Xây dựng văn hóa nhà trường ở các trường Trung học phổ thông huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

LƢU VĂN MÙI

XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ TRƢỜNG

Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

HUYỆN YÊN PHONG, TỈNH BẮC NINH

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 60.14.05

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. PHÙNG THỊ HẰNG

THÁI NGUYÊN - 2012

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

LỜI CẢM ƠN

Sau một thời gian học tập nghiên cứu và triển khai đề tài: “Xây dựng văn

hóa nhà trường ở các Trưởng THPT huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh”,

đến nay tôi đã hoàn thành đề tài nghiên cứu của mình.

Tôi xin bảy tỏ tấm lòng biết ơn sâu sắc nhất tới cô giáo - TS. Phùng Thị Hằng

- Người thầy đã trực tiếp hướng dẫn tôi trong suốt quá trình tôi nghiên cứu và

thực hiện luận văn này.

Đồng thời tôi cũng chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo nhà trường,

các cán bộ, giáo viên thuộc các tổ bộ môn, các đoàn thể, các em học sinh

trong các trường trung học phổ thông huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đã

giúp đỡ để tôi hoàn thành tốt đề tài nghiên cứu này.

Do thời gian nghiên cứu có hạn và khả năng cá nhân còn hạn chế nên kết

quả nghiên cứu có thể còn những thiếu xót hạn chế nhất định. Tác giả rất

mong nhận được sự góp ý của các thầy cô, các độc giả để đề tài nghiên cứu

được hoàn thiện hơn.

Tác giả

Lƣu Văn Mùi

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ii

MỤC LỤC

Lời cảm ơn ......................................................................................................... i

Mục lục..............................................................................................................ii

Những cụm từ viết tắt trong luận văn .............................................................. vi

Danh mục các bảng ......................................................................................... vii

Danh mục các sơ đồ .......................................................................................viii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1

2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................. 2

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu........................................................... 2

3.1. Khách thể nghiên cứu.......................................................................... 2

3.2. Đối tượng nghiên cứu.......................................................................... 2

4. Giả thuyết khoa học ................................................................................... 2

5. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................. 3

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .................................................................... 3

7. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 3

7.1. Phương pháp luận................................................................................ 3

7.2. Các phương pháp nghiên cứu cơ bản.................................................. 3

8. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài ...................................................... 4

9. Cấu trúc luận văn ....................................................................................... 5

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ XÂY DỰNG VĂN

HOÁ NHÀ TRƢỜNG..................................................................................... 6

1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu............................................................ 6

1.2. Một số khái niệm cơ bản......................................................................... 8

1.2.1. Khái niệm quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường............... 8

1.2.2. Khái niệm văn hoá, văn hoá tổ chức .............................................. 15

1.3. Một số vấn đề cơ bản về xây dựng văn hóa nhà trường....................... 20

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iii

1.3.1. Khái niệm văn hóa nhà trường....................................................... 20

1.3.2. Vai trò của văn hóa nhà trường...................................................... 29

1.3.3. Các căn cứ để xây dựng văn hóa nhà trường ................................. 31

1.3.4. Các nội dung cơ bản của việc xây dựng văn hóa nhà trường ........ 32

1.3.5. Vai trò của Hiệu trưởng trong việc xây dựng VHNT .................... 37

Tiểu kết chương 1 ........................................................................................ 40

Chƣơng 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC XÂY DỰNG VĂN HOÁ

NHÀ TRƢỜNG Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

HUYỆN YÊN PHONG, TỈNH BẮC NINH................................................... 41

2.1. Khái quát lịch sử phát triển của các Trường THPT huyện Yên

Phong, tỉnh Bắc Ninh............................................................................ 41

2.2. Thực trạng môi trường văn hoá ở các Trường THPT trên địa bàn

huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh ....................................................... 46

2.2.1. Mức độ biểu hiện của các hành vi vi phạm chuẩn mực và nội

quy nhà trường của học sinh........................................................... 46

