Các vấn đề pháp lý cơ bản trong lĩnh vực tương trợ tư pháp về hình sự của ASEAN

HiÕn ch−¬ng ASEAN víi hîp t¸c chuyªn ngµnh

t¹p chÝ luËt häc sè 9/2008 57

§ç M¹nh Hång *

rong hợp tác quốc tế đấu tranh phòng

chống tội phạm, điều ước quốc tế là

công cụ pháp lí thường được các quốc gia sử

dụng nhiều nhất. Mỗi điều ước quốc tế về

hình sự đều có nhóm đối tượng điều chỉnh

chuyên biệt, trong đó điều ước quốc tế về

tương trợ tư pháp về hình sự có đối tượng

điều chỉnh là các quan hệ pháp lí quốc tế liên

quan đến các hoạt động tác nghiệp điều tra và

tố tụng hình sự của cơ quan chức năng của

quốc gia. Loại hình điều ước này có tính

chuyên môn cao, được các quốc gia sử dụng

phổ biến trong cuộc chiến chống tội phạm

hình sự, nhất là trong giai đoạn phát triển hiện

nay của quan hệ quốc tế dưới sự tác động của

xu thế toàn cầu hoá. Vị trí, vai trò và tầm ảnh

hưởng quan trọng của điều ước quốc tế về

tương trợ tư pháp về hình sự đã được khẳng

định qua thực tiễn đấu tranh phòng chống tội

phạm của mỗi quốc gia. Đó chính là động

lực thúc đẩy mạnh mẽ việc kí kết các điều

ước quốc tế đa phương toàn cầu cũng như

khu vực về tương trợ tư pháp về hình sự.

Nguyên nhân có tính khách quan dẫn đến

việc các quốc gia phải tăng cường hoạt động

tương trợ tư pháp hình sự rất rõ ràng. Trong

quá trình tiến hành điều tra và xét xử các vụ

án hình sự có thể phát sinh trường hợp thủ

phạm, nạn nhân hay nhân chứng, cũng như

các chứng cứ cần thiết của vụ án đang có

mặt hoặc đang ở trên lãnh thổ của quốc gia

khác. Theo nguyên tắc tôn trọng chủ quyền

quốc gia trong luật quốc tế, các hành vi tố

tụng hình sự của cơ quan tư pháp quốc gia

có thẩm quyền tài phán chỉ có thể được tiến

hành trong phạm vi lãnh thổ quốc gia (trừ

trường hợp giữa các quốc gia có kí kết điều

ước quốc tế). Như vậy, để có thể xét xử

thành công vụ án hình sự, các quốc gia phải

có sự hợp tác với nhau, theo đó các hành vi

tố tụng có liên quan phải được tiến hành theo

đúng quy định trên lãnh thổ nước ngoài

thông qua con đường tương trợ tư pháp.

Trong quá trình hình thành và phát triển

của luật hình sự quốc tế, các vấn đề pháp lí

về tương trợ tư pháp đã được điều chỉnh

bằng các quy phạm tập quán, như aut dedere

aut punire (hoặc dẫn độ hoặc xét xử).(1) Tuy

nhiên hiện nay, các hoạt động tương trợ tư

pháp hình sự được điều chỉnh chủ yếu bằng

các hiệp định song phương hoặc đa phương

khu vực. Đây là xu thế phát triển chung và

ngày càng trở thành phổ biến trong quan hệ

quốc tế. Các quốc gia thành viên ASEAN

cũng không nằm ngoài xu thế phát triển này.

Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề

ngăn ngừa và trừng trị tội phạm, đại đa số

các quốc gia thành viên ASEAN đã đi đến

nhất trí kí kết Hiệp định tương trợ tư pháp về

hình sự vào ngày 29 tháng 11 năm 2004 (gọi

tắt là Hiệp định).

Việc kí kết Hiệp định không chỉ nhằm

T

* Liên hiệp các nhà thầu quốc tế