Vận dụng lý thuyết kiến tạo trong dạy học chủ đề nguyên hàm - tích phân cho học sinh trung học phổ thông

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

Manyvanh INTHAVONGSA

VẬN DỤNG LÝ THUYẾT KIẾN TẠO

TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ NGUYÊN HÀM TÍCH PHÂN

CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

Manyvanh INTHAVONGSA

VẬN DỤNG LÝ THUYẾT KIẾN TẠO

TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ NGUYÊN HÀM TÍCH PHÂN

CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

Ngành: Lý luận và PPDH bộ môn Toán

Mã số: 8.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN DANH NAM

THÁI NGUYÊN - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đề tài “Vận dụng lý thuyết kiến tạo trong dạy học chủ đề

nguyên hàm - tích phân cho học sinh trung học phổ thông” là công trình nghiên cứu

của riêng tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu là trung thực, chưa từng được công bố

trong bất kỳ công trình của tác giả nào khác.

Thái Nguyên, tháng 5 năm 2018

Tác giả luận văn

Manyvanh INTHAVONGSA

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài “Vận dụng lý thuyết kiến tạo trong dạy học

chủ đề nguyên hàm - tích phân cho học sinh trung học phổ thông”, em đã nhận được

sự hướng dẫn, giúp đỡ, động viên của các cá nhân và tập thể. Em xin được bày tỏ sự

cảm ơn sâu sắc tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ em trong quá

trình học tập và nghiên cứu.

Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Danh Nam, người thầy

đã tận tình hướng dẫn em trong suốt quá trình làm luận văn.

Em xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Khoa Toán, Phòng Đào tạo Trường

Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi cho em trong suốt

quá trình học tập và làm luận văn.

Em xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, các GV tổ Toán, HS khối 10 trường

THPT Xaysettha, Thủ đô Viêng Chăn đã giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho em trong

suốt quá trình học tập và thực nghiệm tại Trường.

Dù đã rất cố gắng, xong luận văn cũng không tránh khỏi những thiếu sót, tác giả

mong nhận được sự góp ý của các thầy, cô giáo và các bạn học viên để luận văn được

hoàn chỉnh hơn.

Thái Nguyên, tháng 5 năm 2018

Tác giả luận văn

Manyvanh INTHAVONGSA

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN............................................................................................................... ii

MỤC LỤC ...................................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT................................................................... iv

DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................... v

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ ..................................................................................... vi

MỞ ĐẦU...................................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1

2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 4

3. Đối tượng và khách thể phạm vi nghiên cứu............................................................ 4

4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 4

5. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................................ 4

6. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 5

7. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 5

8. Cấu trúc của luận văn................................................................................................ 5

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN .................................................................................... 6

1.1. Cơ sở lý luận về lý thuyết kiến tạo ........................................................................ 6

1.1.1. Cơ sở triết học..................................................................................................... 7

1.1.2. Cơ sở tâm lý học ................................................................................................. 7

1.1.3. Luận điểm cơ bản của lý thuyết kiến tạo trong dạy học..................................... 8

1.2. Các loại hình kiến tạo trong dạy học ................................................................... 11

1.2.1. Kiến tạo cơ bản ................................................................................................. 12

1.2.2. Kiến tạo xã hội.................................................................................................. 12

1.3. Vai trò của người học và người dạy trong dạy học theo lý thuyết kiến tạo ........ 13

1.4. Vận dụng lý thuyết kiến tạo trong dạy học môn Toán ........................................ 16

1.5. Kết luận chương 1................................................................................................ 19

iv

Chương 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN ............................................................................. 20

2.1. Nội dung chủ đề “Nguyên hàm - Tích phân” trong chương trình môn Toán

THPT nước CHDCND Lào ........................................................................................ 20

2.1.1. Nội dung chương trình SGK môn Toán lớp 10 ................................................ 20

2.1.2. Chuẩn kiến thức, kỹ năng ................................................................................. 22

2.1.3. Mục đích, yêu cầu khi dạy học “Nguyên hàm - Tích phân” ............................ 23

2.2. Thực trạng dạy học chủ đề “Nguyên hàm - Tích phân” trong chương trình

SGK môn Toán lớp 10................................................................................................ 25

2.3. Phân tích khó khăn, sai lầm của HS khi học chủ đề “Nguyên hàm - Tích phân”......... 27

2.3.1. Một số khó khăn của HS................................................................................... 27

2.3.2. Một số sai lầm của HS trong quá trình giải toán .............................................. 29

2.4. Kết luận chương 2................................................................................................ 36

Chương 3. DẠY HỌC MỘT SỐ TÌNH HUỐNG ĐIỂN HÌNH TRONG CHỦ

ĐỀ “NGUYÊN HÀM - TÍCH PHÂN” THEO LÝ THUYẾT KIẾN TẠO .............. 37

3.1. Nguyên tắc dạy học tình huống điển hình ........................................................... 37

3.2. Dạy học một số tình huống điển hình theo lý thuyết kiến tạo ............................. 40

3.2.1. Dạy học khái niệm toán học ............................................................................. 40

3.2.2. Dạy học định lý toán học .................................................................................. 48

3.2.3. Dạy học giải bài tập toán học ........................................................................... 56

3.3. Kết luận chương 3................................................................................................ 65

Chương 4. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM................................................................ 66

