vấn đề hoàn thiện và bảo đảm thực hiện các quy định của bộ luật tố tụng hình sự về thẩm quyền của

1

më ®Çu

1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

Trong tè tông h×nh sù (TTHS), thÈm quyÒn cña Tßa ¸n (TA) c¸c cÊp lµ

mét chÕ ®Þnh quan träng. ThÈm quyÒn cµng ®îc ph©n ®Þnh râ rµng, khoa häc, s¸t

víi thùc tÕ bao nhiªu cµng b¶o ®¶m cho viÖc xÐt xö kh¸ch quan, chÝnh x¸c, ®óng

ngêi, ®óng téi bÊy nhiªu. Víi tÇm quan träng ®ã, c¸c quy ph¹m ph¸p luËt vÒ

thÈm quyÒn cña TA lu«n lu«n ®îc chó ý tõ khi ban hµnh ph¸p luËt. Bé luËt Tè

tông h×nh sù (BLTTHS) cña níc ta quy ®Þnh t¬ng ®èi ®Çy ®ñ c¸c quy ph¹m ph¸p

luËt vÒ thÈm quyÒn cña TA c¸c cÊp. ViÖc ¸p dông chóng h¬n 10 n¨m qua t¹o ®iÒu

kiÖn cho TA c¸c cÊp hoµn thµnh tèt nhiÖm vô xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù. Tuy

nhiªn, do sù ph¸t triÓn cña t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi, tríc yªu cÇu ®æi míi tæ

chøc vµ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan t ph¸p, mét sè quy ®Þnh vÒ thÈm quyÒn cña

TA c¸c cÊp béc lé nhiÒu ®iÓm bÊt cËp kh«ng cßn phï hîp g©y khã kh¨n cho ho¹t

®éng xÐt xö cña Tßa ¸n nh©n d©n (TAND). §ã lµ sù ph©n ®Þnh thÈm quyÒn xÐt

xö gi÷a TA cÊp huyÖn vµ TA cÊp tØnh kh«ng hîp lý, vÉn giao cho TA cÊp tØnh xÐt

xö s¬ thÈm qu¸ nhiÒu viÖc nªn t×nh tr¹ng tån ®äng ¸n tõ n¨m nµy sang n¨m kh¸c

cßn nhiÒu. Ngoµi ra, mét sè quy ®Þnh cña BLTTHS kh«ng cô thÓ, c¸c v¨n b¶n h￾íng dÉn chËm ®îc ban hµnh nªn viÖc nhËn thøc vµ ¸p dông vµo thùc tiÔn xÐt xö

vÊn ®Ò giíi h¹n xÐt xö s¬ thÈm; ph¹m vi xÐt xö phóc thÈm; gi¸m ®èc thÈm, t¸i

thÈm; quyÒn h¹n cña TA cÊp phóc thÈm vµ Héi ®ång gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm ch￾a thèng nhÊt.

Thùc tiÔn xÐt xö thêi gian qua cho thÊy cã nhiÒu téi ph¹m Ýt nghiªm träng,

ngêi ph¹m téi bÞ b¾t qu¶ tang, chøng cø râ rµng rÊt cÇn thiÕt ph¶i ®îc gi¶i quyÕt

theo thñ tôc rót gän, nhiÒu vô ¸n qua xÐt xö s¬ thÈm bÞ c¸o ®· nhËn téi, kh«ng

kh¸ng c¸o kªu oan chØ xin gi¶m nhÑ, ViÖn kiÓm s¸t (VKS) kh«ng kh¸ng nghÞ,

ngêi bÞ h¹i kh«ng kh¸ng c¸o theo híng t¨ng nÆng nªn kh«ng cÇn triÖu tËp ngêi

tham gia tè tông ®Õn phiªn tßa mµ chØ cÇn xÐt xö dùa trªn hå s¬, gi¶m bít mét sè

2

thñ tôc trong xÐt xö ®Ó vô ¸n ®îc kÕt thóc nhanh, tiÕt kiÖm c«ng søc mµ vÉn ®¶m

b¶o tÝnh c«ng minh, chÝnh x¸c, ®óng ph¸p luËt cña b¶n ¸n. Nhng ph¸p luËt tè

tông kh«ng quy ®Þnh thñ tôc rót gän, thñ tôc xÐt xö phóc thÈm dùa trªn hå s¬ vô

¸n nªn nh÷ng vô ¸n ®ã vÉn ®îc tiÕn hµnh theo thñ tôc th«ng thêng dÉn ®Õn kÐo

dµi thêi gian gi¶i quyÕt vô ¸n mét c¸ch kh«ng cÇn thiÕt. §Ó nhanh chãng ph¸t

hiÖn vµ xö lý kÞp thêi mäi hµnh vi ph¹m téi, tiÕt kiÖm thêi gian vµ c«ng søc cÇn

nghiªn cøu quy ®Þnh thñ tôc rót gän vµ xÐt xö phóc thÈm theo thñ tôc bót lôc

trong ph¸p luËt TTHS.

