Cơ cấu vốn và rủi ro tài chính trong doanh nghiệp: Luận án tiến sĩ kinh tế / Lê Hoàng Vinh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

LÊ HOÀNG VINH

CƠ CẤU VỐN

VÀ RỦI RO TÀI CHÍNH

TRONG DOANH NGHIỆP

LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ

TP. Hồ Chí Minh, Năm 2014

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

LÊ HOÀNG VINH

CƠ CẤU VỐN

VÀ RỦI RO TÀI CHÍNH

TRONG DOANH NGHIỆP

Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng

Mã số: 62.34.02.01

LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: 1. TS. LÊ THỊ THANH HÀ

2. TS. TRẦN THỊ KỲ

TP. Hồ Chí Minh, Năm 2014

i

TÓM TẮT LUẬN ÁN

---------------------

Luận án nghiên cứu cơ cấu vốn và rủi ro tài chính của các doanh nghiệp phi tài

chính tại Việt Nam dưới góc độ quản trị tài chính, được thực hiện dựa vào dữ liệu thứ

cấp từ báo cáo tài chính từ năm 2010 đến năm 2013 của 230 doanh nghiệp.

Phương pháp thống kê mô tả được sử dụng để nghiên cứu từng khía cạnh của cơ

cấu vốn và rủi ro tài chính, theo đó, cơ cấu vốn của các doanh nghiệp nghiêng về nợ,

nghiêng về nguồn vốn dài hạn và nhìn chung, nợ có tác động tích cực đến lợi nhuận

dành cho chủ sở hữu, quy mô tài sản ngắn hạn đủ đảm bảo cho nợ ngắn hạn và lợi

nhuận hoạt động đủ đảm bảo trang trải chi phí lãi vay, tuy nhiên, khả năng tạo tiền

kém sẽ gây khó khăn cho khả năng chi trả bằng tiền của doanh nghiệp. Kết quả

nghiên cứu cho thấy các doanh nghiệp đang tập trung nhiều vào mục tiêu lợi nhuận

mà ít quan tâm đến dòng tiền hoạt động; ngoài ra, kết quả khảo sát ý kiến gợi ý quyết

định cơ cấu vốn của doanh nghiệp chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố và doanh nghiệp

cần có thiết lập hệ thống cảnh báo rủi ro tài chính.

Bên cạnh đó, luận án sử dụng phương pháp phân tích hồi quy dữ liệu bảng cân

bằng về mối quan hệ giữa mức độ sử dụng nợ trong cơ cấu vốn với từng biểu hiện của

rủi ro tài chính theo mô hình các yếu tố tác động cố định và mô hình các yếu tố tác

động ngẫu nhiên, theo đó, mức độ sử dụng nợ có ảnh hưởng cùng chiều đáng kể đến

lợi nhuận dành cho chủ sở hữu, nhưng lại có ảnh hưởng ngược chiều đáng kể đến khả

năng thanh toán nợ ngắn hạn và lãi vay. Kết quả gợi ý các doanh nghiệp cần đưa ra

quyết định cơ cấu vốn với những điều kiện ràng buộc về lợi nhuận dành cho chủ sở

hữu và rủi ro kiệt quệ tài chính.

Căn cứ kết quả nghiên cứu, luận án đưa ra các gợi ý cho doanh nghiệp Việt Nam,

đó là: (i) Tích cực nghiên cứu và ứng dụng phân tích định lượng để đưa ra quyết định

cơ cấu vốn, (ii) Điều chỉnh cơ cấu nợ theo hướng giảm bớt nợ vay, tập trung chủ yếu

là giảm các khoản nợ vay có lãi suất cao, (iii) Điều chỉnh cơ cấu vốn theo hướng đến

tương thích với cơ cấu tài sản, (iv) Chủ động nhận diện và dự báo rủi ro tài chính, (v)

Chú trọng hơn đối với dòng tiền từ hoạt động kinh doanh, (vi) Gia tăng hiệu quả hoạt

động đầu tư góp phần đảm bảo hiệu quả sử dụng nợ. Ngoài ra, luận án cũng đưa ra

gợi ý hướng nghiên cứu trong tương lai liên quan cơ cấu vốn và rủi ro tài chính.

ii

LỜI CAM ĐOAN

---------------------

Tôi tên: LÊ HOÀNG VINH

Ngày, tháng, năm sinh: 19/05/1982; Nơi sinh: Càng Long, Trà Vinh.

