Vận dụng các phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực tự học của HS trường THPT DTNT khi dạy học chương “Cảm ứng điện từ” (Vật lí 11 – Ban cơ bản

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

--------------------

LỤC THỊ VINH

VẬN DỤNG CÁC PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC

THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC

CỦA HỌC SINH TRƢỜNG THPT DÂN TỘC NỘI TRÚ

KHI DẠY HỌC CHƢƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ”

( VẬT LÍ 11 – CƠ BẢN)

Chuyên ngành: Lí luận và phƣơng pháp dạy học Vật lí

Mã số: 60.14.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Hƣớng dẫn khoa học: PGS TS Nguyễn Văn Khải

THÁI NGUYÊN - 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

Lêi c¶m ¬n

Với tình cảm và lòng biết ơn chân thành, tôi xin được bày tỏ lời cảm ơn tới

các thầy giáo, cô giáo trong Hội đồng khoa học, Khoa Vật lý và Phòng Sau Đại học

của trường Đại học Sư phạm Thái nguyên đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học

tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến PGS.TS

Nguyễn Văn Khải - người thầy đã nhiệt tình hướng dẫn, chỉ bảo giúp tôi trong suốt

quá trình nghiên cứu.

Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các phòng ban, các đồng chí

cán bộ, giáo viên và học sinh trường PT Dân tộc nội trú - THPT tỉnh Yên Bái và

trường PT Dân tộc nội trú – THPT Miền Tây – Tỉnh Yên Bái đã ủng hộ, cộng tác, giúp

đỡ tôi trưng cầu ý kiến, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.

Cuối cùng tôi xin cảm ơn gia đình, người thân và bạn bè - những người đã

ủng hộ, quan tâm tạo mọi điều kiện thuận lợi cả về vật chất và tinh thần cho tôi trong

suốt thời gian đi học cũng như làm luận văn tốt nghiệp trong thời gian qua.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song do sự hạn hẹp về thời gian, điều kiện

nghiên cứu, luận văn không thể tránh khỏi những khiếm khuyết. Tôi thành thật mong

nhận được sự đóng góp ý kiến của các thầy cô giáo và đồng nghiệp gần xa.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2011

Tác giả luận văn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ii

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu

, kết quả ngiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa có ai công bố trong

một công trình nào khác.

Tác giả luận văn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Stt Viết tắt Nghĩa đầy đủ

1. CĐ Cao Đẳng

2. CNTT Công nghệ thông tin

3. CƢĐT Cảm ứng điện từ

4. ĐC Đối chứng

5. DĐCƢ Dòng điện cảm ứng

6. ĐH Đại học

7. DTNT Dân tộc nội trú

8. GV Giáo viên

9. HĐTH Hoạt động tự học

10. HS Học sinh

11. KD Khung dây

12. LV Luận văn

13. NXB GD Nhà xuất bản gáo dục

14. PPDH Phƣơng pháp dạy học

15. PTTH Phƣơng pháp dạy học

16. SĐĐCỨ Suất điện động cảm ứng

17. SGK Sách giáo khoa

18. TBTN Thiết bị thí nghiệm

19. THCN Trung học chuyên nghiệp

20. ThN Thực nghiệm

21. THPT Trung học phổ thông

22. THPT Trung học phổ thông

23. TLTK Tài liệu tham khảo

24. TN, Thí nghiệm

25. TNKQ Trắc nghiệm khách quan.

26. TNSP Thực nghiệm sƣ phạm

27. TTC Tính tích cực

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ii

MỤC LỤC

Trang

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ...............................................................................i

MỤC LỤC.....................................................................................................................ii

DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................................v

DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ SƠ ĐỒ .........................................................................v

MỞ ĐẦU.......................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài................................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu. ............................................................................................2

3. Khách thể nghiên cứu. ...........................................................................................3

4. Đối tƣợng nghiên cứu............................................................................................3

5. Giả thuyết khoa học :.............................................................................................3

6. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................3

7. Phƣơng pháp nghiên cứu.......................................................................................3

8. Các đóng góp của đề tài:........................................................................................4

9. Cấu trúc luận văn...................................................................................................4

Chƣơng I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI..................................5

