Xác định thành phần bệnh trên hạt ngô giống nhập khẩu năm 2007 và thử nghiệm một số biện pháp xử lý hạt giống ngô phòng trừ bệnh

Luận văn Thạc sỹ

‘Xác định thành phần bệnh trên hạt giống

ngô nhập khẩu năm 2007 và thử nghiệm một

số biện pháp xử lý hạt giống phòng bệnh’

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO

TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI

---------
---------

TRƯƠNG THỊ LÝ

XÁC ðỊNH THÀNH PHẦN BỆNH TRÊN HẠT NGÔ GIỐNG

NHẬP KHẨU NĂM 2007 VÀ THỬ NGHIỆM MỘT SỐ BIỆN

PHÁP XỬ LÝ HẠT GIỐNG NGÔ PHÒNG TRỪ BỆNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ NÔNG NGHIỆP

Chuyên ngành : BẢO VỆ THỰC VẬT

Mã số : 60.62.10

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGÔ BÍCH HẢO

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội

HÀ NỘI - 2008

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………2

LỜI CAM ðOAN

Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và

kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa từng ñược sử dụng

trong bất kỳ công trình nào khác.

Mọi sự giúp ñỡ cho việc thực hiện luận văn này ñã ñược cảm ơn và các

thông tin trích dẫn trong luận văn ñều ñã ñược chỉ rõ nguồn gốc.

Tác giả luận văn

Trương Thị Lý

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………3

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn:

PGS.TS. Ngô Bích Hảo- Trưởng bộ môn Bệnh cây- Nông dược – khoa

Nông học – Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội, người ñã tận tình giúp ñỡ tôi

trong suốt thời gian thực hiện ñề tài cũng như trong quá trình hoàn thiện luận văn

tốt nghiệp.

Sự giúp ñỡ của các thấy cô giáo khoa Sau ðại học, khoa Nông học, ñặc

biệt là các thấy cô trong bộ môn Bệnh cây – Nông dược – Trường ðại học Nông

nghiệp Hà Nội.

Sự giúp ñỡ của Ban Giám ñốc, phòng Giám ñịnh sinh vật hại, nhóm Bệnh

cây – Trung tâm Giám ñịnh kiểm dịch thực vật – Cục Bảo vệ thực vật.

Tôi cũng xin chân thành cảm ơn sự giúp ñỡ nhiệt tình của các ñồng nghiệp

và người thân trong gia ñình ñã ñộng viên, khích lệ tôi hoàn thành bản luận văn

này.

Tác giả luận văn

Trương Thị Lý

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………4

MỤC LỤC

Lời cam ñoan I

Lời cảm ơn II

Mục lục III

Danh mục các bảng V

1 Mở ñầu 1

1.1 ðặt vấn ñề 1

1.2 Mục ñích và yêu cầu của ñề tài 3

2. Tổng quan tài liệu 5

2.1 Tình hình sản xuất ngô trên thế giới và Việt Nam 5

2.2. Những nghiên cứu bệnh hại ngô trên thế giới và Việt Nam. 12

3. Vật liệu, nội dung và phương pháp nghiên cứu 27

3.1 ðịa ñiểm 27

3.2. Vật liệu nghiên cứu 27

3.3. Nội dung nghiên cứu 28

3.4. Phương pháp nghiên cứu 29

3.5. Phương pháp ñánh giá 34

4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận 36

4.1. Thành phần bệnh hại hạt giống ngô nhập khẩu 2007 36

4.2 Kết quả giám ñịnh một số bệnh hại hạt giống ngô nhập khẩu 38

4.3. Tình hình dịch hại trên hạt giống ngô nhập khẩu 2007 45

4.4. Khảo sát nguy cơ dịch hại trên ngô giống nhập khẩu 2007 46

4.5. Thành phần bệnh nấm hại ngô vụ ðông Xuân 2007 - 2008 tại 51

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………5

một số tỉnh phía Bắc

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………6

4.6. Tình hình bệnh trên một số giống ngô trồng vụ ðông Xuân

2007-2008 tại 4 tỉnh (Nghệ An, Thanh Hoá, Bắc Giang và

Sơn La)

55

4.7. Kết quả nghiên cứu nấm Fusarium hại cây ngô vụ xuân 2007 62

4.8. Tình hình nhiễm bệnh Fusarium ở các vùng trồng ngô 65

4.9. Mức ñộ nhiễm nấm trên hạt giống ngô nhập khẩu 2007 66

4.10 Sự phát triển của nấm Fusarium verticillioides trên một số

môi trường nhân tạo.

68

4.11. Sự phát triển của nấm bệnh Fusarium verticillioides ở các

ñiều kiện nhiệt ñộ.