HiÖn nay, cïng víi sù ®æi míi toµn diÖn c¸c mÆt ®êi sèng x· héi, c¸c c¬

quan t ph¸p còng ®îc ®æi míi theo híng t¨ng cêng hiÖu qu¶, chÊt lîng ho¹t

®éng. §èi víi TAND, Bé ChÝnh trÞ Ban chÊp hµnh Trung ¬ng (BCHTW) §¶ng ®·

cã chØ thÞ cô thÓ vÒ viÖc nghiªn cøu ®æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng theo híng

"tõng bíc më réng thÈm quyÒn xÐt xö s¬ thÈm cña TAND cÊp huyÖn trªn c¬ së

kiÖn toµn tæ chøc vµ c¸n bé cho TA cÊp nµy. KiÖn toµn ®Õn ®©u, më réng thÈm

quyÒn xÐt xö ®Õn ®ã" [1]. C¸c NghÞ quyÕt héi nghÞ lÇn thø 8 BCHTW §¶ng khãa

VII, NghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc cña §¶ng lÇn thø VIII, NghÞ quyÕt

héi nghÞ lÇn 3 BCHTW §¶ng khãa VIII ®Òu chØ râ ph¬ng híng cñng cè, kiÖn

toµn bé m¸y c¸c c¬ quan t ph¸p, ph©n ®Þnh l¹i thÈm quyÒn xÐt xö cña TAND;

NghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng mét lÇn n÷a kh¼ng

®Þnh ph¶i "c¶i c¸ch tæ chøc, n©ng cao chÊt lîng vµ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan t

ph¸p... s¾p xÕp l¹i hÖ thèng TAND, ph©n ®Þnh hîp lý thÈm quyÒn cña TA c¸c

cÊp". V× vËy, viÖc nghiªn cøu c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña

ph¸p luËt vÒ thÈm quyÒn cña TA, ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn thÈm

quyÒn cña TA c¸c cÊp ®Ó n©ng cao chÊt lîng xÐt xö lµ mét yªu cÇu cÊp b¸ch.

2. T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi

Thùc hiÖn chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc vÒ "c¶i c¸ch tæ chøc, n©ng cao

chÊt lîng vµ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan t ph¸p... s¾p xÕp l¹i hÖ thèng TAND,

ph©n ®Þnh hîp lý thÈm quyÒn cña Tßa ¸n c¸c cÊp", ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh khoa

3

häc, nhiÒu nhµ nghiªn cøu lý luËn vµ thùc tiÔn ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau ®Ò cËp

®Õn c¸c vÊn ®Ò vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña TA, thñ tôc tè tông, thÈm quyÒn cña TA

mçi cÊp... Trong sè c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc ph¶i kÓ ®Õn §Ò tµi khoa häc

cÊp Bé "N©ng cao chÊt lîng hiÖu qu¶ c«ng t¸c kiÓm s¸t h×nh sù trong giai ®o¹n

gi¸m ®èc thÈm" cña ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao (VKSNDTC) n¨m 1997 ®· ®Ò

cËp nhiÒu vÒ thùc tr¹ng xÐt xö gi¸m ®èc thÈm; ®Ò ¸n "§æi míi c«ng t¸c ®µo t¹o vµ

båi dìng c¸n bé t ph¸p" cña Bé T ph¸p vÒ vÊn ®Ò ®µo t¹o ThÈm ph¸n. C¸c c«ng

tr×nh khoa häc: "Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn cÊp b¸ch cña tè tông h×nh sù