2.2.2. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh về tầm

quan trọng của việc xây dựng văn hoá nhà trường......................... 49

2.2.3. Nhận thức của giáo viên, học sinh về ảnh hưởng của VHNT

đến giáo viên, học sinh.................................................................... 50

2.2.4. Nhận thức của cán bộ, giáo viên về mối quan hệ giữa các

thành viên của nhà trường trong công tác xây dựng Văn hoá

nhà trường ....................................................................................... 54

2.2.5. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên, học sinh về các

nội dung và con đường giáo dục văn hoá nhà trường..................... 60

2.2.6. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về nội dung và

phương thức của công tác xây dựng văn hóa nhà trường............... 63

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iv

2.2.7. Hoạt động của Hiệu trưởng trong việc xây dựng văn hóa nhà

trường.............................................................................................. 67

Tiểu kết chương 2 ........................................................................................ 74

Chƣơng 3. BIỆN PHÁP XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ TRƢỜNG Ở

CÁC TRƢỜNG THPT HUYỆN YÊN PHONG, TỈNH BẮC NINH.............75

3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp xây dựng văn hóa nhà trường

ở các trường THPT huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh....................... 75

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu của quá trình giáo dục............ 75

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả, thiết thực................................ 75

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển của hệ thống

giá trị ............................................................................................... 75

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo xây dựng và phát triển phải đi đôi với

xóa bỏ, ngăn chặn các tiêu cực ảnh hưởng đến nhà trường............ 76

3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo phát huy vai trò chủ thể của giáo viên và

học sinh............................................................................................ 76

3.2. Các biện pháp xây dựng văn hóa nhà trường ở các trường THPT

huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh ....................................................... 76

3.2.1. Xây dựng kế hoạch và triển khai tổ chức thực hiện kế hoạch

hàng năm về xây dựng văn hóa nhà trường.................................... 76

3.2.2. Nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên và học sinh về tầm

quan trọng của công tác xây dựng văn hoá nhà trường .................. 80

3.2.3. Tăng cường giáo dục chính trị-tư tưởng, đạo đức lối sống

cho cán bộ, giáo viên và học sinh ................................................... 82

3.2.4. Tăng cường quản lý đối với việc thực hiện các nội quy, quy chế

trong dạy học, coi trọng tính hiệu quả và chất lượng của quá

trình dạy học .................................................................................... 84

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

v

3.2.5. Xây dựng nhà trường xanh-sạch-đẹp, khang trang, có môi

trường cảnh quan sư phạm văn hóa, thân thiện .............................. 88

3.2.6. Tổ chức phong trào thi đua xây dựng nếp sống văn minh,

thanh lịch của học sinh trung học phổ thông huyện Yên

Phong, tỉnh Bắc Ninh...................................................................... 90

3.2.7. Nâng cao vai trò của Đoàn thanh niên, coi đó là lực lượng

nòng cốt trong các hoạt động xây dựng văn hóa nhà trường

đối với học sinh............................................................................... 93

3.2.8. Tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường với các địa phương

và gia đình trong việc xây dựng văn hóa nhà trường ..................... 94

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................... 97

1. Kết luận.................................................................................................... 97

2. Kiến nghị.................................................................................................. 98

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................... 101

PHỤ LỤC..................................................................................................... 105

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vi

NHỮNG CỤM TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

BGH : Ban Giám hiệu

CB : Cán bộ

CBGV : Cán bộ giáo viên

CBQL : Cán bộ quản lý

CBQLGD : Cán bộ quản lý giáo dục

GD : Giáo dục

GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo

GV : Giáo viên

GVCN : Giáo viên chủ nhiệm

HS : Học sinh

QLGD : Quản lý giáo dục

SL : Số lượng

THPT : Trung học phổ thông

TNCS : Thanh niên cộng sản

VH : Văn hóa

VHNT : Văn hóa nhà trường

XH : Xã hội

XHCN : Xã hội chủ nghĩa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Bảng Thống kê về nguồn cán bộ, giáo viên, nhân viên của

các nhà trường THPT huyện Yên Phong...................................... 43

Bảng 2.2. Quy mô giáo dục của các nhà trường trong 5 năm học.................. 45

