Xây dựng chuyên đề ''hoạt động trải nghiệm sáng tạo về động học chất điểm (vật lý 10)''

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ HUYỀN TRANG

XÂY DỰNG CHUYÊN ĐỀ “HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM

SÁNG TẠO VỀ ĐỘNG HỌC CHẤT ĐIỂM (VẬT LÍ 10)”

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2016

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ HUYỀN TRANG

XÂY DỰNG CHUYÊN ĐỀ “HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM

SÁNG TẠO VỀ ĐỘNG HỌC CHẤT ĐIỂM (VẬT LÍ 10)”

Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Vật lí

Mã số: 60.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Anh Thuấn

THÁI NGUYÊN - 2016

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả,

số liệu nghiên cứu nêu trong luận văn này là trung thực và chưa từng công bố

trong bất kỳ công trình khoa học nào khác.

Thái Nguyên, tháng 9 năm 2016

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Huyền Trang

ii

LỜI CẢM ƠN

Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Anh Thuấn đã trực tiếp

hướng dẫn và chỉ bảo tận tình em trong suốt quá trình thực hiện bản luận văn này.

Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong khoa sau đại học, khoa Vật

lí trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tạo những điều kiện tốt nhất

giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại khoa.

Tôi xin chân thành cảm ơn ban giám hiệu, các thầy cô giáo ở các trường

thực nghiệm sư phạm đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong quá trình thực nghiệm

sư phạm.

Thái nguyên,tháng 9 năm 2016

Tác giả

Nguyễn Thị Huyền Trang

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................ii

MỤC LỤC............................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.....................................................................iv

DANH MỤC CÁC HÌNH, BIỂU ĐỒ ....................................................................vi

MỞ ĐẦU..............................................................................................................1

1.Lí do chọn đề tài ...............................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................3

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.................................................................3

4. Giả thuyết khoa học.........................................................................................4

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................4

6. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................4

7. Phạm vi nghiên cứu .........................................................................................5

8. Những đóng góp của đề tài..............................................................................5

9. Cấu trúc luận văn.............................................................................................5

Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ VIỆC XÂY DỰNG CHUYÊN ĐỀ HOẠT

ĐỘNG TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC

VẬT LÍ.................................................................................................................6

1.1. Tổng quan về vấn đề cần nghiên cứu ...........................................................6

1.2. Hoạt động trải nghiệm sáng tạo của học sinh trong dạy học vật lí tại

trường phổ thông .........................................................................................8

1.2.1. Khái niệm về hoạt động trải nghiệm sáng tạo ...........................................8

1.2.2. Các đặc điểm chung của hoạt động trải nghiệm sáng tạo .......................12

1.2.3. Nội dung hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong vật lí.............................13

1.2.4. Một số hình thức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học vật lí...13

1.2.5. Phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo ............................16

1.2.6. Quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo về vật lí ....................21

iv

1.3. Phát triển năng lực sáng tạo của học sinh trong dạy học vật lí ..................25

1.3.1. Hoạt động nhận thức của HS trong học tập vật lí ...................................25

1.3.2. Phát triển năng lực sáng tạo của HS trong dạy học vật lí........................26

1.4. Kết luận chương 1.......................................................................................32

Chương 2: XÂY DỰNG CHUYÊN ĐỀ VÀ TỔ CHỨC “HOẠT ĐỘNG TRẢI

NGHIỆM SÁNG TẠO VỀ ĐỘNG HỌC CHẤT ĐIỂM (VẬT LÍ 10)”..............33

2.1. Mục tiêu kiến thức, kĩ năng của chương “Động học chất điểm” ...............33

2.1.1. Vị trí, vai trò của chương “Động học chất điểm”....................................33

2.1.2. Yêu cầu về chuẩn kiến thức, kĩ năng cần đạt ..........................................33

2.2. Thực trạng dạy học chương Động học chất điểm (Vật lí 10) ở một số

trường THPT của tỉnh Thái Nguyên .......................................................35

2.2.1. Mục đích điều tra.....................................................................................35

2.2.2. Phương pháp điều tra...............................................................................35

2.2.3. Đối tượng điều tra....................................................................................36

2.2.4. Kết quả điều tra........................................................................................36

2.3. Xây dựng chuyên đề “Hoạt động trải nghiệm sáng tạo về Động học chất

điểm (Vật lí 10)”......................................................................................41

2.3.1. Bước 1: Xác đinh nhu c ̣ ầu tổ chức hoat đ̣ ông tr ̣ ải nghiêm s ̣ áng taọ ........41

2.3.2. Bước 2: Đặt tên cho hoạt động................................................................41

2.3.3. Bước 3: Xác định mục tiêu của hoạt động ..............................................41

2.3.4. Bước 4: Xác định nội dung và phương pháp, phương tiên, hình thức ̣

của hoạt động...........................................................................................43

2.3.5. Bước 5: Lập kế hoạch..............................................................................44

2.3.6. Bước 6: Thiết kế chi tiết hoạt động trên bản giấy ...................................52

2.3.7. Bước 7: Kiểm tra, điều chỉnh và hoàn thiện chương trình hoạt động .....55

2.3.8. Bước 8: Lưu trữkết quả hoat đ̣ ông vào h ̣ ồ sơ của hoc sinh ̣ ....................55

2.5. Kết luận chương 2.......................................................................................55

v

Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ...........................................................57

