Văn hóa tinh thần của người Thái ở huyện Thuận Châu tỉnh Sơn La

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

ĐỖ MINH HẢI

VĂN HÓA TINH THẦN CỦA NGƢỜI THÁI

Ở HUYỆN THUẬN CHÂU TỈNH SƠN LA

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

LỊCH SỬ VIỆT NAM

THÁI NGUYÊN 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

ĐỖ MINH HẢI

VĂN HÓA TINH THẦN CỦA NGƢỜI THÁI Ở HUYỆN

THUẬN CHÂU TỈNH SƠN LA

CHUYÊN NGÀNH LỊCH SỬ VIỆT NAM

MÃ SỐ: 60.22.54

Người hướng dẫn khoa học

PGS – TS NGUYỄN CẢNH MINH

THÁI NGUYÊN 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

MỤC LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

Trang

PHẦN MỞ ĐẦU 1

1. Lí do chọn đề tài 1

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 3

3. Nguồn tƣ liệu và phƣơng pháp nghiên cứu 5

4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu và nhiệm vụ của đề tài 6

5. Đóng góp của luận văn 7

6. Bố cục của luận văn 7

Chương 1. KHÁI QUÁT VỀ HUYỆN THUẬN CHÂU (SƠN LA) 8

1.1. Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên 8

1.2. Quá trình hình thành thành huyện Thuận Châu 9

1.3. Tình hình kinh tế 11

1.4. Tình hình văn hóa - xã hội 14

1.5. Khái quát về ngƣời Thái ở huyện Thuận Châu 18

1.5.1. Nguồn gốc, tên gọi và lịch sử cƣ trú của ngƣời Thái ở

Thuận Châu 18

1.5.1.1. Nguồn gốc 18

1.5.1.2. Tên gọi 19

1.5.1.3. Lịch sử cƣ trú 19

1.5.2. Vài nét về văn hóa vật chất của ngƣời Thái ở

huyện Thuận Châu 20

Tiểu kết chƣơng 1 26

Chương 2. VĂN HÓA TINH THẦN CỦA NGƢỜI THÁI Ở HUYỆN

THUẬN CHÂU 28

2.1. Tín ngƣỡng, tôn giáo 28

2.1.1. Quan niệm về thế giới “Phi” 28

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5

2.1.1.1. Phi khuôn 30

2.1.1.2. Phi Mƣờng, Phi Bản 32

2.1.1.3. Phi hƣơn 33

2.1.1.4. Phi Pá Heo 35

2.1.1.5. Phi Pá 36

2.1.2. Quan niệm về Then và tín ngƣỡng “Phi Then” 37

2.1.3. Tục thờ cúng 40

2.1.3.1. Thờ cúng trời đất, mƣờng bản 41

2.1.3.2. Thờ cúng tổ tiên 43

2.2. Phong tục, tập quán 44

2.2.1. Hôn nhân 44

2.2.1.1. Giai đoạn tìm hiểu 45

2.2.1.2. Giai đoạn cƣới xin 46

2.2.2. Gia đình 53

2.2.3. Tang ma 57

2.3. Luật tục 64

2.3.1. Luật tục Thái 64

2.3.2. Nội dung của luật tục Thái Thuận Châu 66

2.3.3. Giá trị của luật tục Thái 68

2.4. Lễ hội 69

2.4.1. Lễ tết Nguyên đán 69

2.4.2. Lễ hội “Muôn lảu nó” 71

2.4.3. Lễ hội lên nhà mới 73

2.4.4. Lễ hội ném Còn 75

2.4.5. Lễ hội cầu mƣa ("Xên Xó Phốn") 77

2.4.6. Hạn Khuống 79

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

6

2.5. Văn học 82

2.5.1. Văn học thành văn 82

2.5.2. Văn học dân gian truyền miệng 89

