Xác định thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của lá cây Vú bò (Ficus Hirta Vahl.) phân bố tại huyện Bắc Sơn - tỉnh Lạng Sơn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

TÔ THANH ĐẠM

XÁC ĐỊNH THÀNH PHẦN HÓA HỌC VÀ HOẠT TÍNH

SINH HỌC CỦA LÁ CÂY VÚ BÒ (FICUS HIRTA VAHL.)

PHÂN BỐ TẠI HUYỆN BẮC SƠN - TỈNH LẠNG SƠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ HÓA HỌC

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

TÔ THANH ĐẠM

XÁC ĐỊNH THÀNH PHẦN HÓA HỌC VÀ HOẠT TÍNH

SINH HỌC CỦA LÁ CÂY VÚ BÒ (FICUS HIRTA VAHL.)

PHÂN BỐ TẠI HUYỆN BẮC SƠN-TỈNH LẠNG SƠN

Ngành: Hóa hữu cơ

Mã số: 8440114

LUẬN VĂN THẠC SĨ HÓA HỌC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Thanh Hƣơng

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan các số liệu, kết quả trong luận văn là hoàn toàn trung

thực chưa từng được công bố trong một công trình khoa học nào khác.

Thái Nguyên, tháng 9 năm 2020

Tác giả luận văn

TÔ THANH ĐẠM

ii

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên, Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Thị

Thanh Hương đã giao đề tài, tận tình hướng dẫn và tạo mọi điều kiện thuận lợi

nhất để tôi có thể hoàn thành luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo, cán bộ phòng thí nghiệm

Khoa Hóa học trường ĐHSP Thái Nguyên, Ban giám hiệu cùng các Phòng, Ban

của Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên, Phòng nghiên cứu hoạt tính Sinh học

- Viện Công nghệ Sinh học; Phòng Hóa sinh ứng dụng - Viện Hàn lâm Khoa

học & Công nghệ Việt Nam đã giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá

trình học tập và thực hiện đề tài.

Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn tới lãnh đạo cơ quan công tác; gia

đình; bạn bè; đồng nghiệp đã giúp đỡ, cổ vũ động viên, tạo điều kiện cho tôi

trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn.

Học viên

Tô Thanh Đạm

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii

MỤC LỤC ..........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT ............................................... v

DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................. vi

DANH MỤC CÁC HÌNH .................................................................................vii

MỞ ĐẦU............................................................................................................. 1

1. Tính cấp thiết của đề tài................................................................................... 1

2. Mục tiêu của đề tài........................................................................................... 2

Chƣơng 1: TỔNG QUAN ................................................................................. 3

1.1. Tổng quan về chi Ficus ................................................................................ 3

1.1.1. Giới thiệu chung về chi Ficus (Họ Moraceae).......................................... 3

1.1.2. Đặc điểm thực vật về loài Ficus hirta Vahl .............................................. 3

1.1.3. Đặc điểm thực vật về loài Ficus microcarpa ............................................ 5

1.1.4. Đặc điểm thực vật về loài Ficus racemosa L............................................ 7

1.1.5. Đặc điểm thực vật về loài Ficus hispida L.f ............................................. 9

1.2. Tình hình nghiên cứu , thành phần hóa học và hoạt tính sinh học............. 10

1.2.1. Các nghiên cứu quốc tế ........................................................................... 10

1.2.2. Các nghiên cứu trong nước...................................................................... 24

1.2.3. Hoạt tính sinh học.................................................................................... 27

1.2.4. Thành phần hóa học loài Ficus hirta Vahl.............................................. 27

Chƣơng 2: THỰC NGHIỆM.......................................................................... 29

2.1. Đối tượng nghiên cứu................................................................................. 29

2.2. Hóa chất, thiết bị.......................................................................................... 29

2.2.1. Hóa chất.................................................................................................... 29

2.2.2. Thiết bị..................................................................................................... 30

iv

2.3. Phương pháp xử lý mẫu thực vật, chiết tách và xác định cấu trúc các

chất phân lập được............................................................................................. 31

2.3.1. Xử lý mẫu thực vật .................................................................................. 31

2.3.2. Chiết tách các chất................................................................................... 31

2.3.3. Xác định cấu trúc các chất....................................................................... 31

2.4. Phương pháp xác định hoạt tính sinh học................................................... 32

2.4.1. Phương pháp xác định hoạt tính ức chế Nitric oxide (NOs

inhibition)... 32

2.4.2. Phương pháp xác định hoạt tính kháng sinh ........................................... 32

2.5. Thực nghiệm............................................................................................... 32

2.5.1. Quá trình phân lập các chất từ mẫu lá Vú Bò (khô)................................ 32

2.5.2. Dữ kiện phổ của các chất phân lập được................................................. 35

2.5.3. Xác định khả năng ức chế Nitric oxide ................................................... 35

2.5.4. Phương pháp xác định hoạt tính kháng vi sinh ....................................... 37

2.6. Phương pháp xử lý số liệu.......................................................................... 38

Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .......................... 39