Quê quán: Vũng Liêm, Vĩnh Long; Dân tộc: Kinh

Đơn vị công tác: Khoa Tài chính, Trường Đại học Ngân hàng TP. HCM.

Chỗ ở hiện tại: Chung cư 14-16, Trương Định, Quận 1, TP. HCM.

Là nghiên cứu sinh khóa XIV của Trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh,

chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng (mã số: 62.34.02.01), với đề tài luận án:

CƠ CẤU VỐN VÀ RỦI RO TÀI CHÍNH TRONG DOANH NGHIỆP

Người hướng dẫn khoa học: 1. TS. Lê Thị Thanh Hà

2. TS. Trần Thị Kỳ

Tôi cam đoan: Luận án nói trên là công trình nghiên cứu riêng của tôi, các nghiên

cứu có tính độc lập với tinh thần làm việc nghiêm túc, không sao chép bất kỳ tài liệu

nào và chưa được công bố toàn bộ nội dung này bất kỳ ở đâu; các số liệu, thông tin

tham khảo đều được ghi rõ nguồn gốc, minh bạch và có trích dẫn theo quy định.

Tôi sẽ chịu trách nhiệm hoàn toàn về lời cam đoan danh dự của mình.

TP. HCM, ngày 05 tháng 01 năm 2015

Nghiên cứu sinh

LÊ HOÀNG VINH

iii

DANH MỤC KÝ HIỆU, TỪ VIẾT TẮT

  

Ký hiệu,

Từ viết tắt

Diễn giải đầy đủ

Tiếng Anh Tiếng Việt

CA Current assets Tài sản ngắn hạn, hoặc là Tài sản

lưu động

CR Current ratio Hệ số khả năng thanh toán hiện

thời

D/E Debt to equity ratio Hệ số nợ trên vốn chủ sở hữu

DEBT_R Debt ratio Tỷ số nợ

EBIT Earnings before interest and

taxes

Lợi nhuận trước thuế và lãi vay

FEM Fixed effects model Mô hình các yếu tố tác động cố

định

HĐKD Operating activity Hoạt động kinh doanh

H0 Null hypothesis Giả thuyết H0 (giả thuyết không)

H1 Alternative hypothesis Giả thuyết H1 (giả thuyết nghịch)

ICR Interest coverage ratio Hệ số khả năng thanh toán lãi vay

KNTT Solvency Khả năng thanh toán

LOG Logarit

M&M Modigliani and Miller

R

2 R-Squared R bình phương, hoặc là hệ số xác

định bội.

Rd hoặc

RD_AT

After-tax cost of debt Chi phí sử dụng nợ bình quân sau

thuế

RD_BT Before-tax cost of debt Chi phí sử dụng nợ bình quân

trước thuế

iv

Ký hiệu,

Từ viết tắt

Diễn giải đầy đủ

Tiếng Anh Tiếng Việt

REM Random effects model Mô hình các yếu tố tác động ngẫu

nhiên

ROA Return on assets Suất sinh lời trên tài sản

ROE Return on equity Suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu

ROI Return on investment Tỷ lệ hoàn vốn

SD Standard Deviation Độ lệch chuẩn

WACC Weighted average cost of capital Chi phí sử dụng vốn bình quân,

hay chi phí vốn trung bình có trọng

số

v

DANH MỤC BẢNG BIỂU

  

Bảng 1.1: So sánh nợ và vốn chủ sở hữu ................................................................ 3

Bảng 1.2: So sánh nguồn vốn ngắn hạn và nguồn vốn dài hạn .............................. 4

Bảng 2.1: Chỉ tiêu đo lường cơ cấu vốn – khía cạnh thứ nhất .............................. 40

Bảng 2.2: Chỉ tiêu đo lường cơ cấu vốn – khía cạnh thứ hai ................................ 41