2.5.3. Văn học tiếp thu các tác phẩm văn học của các dân tộc khác

ở Sơn La 97

2.6. Nghệ thuật 98

2.6.1. Nghệ thuật trang trí điêu khắc gỗ, đan, mây, tre, giang 98

2.6.2. Nghệ thuật trang trí họa tiết trên vải 99

2.6.3. Nghệ thuật múa hát, âm nhạc 100

2.7. Chữ viết, lịch pháp và giáo dục 103

2.7.1. Chữ viết 103

2.7.2. Lịch pháp 104

2.7.3. Giáo dục 105

2.8. Đặc điểm về đời sống văn hóa tinh thần của ngƣời Thái ở huyện

Thuận Châu (Sơn La) 105

Tiểu kết chƣơng 2 108

Chương 3. NHỮNG BIẾN ĐỔI TRONG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA TINH

THẦN CỦA NGƢỜI THÁI Ở HUYỆN THUẬN CHÂU (SƠN LA) 109

3.1. Những biến đổi về phong tục, tập quán của ngƣời Thái ở huyện

Thuận Châu (Sơn La) hiện nay 109

3.2. Những biến đổi về giáo dục, văn học, nghệ thuật của ngƣời Thái ở

huyện Thuận Châu (Sơn La) hiện nay 112

3.3. Mối quan hệ giao lƣu văn hoá và ảnh hƣởng qua lại giữa văn hóa

Thái ở huyện Thuận Châu với các dân tộc khác 116

3.4. Sự khác biệt về văn hóa của ngƣời Thái ở huyện Thuận Châu (Sơn

La) với ngƣời Thái ở một số địa phƣơng khác 121

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

7

Tiểu kết chƣơng 3 124

KẾT LUẬN 125

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

8

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Văn hóa gắn liền với quá trình phát triển của mỗi dân tộc, những di sản

văn hóa ở nước ta được sáng tạo, bảo vệ bởi bàn tay khối óc và cả xương máu

của nhân dân các dân tộc. Bản sắc văn hóa của mỗi dân tộc được hình thành

và phát triển qua sự sáng tạo của chính dân tộc đó. Muốn bảo vệ dân tộc phải

giữ gìn, bảo vệ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Trong sự nghiệp đổi mới

đất nước, nhận thức về văn hóa và vai trò của văn hóa đã được nâng lên đúng

tầm của nó. Chủ trương xây dựng một nền văn hóa Việt nam “tiên tiến, đậm

đà bản sắc dân tộc” của Đảng và Nhà nước nhằm bảo tồn, phát huy truyền

thống văn hóa của 54 dân tộc anh em sinh sống trên lãnh thổ Việt Nam là một

chủ trương đúng đắn.

Trong quá trình phát triển của mỗi dân tộc, do hoàn cảnh và điều kiện

khác nhau dẫn đến sự phát triển văn hóa không đều nhau. Tuy nhiên dù ở mức

độ nào thì các yếu tố như: lịch sử, địa lí, chế độ kinh tế - xã hội cũng không

tách rời yếu tố văn hóa. Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, thể hiện tầm

cao và chiều sâu phát triển của mỗi dân tộc, là sự kết tinh những giá trị tốt đẹp

nhất trong quan hệ giữa con người với con người, với xã hội, với thiên nhiên.

Nó vừa là động lực thúc đẩy, vừa là mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Mỗi