ViÖt Nam" cña VKSNDTC n¨m 1995; "T ph¸p h×nh sù so s¸nh" cña ViÖn Nghiªn

cøu khoa häc ph¸p lý, 1999; "T×m hiÓu vÒ nhµ níc ph¸p quyÒn" cña tËp thÓ t¸c gi¶

ViÖn Nhµ níc vµ Ph¸p luËt do PGS.TSKH §µo TrÝ óc lµm chñ biªn. C¸c bµi viÕt

cña GS.TS Hoµng V¨n H¶o "Tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña hÖ thèng c¬ quan quyÒn lùc

nhµ níc"; PGS.TS TrÇn Ngäc §êng "Tßa ¸n nh©n d©n vµ ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n"

trong cuèn "T×m hiÓu vÒ ®æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña bé m¸y nhµ níc theo

HiÕn ph¸p n¨m 1992", Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1994... ®· nªu bËt

c¬ së lý luËn cña viÖc tæ chøc nhµ níc, thÈm quyÒn cña TA vµ c¬ quan t ph¸p. Mét

sè luËn v¨n th¹c sÜ luËt chuyªn ngµnh h×nh sù ®îc c«ng bè trong thêi gian qua ®·

nghiªn cøu ë nh÷ng gãc ®é kh¸c nhau vÒ thÈm quyÒn cña TA c¸c cÊp. §ã lµ luËn

v¨n cña ThS. §µm V¨n Dòng vÒ "ThÈm quyÒn xÐt xö cña Tßa ¸n qu©n sù" n¨m

1998, luËn v¨n cña ThS. TrÇn V¨n TÝn vÒ "Giíi h¹n xÐt xö trong tè tông h×nh sù"

n¨m 1997, luËn v¨n cña ThS. NguyÔn V¨n TiÕn vÒ "ThÈm quyÒn cña TA cÊp phóc

thÈm trong tè tông h×nh sù" n¨m 1998, luËn v¨n cña ThS. NguyÔn V¨n Trîng vÒ

"Gi¸m ®èc thÈm trong luËt tè tông h×nh sù" n¨m 1996. §èi víi thÈm quyÒn xÐt xö

s¬ thÈm cña TAND vµ TAQS c¸c cÊp, chóng t«i còng cã dÞp nghiªn cøu vµ ®· viÕt

luËn v¨n th¹c sÜ vÒ vÊn ®Ò nµy tõ n¨m 1996.

VÒ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®Ò tµi ®· cã c¸c bµi viÕt cña TS. NguyÔn

§×nh Léc: "VÊn ®Ò ®æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan t ph¸p ë níc

ta", T¹p chÝ D©n chñ vµ Ph¸p luËt, sè 6/1995; Ph¹m Hng: "TiÕp tôc ®æi míi tæ

4

chøc vµ ho¹t ®éng cña ngµnh Tßa ¸n nh©n d©n", T¹p chÝ Céng s¶n, sè 16/1997;

TS. NguyÔn V¨n HiÖn: "VÒ thùc tiÔn, lý luËn vµ yªu cÇu hoµn thiÖn thÈm quyÒn

xÐt xö gi¸m ®èc thÈm c¸c vô ¸n h×nh sù cña Tßa ¸n c¸c cÊp", "VÊn ®Ò giíi h¹n

xÐt xö cña Tßa ¸n nh©n d©n", T¹p chÝ TAND, sè 4/1997 vµ 8/1999; TS. §Æng

Quang Ph¬ng: "T×m hiÓu c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt tè tông h×nh sù vÒ rót truy tè",

T¹p chÝ TAND, sè 4/1992; TSKH. Lª C¶m: "C¸c ®Æc ®iÓm cña téi ph¹m vµ tÝnh

quyÕt ®Þnh x· héi cña chóng", T¹p chÝ D©n chñ vµ Ph¸p luËt, sè 7/2000; PGS.TS.

NguyÔn Ngäc Hßa: "QuyÕt ®Þnh h×nh ph¹t trong LuËt h×nh sù ViÖt Nam - Mét sè

vÊn ®Ò lý luËn", T¹p chÝ TAND, sè 1/1993; PGS.TS KiÒu §×nh Thô: "Mét sè vÊn

®Ò vÒ ph©n lo¹i téi ph¹m trong phÇn chung cña luËt h×nh sù", T¹p chÝ TAND, sè

2/1992; TS. Vâ Kh¸nh Vinh: "C©n nh¾c tÝnh chÊt vµ møc ®é nguy hiÓm cho x·

héi cña téi ph¹m khi quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t", T¹p chÝ TAND, sè 12/1990; TS. TrÇn