Bảng 2.3: Giả thuyết nghiên cứu và mô hình hồi quy dự kiến ............................. 49

Bảng 3.1: Các trường hợp về hiệu quả sinh lời của vốn ....................................... 51

Bảng 3.2: Thống kê mô tả về hiệu quả sinh lời của vốn ....................................... 52

Bảng 3.3: Các trường hợp vốn lưu động ròng ....................................................... 52

Bảng 3.4: Các trường hợp tài trợ tài sản ngắn hạn bằng nguồn vốn dài hạn ........ 53

Bảng 3.5: Các trường hợp tài trợ tài sản dài hạn bằng nguồn vốn ngắn hạn ......... 53

Bảng 3.6: Các trường hợp của ngân lưu ròng HĐKD ........................................... 54

Bảng 3.7: Thống kê mô tả ngân lưu ròng HĐKD ................................................. 54

Bảng 3.8: Thống kê mô tả D/E bình quân ............................................................. 55

Bảng 3.9: Các trường hợp tỷ lệ nợ vay bình quân trên nợ bình quân ................... 55

Bảng 3.10: Các trường hợp tỷ lệ nợ ngắn hạn bình quân trên nợ bình quân ........ 56

Bảng 3.11: Thống kê mô tả tỷ trọng nguồn vốn dài hạn trong tổng nguồn vốn ... 56

Bảng 3.12: Các trường hợp tỷ lệ vốn chủ sở hữu bình quân trên nguồn vốn

dài hạn bình quân ............................................................................... 57

Bảng 3.13: Mục tiêu của quyết định nguồn vốn ................................................... 58

Bảng 3.14: Yếu tố ảnh hưởng đến quyết định nguồn vốn .................................... 59

Bảng 3.15: Thống kê mô tả tác động của nợ đến ROE ......................................... 60

Bảng 3.16: Các trường hợp tác động của nợ đến ROE ......................................... 60

Bảng 3.17: So sánh mức độ phân tán ROA và ROE ............................................. 61

Bảng 3.18: Các trường hợp tác động của nợ vay đến lợi nhuận ........................... 61

vi

Bảng 3.19: Thống kê mô tả hệ số KNTT hiện thời ............................................... 62

Bảng 3.20: Các trường hợp hệ số KNTT hiện thời ............................................... 63

Bảng 3.21: Các trường hợp vòng quay tài sản ngắn hạn ...................................... 63

Bảng 3.22: Các trường hợp KNTT bằng tiền từ HĐKD ....................................... 64

Bảng 3.23: Thống kê mô tả tỷ lệ ngân lưu ròng HĐKD trên nợ vay ngắn hạn .... 65

Bảng 3.24: Các trường hợp hệ số KNTT lãi vay .................................................. 65

Bảng 3.25: Thống kê mô tả hệ số KNTT lãi vay .................................................. 66

Bảng 3.26: Các biểu hiện khác nhau của rủi ro tài chính ...................................... 67

Bảng 3.27: Nguyên nhân dẫn đến phát sinh rủi ro tài chính ................................. 67

Bảng 3.28: Biện pháp nhận diện và kiểm soát rủi ro tài chính ............................. 68

Bảng 3.29: Nguyên nhân dẫn đến sự hạn chế trong việc kiểm soát rủi ro

tài chính .............................................................................................. 69

Bảng 3.30: Kết quả hồi quy ROE với các biến độc lập theo FEM ....................... 70

Bảng 3.31: Kết quả hồi quy ROE với các biến độc lập theo REM ....................... 70

Bảng 3.32: Kiểm định Hausman – Trường hợp ROE và các biến độc lập ........... 71

Bảng 3.33: Kết quả hồi quy CR với các biến độc lập theo FEM .......................... 72

Bảng 3.34: Kết quả hồi quy CR với các biến độc lập theo REM ......................... 72

Bảng 3.35: Kiểm định Hausman – Trường hợp CR và các biến độc lập .............. 73

Bảng 3.36: Kết quả hồi quy ICR với các biến độc lập theo FEM ........................ 74

Bảng 3.37: Kết quả hồi quy ICR với các biến độc lập theo REM ........................ 74