Bảng 2.3. Chất lượng 2 mặt giáo dục của các nhà trường năm học 2010-2011 ......45

Bảng 2.4. Mức độ biểu hiện của các hành vi vi phạm chuẩn mực và nội

quy nhà trường.............................................................................. 47

Bảng 2.5. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh về tầm

quan trọng và mức độ thể hiện của việc xây dựng văn hóa

nhà trường ..................................................................................... 49

Bảng 2.6. Nhận thức của học sinh về ảnh hưởng của VHNT đến học sinh.........51

Bảng 2.7. Nhận thức của giáo viên về ảnh hưởng của VHNT đến giáo viên..........53

Bảng 2.8. Nhận thức của cán bộ, giáo viên về mối quan hệ giữa các

thành viên trong công tác xây dựng VHNT.................................. 55

Bảng 2.9. Đánh giá của giáo viên về mức độ biểu hiện của các mối

quan hệ giữa các thành viên trong nhà trường.............................. 57

Bảng 2.10. Nhận thức của CBQL, GV, HS về các nội dung giáo dục VHNT....... 61

Bảng 2.11. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh về các

con đường giáo dục VHNT........................................................... 62

Bảng 2.12. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về nội dung xây

dựng văn hóa nhà trường .............................................................. 64

Bảng 2.13. Mức độ nhận thức của BGH nhà trường, các Tổ chuyên

môn và BCH công đoàn, Đoàn TNCS HCM, GVCN về

phương thức của việc xây dựng văn hóa nhà trường.................... 66

Bảng 2.14. Thực trạng hoạt động của Hiệu trưởng trong việc xây

dựng VHNT ................................................................................. 67

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

viii

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 1.1. Mối quan hệ giữa các chức năng quản lý ...................................... 10

Sơ đồ 1.2: Mô hình tảng băng về văn hóa nhà trường.................................... 23

Sơ đồ 1.3: Các yếu tố cấu thành văn hóa nhà trường ..................................... 24

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong bối cảnh thế giới có nhiều thay đổi với xu hướng hội nhập quốc

tế ngày càng sâu rộng, Việt Nam tiếp tục công cuộc đổi mới toàn diện đất

nước, đang mở ra nhiều triển vọng phát triển giáo dục của quốc gia nói chung

và nhà trường Trung học phổ thông nói riêng; đồng thời, cũng tiếp nhận

những thách thức to lớn đối với sự phát triển giáo dục - đào tạo, đặc biệt là

việc giữ gìn, phát triển văn hoá nhà trường.

Tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 2 (khoá VIII) về giáo dục -

đào tạo, trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển toàn diện của giáo

dục - đào tạo tỉnh Bắc Ninh, giáo dục-đào tạo bậc trung học ở huyện Yên

Phong ngày một ổn định và phát triển. Đây là một trong các huyện dẫn đầu

của tỉnh: quy mô ổn định, đáp ứng nhu cầu học tập của nhân dân; chất lượng

giáo dục đại trà, giáo dục toàn diện được giữ vững và nâng dần chất lượng;

kết quả học sinh giỏi ở mức khá của tỉnh; cơ sở vật chất trang thiết bị từng

bước được tăng cường; công tác xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý và giáo

viên, nhân viên được quan tâm, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp

giáo dục; vai trò chỉ đạo, quản lý giáo dục ngày càng được nâng cao.

Bên cạnh những ưu điểm, kết quả đạt được, giáo dục bậc trung học ở

tỉnh Bắc Ninh nói chung, huyện Yên Phong nói riêng còn bộc lộ một số hạn

chế: chất lượng giáo dục đại trà thực chất chưa cao; các điều kiện đáp ứng cho

giáo dục tuy có tăng trưởng song còn thiếu, chưa đồng bộ, chưa cập nhật so

với nhu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông. Đặc biệt, chất lượng

giáo dục đạo đức ở một bộ phận học sinh còn hạn chế; việc xây dựng các giá

trị, chuẩn mực, niềm tin và hành vi ứng xử của các thành viên trong nhà

trường chưa được quan tâm thích đáng và chưa thể hiện được nét riêng trong

bản sắc văn hóa của nhà trường so với các trường khác.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

Bản thân tôi, hiện đang là học viên lớp Quản lý giáo dục-chương trình

đào tạo thạc sỹ của Trường Đại học Sư phạm-Đại học Thái Nguyên, đã có

nhiều năm là giáo viên bậc trung học phổ thông, là chuyên viên chỉ đạo

chuyên môn cấp học trung học cơ sở và lãnh đạo ngành giáo dục của huyện.

