Bài giảng Kinh tế phát triển

1

Kinh tÕ ph¸t triÓn

Tãm t¾t b

μi gi¶ng

Ths. Trinh Thu Thñy

2

Tμi liÖu tham kh¶o

1. Gi¸o tr×nh Kinh tÕ ph¸t triÓn; GS.TS Vò thÞ Ngäc

Phïng, §H KTQD HN, NXB L§XH 2005

2. Kinh tÕ häc cho ThÕ giíi Thø Ba, Micheal P.

Todaro, NXBGD 1997

3. Kinh tÕ häc Ph¸t triÓn, TËp thÓ t¸c gi¶ -

Chñ biªn PTS. Phan V¨n Dòng, NXBGD 1997

4. Bμi gi¶ng

5. C¸c tμi liÖu, s¸ch, t¹p chÝ kinh tÕ.

3

Ch−¬ng 1

T¨ng tr−ëng vμ ph¸t triÓn

kinh tÕ

4

1. Kh¸i niÖm vÒ t¨ng tr

−ëng v

μ ph¸t

triÓn kinh tÕ

* T¨ng tr

−ëng kinh tÕ

l

μ sù t¨ng lªn mét c¸ch liªn tôc

vÒ qui m«, s¶n l

−îng s¶n phÈm h

μng hãa v

μ dÞch vô

®Çu ra trong mét thêi gian t

−¬ng ®èi d

μi.

* Ph¸t triÓn kinh tÕ: Ph¸t triÓn bao h

μm nhiÒu sù thay

®æi, nã kh«ng chØ t¨ng tr

−ëng kinh tÕ nhanh, bÒn

v÷ng m

μ nã cßn ph¶i thay ®æi c¬ cÊu x· héi, ®Þa vÞ

cña ng

−êi d©n v

μ thÓ chÕ trong n

−íc ®Ó gi¶m ®

−îc

bÊt b×nh ®¼ng, xãa bá nghÌo ®ãi, t¹o nhiÒu c«ng ¨n

viÖc l

μm cho ng

−êi lao ®éng.

5

¾ Ph¸t triÓn l

μ n©ng cao tiÒm lùc kinh tÕ cña mét

n

−íc, ®¶m b¶o cho sù æn ®Þnh v

μ t¨ng liªn tôc cña

tæng s¶n phÈm quèc d©n trong mét thêi gian d

μi.

Nãi c¸ch kh¸c ph¸t triÓn l

μ kh¶ n¨ng cña mét n

−íc

t¨ng tØ lÖ ®Çu ra cña nÒn kinh tÕ nhanh h¬n tØ lÖ

t¨ng d©n sè cña nã (Quan ®iÓm truyÒn thèng).

¾ Ph¸t triÓn cßn ®

−îc xem xÐt víi nghÜa l

μ thay ®æi

c¬ cÊu s¶n xuÊt v

μ viÖc l

μm cña c¸c ng

μnh kinh tÕ.

6

Ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Ó ph©n biÖt víi t¨ng tr

−ëng

kinh tÕ ®¬n thuÇn, bao gåm:

Sù t¨ng tr

−ëng tù æn ®Þnh (bÒn v÷ng)

Sù thay ®æi c¬ cÊu vÒ h×nh thøc trong h×nh

th¸i s¶n xuÊt (thay ®æi c¬ cÊu XH v

μ ®Þa vÞ

cña ng

−êi d©n)

Sù tiÕn bé vÒ c«ng nghÖ

Sù hiÖn ®¹i hãa vÒ XH, chÝnh trÞ v

μ thÓ chÕ

Sù c¶i thiÖn s©u réng vÒ khÝa c¹nh con

ng

−êi.

7

¾ Môc ®Ých cña ph¸t triÓn lμ ph¶i t¹o ra mét m«i

tr−êng ®¶m b¶o cho con ng−êi cã kh¶ n¨ng ®−îc

h−ëng mét cuéc sèng s¸ng t¹o, kháe m¹nh vμ

tr−êng thä.