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu vấn đề tự học và hƣớng dẫn tự học cho HS. .......5

1.2. Tính tự lực học tập.........................................................................................10

1.3. Các phƣơng pháp dạy học tích cực: .................................................................20

1.3.1. Khái niệm phƣơng pháp dạy học..............................................................20

1.3.2. Các phƣơng pháp dạy học tích cực............................................................22

1.3.2.1. Phƣơng pháp dạy học tích cực là gì? ..................................................22

1.3.2.2. Đặc trƣng của các phƣơng pháp dạy học tích cực trong dạy học Vật l ..........24

1.3.2.3. Một số phƣơng pháp dạy học tích cực cần phát triển trong dạy học Vật lý.......24

1.3.3. Vận dụng các phƣơng pháp dạy học theo hƣớng phát triển năng lực tự học

của HS trong dạy học Vật lý................................................................................27

1.3.3.1.Đặc điểm chung của dạy học Vật lý. ..................................................27

1.3.3.2. Các phƣơng pháp dạy học Vật lý ở trƣờng phổ thông. ......................27

1.3.3.3. Xác định các hình thức tổ chức dạy học Vật lý. .................................28

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iii

1.3.3.4. Lựa chọn và sử dụng các phƣơng pháp dạy học Vật lý......................29

1.4. Nghiên cứu thực trạng dạy học môn Vật lý ở trƣờng THPT DTNT Yên Bái........32

1.4.1. Đặc điểm về tâm lý của HS trƣờng THPT DTNT....................................32

1.4.2. Điều tra thực trạng dạy học môn Vật lý lớp tại các trƣờng THPT DTNT

tỉnh Yên Bái.........................................................................................................34

1.4.2.1 Mục đích và phƣơng pháp điều tra ......................................................34

1.4.2.2. Đối tƣợng điều tra ...............................................................................34

1.4.2.3. Kết quả điều tra..................................................................................35

1.5. Thiết kế bài giảng trên lớp theo hƣớng phát triển năng lực tự học cho HS trƣờng

THPT DTNT. ..........................................................................................................40

Kết luận chƣơng I........................................................................................................44

CHƢƠNG 2 : XÂY DỰNG TIẾN TRÌNH DẠY HỌC CHƢƠNG “ CẢM ỨNG

ĐIỆN TỪ” ( VẬT LÝ 11- BAN CƠ BẢN) THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG

LỰC TỰ HỌC CỦA HỌC SINH TRƢỜNG THPT DÂN TỘC NỘI TRÚ . ............45

2.1. Mục tiêu kiến thức chƣơng “ CƢĐT”( Vật lý 11 – Ban cơ bản). ....................45

2.1.1. Vị trí, phân bố kiến thức của chƣơng. .......................................................45

2.1.2. Mục tiêu về kiến thức: ...............................................................................45

2.1.3 Mục tiêu về kỹ năng: ..................................................................................46

2.1.4. Mục tiêu về thái độ : .................................................................................46

2.1.5. Tài liệu tham khảo : ...................................................................................46

2.1.6 . Phƣơng pháp chung : ................................................................................47

2.2. Phân tích đặc điểm, cấu trúc kiến thức chƣơng “CƢĐT”...............................47

2.2.1. Chƣơng trình lớp 9.....................................................................................47

2.2.2. Chƣơng trình lớp 11 – Ban cơ bản ...........................................................49

2.2.3. Sơ đồ logic cấu trúc chƣơng: CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ................................50

2.2.4. Sơ đồ logic quá trình nhận thức chƣơng: CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ .............50

2.3. Thiết kế một số bài dạy của chƣơng “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” ( Vật lý 11- Ban cơ

bản ) theo hƣớng phát triển năng lực tự học cho HS trƣờng THPT DTNT..................51

2.3.1.Tiến trình dạy học bài từ thông - cảm ứng điện từ .....................................51

2.3.2.Tiến trình dạy học bài từ thૺng - cảm ứng điện từ....................................63

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iv

2.2.3. Tiến trình dạy học bài suất điện động cảm ứng.........................................75

Kết luận chƣơng II: .....................................................................................................85

CHƢƠNG III : THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ............................................................86

