Vận dụng quan điểm tiếp cận năng lực trong dạy học giáo dục ở trường Đại học Tân Trào

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

HÀ THỊ NGUYỆT

VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM TIẾP CẬN NĂNG LỰC

TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC HỌC Ở

TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÂN TRÀO

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

HÀ THỊ NGUYỆT

VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM TIẾP CẬN NĂNG LỰC

TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC HỌC

Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÂN TRÀO

Chuyên ngành: Giáo dục học

Mã số: 60 14 01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Hà Thị Kim Linh

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn sử dụng những thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông tin đã

được chọn lọc, phân tích, tổng hợp, xử lý và đưa vào luận văn theo đúng quy định.

Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này hoàn toàn trung thực và chưa

được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2015

Tác giả

Hà Thị Nguyệt

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc nhất đến TS. Hà Thị Kim Linh đã tận tình

hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu; khoa Sau đại học; Ban chủ nhiệm khoa

Tâm lí - Giáo dục Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên; Trường Đại học Tân

Trào, gia đình… đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận văn này.

Thái Nguyên, ngày….. tháng…. năm 2015

Tác giả luận văn

Hà Thị Nguyệt

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN........................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN................................................................................................................ ii

MỤC LỤC .................................................................................................................... iii

DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT................................................................. iv

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ..........................................................................v

MỞ ĐẦU.........................................................................................................................1

1. Lí do chọn đề tài......................................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu...............................................................................................2

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.........................................................................2

4. Nhiệm vụ nghiên cứu ..............................................................................................2

5. Giả thuyết khoa học.................................................................................................3

6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu .............................................................................3

7. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................3

8. Cấu trúc luận văn.....................................................................................................4

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM TIẾP CẬN

NĂNG LỰC TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC HỌC ...............................5

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề...................................................................................5

1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài ...........................................................................5

1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước........................................................................6

1.2. Một số khái niệm cơ bản...........................................................................................9

1.2.1. Dạy học..............................................................................................................9

1.2.2. Năng lực ..........................................................................................................12

1.2.3. Năng lực thực hiện ..........................................................................................13

1.2.4. Quan điểm TCNL và vận dụng quan điểm TCNL trong dạy học ...................15

1.2.5. Vận dụng quan điểm TCNL trong dạy học Giáo dục học...............................17

1.3. Một số vấn đề cơ bản về quan điểm tiếp cận năng lực thực hiện..........................17

1.3.1. Cấu trúc năng lực thực hiện.............................................................................17

1.3.2. Đặc trưng của năng lực thực hiện....................................................................19

1.3.3. Các mức độ của năng lực thực hiện ................................................................20

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

1.3.4. Đặc điểm của dạy học theo tiếp cận năng lực thực hiện .................................20

1.4. Vận dụng quan điểm tiếp cận năng lực thực hiện trong dạy học Giáo dục học ............23

1.4.1. Khái quát môn GDH trong chương trình đào tạo SVSP hệ cao đẳng.............23

1.4.2. Vận dụng quan điểm tiếp cận năng lực thực hiện trong dạy học GDH ..........23

1.4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc vận dụng quan điểm TCNL trong dạy học

Giáo dục học..............................................................................................................29

Kết luận chương 1..........................................................................................................32

Chƣơng 2. THỰC TRẠNG VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM TIẾP CẬN NĂNG

LỰC TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC HỌC Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC

TÂN TRÀO.................................................................................................33

2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ............................................................................33

2.1.1. Vài nét về trường Đại học Tân Trào ...............................................................33

2.1.2. Mục tiêu, đối tượng, nội dung và phương pháp khảo sát thực trạng...............34

2.2. Thực trạng vận dụng quan điểm TCNL trong dạy học GDH ở trường ĐH

Tân Trào ........................................................................................................................34

2.2.1. Thực trạng nhận thức về vận dụng quan điểm TCNL trong dạy học GDH ở

trường ĐH Tân Trào..................................................................................................34

2.2.2. Thực trạng vận dụng quan điểm TCNL trong dạy học GDH ở trường Đại

học Tân Trào..............................................................................................................43

