Việt Nam văn học sử yếu thành tựu đột xuất của khoa nghiên cứu lịch sử văn học Việt Nam giai đoạn nửa đầu thế kỷ XX

T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 2(46) Tập 1/N¨m 2008

3

ViÖt Nam v¨n häc sö yÕu - thµnh tùu ®ét xuÊt cña khoa nghiªn cøu lÞch sö

v¨n häc ViÖt Nam giai ®o¹n nöa ®Çu thÕ kû XX

N«ng ThÞ Quúnh Tr©m (Tr−êng §H S− ph¹m -§H Th¸i Nguyªn)

1. Nh¾c ®Õn D−¬ng Qu¶ng Hµm, ng−êi ta nghÜ ngay ®Õn mét nhµ gi¸o dôc mÉu mùc,

mét nhµ v¨n hãa häc - nhµ nghiªn cøu v¨n häc uyªn b¸c. Sinh ra trong mét gia ®×nh cã truyÒn

thèng Nho häc t¹i lµng Phó ThÞ, tæng MÔ Së, huyÖn Kho¸i Ch©u, H−ng Yªn (nay lµ huyÖn V¨n

Giang, H−ng Yªn), ngay tõ nhá, D−¬ng Qu¶ng Hµm ®E lµ mét cËu bÐ th«ng minh, s¾c s¶o. Tuy

theo häc tr−êng T©y tõ rÊt sím song «ng ®E kÞp tiÕp thu ®−îc mét sè vèn Nho häc quý gi¸ cña

«ng cha. Thãi quen cÇn cï, miÖt mµi cña mét nho sÜ, sù ham häc hái vµ kh¸t väng cã mét vèn

kiÕn thøc ngµy cµng hoµn thiÖn ë mét gi¸o s− trÎ ®E thóc ®Èy D−¬ng Qu¶ng Hµm sím ®i vµo con

®−êng võa gi¶ng d¹y, võa nghiªn cøu. RÊt nhiÒu c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cña «ng ®E ra ®êi

nh−: Quèc v¨n trÝch diÔm (1925), TËp bµi thi b»ng s¬ häc yÕu l−îc (1925), ViÖt v¨n gi¸o khoa

th− (1942), ViÖt Nam v¨n häc sö yÕu (1943), ViÖt Nam thi v¨n hîp tuyÓn (1942)… Trong sè ®ã,

ViÖt Nam v¨n häc sö yÕu lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cã gi¸ trÞ tiªu biÓu nhÊt.

ViÖt Nam v¨n häc sö yÕu ®−îc biªn so¹n vµo n¨m 1941, xuÊt b¶n lÇn ®Çu tiªn vµo n¨m

1943, cho ®Õn nay ®E ®−îc t¸i b¶n h¬n chôc lÇn. Søc sèng l©u bÒn mµ ViÖt Nam v¨n häc sö yÕu

cã ®−îc kh«ng chØ bëi nã lµ mét c«ng tr×nh v¨n häc sö nghiªm tóc, khoa häc, mµ h¬n thÕ, nã cßn

lµ mét bé s¸ch gi¸o khoa dµnh cho häc sinh bËc trung häc thêi kú ®ã. §Æt trong hoµn c¶nh lÞch

sö cña n−íc ta thêi bÊy giê, khi mµ chÝnh s¸ch gi¸o dôc cña n−íc Ph¸p ®−îc thÓ hiÖn qua c¸c

quy ®Þnh hµ kh¾c cña Nha häc chÝnh §«ng Ph¸p, xem viÖc häc lÞch sö vµ v¨n häc Ph¸p lµ quan

träng - th× viÖc lµm cña D−¬ng Qu¶ng Hµm lµ hÕt søc cã ý nghÜa. ViÖt Nam v¨n häc sö yÕu lµ

mét bøc tranh kh¸ toµn diÖn vÒ nh÷ng thµnh tùu vµ ®Æc ®iÓm nÒn v¨n häc cña cha «ng ta. §iÒu

®ã gióp nh©n lªn ý thøc tù t«n vµ niÒm tù hµo d©n téc trong lßng mçi ng−êi häc sinh ViÖt Nam,

båi d−ìng lßng yªu n−íc vµ tinh thÇn ®Êu tranh v× nÒn ®éc lËp, tù do cña Tæ quèc.

Tr−íc ViÖt Nam v¨n häc sö yÕu, ®E cã nh÷ng cuèn s¸ch bµn vÒ lÞch sö v¨n häc ViÖt Nam

nh−: N÷ l−u v¨n häc sö (Lª D−), §¹i ViÖt v¨n häc lÞch sö (NguyÔn Sü §¹o), ViÖt Nam v¨n häc

(Ng« TÊt Tè) vµ ViÖt Nam cæ v¨n häc sö (NguyÔn §æng Chi)... Tuy nhiªn, hÇu nh− c¸c t¸c gi¶

trªn ®Òu chØ dõng l¹i ë viÖc m« t¶ mét vµi giai ®o¹n v¨n häc nhÊt ®Þnh mµ ch−a cã ®−îc c¸i nh×n

tæng thÓ vÒ lÞch sö v¨n häc ViÖt Nam trong c¶ tiÕn tr×nh tõ v¨n häc d©n gian ®Õn v¨n häc hiÖn

®¹i. ChØ riªng cuèn §¹i ViÖt v¨n häc lÞch sö cña NguyÔn Sü §¹o lµ ®i tõ ®Çu tíi cuèi, nh−ng tiÕc

nçi, ®©y l¹i lµ mét quyÓn s¸ch qu¸ s¬ sµi, chØ ®¸ng gäi lµ mét bé “§¹i ViÖt v¨n häc sö l−îc” mµ

th«i. V× thÕ, khi ViÖt Nam v¨n häc sö yÕu ra ®êi, rÊt nhiÒu c¸c nhµ phª b×nh ®E cã nh÷ng nhËn

xÐt, ®¸nh gi¸ cao vÒ ý nghÜa vµ tÝnh cÊp thiÕt cña nã. Cuèn s¸ch, theo hä, ®−îc kh¼ng ®Þnh lµ:

mét bé s¸ch gi¸o khoa mÉu mùc, mét c«ng tr×nh kh¶o cøu vÒ lÞch sö v¨n häc ®Çu tiªn cña n−íc

ta ®−îc biªn so¹n c«ng phu, cã hÖ thèng vµ khoa häc. Trong ph¹m vi bµi viÕt nµy, chóng t«i

mong muèn chØ ra ®−îc nh÷ng ®Æc ®iÓm tiªu biÓu nhÊt t¹o nªn thµnh c«ng cña ViÖt Nam v¨n

häc sö yÕu th«ng qua viÖc ph©n tÝch, lµm s¸ng râ c¸c ®ãng gãp cña D−¬ng Qu¶ng Hµm trªn hai

ph−¬ng diÖn - quan ®iÓm vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu v¨n häc sö.

2. Víi quan ®iÓm “viÕt v¨n häc sö tøc lµ lµm mét thø sö gia vÒ v¨n häc”, D−¬ng Qu¶ng

Hµm ®E tá ra n¾m rÊt v÷ng yªu cÇu ®Çu tiªn vµ quan träng nhÊt trong nghiªn cøu khoa häc -

quan ®iÓm coi träng tÝnh ch©n thùc cña lÞch sö v¨n häc. Cuèn s¸ch bao hµm mét khèi l−îng kiÕn