Đặc điểm phân bố khoáng sản độc hại khu vực Thanh Hóa - Quảng Nam và đề xuất giải pháp phòng ngừa ảnh hưởng của chúng đến môi trường

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỎ - ĐỊA CHẤT

TRỊNH ĐÌNH HUẤN

ĐẶC ĐIỂM PHÂN BỐ KHOÁNG SẢN ĐỘC HẠI

KHU VỰC THANH HOÁ - QUẢNG NAM VÀ

ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA

ẢNH HƯỞNG CỦA CHÚNG ĐẾN MÔI TRƯỜNG

LUẬN ÁN TIẾN SĨ ĐỊA CHẤT

HÀ NỘI - 2015

ii

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỎ - ĐỊA CHẤT

TRỊNH ĐÌNH HUẤN

ĐẶC ĐIỂM PHÂN BỐ KHOÁNG SẢN ĐỘC HẠI

KHU VỰC THANH HOÁ - QUẢNG NAM VÀ

ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA

ẢNH HƯỞNG CỦA CHÚNG ĐẾN MÔI TRƯỜNG

Ngành: Kỹ thuật Địa chất

Mã số: 62.52.05.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ ĐỊA CHẤT

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

1. PGS.TS Nguyễn Phương

2. TS. Nguyễn Quang Hưng

HÀ NỘI - 2015

iii

Lời cam đoan

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.

Các số liệu, kết quả trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố

trong bất kỳ công trình nào.

Tác giả

Trịnh Đình Huấn

iv

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC BẢNG...................................................................................................vi

DANH MỤC CÁC HÌNH..................................................................................................viii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT SỬ DỤNG TRONG LUẬN ÁN.................................. xi

MỞ ĐẦU.................................................................................................................................1

CHƯƠNG 1. ĐẶC ĐIỂM CẤU TRÚC ĐỊA CHẤT KHU VỰC NGHIÊN CỨU .......8

1.1. Đặc điểm địa lý tự nhiên, kinh tế-xã hội và lịch sử nghiên cứu địa chất...........8

1.1.1. Khái lược đặc điểm địa lý tự nhiên, kinh tế - xã hội....................................8

1.1.2. Tóm tắt lịch sử nghiên cứu địa chất............................................................ 11

1.2. Đặc điểm địa chất - khoáng sản............................................................................13

1.2.1. Địa tầng.......................................................................................................... 13

1.2.2. Magma............................................................................................................ 18

1.2.3. Kiến tạo.......................................................................................................... 21

1.2.4. Khoáng sản.................................................................................................... 29

CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................35

2.1. Cơ sở lý luận............................................................................................................35

2.1.1. Khái niệm và các thuật ngữ sử dụng trong luận án.................................. 35

2.1.2. Các nguyên tố phóng xạ............................................................................... 38

2.1.3. Môi trường phóng xạ và ô nhiễm phóng xạ.............................................. 50

2.1.4. Khoáng sản độc hại khác............................................................................. 58

2.2. Phương pháp nghiên cứu........................................................................................62

2.2.1. Khái quát phương pháp điều tra, đánh giá môi trường........................... 62

2.2.2. Quy trình kiểm soát hoạt độ phóng xạ........................................................ 63

CHƯƠNG 3. ĐẶC ĐIỂM PHÂN BỐ KHOÁNG SẢN ĐỘC HẠI TRONG KHU

VỰC NGHIÊN CỨU...........................................................................................................79

3.1. Đặc điểm phân bố khoáng sản phóng xạ trong khu vực nghiên cứu................79

3.2.1. Khoáng sản phóng xạ thực thụ.................................................................... 81

3.2.2. Khoáng sản phóng xạ đi kèm...................................................................... 85

3.2. Đặc điểm phân bố khoáng sản asen......................................................................92

3.3. Thành phần vật chất các mỏ phóng xạ khu vực nghiên cứu..............................95

v

3.4. Phương thức hình thành các diện tích ô nhiễm phóng xạ ..................................96

CHƯƠNG 4. KHOANH ĐỊNH DIỆN TÍCH DỰ BÁO Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG

PHÓNG XẠ VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA...........................................99

4.1. Cơ sở và nguyên tắc khoanh định diện tích ô nhiễm môi trường phóng xạ ....99

4.1.1. Cơ sở khoanh định diện tích ô nhiễm môi trường phóng xạ.................... 99

4.1.2. Nguyên tắc khoanh định diện tích ô nhiễm môi trường phóng xạ........102

4.2. Kết quả khoanh định diện tích dự báo ô nhiễm phóng xạ tự nhiên khu vực

nghiên cứu.....................................................................................................................104

4.2.1. Phương pháp dự báo ô nhiễm môi trường phóng xạ..............................104

4.2.2. Kết quả khoanh định diện tích dự báo ô nhiễm phóng xạ tự nhiên......104

4.2.3. Các kết quả nhận được khi nghiên cứu về sự phát tán ô nhiễm phóng xạ

trong môi trường khu vực Thanh Hoá - Quảng Nam........................................132

4.2.4. Dự báo ảnh hưởng của phóng xạ đến môi trương trong quá trình điều

tra, đánh giá và thăm dò khoáng sản phóng xạ.................................................132

4.3. Giải pháp phòng ngừa, giảm thiểu ảnh hưởng..................................................139

4.3.1. Giái pháp tổng thể.......................................................................................140

4.3.2. Giải pháp chi tiết.........................................................................................143

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..........................................................................................146

CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN LUẬN ÁN ĐÃ CÔNG BỐ.........149

TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................................151

PHỤ LỤC............................................................................................................................158

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1 Liều tương đương hàng năm trung bình toàn cầu các nguồn bức xạ tự

nhiên

Bảng 2.2 Liều bức xạ hàng năm trung bình đối với dân chúng ở Mỹ

Bảng 2.3 Liều bức xạ hàng năm trung bình đối với dân chúng ở Canada

Bảng 2.4 Mạng lưới khảo sát địa chất môi trường

Bảng 2.5 Mạng lưới đo gamma môi trường

Bảng 2.6 Mạng lưới đo khí phóng xạ môi tường

Bảng 3.1 Tổng hợp mỏ, điểm mỏ phóng xạ hoặc mỏ, điểm khoáng sản có chứa

nguyên tố phóng xạ trong khu vực nghiên cứu

Bảng 3.2 Tổng hợp mỏ, điểm khoáng sản chứa asen trong khu vực nghiên cứu

Bảng 3.3 Tổng hợp khoáng sản độc hại khu vực nghiên cứu

Bảng 3.4 Tổng hợp thành phần vật chất khoáng sản phóng xạ khu vực nghiên

cứu

Bảng 4.1 Khuyến cáo về các hành động áp dụng đối với chiếu xạ tự nhiên

Bảng 4.2 Phân loại đối tượng tiếp xúc với phóng xạ

Bảng 4.3 Thống kê liều bức xạ giới hạn của Việt Nam và thế giới

Bảng 4.4 Hoạt độ phóng xạ giới hạn trong không khí, nước và thực phẩm

Bảng 4.5 Thống kê đặc trưng suất liều chiếu ngoài khu mỏ An Điềm

Bảng 4.6 Thống kê nồng độ radon trong không khí trên các thành tạo địa chất

khu mỏ An Điềm

Bảng 4.7 Thống kê hàm lượng phổ gamma trên các thành tạo địa chất khu mỏ

An Điềm

Bảng 4.8 Kết quả xác định đặc trưng thống kê Hn, Ht theo phân bố chuẩn

Bảng 4.9 Đặc trưng thống kê Hn, Ht khi chuyển sang giá trị ln(x)

Bảng 4.10 Thống kê đặc trưng suất liều chiếu ngoài mỏ monazit Bản Gié

Bảng 4.11 Thống kê đặc trưng nồng độ radon, thoron trên các thành tạo địa chất

mỏ Bản Gié

vii

Bảng 4.12 Đặc trưng thống kê hàm lượng phổ gamma trên các thành tạo địa chất

mỏ Bản Gié

Bảng 4.13 Kết quả xác định đặc trưng thống kê Hn, Ht theo phân bố chuẩn

Bảng 4.14 Đặc trưng thống kê Hn khi chuyển sang giá trị ln(x)

