Bảo đảm thực hiện nghĩa vụ bằng quyền sở hữu trí tuệ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

--------------------------

VŨ YẾN NHI

BẢO ĐẢM THỰC HIỆN NGHĨA VỤ

BẰNG QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT KINH TẾ

Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

------------------------------

VŨ YẾN NHI

BẢO ĐẢM THỰC HIỆN NGHĨA VỤ

BẰNG QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ

Chuyên ngành: Luật Kinh tế

Mã số chuyên ngành: 8.38.01.07

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:

TS. Lâm Tố Trang

TP. Hồ Chí Minh, Năm 2019

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan rằng luận văn “Bảo đảm thực hiện nghĩa vụ bằng quyền

sở hữu trí tuệ” là công trình khoa học của chính tôi.

Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong Luận văn, tôi

cam đoan rằng toàn phần hay những phần nhỏ của Luận văn này chưa từng

được công bố hoặc sử dụng để nhận bằng cấp ở nơi khác.

Không có nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong Luận văn

này mà không được trích dẫn theo đúng quy định.

Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2019

Tác giả

Vũ Yến Nhi

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Khoa Luật, Khoa Đào tạo

sau đại học, Thư viện Trường cùng toàn thể quý thầy cô Trường Đại học Mở

Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá

trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Đặc biệt, xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến TS. Lâm Tố Trang –

Trưởng Bộ môn Luật dân sự đã hết lòng giúp đỡ, tận tình hướng dẫn, chỉ bảo

và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt quá trình thực hiện việc

nghiên cứu luận văn.

Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến gia đình, bạn bè và đồng

nghiệp đã luôn ở bên cạnh hỗ trợ, giúp đỡ và động viên tôi trong quá trình học

tập và thực hiện đề tài nghiên cứu của mình.

Cuối cùng, xin trân trọng cám ơn các thầy, cô trong Hội đồng chấm

luận văn đã cho tôi những ý kiến đóng góp quý báu để tôi hoàn chỉnh luận

văn này

iii

TÓM TẮT LUẬN VĂN

Sự phát triển của nền kinh tế của quốc gia dẫn đến sự phát triển đa dạng

của việc thiết lập các quan hệ dân sự trong đời sống hằng ngày. Vai trò của

của các quan hệ dân sự trong xã hội rất quan trọng mà hệ thống pháp luật của

mỗi quốc gia đó phải đảm bảo điều chỉnh phù hợp với các mối quan hệ xã hội

đó. Bảo đảm thực hiện nghĩa vụ trong các giao dịch dân sự trải qua một thập

kỷ đến nay đã là một hoạt động phổ biến trong các giao dịch thương mại, đặc

biệt là hoạt động cho vay của các tổ chức tín dụng trong việc tiếp cận với

nguồn vốn tín dụng để phát triển kinh doanh, sản xuất.

Biện pháp thế chấp là một trong những biện pháp đảm bảo, hữu dụng

được sử dụng nhằm hạn chế những rủi ro trong quan hệ vay vốn tín dụng. Tài

sản thế chấp rất đa dạng bao gồm vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản,

trong đó quyền tài sản là một dạng tài sản vô hình và quy định cụ thể tại Điều

115, Bộ luật dân sự 2015 gồm các đối tượng quyền SHTT, quyền sử dụng đất và

các quyền tài sản khác. Trong thời gian vừa qua, hoạt động thế chấp quyền sử dụng

đất trở nên phổ biến, đặc biệt kể từ khi ban hành Luật đất đai năm 2013 quy định

chi tiết việc thế chấp quyền sử dụng đất tạo điều kiện cho các cá nhân, tổ chức và

các tổ chức tín dụng tham gia hoạt động cho vay để tham gia đầu tư sản xuất, kinh

doanh phát triển mạnh mẽ. Mặc dù cùng đối tượng giao dịch như quyền sử dụng đất

nhưng các đối tượng quyền sở hữu trí tuệ lại chưa được quy định cụ thể tại Luật sở

hữu trí tuệ năm 2005, sửa đổi, bổ sung năm 2009 mà xu hướng của đối tượng tài sản

này lại ngày càng phát triển phục vụ cho đời sống, xã hội, con người.