V¨n §é: "Mét sè vÊn ®Ò vÒ t¸i thÈm", "VÒ c¸c c¨n cø ®æi míi tæ chøc vµ ho¹t

®éng cña Tßa ¸n c¸c cÊp", T¹p chÝ LuËt häc, sè 3/1995 vµ 3/1997; TS. Ph¹m

Hång H¶i: "Mét sè nÐt lÞch sö vµ ph¸t triÓn cña LuËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam

trong 50 n¨m qua", "Bµn vÒ quyÒn c«ng tè", T¹p chÝ Nhµ níc vµ Ph¸p luËt, sè

3/1995 vµ 12/1999 vµ mét sè bµi kh¸c. C¸c c«ng tr×nh ®· ph©n tÝch ë nhiÒu khÝa

c¹nh kh¸c nhau vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña TA, lÞch sö ph¸t triÓn, thñ tôc tè tông

trong xÐt xö, thÈm quyÒn xÐt xö.

MÆc dï ®· cã mét sè c«ng tr×nh, bµi viÕt ®îc c«ng bè, nhng cho ®Õn nay

cha cã mét c«ng tr×nh khoa häc nµo nghiªn cøu toµn diÖn, hÖ thèng vÒ thÈm quyÒn

cña TA c¸c cÊp. C¸c c«ng tr×nh, bµi viÕt míi dõng l¹i ë nh÷ng néi dung kh¸c nhau,

ph©n tÝch theo tõng gãc ®é nhÊt ®Þnh vÒ thÈm quyÒn cña TA. LuËn ¸n lµ c«ng

tr×nh khoa häc ®Çu tiªn nghiªn cøu toµn diÖn c¶ vÒ c¬ së lý luËn còng nh thùc tiÔn

vÊn ®Ò "ThÈm quyÒn cña Tßa ¸n c¸c cÊp theo LuËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam".

3. Môc ®Ých nghiªn cøu vµ nhiÖm vô cña luËn ¸n

Trªn c¬ së nghiªn cøu c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt TTHS, thùc tiÔn xÐt xö

cña TA, môc ®Ých cña luËn ¸n nh»m lµm s¸ng tá c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn, b¶n

5

chÊt, néi dung cña chÕ ®Þnh thÈm quyÒn cña TA c¸c cÊp, chØ ra nh÷ng ®iÓm

kh«ng hîp lý, nh÷ng víng m¾c khi ¸p dông chóng, qua ®ã ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i

ph¸p hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña BLTTHS vÒ thÈm quyÒn cña TA c¸c cÊp,

kiÖn toµn vÒ tæ chøc vµ c¸n bé, t¨ng cêng c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m ®Ó thùc hiÖn

thÈm quyÒn.

§Ó ®¹t ®îc môc ®Ých trªn luËn ¸n cã nhiÖm vô:

- Ph©n tÝch nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn ®Ó lµm râ c¸c quan niÖm, quan ®iÓm

khoa häc, nhËn thøc chung vÒ thÈm quyÒn cña TA trong TTHS; luËn gi¶i nh÷ng

c¨n cø ®Ó quy ®Þnh thÈm quyÒn cña TA. §©y lµ c¬ së khoa häc ®Ó dùa vµo ®ã

ph©n ®Þnh thÈm quyÒn cho TA c¸c cÊp.

- Ph©n tÝch qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt

TTHS vÒ thÈm quyÒn cña TA c¸c cÊp tríc khi ban hµnh BLTTHS lµm tiÒn ®Ò cho

viÖc nghiªn cøu ®¸nh gi¸ c¸c quy ®Þnh cña BLTTHS vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt

TTHS sau nµy.

- Ph©n tÝch c¸c quy ®Þnh cña BLTTHS ViÖt Nam vÒ thÈm quyÒn xÐt xö,

giíi h¹n, ph¹m vi xÐt xö, thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh cña TA c¸c cÊp; lµm râ thùc tiÔn

¸p dông c¸c quy ®Þnh ®ã, chØ ra nh÷ng víng m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn,

nh÷ng bÊt cËp cña ph¸p luËt cÇn bæ sung, söa ®æi.

- §Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p hoµn thiÖn vµ b¶o ®¶m thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh

cña BLTHS vÒ thÈm quyÒn cña TA c¸c cÊp.

4. Ph¹m vi, ®èi tîng nghiªn cøu cña luËn ¸n

ThÈm quyÒn cña TA lµ mét chÕ ®Þnh lín trong luËt TTHS. TÝnh phøc t¹p

vµ nhiÒu mÆt vÒ néi dung, vÒ sù thÓ hiÖn cña nã ë c¸c giai ®o¹n xÐt xö kh«ng cho

phÐp trong ph¹m vi cña mét luËn ¸n tiÕn sÜ xem xÐt vµ gi¶i quyÕt hÕt mäi vÊn ®Ò.

