Về chủ nghĩa trong thương ở pháp thế kỷ xvi - xvii

LICH SLf - VAN HOA - XA HOI CHAU AU

V€ CHU NGHln TRONG THUONG O PHflP TH€ KV XVI-XVII

Ths. Nguyen Manh Dung

Vien Sd' hoc

Tir cudi the ky XV, chau Au bat dau

cdng cudc chinh phuc the gidi nhd vao

nhirng cude phat kien dia ly vT dai. Cdn trong

dia vuc chau Au, cdng cudc Phuc Hung ciing

dang dat den cao trao, trong dd cdt ldi la de

cao tu tudng tu san, de cao ca nhan, tap

trung phe phan bdc lot, phe phan va chdng

lai che do sd hiru phong kien, tu tudng chdng

Nha thd eiing phat trien manh.

Sau su giam siit dot ngdt ve dan sd ma

nguyen nhan chinh la do benh dich va chien

tranh, tir nira sau the ky XV, dan sd chau Au

tang trd lai, cimg vdi dd la boat ddng kinh te

ngay cang nhdn nhip. Kinh te la nggn ngudn,

la niem cam hiing trong cdng cudc thudc dia

hda, nhu cau budn ban va boat ddng khai

thac\bdc lot (exploitation) ciia cac cdng ty

thuang mai. Di cimg vdi dd la rat nhieu cac

ITnh vuc phuc vu kinh te dugc thiic day

nhanh chdng nhu trong ITnh vuc ndng nghiep

(gidng cay trdng dugc du nhap), nganh cdng

nghiep md rdng timg ngay nhat la xuat nhap

cac kim loai quy tir ngoai chau Au, boat

ddng tai chinh sdi ddng... Dac biet, de cd thi

du nhap vao boat ddng do, nhirng dang chinh

the nha nudc mdi da ra ddi d cudi thdi Trung

dai (lap hien - chuyen che tuyet ddi).

Tir nhirng khia canh khac nhau tren, mdt

nhan thiie mdi ve vai trd cua thuang nghiep

da hinh thanh. Trudc dd, ly thuyet ve

bullionism (chinh sach vang bac nen ra ddi d

Anh qudc) nhan manh den boat ddng nham

chiem doat kim loai quy (vang, bac) rat dugc

Tay Ban Nha va mdt sd nudc Tay Au khac

coi trgng, tan duong. Tren thuc te,

bullionism (bullionisme, cdn dugc ggi la chii

nghTa trong kim ) khdng cbi la chinh sach

thuan tliy ve kinh te, trong bdi canh ciia

nhiing phat kien dia ly, nd cdn mang tinh

chat chinh tri, cd mdi quan he tuong ho vdi

cac boat ddng quan su^. Liic nay, dl cd the

' Giai doan d^u co cac dai bigu nhu William Stafford

(1554-1612), Thomas Gresham (1519-1579) va

Gasparo Scaruffi (1519-1584) vol ly thuy§t can d5i

tiin te, chu truong tang so huu tiin nhu mot dang cua

cai thong qua luat dinh (han chg xuat khdu, lgi tuc cho

vay...). Giai doan sau phat triln manh me a thi ky

XVII, CO cac dai dien: Thomas Mun (1571-1641),

Antonso Serra va Antoine de Montchretien (1576-

1621) vai luan thuyit can d6i thuong mai chu dong

(cam xudt nguyen lieu, cho xudt khdu tiin). Chu nghTa

trong thuong giai doan nay con dugc ggi la chii nghia

thdng du thuang mgi. Nhung nha hoat dgng kinh te

noi tren tuy s6ng a cac nuac khac nhau va khong co

su trao d6i gi vai nhau nhung hg da co nhirng quan

dilm trung hgp. Truong phai nay khong chi biiu hien

qua ly thuyit, ma con la mgt phdn ciia truyin thing

van hoa-chinh tri.

^ Xem them Heckscher F, Mercantilism. George Allen

and Unwin, London, 1935.