dân tộc trên đất nước ta dù ở miền xuôi hay miền ngược, đồng bằng hay miền

núi, trong quá trình phát triển đều sáng tạo nên nền văn hóa có bản sắc và giá

trị riêng của mình. Bản sắc đó được biểu hiện trong lĩnh vực văn hóa vật chất

và văn hóa tinh thần.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

9

Lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam, xu thế hòa hợp

dân tộc luôn gắn liền với sự giao lưu về kinh tế, văn hóa giữa các dân tộc, xu

thế này diễn ra liên tục, thường xuyên đã tạo điều kiện hình thành nên một nền

văn hóa đa dạng, phong phú, nhiều tính cách trong một thể thống nhất. Mỗi

dân tộc với bản sắc văn hóa độc đáo của mình đã góp phần tạo nên một nền

văn hóa Việt Nam đa dạng như một vườn hoa nhiều hương sắc. Trải qua

những thăng trầm của lịch sử, cho dù phong kiến ngoại bang hay đế quốc tìm

cách chia rẽ các dân tộc, nhưng các dân tộc vẫn giữ vững được truyền thống

đoàn kết và giữ gìn những giá trị văn hóa của dân tộc mình, đồng thời vẫn

giao lưu và tiếp thu những giá trị văn hóa của các dân tộc khác.

Việc nghiên cứu văn hóa các dân tộc nói chung và văn hóa của người

Thái nói riêng đang là vấn đề đặt ra không chỉ trong nhận thức về tầm quan

trọng của di sản văn hóa dân tộc, mà còn là đòi hỏi cấp bách của chiến lược

đại đoàn kết dân tộc trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước

hiện nay. Phải nghiên cứu một cách cụ thể, khoa học toàn bộ các mặt của đời

sống từng dân tộc, nắm vững đặc điểm từng dân tộc để đánh giá đúng di sản

văn hóa truyền thống từng dân tộc, lấy đó làm xuất phát điểm để đi lên công

nghiệp hóa, hiện đại hóa. Nghiên cứu về dân tộc Thái ở nước ta trước hết là để

đáp ứng yêu cầu đó.

Huyện Thuận Châu – tỉnh Sơn La là nơi cư trú của hơn 10 dân tộc, trong

đó dân tộc Thái chiếm tới 74% dân số và là một trong những dân tộc định cư

sớm nhất ở vùng này. Lịch sử phát triển của huyện gắn liền với lịch sử phát

triển của dân tộc Thái. Do đó muốn tìm hiểu quá trình hình thành và phát triển

của huyện Thuận Châu phải tìm hiểu dân tộc Thái, muốn tìm hiểu dân tộc

Thái ở đây không thể bỏ qua lĩnh vực văn hóa tinh thần. Việc nghiên cứu, tìm

hiểu đời sống văn hóa tinh thần của người Thái ở huyện Thuận Châu tỉnh Sơn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

10

La, không chỉ cho chúng ta thấy đầy đủ hơn, sâu sắc hơn diện mạo văn hóa,

truyền thống lịch sử của dân tộc Thái ở vùng đất này, mà còn góp phần bổ

sung một số tư liệu về văn hóa dân tộc Thái ở Việt Nam, đồng thời cũng góp

phần bảo vệ, giữ gìn bản sắc văn hóa của các dân tộc thiểu số ở Việt Nam.

Đây là một trong những vùng đất gắn liền với sự phát triển của dân tộc

Thái, song từ trước đến nay do nhiều lí do khác nhau việc nghiên cứu về dân

tộc Thái, đặc biệt là về đời sống văn hóa tinh thần của người Thái ở đây còn

chưa được quan tâm một cách đúng mức và chưa có tính hệ thống.

Với lí do trên, tôi quyết định chọn đề tài “Văn hóa tinh thần của ngƣời

Thái ở huyện Thuận Châu tỉnh Sơn La” làm đề tài luận văn thạc sĩ.

Tìm hiểu đời sống văn hóa tinh thần của người Thái ở Thuận Châu, trong

tổng thể nền văn hóa các dân tộc thiểu số ở Tây Bắc, ta thấy rõ hơn đó là: nền

văn hóa đặc thù của cư dân ruộng nước ở vùng thung lũng miền nhiệt đới đã

tỏ ra sức sống mãnh liệt như thế nào trong trường kì lịch sử, nền văn hóa ấy

không chỉ là chất dinh dưỡng nuôi sống và đảm bảo cho dân tộc Thái tồn tại

và phát triển. Hơn thế nữa còn tác động đến đời sống văn hóa tinh thần của

các dân tộc anh em.

