Các vấn đề pháp lý về sàn giao dịch thương mại điện tử tại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN LÂM DUY LINH

CÁC VẤN ĐỀ PHÁP LÝ VỀ SÀN GIAO DỊCH

THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2014

NGUYỄN LÂM DUY LINH LUẬN VĂN CAO HỌC NĂM 2014

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN LÂM DUY LINH

CÁC VẤN ĐỀ PHÁP LÝ VỀ SÀN GIAO DỊCH

THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Chuyên ngành: Luật kinh tế. Mã số: 60.38.0107

Người hướng dẫn khoa học: TS. TRẦN HOÀNG NGA

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2014

LỜI CAM ĐOAN

Người viết Luận văn này xin cam đoan rằng toàn bộ nội dung Luận văn là kết quả

của một quá trình tổng hợp và nghiên cứu nghiêm túc của riêng bản thân người viết. Tất cả

ý kiến của các tác giả khác được đưa vào Luận văn đều được người viết giữ nguyên ý

tưởng và trích dẫn cẩn thận.

Người cam đoan

Nguyễn Lâm Duy Linh

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH

Chữ viết tắt Tiếng Anh Tiếng việt

ADOC

APEC Digital Opportunity

Center

Trung tâm cơ hội số APEC

APEC

Asia-Pacific Economics

Cooperation

Diễn đàn hợp tác kinh tế- Châu Á

Thái Bình Dương

B2B

Business To Business

(electronic commerce)

Thương mại điện tử giữa doanh

nghiệp và doanh nghiệp

B2C

Business To Consumer

(electronic consumer)

Thương mại điện tử giữa doanh

nghiệp và cá nhân

C2C

Consumer To Consumer

(electronic commerce)

Thương mại điện tử giữa cá nhân

và cá nhân

IDC

International Data

Corporation

Công ty dữ liệu quốc tế

EU European Union Liên minh Châu Âu

UNCITRAL

United Nations Conference

for International Trade Law

Ủy ban của Liên Hiệp Quốc

Về Luật Thương mại quốc tế

UNCTAD

United Nations Conference

for Trade and Development

Ủy ban của Liên Hiệp Quốc

Về Thương Mại và Phát triển

WIPO

World Intellectual Property

Organization

Tổ chức sở hữu trí tuệ thế giới

WTO World Trade Organization Tổ chức thương mại thế giới

ICANN

Internet Corporation for

Assigned Names and

Numbers

Cơ quan Internet quản lý số liệu và

tên miền được chuyển nhượng

MỤC LỤC

LỜI NÓI ĐẦU ............................................................................................................. 1

CHƢƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ SÀN GIAO DỊCH

THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ ............................................................................................... 7

1.1 Khái niệm và đặc điểm của sàn giao dịch thƣơng mại điện tử ...........7

1.1.1 Khái niệm sàn giao dịch thương mại điện tử ............................................ 7

1.1.2 Đặc điểm của sàn giao dịch thương mại điện tử ..................................... 8

1.2 Chủ thể tham gia và các loại hình của sàn giao dịch thƣơng mại điện

tử .................................................................................................................................................. 10

1.2.1 Chủ thể tham gia sàn giao dịch thương mại điện tử ............................... 10

1.2.2 Phân loại sàn giao dịch thương mại điện tử ............................................. 13

1.3 Vai trò, mô hình hoạt động của sàn giao dịch thƣơng mại điện tử tại

Việt Nam ........................................................................................................................ 15

1.3.1 Vai trò của sàn giao dịch thương mại điện tử ....................................... 15

1.3.2 Mô hình hoạt động của sàn giao dịch thương mại điện tử .................. 18

CHƢƠNG 2. QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ SÀN GIAO DỊCH

THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM ..................................................... 22

2.1 Cơ sở pháp lý đối với hoạt động của sàn giao dịch thƣơng mại điện

tử .................................................................................................................................... 22

2.1.1 Các văn bản pháp luật quy định về thương mại điện tử ...................... 22

2.1.2 Các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan ..................................... 28

2.2 Quy định chung đối với hoạt động của sàn giao dịch thƣơng mại điện

tử ..................................................................................................................................... 29

2.2.1 Điều kiện thành lập sàn giao dịch thương mại điện tử ........................ 29

2.2.2 Quy chế hoạt động của sàn giao dịch thương mại điện tử ................. 30

2.2.3 Quyền, nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân tham gia sàn giao dịch thương

mại điện tử ....................................................................................................................... 31

2.2.4 Điều kiện, quyền và nghĩa vụ của người quản lý, điều hành sàn giao

dịch thương mại điện tử ................................................................................................. 32

2.2.5 Quy định về công khai, minh bạch thông tin trên thị trường sàn giao

dịch thương mại điện tử ................................................................................................. 33

2.2.6 Tổ chức các dịch vụ tại sàn giao dịch thương mại điện tử .................. 33

2.3 Các hành vi bị nghiêm cấm trong mua bán hàng hóa và cung ứng

dịch vụ thông qua website thƣơng mại điện tử ......................................................... 34

2.3.1 Vi phạm về hoạt động kinh doanh thương mại điện tử ......................... 34

2.3.2 Vi phạm về thông tin trên website thương mại điện tử ......................... 36

2.3.3 Vi phạm về giao dịch trên website thương mại điện tử ......................... 37

2.3.4 Các vi phạm khác ............................................................................................ 38

2.4 Đánh giá chung quy định của pháp luật về sàn giao dịch thƣơng mại

điện tử tại Việt Nam ............................................................................................................. 39

2.4.1 So sánh quy định pháp luật giữa sàn giao dịch thương mại điện tử và

sở giao dịch hàng hóa ............................................................................................................ 39