3.1. Mục đích và nhiệm vụ của thực nghiệm sƣ phạm............................................86

3.1.1. Mục đích của thực nghiệm sƣ phạm...........................................................86

3.1.2. Nhiệm vụ của thực nghiệm sƣ phạm.........................................................86

3.2. Đối tƣợng và phƣơng pháp TNSP....................................................................86

3.2.1. Đối tƣợng của thực nghiệm sƣ phạm.........................................................86

3.2.2. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm ..........................................................87

3.3. Khống chế những ảnh hƣởng tới kết quả TNSP ..............................................87

3.4. Chuẩn bị cho TNSP..........................................................................................88

3.4.1. Chọn lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ...................................................88

3.4.2. Các bài thực nghiệm sƣ phạm....................................................................88

3.5. Giáo viên và công tác TNSP ............................................................................89

3.6. Phƣơng pháp đánh giá kết quả TNSP...............................................................89

3.6.1. Xây dựng các tiêu chí đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạm.................89

3.6.2. Đánh giá, xếp loại ......................................................................................91

3.7. Tiến hành thực nghiệm sƣ phạm......................................................................91

3.7.1. Lịch giảng dạy thực nghiệm ......................................................................91

3.7.2. Diễn biến thƣ̣ c nghiệm sƣ phạm................................................................92

3.7.3. Kết quả và xử lý kết quả thực nghiệm sƣ phạm ........................................93

3.7.3.1. Yêu cầu chung về xử lý kết quả thực nghiệm sƣ phạm......................93

3.7.3.2. Phân tích và xử lí các kết quả định tính của thực nghiệm sƣ phạm....94

3.7.3.3. Phân tích xử lí các kết quả định lƣợng của thực nghiệm sƣ phạm. ....98

3.8. Đánh giá chung về TNSP ..............................................................................106

Kết luận chƣơng III...................................................................................................107

1. Kết luận .............................................................................................................108

3. Kiến nghị ..........................................................................................................109

TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................................110

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang

Bảng 1.1: Các phƣơng pháp tƣ duy thƣờng sử dụng :[35]..........................................31

Bảng 1.2: Tần suất câu trả lời của GV khi hỏi về phƣơng pháp dạy học ...................36

Bảng 1.3. Tần suất câu trả lời của HS về các hoạt động học tập trên lớp...................36

Bảng 1.4: Nhận thức của GV về tầm quan trọng của phát triển năng lực tự học cho

HS................................................................................................................................38

Bảng 1.5 : Thực trạng việc tổ chức các hoạt động nhằm phát triển năng lực tự học

cho HSNT....................................................................................................................39

Bảng 3.1: Đặc điểm chất lƣợng học tập của các lớp thực nghiệm và lớp đối ch.ứ....... ng 88

Bảng 3.2: Biểu hiện thái độ học tập tính tích cực của HS ..........................................97

Bảng 3.3: Kết quả kiểm tra lần 1 ...............................................................................98

Bảng 3.4: Bảng xếp loại kiểm tra lần 1.......................................................................98

Bảng 3.5: Phân bố tần suất kết quả kiểm tra lần 1......................................................99

Bảng 3.6: Kết quả kiểm tra lần 2 ..............................................................................100

Bảng 3.7: Xếp loại kiểm tra lần 2 ............................................................................101

Bảng 3.8: Phân phối tần suất kết quả kiểm tra lần 2.................................................102

Bảng 3.9: Kết quả kiểm tra lần 3 .............................................................................103

Bảng 3.10: Xếp loại kiểm tra lần 3 ..........................................................................103

Bảng 3.11: Phân phối tần suất kết quả kiểm tra lần 3...............................................103

Bảng 3.12: Tổng hợp các thông số thống kê qua ba bài kiểm tra TNSP ..................105

DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ - BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1: Biểu đồ xếp loại bài kiểm tra số 1..........................................................99

Đồ thị 3.1: Đồ thị đƣờng phân phối tần xuất bài kiểm tra số 1...................................99

Biểu đồ 3.2: Biểu đồ xếp loại bài kiểm tra số 2........................................................102

Đồ thị 3.2: Đồ thị đƣờng phân phối tần xuất bài kiểm tra số 2.................................102

Biểu đồ 3.3: Biểu đồ xếp loại bài kiểm tra số 3........................................................104

Đồ thị 3.3: Đồ thị đƣờng phân phối tần xuất bài kiểm tra số ...................................104

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Cùng với sự đổi mới và phát triển của đất nƣớc, nền giáo dục của Việt nam có

những biến đổi sâu sắc về mục tiêu, nội dung sách giáo khoa và cả phƣơng pháp

giáo dục, một trong những đổi mới cơ bản hiện nay là đổi mới mục tiêu và phƣơng

pháp dạy học ở trƣờng phổ thông.