2.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến dạy học GDH theo TCNL ở trường Đại học

Tân Trào ....................................................................................................... 52

2.2.4. Những khó khăn khi vận dụng QĐTCNL trong dạy học GDH ở trường Đại

học Tân Trào..............................................................................................................54

2.2.5. Đánh giá chung về thực trạng vận dụng QĐTCNL trong dạy học GDH ở

trường Đại học Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang............................................................57

Kết luận chương 2..........................................................................................................59

Chƣơng 3. BIỆN PHÁP VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM TIẾP CẬN NĂNG LỰC

TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC HỌC Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC

TÂN TRÀO...................................................................................... 60

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp vận dụng quan điểm TCNL trong dạy học Giáo

dục học ở trường Đại học ..............................................................................................60

3.1.1. Đảm bảo mục tiêu của QTDH.........................................................................60

3.1.2. Đảm bảo đáp ứng yêu cầu chuẩn đầu ra..........................................................60

3.1.3. Đảm bảo sự thống nhất giữa vai trò tổ chức của người dạy và tính tích cực,

độc lập, tự giác của người học...................................................................................61

3.1.4. Đảm bảo đề xuất biện pháp phù hợp với năng lực và trình độ người học ......61

3.1.5. Đảm bảo việc đề xuất biện pháp mang tính thực tiễn và tính khả thi .............62

3.2. Biện pháp vận dụng quan điểm TCNL trong dạy học Giáo dục học......................62

3.2.1. Nâng cao nhận thức của GV về vận dụng QĐTCNL trong dạy học GDH....62

3.2.2. Thiết lập mối quan hệ giữa việc hình thành những NL nghề nghiệp cho

sinh viên sư phạm với nội dung môn GDH...............................................................63

3.2.3. Thiết kế kịch bản dạy học GDH theo hướng vận dụng quan điểm TCNL......65

3.2.4. Xây dựng quy trình tổ chức thực hiện kịch bản dạy học bài học GDH ..........69

3.2.5. Thiết kế quy trình kiểm tra đánh giá kết quả dạy học môn GDH ...................70

3.2.6. Tăng cường các điều kiện cần thiết cho hoạt động dạy học môn GDH..........73

3.2.7. Mối quan hệ giữa các biện pháp......................................................................74

3.3. Khảo nghiệm tính khả thi, tính hiệu quả của các biện pháp...................................75

3.3.1. Mục đích khảo nghiệm....................................................................................75

3.3.2. Nội dung khảo nghiệm ....................................................................................75

3.3.3. Đối tượng tiến hành khảo nghiệm...................................................................75

3.3.4. Phương pháp khảo nghiệm..............................................................................76

3.3.5. Kết quả khảo nghiệm.......................................................................................76

3.4. Tổ chức thực nghiệm sư phạm................................................................................77

3.4.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm......................................................................77

3.4.2. Nội dung thực nghiệm.....................................................................................77

3.4.3. Đối tượng thực nghiệm....................................................................................77

3.4.4. Cách thức thực nghiệm....................................................................................77

3.4.5. Xây dựng tiêu chí và thang đánh giá ...............................................................78

3.4.6. Xử lý kết quả thực nghiệm ..............................................................................79

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

3.4.7. Phân tích kết quả thực nghiệm ........................................................................81

3.4.8. Kết luận chung về thực nghiệm.......................................................................86

Kết luận chương 3..........................................................................................................87

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ..............................................................................88

1. Kết luận .................................................................................................................88

2. Khuyến nghị ..........................................................................................................89

TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................90

PHỤ LỤC

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT

Viết tắt Viết đầy đủ

ĐHSP Đại học sư phạm

GD, GDH Giáo dục, Giáo dục học

GV Giảng viên

HTTCDH Hình thức tổ chức dạy học

NL, NLNN Năng lực, Năng lực nghề nghiệp

NLTH Năng lực thực hiện

QLGD Quản lí giáo dục

QTDH Quá trình dạy học

SV, SVSP Sinh viên, Sinh viên sư phạm

TCNL, QĐ TCNL Tiếp cận năng lực, quan điểm tiếp cận năng lực

TN, ĐC Thực nghiệm, đối chứng

YK Ý kiến

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ

BẢNG

Bảng 2.1: Nhận thức về tầm quan trọng của vận dụng quan điểm TCNL trong

dạy học GDH................................................................................... 35