Với kiến thức đã được học tập, nghiên cứu, đào tạo tại trường cùng với những

kinh nghiệm nhất định trong quá trình công tác, chúng tôi chọn vấn đề “Xây

dựng văn hoá nhà trường ở các trường THPT huyện Yên Phong - tỉnh Bắc Ninh”

làm luận văn thạc sỹ với mong muốn góp một phần nhỏ bé trong công tác xây

dựng văn hoá nhà trường ở các trường THPT nói chung, ở các trường THPT

huyện Yên Phong- tỉnh Bắc Ninh nói riêng, nhằm xây dựng văn hoá nhà

trường ngày càng tích cực, lành mạnh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục

toàn diện của nhà trường THPT trong giai đoạn hiện nay.

2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề tài nhằm đề xuất một số

biện pháp xây dựng văn hoá nhà trường có tính khả thi, phù hợp với thực tế

quản lý giáo dục ở các trường THPT trên địa bàn huyện Yên Phong - tỉnh Bắc

Ninh, góp phần nâng cao chất lượng quản lý nhà trường và giáo dục toàn diện

nhân cách cho học sinh, trong điều kiện phát triển của nhà trường hiện nay.

3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu

Công tác xây dựng văn hoá nhà trường ở trường THPT.

3.2. Đối tượng nghiên cứu

Biện pháp xây dựng văn hoá nhà trường ở các trường THPT trên địa

bàn huyện Yên Phong- tỉnh Bắc Ninh trong điều kiện phát triển của nhà

trường hiện nay.

4. Giả thuyết khoa học

Công tác xây dựng văn hoá nhà trường ở các trường THPT huyện Yên

Phong, tỉnh Bắc Ninh sẽ có hiệu quả cao nếu người hiệu trưởng nắm chắc

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

khoa học quản lý, từ đó xác định được các biện pháp xây dựng văn hóa nhà

trường một cách phù hợp với điều kiện phát triển của nhà trường trong giai

đoạn hiện nay.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề xây dựng văn hoá nhà trường.

5.2. Nghiên cứu thực trạng môi trường văn hoá và công tác xây dựng

văn hoá nhà trường ở các trường THPT huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh.

5.3. Đề xuất các biện pháp xây dựng văn hoá nhà trường ở các trường

THPT huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh.

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu

Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu những biện pháp xây dựng văn hoá nhà

trường của hiệu trưởng các trường THPT trên địa bàn huyện Yên Phong, tỉnh

Bắc Ninh trong điều kiện phát triển của nhà trường hiện nay (2010-2020).

7. Phƣơng pháp nghiên cứu

7.1. Phương pháp luận

Tiếp cận vấn đề nghiên cứu từ các góc độ: tiếp cận giá trị, tiếp cận hoạt

động-nhân cách, tiếp cận hệ thống và dựa trên cơ sở những chủ trương chính

sách phát triển văn hoá giáo dục của Đảng và Nhà nước, thực tế hoạt động

xây dựng văn hoá của các trường THPT trên địa bàn huyện Yên Phong, tỉnh

Bắc Ninh hiện nay.

7.2. Các phương pháp nghiên cứu cơ bản

a. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Đọc, phân tích, hệ thống

hoá, khái quát hoá các tài liệu lý luận liên quan đến vấn đề văn hóa nhà

trường và xây dựng VHNT ở các trường THPT.

b. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Xây dựng các phiếu trưng cầu ý

kiến nhằm khảo sát ý kiến của các đối tượng: CBQL, GV, HS về nhận thức,

thực trạng, nhu cầu xây dựng văn hóa nhà trường...