Nghị quyết kỳ họp lần 2, Ban chấp hành TW Đảng khoá VIII trong phần IV

“Những giải pháp chủ yếu” nêu ra: “Đổi mới mạnh mẽ phƣơng pháp giáo dục đào tạo,

khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tƣ duy sáng tạo của ngƣời học,

từng bƣớc áp dụng các phƣơng pháp tiên tiến và phƣơng tiện hiện đại vào quá trình

dạy học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho HS...”[1]

Định hƣớng đƣợc thể chế hoá trong luật giáo dục 2005 điều 24.2: “ Phƣơng

pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tƣ duy sáng

tạo của ngƣời học, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học; bồi dƣỡng phƣơng pháp

tự học, tự rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình

cảm, đem lại niềm vui hứng thú học tập cho HS”.

Với môn Vật lý, Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định mục tiêu về kỹ năng:

"Phát triển kĩ năng học tập, đặc biệt là tự học: Biết thu thập và xử lí thông tin; lập

bảng biểu, sơ đồ, đồ thị... làm việc cá nhân và làm việc theo nhóm; làm báo cáo

nhỏ, trình bày trƣớc tổ, lớp...”[4]

Với đối tƣợng HS DT, trung tâm nghiên cứu giáo dục dân tộc chỉ rõ “Đẩy

mạnh đổi mới phƣơng pháp dạy học, giúp HS biết cách tự học và hợp tác trong tự

học, tích cực chủ động, sáng tạo trong phát hiện và giải quyết vấn đề, tự chiếm

lĩnh tri thức mới, giúp HS tự đánh giá năng lực của bản thân”[39]

Trong điều kiện của xã hội hiện đại, khi mà khoa học và công nghệ phát

triển rất mạnh mẽ, sự bùng nổ của cách mạng thông tin đã tác động, ảnh hƣởng

sâu sắc đến giáo dục nói chung và quá trình dạy học nói riêng, trong hoàn cảnh

nhƣ vậy, giáo dục ý thức tự học, tự học một cách thƣờng xuyên có kế hoạch và

phƣơng pháp đúng đắn, khoa học cho HS phổ thông nói chung và HS dân tộc nói

riêng là một nhiệm vụ bắt buộc và trách nhiệm của ngƣời thầy. Chỉ có dạy cách

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

học và học cách tự học, tự học sáng tạo mới đáp ứng đƣợc yêu cầu cao của sự

phát triển xã hội.

Trƣờng THPT – DTNT có nhiệm vụ đào tạo HS theo chuẩn kiến thức bậc trung

học phổ thông cho con em các dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa, vùng có hoàn

cảnh Kinh tế - Xã hội đặc biệt khó khăn. Do đó chất lƣợng kiến thức văn hoá đầu vào

rất thấp, các kỹ năng học tập (kỹ năng tự học, kỹ năng: ôn tập, hệ thống hoá, khái quát

hoá, phân tích, so sánh, lập sơ đồ kiến thức...) hầu nhƣ chƣa đƣợc định hình. Nhận

thức hiểu biết xã hội, văn hoá ứng xử, ngôn ngữ giao tiếp...của các em HS còn nhiều

hạn chế, không đồng đều giữa các dân tộc, các vùng miền. Vì vậy để nâng cao chất

lƣợng học tập nói chung, học tập bộ môn Vật lý nói riêng cho HS trƣờng THPT￾DTNT thì việc thƣờng xuyên rút kinh nghiệm trong quá trình dạy học để tìm ra các

biện pháp và PPDH phù hợp đối tƣợng ở từng bài, từng chƣơng, từng bộ môn là hết

sức cần thiết và không thể thiếu đƣợc, đặc biệt là việc phát triển và nâng cao năng lực

tự học, tự nghiên cứu cho HS. Có thể coi đây là một nhiệm vụ vừa đáp ứng yêu cầu

trƣớc mắt vừa mang tính chiến lƣợc thƣờng xuyên, lâu dài của đội ngũ GV giảng dạy

trong các nhà trƣờng THPT- DTNT.