Bảng 4.15 Kết quả xác định đặc trưng thống kê Htđ phân bố chuẩn mỏ ilmenit

Kỳ Ninh

Bảng 4.16 Kết quả khoanh định diện tích dự báo ô nhiễm phóng xạ khu vực

Thanh Hóa - Quảng Nam

Bảng 4.17 Suất liều bức xạ gamma trên thân quặng khu mỏ urani An Điềm

Bảng 4.18 Suất liều bức xạ gamma trên thân quặng monazit khu mỏ monazit

Bản Gié

Bảng 4.19 Tham số khuếch tán của radon trong môi trường khu mỏ monazit Bản

Gié

Bảng 4.20 Nồng độ khí phóng xạ suy giảm theo độ cao trong không khí khu mỏ

monazit Bản Gié

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1.1 Sơ đồ địa chất khu vực Thanh Hóa - Quảng Nam

Hình 1.2 Sơ đồ phân bố các đơn vị kiến tạo khu vực Thanh Hóa - Quảng Nam

Hình 2.1 Bức xạ ion hóa và tấm che chắn

Hình 2.2 Sơ đồ phân rã của ba họ phóng xạ 238U, 232Th và 235U

Hình 2.3 Những tác động của phóng xạ đối với con người

Hình 2.4 Mô hình phát tán phóng xạ ở các mỏ urani vùng trũng Nông Sơn

Hình 2.5 Sự phát tán phóng xạ vào không khí phụ thuộc vào điều kiện môi

trường

Hình 2.6 Mô hình hoá sự thoát khí radon vào môi trường không khí

Hình 2.7 Sự phát tán của nguyên tố phóng xạ vào động thực vật và con người

Hình 2.8 Đo gamma môi trường ngoài sân (độ cao 1m)

Hình 2.9 Đo gamma môi trường trong nhà (độ cao 1m)