Bảng 2.2: Nhận thức của GV và SV về chuẩn nghề nghiệp giáo viên phổ thông.......36

Bảng 2.3: Nhận thức về ưu thế của vận dụng quan điểm TCNL trong dạy học GDH.......37

Bảng 2.4: Nhận thức về ưu thế hình thành NL cho sinh viên thông qua dạy học GDH.....38

Bảng 2.5: Nhận thức của giảng viên về biểu hiện của dạy học theo TCNL................40

Bảng 2.6: Đánh giá của giảng viên về mức độ quan trọng của từng mục tiêu dạy

học GDH ......................................................................................... 41

Bảng 2.7: Ý kiến của giảng viên về mức độ quan trọng của các căn cứ xác định mục

tiêu dạy học GDH.......................................................................................43

Bảng 2.8: Thực trạng vận dụng QĐ TCNL trong xác định mục tiêu dạy học GDH..........44

Bảng 2.9: Thực trạng vận dụng QĐTCNL trong thiết kế nội dung dạy học GDH .....45

Bảng 2.10: Phương pháp dạy học GDH theo hướng vận dụng QĐTCNL ở trường ĐH

Tân Trào .....................................................................................................47

Bảng 2.11: Hình thức tổ chức dạy học GDH theo hướng vận dụng QĐTCNL ở trường

ĐH Tân Trào ..............................................................................................49

Bảng 2.12: Ý kiến của GV và SV về vận dụng quan điểm TCNL trong kiểm tra đánh

giá kết quả dạy học GDH ...........................................................................51

Bảng 2.13: Ý kiến của GV và SV về các yếu tố ảnh hưởng đến dạy học GDH theo

quan điểm TCNL........................................................................................53

Bảng 2.14: Những khó khăn của GV khi vận dụng QĐTCNL trong DH môn GDH.........55

Bảng 2.15: Những khó khăn của SV khi học tập môn GDH theo TCNL ...................55

Bảng 3.1: Đánh giá về mức độ phù hợp và tính khả thi của các biện pháp vận dụng

quan điểm TCNL trong dạy học môn GDH ở trường Đại học Tân Trào...76

Bảng 3.2: Phân phối tần xuất điểm kiểm tra đầu vào của các lớp TN và ĐC .............81

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

Bảng 3.3: Tổng hợp xếp loại mức độ nhận thức qua điểm kiểm tra đầu vào lớp

TN và ĐC...................................................................................................82

Bảng 3.4: Phân phối tần suất điểm kiểm tra lần 2 của các lớp TN và ĐC ..................82

Bảng 3.5: Tổng hợp kết quả đánh giá điểm kiểm tra lần 2 của lớp TN và ĐC ...........83

Bảng 3.6: Kết quả hình thành tính tích cực, tự giác, độc lập trong học tập của SV ...........85

Bảng 3.7: Kỹ năng vận dụng phương pháp giáo dục của SV......................................85

BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1: Biểu đổ đánh giá kết quả nhận thức của lớp TN và ĐC .........................83

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN 1 http://www.lrc.tnu.edu.vn

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Đất nước ta đang bước vào giai đoạn công nghiệp hóa - hiện đại hóa với mục

tiêu đến năm 2020 Việt Nam phấn đấu trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện

đại. Nhân tố quyết định thắng lợi của công nghiệp hóa - hiện đại hóa và hội nhập

quốc tế là yếu tố nguồn nhân lực phải có chất lượng cao, có khả năng hòa nhập, thích

ứng và đáp ứng được những đòi hỏi của thực tiễn nghề nghiệp. Nhận thức được bối

cảnh đỏ, văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI nhấn mạnh “Đổi mới cơ bản,

toàn diện giáo dục và đào tạo theo nhu cầu phát triển của xã hội, nâng cao chất

lượng theo yêu cầu chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập

quốc tế, phục vụ đắc lực sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Như vậy, đào tạo

theo nhu cầu xã hội được khẳng định là quan điểm để định hướng phát triển và đánh

giá chất lượng giáo dục - đào tạo.