Nghiên cứu đời sống văn hóa tinh thần của người Thái ở huyện Thuận

Châu, ta còn tìm thấy một kho tàng văn hóa dân gian phong phú. Đó là một

nền văn học dân gian với nhiều thể loại: truyện cổ, tục ngữ, thành ngữ, dân

ca... Một nền nghệ thuật đặc trưng với các điệu vũ nổi tiếng: xòe, múa quạt,

múa xạp... các tập tục tang ma, cưới gả, những trang phục độc đáo. Đó còn là

một nền văn hóa ẩm thực độc đáo mang đậm chất Tây Bắc.

Qua tìm hiểu đời sống văn hóa tinh thần của người Thái ở Thuận Châu,

sẽ góp phần giúp chúng ta hiểu biết sâu sắc, toàn diện hơn đời sống văn hóa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

11

tinh thần phong phú, đậm đà bản sắc của dân tộc Thái ở Thuận Châu nói

riêng, ở nước ta nói chung.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Việc bảo tồn, giữ gìn và phát huy vốn văn hóa của các dân tộc, trong đó

có dân tộc Thái trong những năm qua đã thu hút được sự quan tâm chú ý của

nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước.

Quá trình nghiên cứu và tìm hiểu về người Thái nói chung đã có một số

công trình, tác phẩm có giá trị như:

+ Tác phẩm “Sơ lược giới thiệu các nhóm dân tộc Tày, Nùng, Thái ở

Việt Nam” của Lã Văn Lô, Đặng Nghiêm Vạn, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội,

1968, có đề cập tới lịch sử hình thành, phát triển của dân tộc Thái ở Việt Nam

nói chung.

+ Tác phẩm “Người Thái ở Tây Bắc Việt Nam”, tác giả Cầm Trọng, Nxb

Khoa học xã hội, Hà Nội, 1978, là tác phẩm viết khá đầy đủ về đời sống vật

chất và tinh thần của dân tộc Thái, đặc biệt là khu vực Tây Bắc, nơi họ sinh

sống và tập trung đông nhất.

+ Tác phẩm “Giữ gìn và bảo vệ bản sắc văn hóa các dân tộc thiểu số Việt

Nam”, Nxb Văn hóa thông tin, Hà Nội, 1990, tập hợp những bài phát biểu,

những báo cáo tham luận của một số nhà lãnh đạo, các chuyên gia, những nhà

văn hóa trong và ngoài nước tại Hội nghị quốc tế về văn hóa của các dân tộc

thiểu số ở Việt Nam. Trong đó có một số bài viết về văn hóa Thái.

+ Tác phẩm “Sơ lược truyền thống văn hóa các dân tộc thiểu số Việt

Nam” của Vũ Ngọc Khánh, Nxb Giáo dục, Hà Nội 1995, đề cập về truyền

thống văn hóa của các dân tộc thiểu số, có phần giới thiệu về văn hóa Thái nói

chung.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

12

+ Tác phẩm “Văn hóa Thái Việt Nam” của Cầm Trọng, Phan Hữu Dật,

Nxb Văn hóa dân tộc, Hà Nội 1995, đề cập chủ yếu tới đời sống, loại hình văn

hóa dân tộc Thái cũng như mối quan hệ giữa văn hóa Thái với văn hóa các

dân tộc khác sử dụng ngôn ngữ Môn – Khơme ở Tây Bắc và một số tộc người

ở miền Bắc Việt Nam.

+ Tác phẩm “Luật tục Thái ở Việt Nam” của Cầm Trọng, Ngô Đức

Thịnh, Nxb Văn hóa dân tộc, Hà Nội, 1999, chủ yếu tập trung vào các phong

tục tập quán đã trở thành luật lệ của bản mường mà tất cả mọi người đều phải

tuân theo và thực hiện trong sinh hoạt hàng ngày như cưới hỏi, tang ma, cúng

bái...

