647 lượt từ láy.

Chúng tôi xin mô tả từ láy được sử dụng ở các tác phẩm điều

tra trên Báo Quảng Nam trong bảng thống kê dưới đây:

13

Bảng 2.4. Bảng phân loại từ láy

Từ láy Số lượng Tỷ lệ

Láy bộ phận 1.569 lượt từ 95,26%

Láy toàn bộ 78 lượt từ 4,74%

a. Từ láy bộ phận:

+ Láy phần vần

+ Láy phụ âm đầu

+ Láy ‘‘iếc”

b. Từ láy toàn bộ:

+ Nhóm láy hoàn toàn

+ Nhóm láy có thêm sự khác biệt ở thanh điệu

2.2. Từ trong các bài phóng sự trên báo Quảng Nam xét

về nguồn gốc

2.2.1. Từ thuần Việt

Qua khảo sát 77 bài phóng sự trên Báo Quảng Nam từ năm

2017 đến tháng 2-2019, chúng tôi nhận thấy Báo Quảng Nam chủ yếu

sử dụng những từ thuần Việt tạo sự gần gũi và giúp người đọc dễ tiếp

nhận, dễ hiểu, giúp nâng cao hiệu quả tuyên truyền. Bên cạnh đó, sử

dụng từ thuần Việt trong tác phẩm báo chí cũng góp phần giữ gìn sự

trong sáng của Tiếng Việt. Cụ thể, từ đơn thuần Việt có 95.385 lượt từ, tỉ

lệ 92,18%; từ ghép thuần Việt có 3.061 lượt từ, tỉ lệ 2,95%; từ Hán –Việt

có 4.917 lượt từ, tỉ lệ 4,75%. Số còn lại là những từ có nguồn gốc khác.

2.2.2. Từ Hán-Việt

Người Việt chúng ta đã trải qua hàng ngàn năm Bắc thuộc,

chính vì vậy mà văn hóa Hán xâm nhập, chi phối đời sống xã hội,

tiếng Việt vay mượn tiếng Hán là điều không thể tránh khỏi. Khảo sát

77 bài phóng sự trên Báo Quảng Nam, chúng tôi nhận thấy số lượng

từ Hán – Việt sử dụng khá nhiều với số lượng 4.917 từ.

2.2.3. Từ nguồn gốc khác