69

4.12. Kết quả khảo sát một số biện pháp xử lý hạt giống ngô 71

5. Kết luận và ñề nghị 82

Tài liệu tham khảo 84

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………7

DANH MỤC BẢNG

STT Tên bảng Trang

2.1 Tình hình sản xuất ngô ở Việt Nam 2000- 2005 (Fao, CABI

2006)

9

2.2 Tình hình nhập khẩu hạt giống ngô từ năm 2005-2007 10

2.3 Tỷ lệ một số giống ngô trồng trong vụ ðông Xuân 2007 - 2008 11

4.1 Thành phần bệnh hại trên hại ngô giống nhập khẩu 2007 37

4.2. Kết quả giám ñịnh một số loại nấm hại hạt giống ngô nhập khẩu

2007

39

4.3 Tình hình bệnh hại trên hạt giống ngô nhập khẩu 2007 (ñặt trên

giấy thấm

45

4.4 Kết quả kiểm tra vi khuẩn Pantoea steawatii bằng phương pháp

PCR trên hạt một số giống ngô nhập nội năm 2007

48

4.5. Kết quả ñiều tra kiểu hình triệu chứng bệnh héo rũ ngô Pantoea

stewartii ở 4 tỉnh ñiều tra

49

4.6 Kết quả giám ñịnh bệnh vi khuẩn héo rũ ngô Pantoea stewartii

bằng phương pháp PCR

50

4.7. Thành phần bệnh hại cây ngô vụ ðông Xuân tại 04 tỉnh phía Bắc

năm 2007 - 2008

52

4.8. Tình hình bệnh hại chính trên một số giống ngô nhập nội trồng

vụ ðông Xuân 2007- 2008

55

4.9. Tình hình bệnh hại chính trên một số giống ngô trồng vụ ðông

Xuân 2007- 2008

56

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………8

4.10. Nấm Fusarium hại các trên các bộ phận của cây ngô giống

nhập nội trồng vụ ñông Xuân 2007- 2008

63

4.11. ðặc ñiểm sinh thái học cơ bản của các loài nấm Fusarium phân

lập từ các mẫu ngô ñã thu thập.

64

4.12. Tỷ lệ nhiễm nấm Fusarium ở các một số vùng trồng ngô (Nghệ

An, Thanh Hoá, Bắc Giang và Sơn La)

65

4.13. Tỉ lệ nhiễm bệnh Fusarium trên các giống nhập khẩu 2007 67

4.14. Sự phát triển của nấm bệnh Fusarium verticillioides

trên 1 số môi trường

68

4.15. Sự phát triển của nấm bệnh Fusarium verticillioides ở các

ngưỡng ñiều kiện nhiệt ñộ trên môi trường PDA

70

4.16 ảnh hưởng của 1 số loại thuốc hoá học ñến sự phát triển

của nấm Fusarium verticillioides.

72

4.17. ảnh hưởng của thuốc hoá học ñến sự phát triển

của nấm Fusarium verticillioides

73

4.18. Kết quả xử lý hạt ngô giống bị nhiễm nấm Fusarium

verticillioides bằng biện pháp nước nóng

75

4.19. Kết quả xử lý hạt ngô giống bị nhiễm nấm Fusarium

verticillioides bằng một số biện pháp vật lý, nhiệt học

76

4.20. Tỷ lệ nảy mầm của hạt ngô nhiễm nấm Fusarium verticillioides

sau khi xử lý bằng một số thuốc hoá học

78

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………9

1. MỞ ðẦU

1.1. ðặt vấn ñề

Ngô là cây lương thực quan trọng ñứng thứ 3 trên thế giới. Trong những

năm 1991-1993 diện tích trồng ngô hàng năm của thế giới ñạt khoảng 129 triệu

ha với tổng sản lượng trên 525 triệu tấn và năng suất bình quân là 3,7 tấn/ha. Mỹ

là nước trồng ngô nhiều nhất (27 triệu ha), sau ñó là Trung Quốc (20 triệu ha).

Những nước ñạt năng suất ngô cao là Hylạp – 9,4 tấn/ha, Italia- 7,6 tấn/ha, Mỹ￾7,2 tấn/ha và có diện tích thí nghiệm ñạt 24 tấn/ha (Trương ðích, 2002). Vị trí

của cây ngô ngày càng ñược chú ý không chỉ là nguồn lương thực cung cấp cho

con người, mà còn giữ vai trò là cây thức ăn gia súc tạo ra nguồn protein ñộng

vật. Ở những nước phát triển 50-85% sản lượng ngô ñược dùng cho chăn nuôi.

Nhiều nước, cây ngô là một trong những ñối tượng nghiên cứu chính của ngành

nông nghiệp

Ở nước ta, ngô là cây lương thực ñứng thứ 2 sau lúa với diện tích hàng

năm trên dưới 500.000 ha. Trước năm 1981 hầu hết diện tích trồng ngô ñược

gieo trồng bằng các giống ñịa phương như giống ngô nếp, nếp lù, … phẩm chất

tốt nhưng năng suất thấp không ñủ phục vụ cho nhu cầu làm thức ăn cho con

người và chăn nuôi. Từ 1981-1990 diện tích trồng các ngô thụ phấn tự do ñược

chọn lọc như giống tổng hợp, giống hỗn hợp tăng dần nhưng năng suất cũng

chưa cao, không ñủ ñáp ứng nhu cầu sử dụng trong chăn nuôi. Những năm gần

ñây nước ta có chính sách mở cửa cho nhập nội rất nhiều giống ngô như: C919,

NK4300, DK414, ngô ngọt, ngô lai ñơn HK4,… Là những giống ngô có năng

suất cao ñể ñáp ứng ñược nhu cầu sử dụng của con người và làm nguồn thức ăn

dồi dào cho gia súc.