Hiện nay, áp dụng các biện pháp bảo đảm mà tài sản bảo đảm là các đối

tượng quyền sở hữu trí tuệ chưa được các tổ chức tín dụng áp dụng rộng rãi bởi lẽ

quy định pháp luật điều chỉnh về vấn đề này vẫn còn hạn chế. Luận văn tập trung

nghiên cứu, phân tích các đặc điểm để xác định các đối tượng quyền sở hữu trí tuệ

là tài sản đảm bảo được áp dụng phổ biến trong các giao dịch dân sự có bảo đảm

tương tự như quyền sử dụng đất đã được áp dụng trong thời gian qua, kết luận biện

iv

pháp nào áp dụng phù hợp với các đối tượng quyền sở hữu trí tuệ và đưa kiến nghị

giải pháp hoàn thiện pháp luật nhằm phát triển loại tài sản này trong các giao dịch

dân sự có bảo đảm.

Bộ luật dân sự 2015 là công cụ bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên

tham gia các giao dịch dân sự, tuy nhiên qua quá trình triển khai thực hiện trên thực

tế, pháp luật về bảo đảm thực hiện nghĩa vụ mà tài sản bảo đảm là các đối tượng

quyền sở hữu trí tuệ vẫn còn bất cập, đặc biệt là trong quá trình thực hiện, các tổ

chức tín dụng vẫn còn mơ hồ trong việc áp dụng các quy định pháp luật. Hiện nay,

chỉ có Bộ luật dân sự năm 2015 đề cập đến tài sản được bảo đảm trong đó bao gồm

các đối tượng quyền sở hữu trí tuệ, tuy nhiên Luật sở hữu trí tuệ năm 2005 sửa đổi,

bổ sung năm 2009 chưa quy định cụ thể. Điều này làm hạn chế các doanh nghiệp

chưa mạnh dạn dùng tài sản trí tuệ của mình để thực hiện vay vốn, tìm kiếm chi phí

đầu tư cho các hoạt động sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp mình. Pháp luật nên

mở rộng, thống nhất, khuyến khích các doanh nghiệp thực hiện lao động sáng tạo để

tạo ra nhiều sản phẩm trí tuệ phục vụ cho đời sống, xã hội và những tài sản đó đều

mang lại giá trị lợi ích nhất định, nếu khai thác tốt giá trị tài sản sẽ đem lại hiệu quả

kinh tế tốt cho các doanh nghiệp và cho sự phát triển kinh tế.

Từ những vấn đề trên, với mong muốn nghiên cứu một cách sâu sắc và thực

tế về tài sản bảo đảm là các đối tượng quyền SHTT, đề tài “Bảo đảm thực hiện

nghĩa vụ bằng quyền sở hữu trí tuệ” với cơ cấu hai chương nhằm giải quyết

những vấn đề cơ bản sau:

Chương 1: Tổng quan về bảo đảm thực hiện nghĩa vụ bằng quyền sở hữu trí

tuệ.

Nội dung Chương 1, tác giả nêu các nội dung chủ yếu sau:

1. Khái quát về biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ: Trong nội dung này,

tác giả đề cập đến khái niệm, đặc điểm phân loại của các biện pháp bảo đảm thực

hiện nghĩa vụ và đề cập các loại tài sản dùng để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ. Dựa

trên những đặc điểm cơ bản, tác giả phân tích từng biện pháp gắn liền với việc thực

hiện cụ thể đối với từng biện pháp, tìm ra đặc trưng cơ bản và sự khác nhau của các

v

biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ. Bên cạnh đó, việc phân loại tài sản giúp hiểu

rõ nội hàm cơ bản của các loại tài sản và việc áp dụng cho từng loại tài sản khác

nhau được quy định cụ thể tại Bộ luật dân sự năm 2015.

2. Khái quát về quyền sở hữu trí tuệ: Theo nội dung này, tác giả đề cập đến

sự ra đời và quan điểm một số nhà triết học về quyền sở hữu trí tuệ. Căn cứ theo

Luật sở hữu trí tuệ năm 2005 sửa đổi, bổ sung năm 2009, tác giả nêu các khái niệm,

phân loại quyền sở hữu trí tuệ; một số đặc điểm, bản chất để phân biệt quyền sở hữu

trí tuệ với các tài sản khác và các quy định pháp luật về việc xác lập và bảo hộ

quyền sở hữu trí tuệ.

3. Biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ bằng quyền sở hữu trí tuệ: Từ các

khái niệm, nội dung cơ bản theo quy định pháp luật về các biện pháp bảo đảm thực

hiện nghĩa vụ và quyền sở hữu trí tuệ, tác giả phân tích những đặc điểm cơ bản, nội

hàm của từng biện pháp để tìm ra biện pháp áp dụng phù hợp đối với quyền sở hữu

trí tuệ. Theo đó, căn cứ đặc điểm của các biện pháp và cho rằng biện pháp thế chấp

là biện pháp phù hợp áp dụng đối với tài sản bảo đảm là các đối tượng quyền sở hữu

trí tuệ. Các bên đăng ký biện pháp thế chấp là biện pháp bảo đảm thực hiện hợp

đồng, thì hợp đồng thế chấp chính là sự thỏa thuận của các bên trong việc ràng buộc

nhau thực hiện hợp đồng chính. Hợp đồng thế chấp cũng được thực hiện các bước

theo quy trình từ việc xác lập, thay đổi, thực hiện và chấm dứt hợp đồng theo quy

định của pháp luật.

Chương 2: Quy định pháp luật về thế chấp tài sản là quyền sở hữu trí tuệ và

kiến nghị hoàn thiện.

Nội dung Chương 2, tác giả nêu các nội dung chủ yếu sau:

1. Các giai đoạn phải trải qua của một hợp đồng thế chấp bao gồm việc xác

lập, đăng ký biện pháp thế chấp, thực hiện hợp đồng và các trường hợp chấm dứt

hợp đồng thế chấp tài sản là quyền sở hữu trí tuệ. Nội dung này được căn cứ theo

Bộ luật dân sự 2015, bên cạnh đó các điều kiện về chủ thể, đối tượng, nội dung,

hình thức cũng phải đảm bảo phù hợp Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 sửa đổi, bổ

sung năm 2009.

vi

2. Nhận định vai trò của sở hữu trí tuệ trong nền kinh tế tại Việt Nam: Tác

giả đề cập đến vai trò của sở hữu trí tuệ tại Việt Nam và tầm quan trọng trong nền

nền kinh tế từ khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), ký kết

Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). Tác giả phân tích sự phát triển

của tài sản là các đối tượng quyền sở hữu trí tuệ ngày càng gia tăng và là tài sản

chiếm ưu thế trong doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ từ đó

nhận định tài sản là đối tượng quyền sở hữu trí tuệ phần nào mang lại giá trị cao

trong khối tài sản của một doanh nghiệp, tuy nhiên việc khai thác giá trị mang lại

của tài sản này chưa đúng mực.

3. Tác giả đánh giá việc ban hành quy định về thế chấp tài sản là quyền sở

hữu trí tuệ với những ưu điểm và hạn chế nhất định, từ đó tác giả đưa ra một số kiến

nghị nhằm hoàn thiện quy định pháp luật về thế chấp tài sản là quyền sở hữu trí tuệ.

Luận văn “Bảo đảm thực hiện nghĩa vụ bằng quyền sở hữu trí tuệ” là

một công trình nghiên cứu tổng quan, toàn diện về vấn đề bảo đảm thực hiện nghĩa

vụ bằng quyền sở hữu trí tuệ thông qua căn cứ quy định pháp luật của Bộ luật dân

sự 2015 và Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 sửa đổi, bổ sung năm 2009 nhằm mục tiêu

chỉ ra vai trò của quyền sở hữu trí tuệ có tầm quan trọng trong nền kinh tế. Đưa ra

đề xuất, kiến nghị hoàn thiện pháp luật để mở rộng, khuyến khích các doanh nghiệp,

tổ chức tín dụng mạnh dạn thực hiện hoạt động vay vốn mà tài sản bảo đảm là

quyền sở hữu trí tuệ. Vì lẽ đó mà đối tượng quyền sở hữu trí tuệ sẽ được khai thác

một cách tốt nhất, triệt để các lợi ích kinh tế mà loại tài sản này mang lại.