4.1. Mục đích thực nghiệm......................................................................................... 66

4.2. Nội dung thực nghiệm ......................................................................................... 66

4.3. Đối tượng thực nghiệm........................................................................................ 66

4.4. Tổ chức thực nghiệm ........................................................................................... 66

4.5. Phân tích kết quả thực nghiệm............................................................................. 67

4.5.1. Phân tích định tính ............................................................................................ 67

4.5.2. Phân tích định lượng......................................................................................... 67

4.6. Kết luận chương 4................................................................................................ 72

KẾT LUẬN................................................................................................................ 73

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN

LUẬN VĂN ............................................................................................................... 74

TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................ 75

PHỤ LỤC

iv

DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT

Viết tắt Viết đầy đủ

CHDCND Cộng hòa Dân chủ Nhân dân

ĐC Đối chứng

GV Giáo viên

HS Học sinh

NXB Nhà xuất bản

PPDH Phương pháp dạy học

SGK Sách giáo khoa

TN Thực nghiệm

THPT Trung học phổ thông

Tr. trang

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang

Bảng 2.1. Kết quả điều tra HS trong giờ học............................................................ 26

Bảng 2.2. Kết quả điều tra của HS trong giờ hoạt động........................................... 27

Bảng 3.1: Bảng dấu hiệu lựa chọn phương pháp đặt ẩn phụ .................................... 55

Bảng 4.1: Bảng thống kê điểm số trước thực nghiệm .............................................. 68

Bảng 4.2: Bảng thống kê điểm số............................................................................. 69

Bảng 4.3: Bảng phân phối tần suất ........................................................................... 69

vi

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ

Trang

Hình 1.1: Sơ đồ các giai đoạn kiến tạo........................................................................11

Hình 3.1: .....................................................................................................................44

Hình 3.2: .....................................................................................................................44

Hình 3.3: Hai con đường dạy học định lý....................................................................49

Hình 3.4: .....................................................................................................................51

Hình 3.5: .....................................................................................................................52

Hình 3.6: .....................................................................................................................58

Hình 3.7: .....................................................................................................................60

Hình 3.8: .....................................................................................................................61

Hình 3.9: .....................................................................................................................63

Hình 3.10: ....................................................................................................................64

Hình 4.1: Đồ thị biểu diễn phân phối tần suất điểm số ...............................................70

Hình 4.2: Đồ thị phân phối tần suất.............................................................................70

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong giai đoạn hiện nay, đất nước Lào đang đẩy mạnh phát triển và đổi mới

giáo dục, đưa đất nước thoát khỏi đói nghèo vào năm 2020. Đặc biệt, hiện nay, nước

CHDCND Lào đã gia nhập và trở thành thành viên không thường trực của Hội đồng

Bảo an Liên hợp quốc nên việc nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho người lao

động là một việc làm cấp thiết. Để làm được điều đó thì việc đổi mới PPDH là một ưu

tiên hàng đầu.

Trong những năm gần đây, thực hiện chủ trương đổi mới PPDH của Bộ Giáo dục

và Thể thao, các trường THPT bước đầu triển khai và đã thu được một số kết quả khả quan.

Tuy nhiên, việc thực hiện là chưa đồng đều giữa các trường học, giữa các GV. Xét riêng

trong Thủ đô Viêng Chăn, thì việc thực hiện chủ trương đổi mới PPDH của Bộ Giáo dục

và Thể thao là khá tốt. Tuy nhiên, việc tiếp cận các phương pháp còn hạn chế, đặc biệt là

các trường học ở miền núi, vùng sâu, vùng xa thì việc tiếp cận các PPDH không truyền

thống lại càng khó khăn hơn. Điều đó thể hiện rất rõ ở chất lượng HS, cụ thể là kết quả thi

tốt nghiệp THPT, thi Đại học, Cao đẳng,… còn rất thấp, đặc biệt là môn Toán. Riêng đối

với các trường miền núi thì ngay cả chất lượng đầu vào cấp THPT của các em HS cũng

còn khá thấp, đối với môn Toán thì có những trường, có những năm chỉ với 0,5 điểm là

các em đã được vào học cấp THPT. Nguyên nhân do đâu? Một trong những nguyên nhân

dẫn tới kết quả học tập môn Toán còn thấp là người GV chưa có được phương pháp phù

hợp trong việc giảng dạy, họ vẫn còn bị ảnh hưởng bởi phương pháp truyền thụ kiến thức

một chiều đã có hàng chục năm nay, trong khi đó việc tiếp cận các phương pháp mới, phi

truyền thống lại gặp nhiều khó khăn. Dạy học theo quan điểm kiến tạo là một phương pháp

tiếp cận mà mỗi GV cần tìm hiểu và nghiên cứu, bởi vì dạy học theo cách tiếp cận này sẽ

giúp HS chủ động tìm tòi, kiểm chứng và xác nhận tri thức khoa học, HS là người chủ

động tìm ra kiến thức mới.

Theo Hội nghị quốc gia khóa IX và Hội nghị Đảng Nhân dân Cách mạng Lào

khóa X (2016 - 2020) về “Chiến lược phát triển giáo dục và thể thao trong giai đoạn 5

năm lần thứ VIII”: Nước CHDCND Lào đang trong thời kỳ đổi mới, đẩy mạnh phát