Bảng 3.38: Kiểm định Hausman – Trường hợp ICR và các biến độc lập ............ 75

Bảng 4.1: Đánh giá mức độ hài lòng đối với các hệ số tài chính ...........................92

vii

DANH MỤC HÌNH

  

Hình 1.1: Các mục tiêu quản trị tài chính doanh nghiệp ..........................................2

Hình 1.2: Chi phí sử dụng vốn theo quan điểm truyền thống ..................................5

Hình 1.3: Chi phí vốn theo cách tiếp cận lợi nhuận hoạt động ròng .......................7

Hình 1.4: Nguyên tắc tổng giá trị không đổi theo quan điểm M&M .......................8

Hình 1.5: Giá trị doanh nghiệp theo M&M có thuế .................................................9

Hình 1.6: Chi phí sử dụng vốn theo M&M có thuế .............................................. 10

Hình 1.7: Giá trị doanh nghiệp theo lý thuyết đánh đổi ........................................ 12

Hình 1.8: Thứ tư ưu tiên lựa chọn nguồn tài trợ ................................................... 13

Hình 1.9: Cơ cấu nguồn vốn phù hợp với cơ cấu tài sản ...................................... 16

Hình 2.1: Thiết kế nghiên cứu mối quan hệ cơ cấu vốn và rủi ro tài chính .......... 45

Hình 4.1: Quy trình nhận diện rủi ro tài chính ...................................................... 91

Hình 4.2: Các trường hợp của từng biểu hiện rủi ro tài chính .............................. 94

Hình 4.3: Quy trình ra quyết định đầu tư .............................................................. 99

viii

MỤC LỤC

---------------------------------------

TÓM TẮT LUẬN ÁN .................................................................................................. i

LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... ii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .................................................................................... iii

DANH MỤC BẢNG BIỂU ......................................................................................... v

DANH MỤC HÌNH ................................................................................................. vii

MỤC LỤC................................................................................................................ viii

MỞ ĐẦU .................................................................................................................. xii

1. Lý do lựa chọn lĩnh vực nghiên cứu ..................................................................... xii

2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................ xiv

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................................... xv

4. Nguồn dữ liệu nghiên cứu ................................................................................... xvi

5. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... xvi

6. Những đóng góp của luận án .............................................................................. xvii

7. Kết cấu khái quát ................................................................................................. xix

Chương 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ BẰNG CHỨNG THỰC NGHIỆM ...........1

1.1. MỤC TIÊU VÀ CÁC QUYẾT ĐỊNH CƠ BẢN CỦA QUẢN TRỊ TÀI

CHÍNH DOANH NGHIỆP ......................................................................................... 1

1.2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ CƠ CẤU VỐN TRONG DOANH NGHIỆP ............. 3

1.2.1. Cơ cấu vốn và các thành phần của cơ cấu vốn trong doanh nghiệp ........... 3

1.2.2. Một số lý thuyết, quan điểm chủ yếu về cơ cấu vốn trong doanh

nghiệp ................................................................................................................... 4

1.2.2.1. Quan điểm truyền thống ................................................................... 4

1.2.2.2. Cách tiếp cận lợi nhuận hoạt động ròng .......................................... 6

1.2.2.3. Lý thuyết M&M ................................................................................. 7

1.2.2.4. Lý thuyết đánh đổi về cơ cấu vốn ................................................... 11

1.2.2.5. Lý thuyết trật tự phân hạng ............................................................ 13

1.2.3. Cơ cấu vốn mục tiêu dưới góc độ quản trị tài chính doanh nghiệp .......... 15

ix

1.3. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ RỦI RO TÀI CHÍNH TRONG DOANH

NGHIỆP ..................................................................................................................... 16

1.3.1. Tiếp cận rủi ro trong doanh nghiệp dưới góc độ quản trị tài chính .......... 16

1.3.2. Nguồn gốc và bản chất của rủi ro tài chính trong doanh nghiệp .............. 17

1.3.3. Ý nghĩa của nhận diện rủi ro tài chính trong doanh nghiệp ...................... 18