Hình 2.10 Giản đồ Eh - pH của hệ Fe-As-S-O (25oC, 1atm) ở hai hàm lượng

của các hợp phần

Hình 2.11 Các con đường thâm nhập asen vào cơ thể con người

Hình 2.12 Quy trình kiểm soát môi trường phóng xạ tự nhiên

Hình 2.13 Trường bức xạ gamma của nguồn kích thước hữu hạn

Hình 2.14 Mô hình phân bố nồng độ khí phóng xạ trong lớp eman hoá nằm ngang

Hình 2.15 Mô hình tính nồng độ khí phóng xạ trong không khí

Hình 3.1 Sơ đồ phân bố các mỏ, điểm mỏ phóng xạ trong các đơn vị kiến tạo

khu vực Thanh Hóa - Quảng Nam

Hình 3.2 Sơ đồ địa chất mỏ urani An Điềm - Quảng Nam

Hình 3.3 Mặt cắt địa chất tuyến T.31/4, mỏ urani An Điềm- Quảng Nam

Hình 3.4 Sơ đồ địa chất mỏ monazit Bản Gié - Nghệ An

Hình 3.5 Mặt cắt địa chất tuyến AB (T.2), mỏ monazit Bản Gié - Nghệ An

Hình 3.6 Sơ đồ địa chất mỏ ilmenit Kỳ Ninh - Hà Tĩnh

Hình 3.7 Mắt cắt địa chất tuyến T.22, mỏ ilmenit Kỳ Ninh - Hà Tĩnh

ix

Hình 3.8 Mắt cắt địa chất tuyến T.1-1, mỏ than Nông Sơn - Quảng Nam

Hình 3.9 Mắt cắt địa chất tuyến T.550, mỏ graphit Tiên An - Quảng Nam

Hình 3.10 Sơ đồ phân bố các mỏ, điểm khoáng sản có chứa asen trong các đơn

vị kiến tạo khu vực Thanh Hóa - Quảng Nam

Hình 4.1 Mức liều khuyến cáo can thiệp trong chiếu xạ tự nhiên

Hình 4.2 Sơ đồ nguyên tắc và quy trình khoanh định diện tích dự báo ô nhiễm

phóng xạ

Hình 4.3 Tỷ lệ phần trăm các loại bệnh mắc phải của người dân sinh sống gần

khu mỏ An Điềm

Hình 4.4 Đồ thị tần suất suất liều chiếu ngoài khu mỏ An Điềmtheo phân bố

chuẩn

Hình 4.5 Đồ thị tần suất suất liều chiếu trong khu mỏ An Điềmtheo phân bố

chuẩn

Hình 4.6 Đồ thị tần suất liều chiếu ngoài khu mỏ An Điềm theo luật phân bố

loga chuẩn

Hình 4.7 Đồ thị tần suất liều chiếu trong khu mỏ An Điềm theo luật phân bố

loga chuẩn

Hình 4.8 Sự biến đổi không gian của các thành phần môi trường phóng xạ theo

mặt cắt địa chất - môi trường T.1

Hình 4.9 Sự biến đổi không gian của các thành phần môi trường phóng xạ theo

mặt cắt địa chất - môi trường T.2

Hình 4.10 Sơ đồ diện tích dự báo ô nhiễmphóng xạ khu mỏ An Điềm

Hình 4.11 Tỷ lệ phần trăm các loại bệnh mắc phải của người dân sống gần mỏ

monazit Bản Gié

Hình 4.12 Đồ thị tần suất liều chiếu ngoài mỏ Bản Gié theo phân bố chuẩn

Hình 4.13 Đồ thị tần suất liều chiếu trong khu mỏ Bản Gié theo phân bố chuẩn

Hình 4.14 Đồ thị tần suất liều chiếu ngoài khu mỏ Bản Gié theo luật phân bố

loga chuẩn

Hình 4.15 Sự biến đổi không gian của các thành phần môi trường phóng xạ theo

x

mặt cắt địa chất môi trường tuyến T.1

Hình 4.16 Sự biến đổi không gian của các thành phần môi trường phóng xạ theo

mặt cắt địa chất môi trường tuyến T.2

Hình 4.17 Sự biến đổi không gian của các thành phần môi trường phóng xạ theo

mặt cắt địa chất môi trường tuyến T.3

Hình 4.18 Sơ đồ diện tích dự báo ô nhiễmphóng xạ khu mỏ Bản Gié

Hình 4.19 Đồ thị tần suất suất liều tương đương khu mỏ Kỳ Ninh theo phân bố

chuẩn

Hình 4.20 Sự biến đổi không gian của các thành phần môi trường phóng xạ theo

mặt cắt tuyến T.1

Hình 4.21 Sự biến đổi không gian của các thành phần môi trường phóng xạ theo

mặt cắt tuyến T.2

Hình 4.22 Sơ đồ diện tích dự báo ô nhiễmphóng xạ khu mỏ Kỳ Ninh

Hình 4.23 Đồ thị suy giảm suất liều bức xạ gamma trên mô hình thân quặng

phóng xạ khu mỏ An Điềm

Hình 4.24 Đồ thị suy giảm suất liều bức xạ gamma trên mô hình thân quặng

monazit chứa phóng xạ khu mỏ Bản Gié

Hình 4.25 Mô hình các giải pháp phòng ngừa, giảm thiểu ảnh hưởng của khoáng

sản độc hại đến môi trường

xi

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT SỬ DỤNG TRONG LUẬN ÁN

NCS Nghiên cứu sinh

Min Giá trị nhỏ nhất

Max Giá trị lớn nhất

TB Trung bình

IACRS Tổ chức Quốc tế về an toàn bức xạ