3.1. Phân lập các chất từ cặn chiết ethyl acetate mẫu lá khô của loài F. hirta Vahl. ...... 39

3.2. Xác định cấu trúc chất tách được ............................................................... 39

3.2.1. Chất VB1: 3β-acetoxyurs-12-en-11-one ................................................. 39

3.2.2. Chất VB2: Psoralene ............................................................................... 47

3.3. Kết quả thử hoạt tính sinh học từ dịch chiết nước mẫu lá của loài

F. hirta Vahl..................................................................................................... 53

3.3.1. Kết quả nghiên cứu khả năng ức chế Nitric Oxide (NOs Iinhibtion) từ

dịch chiết nước mẫu lá của loài F. hirta Vahl................................................... 53

3.3.2. Kết quả nghiên cứu hoạt tính kháng vi sinh của dịch chiết nước mẫu

lá (khô) của loài F. hirta Vahl........................................................................... 55

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................................... 57

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 59

PHỤ LỤC

v

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

STT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ

1

13C-NMR Phổ cộng hưởng từ hạt nhân của nguyên tử

13C

2 1D-, 2D-NMR Phổ cộng hưởng từ hạt nhân một chiều và hai chiều

3

1H-NMR Phổ cộng hưởng từ hạt nhân của nguyên tử

1H

4 ADH Alcohol dehydrogenase

5 ALDH Acetaldehyde dehydrogenase

6 ATCC 10231 Candida albicans: là nấm men

7 ATCC 13709 Staphylococcus aureus : cầu khu n gram ( )

8 ATCC 15442 Pseudomonas aeruginosa: vi khu n gram (-),

9 ATCC 25922 Escherichia coli: vi khu n gram (-)

10 ATCC 6633 Bacillus subtilis :là trực khu n gram ( )

11 DMSO Dimetylsulfoside

12 EI-, ESI-, HR-MS Phổ khối

13 FBS Huyết thanh phôi bò

14 FT-IR Phổ hồng ngoại

15 Hep G2 Tế bào ung thư gan

16 IC50

Nồng độ gây ra tác động sinh học cho 50% mẫu thử

nghiệm

17 KB Tế bào ung thư biểu mô

18 LU Tế bào ung thư phổi

19 MBC

Minimum bactericidal concentration - nồng độ tối

thiểu diệt khu n

20 MCF-7 Tế bào ung thư vú

21 MDA Malonyl diandehit

22 MIC

Minimum inhibitor concentration - nồng độ tối thiểu

ức chế

23 N4 Lactobacillus fermentum : vi khu n gram ( )

24 SKC Sắc ký cột

25 UV-VIS Phổ tử ngoại

26 VB1 3β-acetoxyurs-12-en-11-one

27 VB2 7H-furo[3,2-g]chromen-7-one (Psoralene)

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1: Cấu trúc hóa học của các hợp chất 1-4............................................ 11

Bảng 1.2: Các hợp chất (6-11) phân lập từ quả của một số loài thuộc chi Ficus.. 12

Bảng 1.3: Các hợp chất (12-21) phân lập từ quả loài F. Hirta ........................ 13

Bảng 1.4: Các hợp chất (22-25) phân lập từ quả của loài F. Indica ................ 14

Bảng 1.5: Một số hợp chất (26-27) cumarin phân lập từ lá của một số loài

thuộc chi Ficus................................................................................. 14

Bảng 1.6: Một số hợp chất (28-31) flavonoid phân lập từ lá của một số loài

thuộc chi Ficus................................................................................. 15

Bảng 1.7: Các hợp chất terpenoid, sterol và một số chất khác (32-37) ........... 16

Bảng 1.8: Một số hợp chất (38-51) flavonoid phân lập từ thân của một số

loài thuộc chi Ficus.......................................................................... 17

Bảng 1.9: Hợp chất (52) phân lập từ nhựa của loài F. glabrata thuộc chi

Ficus................................................................................................. 19

Bảng 1.10: Một số hợp chất (53-85) phân lập từ rễ của một số loài thuộc

chi Ficus........................................................................................... 20

Bảng 1.11: Một số hợp chất (97-101) phân lập từ loài F. hirta Vahl ............... 28

Bảng 3.1: Số liệu phổ

1H-NMR (500 MHz, CDCl3): chất VB1........................ 42

Bảng 3.2: Số liệu phổ

13C-NMR chất VB1 ....................................................... 46

Bảng 3.3: Số liệu phổ

1H-NMR của chất VB2.................................................. 48

Bảng 3.4: Số liệu phổ

13C-NMR của chất VB2................................................. 50

Bảng 3.5: So sánh phổ

1H-NMR,

13C-NMR của chất VB2 và hợp chất

tham khảo......................................................................................... 51

Bảng 3.6: Khả năng ức chế sản sinh NO của các mẫu nghiên cứu................... 54

Bảng 3.7: Kết quả thử hoạt tính kháng sinh vật kiển định ................................ 56