1.4. NGUYÊN LÝ CHUNG VỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA CƠ CẤU VỐN VÀ

RỦI RO TÀI CHÍNH TRONG DOANH NGHIỆP .................................................. 19

1.5. CÁC NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM VỀ CƠ CẤU VỐN VÀ RỦI RO

TÀI CHÍNH TRONG DOANH NGHIỆP ................................................................. 21

1.5.1. Các nghiên cứu thực nghiệm ở nước ngoài ...............................................21

1.5.2. Các nghiên cứu thực nghiệm ở Việt Nam ..................................................29

1.5.3. Thảo luận các nghiên cứu thực nghiệm .....................................................35

TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ............................................................................................ 36

Chương 2: THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ................................................................. 37

2.1. HỆ THỐNG CHỈ TIÊU ĐO LƯỜNG CƠ CẤU VỐN VÀ RỦI RO TÀI

CHÍNH TRONG DOANH NGHIỆP ......................................................................... 37

2.1.1. Hệ thống chỉ tiêu đo lường cơ cấu vốn ..................................................... 37

2.1.2. Hệ thống chỉ tiêu đo lường rủi ro tài chính ............................................... 39

2.2. NGUỒN DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU CHO TRƯỜNG HỢP CỦA VIỆT

NAM .......................................................................................................................... 42

2.3. THỐNG KÊ MÔ TẢ CƠ CẤU VỐN VÀ RỦI RO TÀI CHÍNH TRONG

DOANH NGHIỆP TẠI VIỆT NAM ......................................................................... 43

2.4. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU MỐI QUAN HỆ CƠ CẤU VỐN VÀ RỦI RO

TÀI CHÍNH TRONG DOANH NGHIỆP TẠI VIỆT NAM ..................................... 43

2.4.1. Mô hình nghiên cứu và giải thích các biến ............................................... 43

2.4.2. Các giả thuyết nghiên cứu và mô hình hồi quy dự kiến ........................... 44

2.4.3. Phương pháp và quy trình nghiên cứu ...................................................... 47

TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ............................................................................................ 48

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................................... 49

3.1. KHÁI QUÁT TÌNH HÌNH TÀI CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP ......... 49

x

3.1.1. Phân tích hiệu quả sinh lời của vốn .......................................................... 49

3.1.2. Phân tích cơ cấu tài chính ......................................................................... 50

3.1.3. Phân tích khả năng tạo tiền từ hoạt động kinh doanh ............................... 52

3.2. PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG CƠ CẤU VỐN CỦA CÁC DOANH

NGHIỆP ..................................................................................................................... 53

3.2.1. Thực trạng cơ cấu vốn của các doanh nghiệp ........................................... 53

3.2.2. Ý kiến khảo sát về việc ra quyết định cơ cấu vốn của các doanh

nghiệp ................................................................................................................. 56

3.3. PHÂN TÍCH RỦI RO TÀI CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP ................. 57

3.3.1. Phân tích rủi ro tài chính của các doanh nghiệp – khía cạnh thứ nhất ..... 57

3.3.2. Phân tích rủi ro tài chính của các doanh nghiệp – khía cạnh thứ hai ....... 60

3.3.3. Ý kiến khảo sát về việc nhận diện và kiểm soát rủi ro tài chính của

các doanh nghiệp ................................................................................................ 64

3.4. PHÂN TÍCH MỐI QUAN HỆ CƠ CẤU VỐN VÀ RỦI RO TÀI CHÍNH

CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM .............................................................. 67

3.4.1. Kết quả nghiên cứu ................................................................................... 67

3.4.1.1. Mối quan hệ cơ cấu vốn với lợi nhuận dành cho chủ sở hữu ......... 67

3.4.1.2. Mối quan hệ cơ cấu vốn và khả năng thanh toán nợ ngắn hạn ..... 70

3.4.1.3. Mối quan hệ cơ cấu vốn và khả năng thanh toán chi phí lãi vay ... 71

3.4.2. Thảo luận kết quả nghiên cứu ................................................................... 74

3.4.2.1. Mối quan hệ cơ cấu vốn với lợi nhuận dành cho chủ sở hữu ......... 74

3.4.2.2. Mối quan hệ cơ cấu vốn và khả năng thanh toán nợ ngắn hạn ..... 76

3.4.2.3. Mối quan hệ cơ cấu vốn và khả năng thanh toán chi phí lãi vay ... 77

TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ............................................................................................ 79