Nghiên cứu sách giáo khoa vật lý lớp 11, ban cơ bản, chúng tôi nhận thấy chƣơng

“Cảm ứng điện từ” có nội dung kiến thức phong phú và tƣơng đối trừu tƣợng với HS.

Mặt khác hiện tƣợng CƢĐT có rất nhiều ứng dụng kĩ thuật phổ biến, hiện đại trong đời

sống và kĩ thuật. HS sẽ thực sự phát huy đƣợc tính tích cực, chủ động nắm bắt kiến

thức, vận dụng kiến thức nếu nhƣ đƣợc tổ chức, định hƣớng cụ thể trong việc tham gia

xây dựng kiến thức, phát huy năng lực tự học, tự sáng tạo của bản thân.

Xuất phát từ những lý do nhƣ đã trình bày ở trên, chúng tôi chọn đề tài: “Vận

dụng các phƣơng pháp dạy học theo hƣớng phát triển năng lực tự học của HS

trƣờng THPT DTNT khi dạy học chƣơng “Cảm ứng điện từ” (Vật lí 11 – Ban

cơ bản)”

2. Mục đích nghiên cứu.

Nghiên cứu vận dụng các phƣơng pháp dạy học để phát triển năng lực tự học

của HS góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học vật lí ở trƣờng THPT DTNT.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

3. Khách thể nghiên cứu.

Quá trình dạy học Vật lý ở trƣờng THPT DTNT.

4. Đối tƣợng nghiên cứu.

Quá trình dạy học chƣơng “Cảm ứng điện từ” (Vật lí 11– Cơ bản) - Trƣờng

THPT DTNT.

5. Giả thuyết khoa học :

“Nếu lựa chọn và sử dụng một cách khoa học, hợp lí các phƣơng pháp dạy học

thì có thể phát triển năng lực tự học của HS, góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học

vật lí ở trƣờng THPT DTNT”.

6. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu lí luận về việc vận dụng các phƣơng pháp dạy học và vấn đề phát

triển năng lực tự học cho HS.

- Nghiên cứu hiện trạng dạy học vật lí ở trƣờng THPT DTNT .

- Nghiên cứu việc vận dụng các phƣơng pháp dạy học để phát triển năng lực

tự học của HS.

- Xây dựng tiến trình dạy học các kiến thức chƣơng “CƢĐT” (Vật lí 11 – Cơ

bản) theo tƣ tƣởng của đề tài.

- Thực nghiệm sƣ phạm để kiểm tra, đánh giá tính khả thi của giả thuyết đề ra.

7. Phƣơng pháp nghiên cứu

7.1 Phƣơng pháp nghiên cứu lí thuyết: Nghiên cứu các văn kiện của Đảng, các

văn bản pháp quy của Nhà nƣớc, Bộ giáo dục và Đào tạo, các tài liệu chuyên môn,

SGK và các tài liệu khác để phân tích tổng hợp hệ thống những thông tin có liên

quan đến đề tài.

7.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn giáo dục: Phỏng vấn giáo viên và

HS, điều tra, khảo sát.

7.3. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm :

7.4 Phƣơng pháp thống kê toán học để sử lý số liệu kết quả thực nghiệm :

- Phân tích – đánh giá định lƣợng các bài kiểm tra thông qua các tham số đặc trƣng.

- Phân tích định tính : Phân tích kết quả bài kiểm tra của HS để thấy rõ :

+ Về hứng thú học tập và mức độ học tập.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

+ Mức độ nắm vững và độ bền đối với kiến thức học tập.

8. Các đóng góp của đề tài:

8.1. Về mặt lí luận:

* Góp phần hệ thống hóa lý luận và vận dụng các PPDH để phát triển năng

lực tự học của HS qua việc tổ chức DH vật lí ở trƣờng THPT nội trú.