CMEA Hội đồng tương trợ kinh tế

FAO Tổ chức lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc

IAEA Cơ quan năng lượng nguyên tử Quốc tế

ILO Tổ chức lao động quốc tế

OECD Tổ chức hợp tác phát triển kinh tế

UNSCEAR Ủy ban khoa học của Liên Hợp Quốc về đánh giá ảnh hưởng của

phóng xạ nguyên tử

ICRP Ủy ban quốc tế về an toàn bức xạ

WHO Tổ chức Y tế Thế giới

FDA Cục thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ

ĐVT Đơn vị tính

STP Điều kiện nhiệt độ và áp suất tiêu chuẩn

PDH Enzym pyruvat dehydrogenat

CF Nồng độ

STP Điều kiện nhiệt độ, áp xuất bình thường

1

MỞ ĐẦU

1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI LUẬN ÁN

Phát triển kinh tế - xã hội bền vững là nhu cầu cấp bách và xu hướng tất yếu

trong tiến trình phát triển của xã hội loài người. Tại Hội nghị Thượng đỉnh Trái đất

về Môi trường và Phát triển được tổ chức năm 1992 ở Rio de Janeiro (Brazil), 179

nước tham gia hội nghị đã thông qua tuyên bố Rio de Janeiro về môi trường và phát

triển gồm 27 nguyên tắc cơ bản và chương trình nghị sự 21 (Agenda) về các giải

pháp phát triển bền vững chung cho toàn thế giới trong thế kỷ 21. Cùng với xu thế

phát triển chung của thế giới, nước ta đang trên đà phát triển mạnh mẽ về kinh tế xã

hội; đồng thời với quá trình phát triển đã nảy sinh nhiều vấn đề về môi trường;

trong đó có vấn đề về môi trường phóng xạ và khoáng sản chứa nguyên tố phóng

xạ.

Ngày 17 tháng 11 năm 2010, Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt

Nam đã thông qua luật Khoáng sản sửa đổi số 60/2010/QH12, trong đó điều 44,

chương 7 có nêu rõ: “Tổ chức, cá nhân thăm dò khoáng sản độc hại phải thực hiện

các biện pháp ngăn ngừa ô nhiễm môi trường, tác động xấu đến sức khoẻ con

người; trường hợp đã gây ô nhiễm môi trường thì phải xác định đầy đủ các yếu tố

gây ô nhiễm, thực hiện các biện pháp khắc phục, giảm thiểu ô nhiễm; trường hợp

thăm dò khoáng sản độc hại chứa chất phóng xạ còn phải thực hiện quy định của

Luật năng lượng nguyên tử và các quy định khác của pháp luật liên quan”. Trên cơ

sở Luật khoáng sản được Quốc hội phê chuẩn ngày 09 tháng 3 năm 2012, Thủ

tướng chính phủ nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã ban hành Nghị định

số 15/2012/NĐ-CP Quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Khoáng sản,

trong đó mục 1, điều 6, chương 1 có ghi rõ: “Khoáng sản độc hại gồm khoáng sản

phóng xạ, thủy ngân, asen, asbest; khoáng sản chứa các nguyên tố phóng xạ hoặc

độc hại mà khi khai thác có thể phát tán ra môi trường những chất phóng xạ hoặc

độc hại vượt mức quy định của quy chuẩn kỹ thuật Việt Nam”.

Khoáng sản là nguồn tài nguyên giữ vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh

tế - xã hội đối với mỗi quốc gia. Qua nhiều năm tìm kiếm, đánh giá và thăm dò, cho

đến nay trên lãnh thổ Việt Nam đã phát hiện được rất nhiều mỏ, điểm khoáng sản;

trong đó có một lượng không nhỏ là mỏ, điểm khoáng sản thuộc loại khoáng sản

2

phóng xạ và mỏ, điểm khoáng sản có chứa nguyên tố phóng xạ. Trong tự nhiên,

khoáng sản phóng xạ có thể tồn tại là mỏ độc lập hoặc ở dạng khoáng vật, dạng

nguyên tố đi cùng với các khoáng sản khác. Để đánh giá về sự ô nhiễm, phát tán của

phóng xạ (khoáng sản độc hại) vào môi trường và ảnh hưởng của chúng đến môi

trường sinh thái và sức khỏe con người; trước hết phải hiểu biết về môi trường

phóng xạ tự nhiên, đặc điểm phân bố và mức độ ảnh hưởng của chúng đến môi

trường ở từng khu vực, từng diện tích cụ thể; phải khoanh định các diện tích phân

bố khoáng sản phóng xạ, diện tích dự báo ô nhiễm phóng xạ tự nhiên và đánh giá

tác động của chúng đến môi trường. Đây là một nhiệm vụ hết sức cấp thiết và mang

tính thời sự.