Chương 4: KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý ........................................................................ 81

4.1. KẾT LUẬN VỀ CƠ CẤU VỐN VÀ RỦI RO TÀI CHÍNH CỦA DOANH

NGHIỆP VIỆT NAM .................................................................................................81

4.2. GỢI Ý CHO CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM ........................................... 83

4.2.1. Tích cực nghiên cứu và ứng dụng phân tích định lượng để đưa ra

quyết định cơ cấu vốn ......................................................................................... 83

xi

4.2.1.1. Định hướng chung .......................................................................... 83

4.2.1.2. Ý nghĩa ............................................................................................ 84

4.2.1.3. Điều kiện ......................................................................................... 85

4.2.2. Điều chỉnh cơ cấu nợ theo hướng giảm bớt nợ vay, tập trung chủ yếu

là giảm các khoản nợ vay có lãi suất cao ........................................................... 85

4.2.3. Điều chỉnh cơ cấu vốn theo hướng đến tương thích với cơ cấu tài sản .... 87

4.2.4. Chủ động nhận diện và dự báo rủi ro tài chính ......................................... 88

4.2.4.1. Quy trình thực hiện ......................................................................... 89

4.2.4.2. Ý nghĩa ............................................................................................ 93

4.2.4.3. Biện pháp hỗ trợ ............................................................................. 94

4.2.5. Chú trọng hơn đối với dòng tiền từ hoạt động kinh doanh ....................... 95

4.2.6. Gia tăng hiệu quả hoạt động đầu tư .......................................................... 97

4.3. GỢI Ý HƯỚNG NGHIÊN CỨU TRONG TƯƠNG LAI ................................ 103

TÓM TẮT CHƯƠNG 4 .......................................................................................... 104

KẾT LUẬN CHUNG .................................................................................................. I

CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA NGHIÊN CỨU SINH ...................................... IV

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................... V

CÁC PHỤ LỤC ...................................................................................................... XIII

xii

MỞ ĐẦU

---------------------

1. LÝ DO LỰA CHỌN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU

Hội nhập kinh tế khu vực và thế giới mở ra nhiều cơ hội các doanh nghiệp Việt

Nam việc phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm, tiếp nhận và ứng dụng công nghệ,

quy trình sản xuất hiện đại, học tập và trao đổi kinh nghiệm với doanh nghiệp tại các

quốc gia phát triển về điều hành và quản trị doanh nghiệp, hoặc thậm chí là thu hút

nguồn nhân lực có trình độ cao. Tuy nhiên, việc mở cửa hội nhập cũng làm áp lực

cạnh tranh sẽ càng mạnh và khốc liệt hơn, đòi hỏi các doanh nghiệp Việt Nam phải có

những chiến lược sản xuất kinh doanh thích hợp, đặc biệt chú trọng nhiều hơn đến

quản trị tài chính, nếu không, doanh nghiệp sẽ phải đối mặt với nhiều trở ngại và thậm

chí bị thất bại ngay trên “sân nhà”.

Sự bùng nổ của thị trường chứng khoán trong giai đoạn 2006 - 2007 đã tạo cơ hội

cho nhiều doanh nghiệp Việt Nam huy động vốn thông qua kênh phát hành cổ phiếu

một cách rất dễ dàng, tuy nhiên, việc tăng vốn chủ sở hữu quá nhiều so với nhu cầu

mở rộng đầu tư vào tài sản cố định và tài sản lưu động thường xuyên lại là nguyên

nhân gây phá vỡ cơ cấu vốn của nhiều doanh nghiệp, tốn kém chi phí sử dụng vốn và

hiệu quả sử dụng vốn thấp (Vũ Ngọc Kình, 2007) [28].