8.2. Về mặt thực tiễn:

* Phát hiện tình hình thực tiễn khả năng tự học của HS DTNT đối với bộ môn

vật lý qua các số liệu điều tra.

* Xây dựng đƣợc tiến trình dạy học một số bài học theo tƣ tƣởng của đề tài

và đã áp dụng vào thực tế dạy học Vật lý tại các trƣờng THPT DTNT tỉnh Yên Bái.

* Kết quả nghiên cứu của đề tài nói chung và các bài dạy có thể làm tài liệu

tham khảo cho GV phổ thông DTNT.

9. Cấu trúc luận văn

Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, phần tài liệu tham khảo và phần phụ lục,

luận văn gồm 3 chƣơng:

Chương 1 : Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài;

Chương 2: Xây dựng tiến trình dạy học chƣơng “CƢĐT” ( Vật lý 11 – Cơ bản)

theo hƣớng phát triển năng lực tự học của HS trƣờng THPT DTNT;

Chương3: Thực nghiệm sƣ phạm.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5

Chƣơng I:

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu vấn đề tự học và hƣớng dẫn tự học cho HS.

Ngay từ thời cổ đại, nhiều nhà giáo dục lỗi lạc đã nhận thấy tầm quan trọng của

vấn đề tự học.Tiêu biểu là Khổng Tử ( 551 -479, Tr CN) – Nhà giáo dục kiệt xuất thời

Trung Hoa cổ đại – luôn quan tâm và coi trọng mặt tích cực nhận thức của ngƣời học.

Ông cho rằng đồng thời với việc hƣớng dẫn của ngƣời thầy, ngƣời học phải tích cực suy

nghĩ, tìm tòi khám phá để lĩnh hội tri thức. Trong việc học, ông đòi hỏi học trò phải

nghiên cứu, tìm tòi, phải biết kết hợp với tƣ duy, phát triển năng lực sáng tạo của bản

thân trong quá trình tự học. Theo Khổng Tử, ngƣời học không những phải tích cực, chủ

động trong học tập mà phải học ở mọi nơi, mọi lúc và học bất cứ ai.

Từ thế kỷ XVIII và đến thế kỷ XIX, các nhà giáo dục nổi tiếng thế giới nhƣ:

J.J.Rutxo (1712-1778), J.H.Petstalogi (1746-1827), K.D.Usinxky (1824-1890) trong

các tác phẩm nghiên cứu của mình đã khẳng định: Tự học giành lấy tri thức bằng con

đƣờng khám phá, tự tìm tòi, tự suy nghĩ là con đƣờng quan trọng để chiếm lĩnh tri

thức [25]. Qua nghiên cứu, N.A.Rubakin [23], Smit Hecbơt [27] đã nhấn mạnh: Giáo

dục động cơ học tập đúng đắn là điều kiện cơ bản để HS tích cực, chủ động trong học

tập. B.P.Exipop chỉ ra rằng: Các kỹ năng cơ bản của tự học là vấn đề hết sức quan

trọng đảm bảo cho ngƣời học đạt kết quả trong học tập [25].

Những năm 30 của thế kỷ XX, nhiều nhà giáo dục ở Châu Á cũng quan tâm sâu

sắc đến lĩnh vực tự học của HS - sinh viên.T.Makiguchi - ngƣời Nhật, nhà sƣ phạm

lỗi lạc đã trình bày các tƣ tƣởng nổi tiếng trong tác phẩm "Giáo dục vì cuộc sống sáng

tạo". Ông cho rằng giáo dục có thể coi là quá trình hƣớng dẫn tự học mà động lực của

nó là kích thích ngƣời học tạo ra giá trị để đạt đến hạnh phúc của bản thân và cộng

đồng [24].

Cuối thế kỷ XX do ảnh hƣởng của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ,

phần lớn các nhà Giáo dục học đã nghiên cứu tự học theo hai hƣớng chính, hƣớng

thứ nhất nghiên cứu áp dụng công nghệ dạy học nhằm thay đổi vị trí của thầy và trò

trong quá trình dạy học, từ chuyên gia về việc dạy, GV phải chuyển sang chuyên

gia về việc học của ngƣời học. Hƣớng thứ hai là dạy học phân hóa, dạy học tiến