Trong việc xây dựng chương trình giáo dục hiện nay ở Việt Nam, cách tiếp

cận chủ yếu là tiếp cận nội dung. Theo đó, mục tiêu đào tạo là trang bị cho người học

một hệ thống kiến thức mà ít chú ý đến kỹ năng thực hành, năng lực hoạt động thực

tiễn của người học. Do đó để thực hiện được yêu cầu của xã hội đặt ra với chất lượng

nguồn nhân lực đòi hỏi phải thay đổi hướng tiếp cận trong giáo dục, đáp ứng mục tiêu

giáo dục của thời kỳ mới.

Khi nghiên cứu về các hướng tiếp cận mới trong đào tạo, tiếp cận năng lực là

một hướng tiếp cận chú ý đến phát triển khả năng người học theo chuẩn đầu ra nhằm

giúp cho quá trình dạy học thực sự đạt hiệu quả. Hướng tiếp cận này nhấn mạnh vai

trò của người học với tư cách chủ thể của quá trình nhận thức. Dạy học theo TCNL,

mục tiêu học tập của môn học được mô tả thông qua các năng lực. Kết quả học tập

mong muốn được mô tả chi tiết và có thể quan sát, đánh giá được. Tổ chức dạy học

định hướng năng lực nhằm đảm bảo chất lượng đầu ra của việc dạy học, thực hiện

mục tiêu phát triển toàn diện các phẩm chất nhân cách, chú trọng năng lực vận dụng

tri thức vào giải quyết các tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp.

Trong chương trình đào tạo giáo viên ở các trường Đại học, Giáo dục học là

môn học nghiệp vụ có ý nghĩa quan trọng giúp sinh viên hình thành và phát triển

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN 2 http://www.lrc.tnu.edu.vn

năng lực sư phạm. Tuy nhiên, sinh viên chưa thực sự có nhận thức đúng đắn về vai

trò của môn học cũng như hứng thú học tập môn học chưa cao, chưa có khả năng

nghiên cứu và vận dụng sáng tạo tri thức GDH vào hoạt động sư phạm thực tiễn. Vì

vậy, việc thay đổi mục tiêu giáo dục; vận dụng các phương pháp dạy học theo hướng

tích cực, trải nghiệm; thay đổi hình thức tổ chức dạy học; cách thức kiểm tra, đánh

giá kết quả học tập của sinh viên... theo những quan điểm dạy học mới nhằm hình

thành và phát triển năng lực toàn diện cho sinh viên là điều hết sức quan trọng và cần

thiết, giúp sinh viên nâng cao khả năng thực hành, vận dụng các kiến thức vào thực

tiễn, nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo.

Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài “Vận dụng

quan điểm tiếp cận năng lực trong dạy học Giáo dục học ở trường Đại học Tân

Trào, Tuyên Quang”.

2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn dạy học GDH ở trường Đại học Tân

Trào hiện nay, để tài đề xuất các biện pháp vận dụng quan điểm tiếp cận năng lực

trong dạy học môn GDH nhằm nâng cao chất lượng dạy học bộ môn nói riêng và chất

lượng đào tạo giáo viên nói chung.

3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu

Quá trình dạy học Giáo dục học ở trường đại học.

3.2. Đối tượng nghiên cứu

Vận dụng quan điểm tiếp cận năng lực thực hiện trong dạy học môn Giáo dục

học ở trường Đại học Tân Trào

4. Nhiệm vụ nghiên cứu

4.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận về vận dụng quan điểm tiếp cận năng lực thực

hiện trong dạy học Giáo dục học.

4.2. Khảo sát thực trạng vận dụng quan điểm tiếp cận năng lực thực hiện trong

dạy học Giáo dục học ở trường Đại học Tân Trào

4.3. Đề xuất biện pháp vận dụng quan điểm TCNL trong dạy học GDH ở

trường Đại học Tân Trào

4.4. Tổ chức thực nghiệm sư phạm kiểm chứng tính khả thi và tính hiệu quả

của các biện pháp đề xuất.