Do vËy, luËn ¸n chØ dõng l¹i ë ph¹m vi nghiªn cøu néi dung thÈm quyÒn xÐt xö,

giíi h¹n vµ ph¹m vi xÐt xö, thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh cña TA c¸c cÊp (riªng thÈm

quyÒn t¸i thÈm, luËn ¸n chØ nghiªn cøu nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t nhÊt). ViÖc nghiªn

6

cøu thÈm quyÒn: ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn; kh¸ng nghÞ theo thñ tôc gi¸m

®èc thÈm, t¸i thÈm; xem xÐt chøng cø vµ thÈm quyÒn xö lý hµnh chÝnh cña TA,

chóng t«i hy väng ®îc nghiªn cøu tiÕp vÒ sau.

Víi ph¹m vi trªn, ®èi tîng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ thÈm quyÒn xÐt xö,

giíi h¹n, ph¹m vi xÐt xö vµ thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh cña TA c¸c cÊp, trong ®ã luËn

¸n tËp trung nghiªn cøu nhiÒu h¬n vÒ thÈm quyÒn xÐt xö s¬ thÈm v× nã lµ c¬ së

x¸c ®Þnh thÈm quyÒn cña TA c¸c cÊp.

5. C¬ së lý luËn vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Ò tµi

C¬ së lý luËn vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu cña luËn ¸n lµ triÕt häc M¸c -

Lªnin, t tëng Hå ChÝ Minh vÒ Nhµ níc vµ ph¸p luËt, nh÷ng quan ®iÓm cña §¶ng

vµ Nhµ níc ta vÒ x©y dùng Nhµ níc ph¸p quyÒn vÒ c¶i c¸ch t ph¸p vµ c¶i c¸ch

nÒn hµnh chÝnh quèc gia.

ViÖc nghiªn cøu ®Ò tµi cßn dùa vµo thùc tiÔn xÐt xö cña TA c¸c cÊp trªn c¬

së kh¶o s¸t nghiªn cøu mét sè lîng lín c¸c vô ¸n do c¸c TAND, Tßa ¸n Qu©n sù

(TAQS) xÐt xö, c¸c sè liÖu thèng kª vÒ xÐt xö, vÒ tæ chøc c¸n bé cña c¸c c¬ quan

chøc n¨ng nh TANDTC, VKSNDTC, Bé T ph¸p v.v... ®Ó ®¸nh gi¸, chØ râ nh÷ng

bÊt cËp trong c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Ó kiÕn nghÞ bæ sung, söa ®æi cho phï

hîp.

Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Ò tµi cô thÓ lµ ®i tõ c¸i chung ®Õn c¸i riªng vµ c¸c

ph¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc ph¸p lý truyÒn thèng kh¸c nh: Ph¬ng ph¸p

ph©n tÝch, tæng hîp, so s¸nh, tiÕp cËn hÖ thèng, lÞch sö, ®iÒu tra x· héi häc vµ ph-

¬ng ph¸p thèng kª v.v...

6. Nh÷ng vÊn ®Ò míi cña luËn ¸n

LuËn ¸n lµ c«ng tr×nh chuyªn kh¶o ®Çu tiªn trong khoa häc TTHS nghiªn

cøu mét c¸ch toµn diÖn, hÖ thèng vÒ thÈm quyÒn cña TA c¸c cÊp. LuËn ¸n cã

nh÷ng ®iÓm míi sau:

- LuËn ¸n lµm s¸ng tá c¬ së lý luËn vÒ thÈm quyÒn cña TA; gãp phÇn thèng

nhÊt nhËn thøc vÒ néi dung, b¶n chÊt chÕ ®Þnh thÈm quyÒn cña TA. LuËn ¸n ®·

7

luËn gi¶i nh÷ng c¨n cø khoa häc lµm c¬ së cho viÖc ph©n ®Þnh thÈm quyÒn cña

TA c¸c cÊp. Nh÷ng c¨n cø nµy gióp cho c¸c nhµ lËp ph¸p cã ®iÒu kiÖn lùa chän,

c©n nh¾c ®Ó t×m ra ph¬ng ¸n tèi u khi quy ®Þnh thÈm quyÒn cho TA c¸c cÊp.