¾ Môc tiªu chÝnh cña ph¸t triÓn kinh tÕ:

• §¶m b¶o nhu cÇu sèng tèi thiÓu cho mäi ng−êi

d©n.

• T¨ng møc sèng vËt chÊt vμ tinh thÇn.

• Më réng kh¶ n¨ng lùa chän cho con ng−êi.

8

¾ Ba yªu cÇu ®¸nh gi¸ vÒ ph¸t triÓn:

• Kh¶ n¨ng ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu tèi thiÓu cña con

ng−êi (thøc ¨n, nhμ ë, y tÕ vμ sù an toμn x· héi).

• Kh¶ n¨ng tù chñ cña con ng−êi vμ d©n téc

• Kh¶ n¨ng tù do lùa chän cña con ng−êi.

¾ T¨ng tr−ëng bÒn v÷ng:

• T¨ng tr−ëng kinh tÕ æn ®Þnh

• Thùc hiÖn tèt c«ng b»ng x· héi

• Khai th¸c vμ sö dông hîp lý tμi nguyªn thiªn nhiªn.

• B¶o vÖ n©ng cao chÊt l−îng m«i tr−êng sèng.

9

ƒ Theo kh¸i niÖm n

μy th× trong h¬n 50 n¨m qua, cã

6 quèc gia v

μ l·nh thæ l

μ c¸c n

−íc ®ang ph¸t triÓn

v

μo nh÷ng n¨m 50s ®· trë th

μnh c¸c n

−íc ph¸t

triÓn v

μo nh÷ng n¨m 90s: Israel, NhËt b¶n, §

μi

loan, H

μn quèc, Singapore, Hång k«ng

ƒ Kho¶ng 20 quèc gia kh¸c hÇu hÕt l

μ c¸c n

−íc Mü

la tinh, n¬i m

μ khu vùc c«ng nghiÖp chÕ t¹o chØ cã

vai trß l

μ thø yÕu v

μo thêi ®iÓm kÕt thóc chiÕn

tranh thÕ giíi thø hai ®· trë th

μnh c¸c n

−íc b¸n

c«ng nghiÖp v

μo thËp kû 80s.

10

2. C¸c quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ ph¸t

triÓn kinh tÕ

2.1. Quan ®iÓm nhÊn m¹nh v

μo sù t¨ng tr

−ëng:

• Ph¸t triÓn l

μ t¹o ra v

μ duy tr× ®

−îc tèc ®é t¨ng

tr

−ëng kinh tÕ h

μng n¨m cao (> 5 -7%/n¨m).

• Theo UN th× nh÷ng n¨m 60 – 70s ®

−îc gäi l

μ

nh÷ng “thËp kû ph¸t triÓn” v× cã GNP t¨ng

6%/n¨m.

•

−u ®iÓm:

• Nh

−îc ®iÓm:

11

2. C¸c quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ ph¸t

triÓn kinh tÕ

2.2. Quan ®iÓm nhÊn m¹nh v

μo c«ng b»ng x· héi:

Kh«ng cÇn t¹o ra møc t¨ng tr

−ëng cao, nh

−ng gi¶i

quyÕt tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò vÒ ph¸t triÓn (mäi ng

−êi d©n

®

−îc h

−ëng phóc lîi nh

− nhau)

* ¦u ®iÓm: T¹o sù c«ng b»ng trong x· héi, xãa bá sù

bÊt b×nh ®¼ng.

* Nh

−îc ®iÓm:

12

2.3. Quan ®iÓm ph¸t triÓn to

μn diÖn: Võa ®¶m

b¶o ®

−îc t¨ng tr

−ëng hîp lý, võa ®¶m b¶o ®

−îc sù

c«ng b»ng x· héi (Quan ®iÓm cña kinh tÕ häc hiÖn

®¹i)

¾ Ph¸t triÓn l

μ qu¸ tr×nh l

μm gi¶m nghÌo ®ãi, bÊt

b×nh ®¼ng v

μ thÊt nghiÖp trong lóc nÒn kinh tÕ vÉn

t¨ng tr

−ëng.