+ Tác phẩm “Dân tộc Xinh Mun ở Việt Nam” của Trần Bình, Nxb Văn

hóa dân tộc, Hà Nội, 1999, có đề cập tới người Thái Tây Bắc.

+ Tác phẩm “Dân tộc Khơ Mú ở Việt Nam” do Khổng Diễn chủ biên,

Nxb Văn hóa dân tộc, Hà Nội, 1999, chủ yếu giới thiệu về dân tộc Khơ Mú,

song cũng đề cập đến văn hóa Thái và ảnh hưởng của nền văn hóa này đối với

tộc người Khơ Mú ở Tây Bắc.

+ Tác phẩm “Những hiểu biết về người Thái ở Việt Nam”, Nxb Chính trị

quốc gia, Hà Nội, 2005, là tác phẩm mới nhất của Cầm Trọng. Trong tác phẩm

này, tác giả trình bày khá rõ ràng về tất các các mặt của đời sống văn hóa vật

chất cũng như tinh thần của người Thái.

Qua các tác phẩm trên, ta thấy hầu hết các tác giả đã đề cập khá đầy đủ

và toàn diện lịch sử, xã hội cũng như truyền thống văn hóa dân tộc Thái, song

còn ở phạm vi rộng, mang tính khái quát. Cho đến nay, vẫn chưa có một công

trình nghiên cứu về người Thái ở Thuận Châu (Sơn La) một cách toàn diện, để

từ đó có cái nhìn khái quát về sự phát triển của người Thái ở huyện Thuận

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

13

Châu (Sơn La). Luận văn này nhằm góp phần bổ sung cho sự khiếm khuyết

đó.

3. Nguồn tƣ liệu và phƣơng pháp nghiên cứu

3.1. Nguồn tƣ liệu

Đề hoàn thành luận văn này, tôi đã cố gắng sưu tầm, tập hợp tư liệu từ

nhiều nguồn khác nhau, bao gồm:

+ Nguồn tư liệu thành văn gồm:

Các tác phẩm, các sách chuyên khảo: Đó là các tác phẩm viết về dân tộc

Thái như “Người Thái ở Tây Bắc Việt Nam”, tác giả Cầm Trọng, Nxb Khoa

học xã hội, Hà Nội, 1978; Tác phẩm “Văn hóa Thái Việt Nam” của Cầm

Trọng, Phan Hữu Dật, Nxb Văn hóa dân tộc, Hà Nội, 1995; Tác phẩm “Luật

tục Thái ở Việt Nam” của Cầm Trọng, Ngô Đức Thịnh, Nxb Văn hóa dân tộc,

Hà Nội, 1999; Tác phẩm “Những hiểu biết về người Thái ở Việt Nam”, Nxb

Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005... Các tác phẩm về Sơn La, về Thuận Châu

như “Vài nét về người Thái ở Sơn La” của tác giả Vi Trọng Liên, Nxb Văn

hóa dân tộc, Hà Nội, 2002. Lịch sử Đảng bộ tỉnh Sơn La, Lịch sử Đảng bộ

huyện Thuận Châu, Một số luận văn, đề tài nghiên cứu cấp cơ sở về phong

tục, tập quán của người Thái ở Sơn La.

+ Nguồn tư liệu địa phương:

Đây là nguồn tư liệu chủ yếu thông qua những đợt điền dã về các xã, bản

vùng cao. Luận văn có sử dụng một số bản chữ Thái cổ bao gồm một số

truyện thơ, tục ngữ, ca dao, truyện cổ Thái còn lại. Nội dung khai thác được ở

nguồn tư liệu này là phong tục tập quán, đời sống tâm linh của người Thái.

+ Nguồn tư liệu hiện vật:

Nhà sàn Thái, trang phục, các đồ cúng lễ vv...

3.2. Phƣơng pháp nghiên cứu

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

14

Để nghiên cứu đề tài, tôi đã sử dụng các phương pháp như: Phương pháp

lịch sử, phương pháp lôgic, phương pháp khảo sát dân tộc học, phương pháp

so sánh, đối chiếu, phương pháp tường thuật, miêu tả.

