Vấn đề tự do tôn giáo trong xã hội hoa kỳ

84 ^ Nghien cun Ton giao. So7 &8-2009

TON GIAO 0 Ntrte NGOAI

^

VAN DE Tir DO TON GIAO TRONG XA HOI HOA KY

NGUYEN VAN DUNG''

1. Va i ne t v e hxic tran h d a nguye n

t o n gia o d Ho a Ky

Hoa Ky la mdt trong sd' it cac qud'c gia

tren the gidi ma d dd hien dien day du ci c

giac hdi tdn giad ldn nhd, eac giac phai eu

mdi du leai, vdi nhieu leai quan diem,

khuynh hfldng tfl bi e th u den cap tien,

tham chi la cfle doan. Neu nhfl trflde

nhflng nam 70 the ki XX eon sd' thd'ng ke

eac giao hdi va giae phai d Hea Ky mdi

ehi la 250"', thi den nam 1993, theo

thdng ke cua cudn "Tii dien to chiic tdn

gido My", cen sd' nay da la 2500 td chflc

tdn giae, ngoai ra cdn cd han g nghin td

chflc tdn giao tfldng ddi nhd chfla dfldc

thd'ng ke*^'. Hoa Ky la mdt trdng sd eac

nfldc ma d dd, thed each ndi eua C.Mie, "y

thflc tdn giao hfldng lac va ngap chim

trong sfl mudn ma u mudn ve cua sfl khac

biet tdn giae va sfl da dang tdn giae"'^'. O

da't nfldc nay, ngfldi ta tha'y ta t c i eae tdn

giao the gidi cung nhfl cae tin ngfldng ban

dia cflng chung sd'ng, cflng canh tran h

trcng xa hdi thi trfldng dac trflng kieu

My, dd la cac gii c hdi Tin Lanh', giae hpi

Cdng giae, Chinh Thd'ng giio. Do Thai

giae, Islam giao. An Dp giio, Sikh giae,

Pha t giie, Baha'i giao, Da e giae, tdn giao

tin ngfldng bi n dia cua ngfldi Indian, cac

tdn giao mdi, v.v... Sfl da nguyen tdn giao

d Hoa Ky la ket qua cua qua trinh pha t

trie n ljch sd cua da't nfldc nay . Da n cfl

Hoa Ky, ngoai nhflng ngfldi Indian (thd

dan Da dd), la nhflng ngfldi di cfl va hau

due cua hp thude eae chdng tdc, dan tdc

khac nha u tfl ci c nfldc Chau Au, Chau A,

Chau Phi. Hp la nhflng tin dd cua eae tdn

giae, tin ngfldng khae nha u va khi den Hoa

Ky hp mang theo c i tdn giao, tin ngfldng

cua minh. Qua trinh di cfl dd dien ra treng

lich sd va cho den ngay nay van dang tiep

tuc. Do vay, bflc tran h tdn giae Hea Ky da

da dang, nay cang them da dang.

Dai bp pha n ci c tin dd d Hda Ky tbupc

cac giac hdi Tin Lanh . Dieu nay dfldc giai

thich nhfl sau. Nhflng ngfldi di cfl tdi Hoa

Ky tfl ci c nfldc Anh, Pha p va cac nfldc

Chau Au kha c chu yeu la tin dd tbupc cac

nhdm tdn giae bi Giao hpi Cdng gii e dang

thd'ng tri d Cha u Au truy bflc va xua dudi.

Khi tdi He a Ky hp da ta p hpp lai thanh

cac td chflc tdn gii e phfl hdp vdi td chflc

tdn giao ma hp da theo dudi d Chau Au,

dd la cac giao hdi Tin Lanh. Thi du,

nhflng ngfldi the e giae phai Calvin

(Calvinism) den Hoa Ky tfl cae nfldc Ha

Lan , Thu y Si, Scdtle n va nhfln g nfldc

*. TS., Vien Nghien ciiu Tdn giao.

1. Theo: L.N.Velikovich. Tdn gido vd gido lipi crHoa Ky.

NXB Nauka. Moskva 1978, U 22 (tidng Nga).

2. Theo: Luu Banh. Tdn gido My dirang dai. NXB

van hien KHXH, Bic Kinh 2001. Bin dich cua Trin

Nghia Phuong linj tai thu vien Vien Nghien ciiu Tdn

giio, phin I nam 2007, ir. 12.

3. C. Mic, Ph. Angghen. Tdc pham. T.l, tr. 397

(tieng Nga)