¾ Ph¸t triÓn theo quan niÖm míi ph¶i l

μ sù ph¸t triÓn

con ng

−êi ®

−îc diÔn ra dùa trªn sù t¨ng tr

−ëng vÒ

vËt chÊt.

13

¾ Ph¸t triÓn l

μ n©ng cao chÊt l

−îng cuéc sèng. Mét

cuéc sèng cao h¬n bao h

μm kh«ng chØ cã thu nhËp

cao h¬n, m

μ cßn cã nÒn gi¸o dôc tèt h¬n, møc

trang bÞ y tÕ v

μ dinh d

−ìng cao h¬n, nghÌo ®ãi

gi¶m, m«i tr

−êng trong s¹ch h¬n, b×nh ®¼ng h¬n

vÒ c¬ héi, tù do c¸ nh©n ®

−îc ®¸p øng cao h¬n v

μ

cuéc sèng v¨n hãa phong phó h¬n.

14

3. C¸c quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ ph¸t

triÓn con ng

−êi

• Môc ®Ých thùc sù cña ph¸t triÓn l

μ cÇn ph¶i t¹o ra mét m«i

tr

−êng ®¶m b¶o cho con ng

−êi cã kh¶ n¨ng ®

−îc h

−ëng

mét cuéc sèng s¸ng t¹o, kháe m¹nh v

μ tr

−êng thä (mÆc dï ®iÒu n

μy l

μ ch©n lý, nh

−ng l¹i th

−êng bÞ bá qua bëi mèi quan t©m nhÊt thêi vÒ tÝch lòy h

μng hãa v

μ cña c¶i).

• Ph¸t triÓn con ng

−êi bao h

μm c¶ qu¸ tr×nh më réng kh¶

n¨ng lùa chän cña con ng

−êi v

μ møc ®é cuéc sèng cña hä.

• T¨ng tr

−ëng kinh tÕ l

μ mét c«ng cô chø kh«ng ph¶i l

μ môc tiªu cña ph¸t triÓn. Kh«ng cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ n

μ

o

gi÷a møc t¨ng tr

−ëng GNP cao v

μ sù tiÕn bé trong ph¸t triÓn con ng

−êi.

• Kinh nghiÖm trªn thÕ giíi chØ ra r»ng cã nhiÒu ph

−¬ng thøc

ho

μn to

μn kh¸c nhau vÒ sù tiÕn bé v

μ tôt hËu trong t¨ng

tr

−ëng v

μ viÖc sö dông t¨ng tr

−ëng ®ã cho ph¸t triÓn.

15

3.1. Quan ®iÓm vÒ nhu cÇu c¬ b¶n: tËp trung v

μ

o

viÖc cung cÊp h

μng hãa v

μ dÞch vô m

μ c¸c tÇng líp

d©n c

− thiÕu thèn cÇn ®

−îc ®¸p øng (l

−¬ng thùc,

nh

μ ë, quÇn ¸o, ch¨m sãc søc kháe v

μ

n

−íc uèng).

Quan ®iÓm n

μy nhÊn m¹nh v

μo viÖc ®¶m b¶o cã

®

−îc c¸c h

μng hãa v

μ dÞch vô ®ã h¬n l

μ t¸c ®éng

cña chóng ®Õn kh¶ n¨ng lùa chän cña con ng

−êi.

3.2. Con ng

−êi l

μ ph

−¬ng tiÖn cña sù ph¸t triÓn v

μ

tiÕn bé: con ng

−êi l

μ ph

−¬ng tiÖn ®Ó t¨ng thu nhËp

v

μ cña c¶i chø kh«ng ph¶i môc ®Ých cña ph¸t triÓn

(lý thuyÕt vÒ viÖc x©y dùng vèn con ng

−êi v

μ sù

ph¸t triÓn nguån nh©n lùc xem xÐt con ng

−êi nh

−

l

μ

®Çu v

μo cña s¶n xuÊt).