4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu và nhiệm vụ của đề tài

4.1. Đối tƣợng nghiên cứu

Đời sống văn hóa tinh thần của người Thái.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

+ Về không gian: Huyện Thuận Châu (Sơn La).

+ Về thời gian: Từ khi người Thái định cư ở huyện Thuận Châu đến nay.

4.2. Nhiệm vụ của đề tài

+ Ngiên cứu để làm rõ đời sống văn hóa tinh thần của người Thái ở

huyện Thuận Châu (Sơn La) trên các khía cạnh: Tín ngưỡng, tôn giáo, phong

tục, tập quán, luật tục, lễ hội, văn học, nghệ thuật, chữ viết, lịch pháp và giáo

dục.

+ Nêu lên được sự chuyển biến trong đời sống văn hóa tinh thần của

người Thái ở huyện Thuận Châu từ ngày đất nước đổi mới đến nay.

5. Đóng góp của luận văn

5.1. Đây là công trình nghiên cứu đầu tiên, toàn diện và có hệ thống về đời

sống văn hóa tinh thần của người Thái ở huyện Thuận Châu (Sơn La).

5.2. Trên cơ sở đó nêu lên những đặc điểm trong đời sống văn hóa tinh thần

của người Thái ở huyện Thuận Châu và sự chuyển biến trong đời sống văn

hóa tinh thần của người Thái ở Thuận Châu hiện nay.

5.3.Luận văn góp phần tìm ra sự khác biệt giữa văn hóa truyền thống của

người Thái ở huyện Thuận với người Thái ở một số địa phương khác, sự giao

lưu văn hóa giữa dân tộc Thái với một số dân tộc khác.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

15

5.4. Luận văn là tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu và biên soạn về lịch

sử văn hóa của người Thái, biên soạn bài giảng lịch sử ở địa phương.

6. Bố cục của luận văn

Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, tài liệu tham khảo và phần phụ lục,

nội dung của luận văn được chia thành 3 chương:

Chƣơng I: Khái quát về huyện Thuận Châu (Sơn La).

Chƣơng II: Văn hóa tinh thần của ngƣời Thái ở huyện Thuận Châu.

Chƣơng III: Những biến đổi trong đời sống văn tinh thần của ngƣời

Thái ở huyện Thuận Châu (Sơn La).

Chương 1. KHÁI QUÁT VỀ HUYỆN THUẬN CHÂU (SƠN LA)

1.1. Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên

Huyện Thuận Châu nằm ở phía Tây Bắc của tỉnh Sơn La, nằm dọc trên

đường quốc lộ 6 (Hà Nội - Hoà Bình - Sơn La- Điện Biên), cách Thành phố

Sơn La 34 Km, cách huyện Tuần Giáo tỉnh Điện Biên 52 Km. Toạ độ địa lý:

21o12’ đến 21o 41’ vĩ độ bắc, 103o 20’đến 103o 59’ kinh độ đông.

Phía Đông giáp huyện Mường La và Thành phố Sơn La tỉnh Sơn La.

Phía Tây giáp huyện Điện Biên Đông, huyện Mường Ảng và huyện Tuần

Giáo tỉnh Điện Biên. Phía Nam giáp huyện Mai Sơn và huyện Sông Mã tỉnh

Sơn La. Phía Bắc giáp huyện Quỳnh Nhai và huyện Mường La tỉnh Sơn La.

Địa hình Thuận Châu bị chia cắt, cao và dốc, có đỉnh núi Copia cao

1.817 m, trên địa bàn có 2 con sông Đà, Nậm Mu chảy qua, có nhiều dãy núi

đá vôi nối tiếp trung điệp, nhiều dãy núi cao, vách dựng đứng có hang động.

Những dãy núi dất xen kẽ các thung lũng, đồng ruộng, khe suối, đất đai tương