3.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm...........................................................57

3.2. Nhiệm vụ của thực nghiệm sư phạm..........................................................57

3.3. Đối tượng và thời gian thực nghiệm sư phạm............................................57

3.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm ...........................................................58

3.5. Những thuận lợi và khó khăn trong quá trình thực nghiệm sư phạm ........58

3.5.1. Những thuận lợi trong thực nghiệm sư phạm..........................................58

3.5.2. Một số khó khăn trong thực nghiệm sư phạm.........................................58

3.5.3. Đề xuất một số điểm cần lưu ý để hạn chế khó khăn trong thực nghiệm

sư phạm....................................................................................................59

3.6. Kết quả thực nghiệm sư phạm....................................................................59

3.6.1. Xây dựng tiêu chí đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm .....................59

3.6.2. Phân tích diễn biến của quá trình thực nghiệm sư phạm.........................61

3.6.3. Kết quả thực nghiệm sư phạm.................................................................62

3.7. Kết luận chương 3.......................................................................................75

KẾT LUẬN ........................................................................................................77

TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................................79

PHỤ LỤC...............................................................................................................

iv

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ

1. DHGQVĐ Dạy học giải quyết vấn đề

2. ĐC Đối chứng

3. GV Giáo viên

4. HĐTNST Hoạt động trải nghiệm sáng tạo

5. HĐNK Hoạt động ngoại khóa

6. HS Học sinh

7. PPDH Phương pháp dạy học

8. SGK Sách giáo khoa

9. THPT Trung học phổ thông

10. TN Thực nghiệm

11. TNSP Thực nghiệm sư phạm

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Mức độ quan tâm của GV đến vấn đề tổ chức HDTNST cho HS.... 37

Bảng 2.2: Đánh giá tầm quan trọng của việc tổ chức HDTNST cho HS.......... 38

Bảng 2.3: Mức độ quan tâm của HS tới những ứng dụng của kiến thức học

được sau mỗi bài ............................................................................. 38

Bảng 2.4: Mức độ thường xuyên được thao tác thực hành trên lớp của HS..... 39

Bảng 3.1: Kết quả kiểm tra lần 1....................................................................... 64

Bảng 3.2: Xếp loại kiểm tra lần 1...................................................................... 64

Bảng 3.3: Bảng phân phối tần suất kết quả kiểm tra lần 1................................ 65

Bảng 3.4: Bảng lũy tích kết quả kiểm tra lần 1 ................................................. 66

Bảng 3.5: Bảng các tham số thống kê lần 1 ...................................................... 67

Bảng 3.6: Kết quả kiểm tra lần 2....................................................................... 67

Bảng 3.7: Bảng xếp loại kiểm tra lần 2 ............................................................. 68

Bảng 3.8: Bảng phân phối tần suất kết quả kiểm tra lần 2................................ 69

Bảng 3.9: Bảng lũy tích kết quả kiểm tra lần 2 ................................................. 70

Bảng 3.10: Bảng các tham số thống kê lần 2 .................................................... 70

Bảng 3.11: Kết quả tổng hợp hai lần kiểm tra................................................... 71

Bảng 3.12: Bảng xếp loại kiểm tra .................................................................... 71

Bảng 3.13: Bảng phân phối tần suất kết quả kiểm tra ....................................... 72

Bảng 3.14: Bảng lũy tích kết quả kiểm tra ........................................................ 73

Bảng 3.15: Tổng hợp các tham số thống kê qua hai bài kiểm tra TNSP .......... 74

vi

DANH MỤC CÁC HÌNH, BIỂU ĐỒ

Hình 2.1: Mô hình xe đồ chơi tự hành nhóm 1 ................................................. 46

Hình 2.2: Mô hình xe đồ chơi tự hành nhóm 2 ................................................. 46

Hình 2.3: Mô hình con quay làm từ đĩa CD...................................................... 47

Hình 2.4: Hình ảnh xe đạp................................................................................. 48

Hình 2.5: Bộ phận chắn bùn xe đạp .................................................................. 48

Hình 2.6: Mô hình đo vận tốc dòng nước chảy ................................................. 49

Biểu đồ 3.1: Biểu đồ xếp loại kiểm tra lần 1 ..................................................... 65

Biểu đồ 3.2: Đồ thị đường phân phối tần suất kết quả kiểm tra lần 1............... 66

Biểu đồ 3.3: Đồ thị đường phân phối tần suất kết quả kiểm tra lần 1............... 66

Biểu đồ 3.4: Biểu đồ xếp loại kiểm tra lần 2 ..................................................... 69

Biểu đồ 3.5: Đồ thị đường phân phối tần suất kết quả kiểm tra lần 2............... 70

Đồ thị 3.6: Đồ thị đường lũy tích kết quả kiểm tra lần 2 .................................. 70

Biểu đồ 3.7: Biểu đồ xếp loại kiểm tra .............................................................. 72

Biểu đồ 3.8: Đồ thị đường phân phối tần suất................................................... 73

Đồ thị 3.9: Đồ thị đường lũy tích kết quả kiểm tra ........................................... 74