Kể từ năm 2008, sự suy giảm đáng kể của thị trường chứng khoán khiến đa số

doanh nghiệp không thể tiếp tục phát hành cổ phiếu một cách dễ dàng (Mai Phương,

2008), bên cạnh đó là phải đối mặt với những khoản tổn thất nặng nề từ các khoản đầu

tư trái ngành bằng nguồn tiền dư thừa của nhiều đợt phát hành cổ phiếu trong các năm

trước. Hội nghị Đầu tư với chủ đề “Căn bệnh thập kỷ của doanh nghiệp Việt Nam” do

Tạp chí Nhịp cầu Đầu tư tổ chức ngày 23/08/2012 cho rằng hoạt động đầu tư trái

ngành tràn lan, đặc biệt là bất động sản, đẩy nhiều công ty tiềm năng đến chỗ thua lỗ,

nợ nần và theo ông Nguyễn Nam Sơn, Giám đốc điều hành Vietnam Capital Partners

cho rằng nguyên nhân sâu xa đem đến sự thất bại cho các doanh nghiệp Việt Nam

được gọi là “cái chết đa ngành” (Linh Chi, 2012).

xiii

Trở lại với kênh tín dụng ngân hàng, nhiều doanh nghiệp cũng gặp không ít khó

khăn đối với kênh huy động vốn này, trong đó nổi bật là yếu tố lãi suất cho vay cao;

căn cứ số liệu thống kê của Công ty cổ phần StoxPlus từ tháng 3 năm 2008 đến tháng

8 năm 2013, lãi suất cho vay trung bình xác định được là 15,58%/năm [7]. Theo thống

kê của SGI Capital vào cuối năm 2013 đối với trường hợp Việt Nam, có 70% doanh

nghiệp niêm yết đang gặp khó khăn và 10 – 20% doanh nghiệp niêm yết thực sự rất

khó khăn do đang thua lỗ, lỗ triền miền nhiều năm với nguyên nhân là các doanh

nghiệp đầu tư vào ngành nghề bong bóng, không phải thế mạnh, đi vay nợ nhiều và

chưa minh bạch (Phương Linh, 2013).

Như vậy, một trong các bài toán khó cần tìm lời giải thích hợp trong quản trị tài

chính đối với các doanh nghiệp Việt Nam là cơ cấu vốn và rủi ro tài chính. Dưới góc

độ quản trị tài chính, một cơ cấu vốn được lựa chọn phù hợp không chỉ giúp cho

doanh nghiệp tận dụng triệt để tác động tích cực từ đòn bẩy tài chính, mà còn giảm

thiểu khả năng xảy ra tình trạng kiệt quệ tài chính do doanh nghiệp có trách nhiệm

thanh toán các nghĩa vụ tài chính đối với chủ nợ, và cuối cùng là góp phần vào sự gia

tăng giá trị doanh nghiệp.

Tại Việt Nam, theo khảo sát của nghiên cứu sinh trong khoảng thời gian 10 năm

gần nhất, có nhiều công trình nghiên cứu về cơ cấu vốn của các doanh nghiệp phi tài

chính dưới dạng bài báo khoa học, báo cáo chuyên đề, khóa luận tốt nghiệp đại học và

luận văn thạc sỹ, trong đó tập trung chủ yếu vào kiểm định, phân tích các nhân tố ảnh

hưởng đến cơ cấu vốn của doanh nghiệp thuộc các nhóm ngành nghề kinh doanh. Đối

với cấp độ luận án tiến sỹ, số lượng nghiên cứu mảng đề tài này không nhiều, một số

công trình khoa học mà nghiên cứu sinh có thể tiếp cận ở cấp độ này như sau:

Năm 2006, Trần Thị Thanh Tú đã thực hiện luận án tiến sỹ với đề tài “Hoàn thiện

cơ cấu vốn tại các doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam hiện nay”, theo đó, tác giả đã

nghiên cứu ứng dụng kinh tế lượng để phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến cơ cấu

vốn của nhóm doanh nghiệp nhà nước trong giai đoạn 2000 - 2005, từ đó đưa ra

những gợi ý giải pháp ứng dụng xây dựng mô hình cơ cấu vốn tối ưu cho một doanh

nghiệp nhà nước điển hình và một số giải pháp định tính liên quan đến việc hoàn thiện

cơ cấu vốn.