Công nghệ tế bào - Phụ lục

Phụ lục

Một số thuật ngữ cơ bản

Agrobacterium tumefaciens. Là loại vi khuẩn đất gây bệnh cho thực

vật hai lá mầm được sử dụng như các vector tự nhiên để mang các gen ngoại

lai (foreign gene) vào mô và tế bào thực vật. A. tumefaciens có chứa một

plasmid lớn kích thước khoảng 200 kb gọi là Ti-plasmid (tumor inducing

plasmid) chính là tác nhân truyền bệnh cho cây. Khi cây bị nhiễm A.

tumefaciens qua các vết thương, biểu hiện bệnh rõ nhất là các khối u được

hình thành ở ngay chỗ lây nhiễm. Sự hình thành khối u sau đó có thể tiếp

tục mà không cần thiết phải có sự hiện diện của vi khuẩn. Khả năng này có

được do A. tumefaciens đã chuyển một đoạn DNA của Ti-plasmid (T-DNA),

có chứa các gen sản xuất ra auxin và cytokinin, xâm nhập vào hệ gen

(genome) của cây bị bệnh.

Agrobacterium rhizogenes. Cũng là một loại vi khuẩn đất gây bệnh

cho thực vật hai lá mầm. Cơ chế lây nhiễm của A. rhizogenes đối với cây

cũng tương tự như A. tumefaciens, nhưng trong vùng T-DNA của A.

rhizogenes chỉ có gen sản xuất ra auxin, vì thế sự thay đổi hình thái chính

của thực vật là chúng tạo ra rất nhiều rễ tơ (hairy roots) khi bị nhiễm bệnh.

Amino acid. Là một phân tử nhỏ có chứa một nhóm carboxyl

(-COOH) và một nhóm amine (-NH3) cùng nối với một nguyên tử carbon.

Amino acid là đơn vị cơ sở của protein.

Apoptosis. Chết theo chương trình là một hình thức chết tự nhiên của

tế bào theo một chương trình được kích hoạt nội tại. Đặc điểm của apoptosis

là sự phân hủy nhân tế bào và ngưng tụ nhân, trong đó các mảnh nhân được

bao bọc bởi các màng chứa cả tế bào chất, sau đó được các đại thực bào tiêu

hóa

Bất động tế bào (cell immobilization). Các kỹ thuật gắn tế bào với

các phần tử lớn hoặc trên các bề mặt được phân tách dễ dàng khỏi dòng sản

phẩm. Phương pháp này đảm bảo hoạt động liên tục của hệ lên men

(fermenter/bioreactor) không bị nguy cơ rửa trôi tế bào. Sự bất động cũng

có thể cung cấp các điều kiện có lợi cho sự phân hóa tế bào và sự truyền đạt

thông tin giữa các tế bào, bằng cách ấy đã thúc đẩy sản phẩm có sản lượng

các chất trao đổi thứ cấp cao. Một số phương pháp bất động tế bào thường

Công nghệ tế bào 187