2.4.2 Ưu điểm của quy định pháp luật về sàn giao dịch thương mại điện tử

tại Việt Nam .............................................................................................................................. 44

2.4.3 Những tồn tại, vướng mắc trong quá trình thực hiện pháp luật về sàn

giao dịch thương mại điện tử trên thực tế ................................................................... 50

2.4.4 Bài học kinh nghiệm về mô hình tổ chức và hoạt động của sàn giao

dịch thương mại điện tử đối với Việt Nam................................................................... 54

CHƢƠNG 3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH

PHÁP LUẬT VỀ SÀN GIAO DỊCH THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ

............................................................................................................................................ 58

3.1 Sự cần thiết hoàn thiện quy định của pháp luật về sàn giao dịch

thƣơng mại điện tử ....................................................................................................... 58

3.1.1. Nhu cầu phát triển kinh tế của thế giới trên lĩnh vực thương mại điện

tử ....................................................................................................................................... 58

3.1.2. Nhu cầu phát triển loại hình kinh doanh thương mại điện tử của Việt

Nam sau khi gia nhập WTO .......................................................................................... 61

3.2 Khó khăn, thuận lợi trong việc triển khai thực hiện quy định pháp

luật về sàn giao dịch thƣơng mại điện tử tại Việt Nam ....................................... 63

3.2.1 Về trình độ nhận thức về công nghệ thông tin ..................................... 63

3.2.2 Về cơ sở hạ tầng phát triển mạng thông tin .......................................... 64

3.2.3 Về nhu cầu sử dụng trang Web của người dân ..................................... 66

3.3 Một số kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật về sàn giao dịch

thƣơng mại điện tử ở Việt Nam ................................................................................ 67

3.3.1 Trách nhiệm các bên khi vi phạm hợp đồng và giải quyết tranh

chấp.................................................................................................................................... 67

3.3.2 Bổ sung quy định tại Điều 82 khoản 5 Nghị định 185/2013 ngày 15

tháng 11 năm 2013 về thương mại điện tử trong việc xử lý trách nhiệm hình sự hành

vi vi phạm trong hoạt động thương mại điện tử........................................................... 70

3.3.3 Quy định xử lý hành vi vi phạm khi tham gia chào bán hàng hóa trên

các trang mạng xã hội của nước ngoài ........................................................................ 71

3.3.4 Quy định cụ thể về hình phạt bổ sung buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp

có được do hành vi vi phạm gây ra theo quy định Điều 37 Luật xử lý vi phạm hành

chính và Nghị định 185/2013 về thương mại điện tử ................................................. 72

PHẦN KẾT LUẬN ....................................................................................................... 75

1

LỜI NÓI ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Ngày nay, Internet đã phát triển một cách nhanh chóng, trở thành một phần

quan trọng, áp dụng trong mọi lĩnh vực của đời sống - kinh tế, đặc biệt trong lĩnh

vực thương mại toàn cầu. Trên thực tế, việc kinh doanh thương mại đã và đang

mang lại những nguồn thu khổng lồ cho thương mại thế giới. Trong tương lai,

thương mại vẫn tiếp tục phát triển với tốc độ tăng chóng mặt và thực sự trở thành

một công cụ đắc lực giúp cho kinh tế thế giới có những bước chuyển mới. Nhờ có

kinh doanh điện tử mà những hạn chế về không gian và thời gian đều được khắc

phục, giúp cho việc kinh doanh được mở rộng và phát triển. Thương mại điện tử

bao trùm một phạm vi rộng lớn các hoạt động kinh tế và xã hội, nó mang đến lợi ích

tiềm năng và đồng thời cả thách thức lớn cho người sử dụng. Thương mại điện tử

giúp người tham gia nhận được thông tin phong phú về thị trường và đối tác, giảm

chi phí, mở rộng quy mô doanh nghiệp, rút ngắn chu kỳ kinh doanh và đặc biệt với

nước đang phát triển đây là cơ hội tạo bước tiến nhảy vọt, rút ngắn khoảng cách với

các nước phát triển.

Nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã xây dựng website để bán sản phẩm của mình.

Tuy nhiên, hầu hết các website này chủ yếu mới dừng ở giai đoạn thử nghiệm. Tiến

trình Việt Nam hội nhập kinh tế quốc tế nói chung và gia nhập WTO nói riêng đòi hỏi

các doanh nghiệp Việt Nam phải làm quen và sử dụng chúng nhuần nhuyễn hơn, hiệu

quả hơn để theo kịp tốc độ phát triển kinh tế thế giới. Giờ đây, Thương mại điện tử có

lẽ không phải là một chiến lược mà các quốc gia có thể lựa chọn hoặc không, bởi nếu

quốc gia nào không nắm lấy cơ hội này sẽ có nguy cơ tụt hậu một cách nghiêm trọng.

Cuộc cách mạng điện tử với việc kinh doanh thương mại điện tử sẽ là cơ hội lớn cho

các nước đang phát triển tận dụng nhằm phát triển kinh tế của mình. Do đó, phát triển

Thương mại điện tử trở thành vấn đề có tính chất định hướng phát triển đối với các

quốc gia trên thế giới trong đó có Việt Nam.

Trong điều kiện thực tế ở Việt Nam hiện nay, cơ sở hạ tầng cho Thương mại

điện tử chưa hình thành hoàn thiện, ngay cả việc nhận thức về Thương mại điện tử

cũng còn sơ sài và chưa phổ biến trong dân chúng. Song Việt Nam đang bắt đầu xây

dựng các quy định khung để hình thành ứng dụng Thương mại điện tử, tiếp đó xây

dựng và thực hiện chương trình tổng thể ứng dụng Thương mại điện tử. Thương

mại điện tử hiện nay đã trở nên khá quen thuộc và trở thành một môi trường hoạt