Khu vực Thanh Hoá - Quảng Nam thuộc đới cấu trúc Trường Sơn, nằm giữa

khối Nam Trung Hoà và khối nâng Kon Tum có cấu trúc địa chất phức tạp, phát

triển nhiều hệ thống đứt gãy, uốn nếp, các thành tạo magma,..., mỗi điều kiện địa

chất đặc trưng tạo nên các mỏ, điểm khoáng sản có quy mô khác nhau, trong đó có

mặt các khoáng sản độc hại. Khu vực Thanh Hoá - Quảng Nam có dự án nghiên cứu

“Khoanh định diện tích chứa khoáng sản độc hại và đánh giá khả năng ảnh hưởng

môi trường trên lãnh thổ Việt Nam (phần đất liền) phục vụ phát triển kinh tế xã hội

bền vững” được triển khai từ năm 2009 do NCS làm chủ nhiệm và một số dự án do

Liên đoàn Địa chất Xạ - Hiếm thực hiện trong khu vực các mỏ phóng xạ, các đề tài,

dự án đánh giá môi trường trong các mỏ sa khoáng ven biển, các dự án đánh giá

môi trường đô thị và các đề án điều tra cơ bản có đánh giá môi trường liên quan

khoáng sản độc hại, khoáng sản phóng xạ kèm theo. Tuy nhiên công tác đánh giá

môi trường phóng xạ nói riêng, môi trường liên quan đến khoáng sản độc hại nói

chung chưa mang tính thống nhất về hệ phương pháp, tiêu chí khoanh định, cách

thức xử lý và kết quả khoanh định là khác nhau.

Đề tài: “Đặc điểm phân bố khoáng sản độc hại khu vực Thanh Hóa - Quảng

Nam và đề xuất giải pháp phòng ngừa ảnh hưởng của chúng đến môi trường” được

nghiên cứu sinh lựa chọn là nhằm góp phần giải quyết những vấn đề cấp thiết do

thực tế đòi hỏi và có tính thời sự.

Trong khuôn khổ và khối lượng của một luận án giành học vị tiến sĩ địa chất,

NCS chỉ tập trung nghiên cứu về khoáng sản phóng xạ trong phạm vi các tỉnh từ

3

Thanh Hóa đến Quảng Nam. Các loại khoáng sản độc hại khác theo quy định trong

luật khoáng sản Việt Nam (năm 2010) và Nghị định số 15/2012/NĐ-CP của Chính

phủ do tài liệu còn nhiều hạn chế và hiện các nhà khoa học cũng còn có nhiều ý

kiến khác nhau, nên luận án NCS không đi sâu nghiên cứu.

2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU

- Đối tượng nghiên cứu: diện tích phân bố các mỏ, điểm khoáng sản độc hại;

trọng tâm là các mỏ phóng xạ và các mỏ, điểm khoáng sản chứa nguyên tố phóng

xạ.

- Phạm vi nghiên cứu: các thành tạo địa chất chứa khoáng sản độc hại; trọng

tâm là các thành tạo địa chất chứa khoáng sản phóng xạ phân bố trên địa bàn các

tỉnh từ Thanh Hoá đến Quảng Nam.

3. MỤC TIÊU CỦA LUẬN ÁN

Nghiên cứu làm sáng tỏ đặc điểm phân bố khoáng sản độc hại; trọng tâm là

khoáng sản phóng xạ và các diện tích dự báo ô nhiễm môi trường phóng xạ tự nhiên

khu vực Thanh Hoá - Quảng Nam; xây dựng cơ sở và nguyên tắc khoanh định diện

tích dự báo ô nhiễm môi trường phóng xạ. Xác lập quy trình kiểm soát môi trường

phóng xạ (hệ phương pháp đánh giá môi trường phóng xạ) và đề xuất giải pháp

phòng ngừa, giảm thiểu ảnh hưởng của chúng đến môi trường trong khu vực nghiên

cứu.

4. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN ÁN

Để đạt được mục tiêu trên, luận án tập trung giải quyết các nội dung nghiên

cứu sau:

- Nghiên cứu làm sáng tỏ đặc điểm phân bố, thành phần vật chất khoáng sản

độc hại; trọng tâm là khoáng sản phóng xạ và các diện tích dự báo ô nhiễm môi

trường phóng xạ tự nhiên trong khu vực Thanh Hoá - Quảng Nam;

- Nghiên cứu xác định các thành phần môi trường phóng xạ tự nhiên, đánh giá

hiện trạng và mức độ ảnh hưởng của nguyên tố phóng xạ đến môi trường trong khu

vực Thanh Hóa - Quảng Nam;

- Xác lập quy trình kiểm soát môi trường phóng xạ tự nhiên (hệ phương pháp

đánh giá môi trường phóng xạ) và khoanh định các diện tích ô nhiễm môi trường

phóng xạ theo tiêu chí môi trường trên khu vực Thanh Hóa - Quảng Nam. Áp dụng

4

thử nghiệm trên một số mỏ, điểm khoáng sản phóng xạ hoặc các mỏ, điểm khoáng

sản có chứa nguyên tố phóng xạ trong khu vực nghiên cứu;

- Dự báo ảnh hưởng của phóng xạ tự nhiên đến môi trường do quá trình điều

tra, thăm dò khoáng sản phóng xạ hoặc khoáng sản chứa nguyên tố phóng xạ; từ đó

đề xuất giải pháp phòng ngừa và giảm thiểu mức độ ảnh hưởng của phóng xạ tự

nhiên đến môi trường sinh thái và sức khoẻ con người.

5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Để thực hiện các nhiệm vụ nêu trên, NCS đã sử dụng các phương pháp:

- Thu thập, tổng hợp các loại tài liệu liên quan khoáng sản phóng xạ trên thế

giới và Việt Nam;

- Phương pháp tiếp cận hệ thống, kết hợp phương pháp địa chất môi trường

(khảo sát, nghiên cứu, đo đạc các thông số môi trường tại thực địa);

- Lấy và phân tích mẫu môi trường theo các tiêu chuẩn của Việt Nam và thế

giới bằng phương pháp phổ gamma phông thấp, quang phổ hấp thụ nguyên tử...;

- Mô hình hoá các đối tượng nghiên cứu bằng các mô hình địa môi trường (bản

đồ địa chất môi trường, mặt cắt địa chất môi trường) kết hợp một số mô hình toán

để xử lý tài liệu địa môi trường.

- Sử dụng phương pháp đối sánh, kết hợp kinh nghiệm thực tế và ý kiến

chuyên gia.

6. CƠ SỞ TÀI LIỆU

Luận án được thực hiện trên cơ sở tài liệu của do NCS thu thập và nghiên cứu

phóng xạ trong quá trình công tác tại Liên đoàn Địa chất xạ - hiếm từ năm 2002 đến

nay. NCS đã trực tiếp thi công đề án khoanh định diện tích khoáng sản độc hại

(trong đó có khoáng sản phóng xạ) và tham gia xây dựng Thông tư Quy định kỹ

thuật công tác điều tra, đánh giá địa chất môi trường khoáng sản độc hại, các đề tài

về khoáng sản độc hại trên toàn quốc và triển khai nhiều đợt khảo sát thực địa; đặc

biệt khu vực từ Thanh Hoá tới Quảng Nam.Ngoài ra, NCS còn tham khảo các tài

liệu của nhiều công trình nghiên cứu có liên quan tới lĩnh vực địa chất môi trường,

địa chất - khoáng sản, địa vật lý môi trường. Các tài liệu tham khảo được thể hiện

trong danh mục tài liệu tham khảo của luận án.

7. NHỮNG ĐIỂM MỚI CỦA LUẬN ÁN