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………10

Việc nhập khẩu giống ngô mới ñã mang lại nguy cơ về các bệnh tồn tại và

lan truyền theo hạt ngô giống vào nước ta. Ngoài những bệnh hại thông thường

mà còn những bệnh hại thuộc danh mục ñối tượng kiểm dịch thực vật của nước

Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam gây thiệt hại cho sản xuất ngô trong nước

và ảnh hưởng ñến nền kinh tế của nước ta.

Bệnh lan truyền qua hạt ngô giống nhập khẩu không những làm giảm chất

lượng hạt giống còn là nguy cơ tiềm ẩn gây tổn thất cho sản xuất ngô ở trong

nước, trong ñó có những bệnh hại ñặc biệt nghiêm trọng thuộc danh mục ñối

tượng kiểm dịch thực vật của Việt Nam như bệnh héo rũ ngô (Pantoea

stewartii). Các bệnh do các loài nấm hại thông thường gây ra trên hạt như:

Fusarium moniliforme, Acremonium strictum, Nigrospora oryzae, Bipolaris

maydis, Bipolaris turcium, Diplodia maydis, Ustilago zeae, Gibberella fujikuroi,

Gibberella zeae,….còn làm giảm phẩm chất hạt giống ngô nhập khẩu.Việc

nghiên cứu các loại bệnh hại trên hạt giống là ñiều hết sức cần thiết và là cơ sở

khoa học cho việc áp dụng các biện pháp xử lý hạt giống phòng chống bệnh trên

hạt góp phần bảo vệ sản xuất. ðây là một phần quan trọng của công tác Kiểm

dịch thực vật nhằm ngăn chặn kịp thời các loại sinh vật gây hại nhất là bệnh

nguy hiểm từ nước ngoài vào nước ta qua con ñường nhập khẩu hạt giống.

Cây ngô là cây trồng bị nhiều loại sinh vật tấn công và phá hại ñặc biệt là

các loài bệnh hại, chúng có thể lây lan qua nhiều con ñường khác nhau như : gió,

mưa, nước, ñất, các ký chủ phụ, cỏ dại và tàn dư cây trồng. ðặc biệt phần lớn

các tác nhân gây bệnh ñều có thể truyền qua con ñường hạt giống bị nhiễm bệnh

như nấm, virus, vi khuẩn, tuyến trùng và các sinh vật gây hại khác. Hạt giống có

mang nguồn bệnh có thể lây lan từ nơi này sang nơi khác qua con ñường trao ñổi

giống hoặc truyền từ vụ này qua vụ khác. Bệnh hại trên hạt giống không những

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………11

làm giảm năng suất trên ñồng ruộng mà còn giảm chất lượng hạt giống và hạt

ngô thương phẩm cũng như gây ảnh hưởng lớn ñến tỷ lệ nảy mầm của hạt.

Vì vậy vấn ñề kiểm tra nguồn bệnh tồn tại trên hạt giống trước khi gieo

trồng là một trong những chỉ tiêu quan trọng trong việc ñánh giá chất lượng hạt

giống. Việc ñánh giá mức ñộ nhiễm bệnh của hạt giống góp phần ngăn ngừa

nguồn bệnh lan truyền từ hạt sang ñồng ruộng, giảm bớt những thiệt hại do bệnh

gây ra một cách kinh tế nhất, góp phần phát triển một nền nông nhiệp bền vững,

không ảnh hưởng môi trường.

Xuất phát từ những yêu cầu và thực trạng trên, ñể góp phần vào việc xác

ñịnh thành phần nấm bệnh gây hại trên hạt ngô giống nhập khẩu làm cơ sở cho

việc phòng chống bệnh trên hạt ñể có thể ngăn chặn kịp thời cũng như hạn chế

khả năng hình thành dịch hại, nhất là các loài dịch hại thuộc ñối tượng kiểm

dịch, ñối tượng thuộc diện ñiều chỉnh của Việt Nam và có thể phục vụ tốt hơn

cho công tác Kiểm dịch thực vật, chúng tôi tiến hành thực hiện ñề tài: “ Xác ñịnh

thành phần bệnh trên hạt giống ngô nhập khẩu năm 2007 và thử nghiệm một

số biện pháp xử lý hạt giống phòng trừ bệnh

1.2. Mục ñích và yêu cầu của ñề tài

1.2.1. Mục ñích

- Xác ñịnh thành phần bệnh, biến ñộng các loài bệnh hại hạt giống nhập khẩu

năm 2007 so một vài năm trước và nghiên cứu ñặc ñiểm sinh trưởng, phát triển

của một số tác nhân gây bệnh chủ yếu tồn tại trên hạt ngô giống nhập khẩu và

thử nghiệm một số biện pháp xử lý hạt giống phòng chống bệnh.

1.2.2. Yêu cầu

- Xác ñịnh sự biến ñộng về thành phần bệnh hại hạt ngô giống nhập khẩu năm

2007.