- LuËn ¸n ph©n tÝch lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p

luËt TTHS vÒ thÈm quyÒn cña TA c¸c cÊp tríc khi ban hµnh BLTTHS lµm tiÒn ®Ò

cho viÖc nghiªn cøu ®¸nh gi¸ c¸c quy ®Þnh cña BLTTHS vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt

TTHS sau nµy.

- LuËn ¸n ph©n tÝch c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt TTHS vÒ thÈm quyÒn cña TA

c¸c cÊp, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ¸p dông c¸c quy ®Þnh vÒ thÈm quyÒn cña TA khi xÐt

xö vµ chØ ra nh÷ng bÊt cËp cÇn ph¶i bæ sung, söa ®æi.

Trªn c¬ së nghiªn cøu, luËn ¸n ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c¸c

quy ®Þnh cña Bé luËt TTHS vÒ thÈm quyÒn cña TA, nh÷ng biÖn ph¸p kiÖn toµn tæ

chøc vµ c¸n bé, b¶o ®¶m c¬ së vËt chÊt ®Ó c¸c TA thùc hiÖn thÈm quyÒn. C¸c gi¶i

ph¸p mµ luËn ¸n ®a ra gãp phÇn quan träng vµo viÖc n©ng cao n¨ng lùc cña TA

c¸c cÊp vµ viÖc söa ®æi, bæ sung toµn diÖn BLTTHS trong thêi gian tíi.

7. ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn cña luËn ¸n

C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña luËn ¸n lµ nh÷ng bæ sung quan träng vµo lý

luËn vÒ thÈm quyÒn cña TA, gãp phÇn thèng nhÊt nhËn thøc vÒ b¶n chÊt, néi

dung chÕ ®Þnh thÈm quyÒn cña TA. Trªn c¬ së ®ã cã c¸ch nh×n nhËn, ®¸nh gi¸

khoa häc thÊy râ nh÷ng mÆt ®îc, nh÷ng ®iÓm cßn tån t¹i bÊt cËp cña c¸c quy

®Þnh vÒ thÈm quyÒn cña TA trong ph¸p luËt TTHS.

Dùa vµo nh÷ng c¨n cø khoa häc ®Ò cËp trong luËn ¸n, c¸c nhµ lµm luËt cã

®iÒu kiÖn c©n nh¾c ®Ó t×m ra mét ph¬ng ¸n tèt nhÊt khi söa ®æi, bæ sung c¸c quy

®Þnh cña BLTTHS vÒ thÈm quyÒn cña TA.

B»ng c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu, luËn ¸n gãp phÇn kh¼ng ®Þnh chñ tr¬ng,

quan ®iÓm cña §¶ng vÒ kiÖn toµn tæ chøc, s¾p xÕp l¹i hÖ thèng TAND, ph©n ®Þnh

hîp lý thÈm quyÒn cña TA c¸c cÊp theo híng tõng bíc më réng thÈm quyÒn xÐt

8

xö cña TA cÊp huyÖn trªn c¬ së kiÖn toµn tæ chøc vµ c¸n bé ®Ó viÖc xÐt xö s¬

thÈm ®îc thùc hiÖn chñ yÕu ë TA cÊp nµy, TA cÊp tØnh chñ yÕu xÐt xö phóc thÈm,

TANDTC chñ yÕu xÐt xö gi¸m ®èc thÈm, tæng kÕt kinh nghiÖm xÐt xö, híng dÉn

c¸c TA c¸c ®Þa ph¬ng ¸p dông thèng nhÊt ph¸p luËt lµ hoµn toµn ®óng ®¾n, phï

hîp víi sù trëng thµnh, ph¸t triÓn cña TA cÊp huyÖn, phï hîp víi thùc tiÔn xÐt xö,

yªu cÇu cña x· héi vµ ph¸p luËt quèc tÕ.

Víi nh÷ng ®Ò xuÊt, kiÕn nghÞ vÒ söa ®æi, bæ sung c¸c quy ®Þnh cña ph¸p

luËt, kiÖn toµn tæ chøc vµ c¸n bé, t¨ng cêng c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m thùc hiÖn

thÈm quyÒn cña TA, luËn ¸n cã nh÷ng ®ãng gãp nhÊt ®Þnh vµo c«ng cuéc c¶i

c¸ch t ph¸p ®ang ®îc thùc hiÖn ë níc ta.

LuËn ¸n cã thÓ ®îc dïng lµm tµi liÖu nghiªn cøu, gi¶ng d¹y vµ häc tËp

trong c¸c c¬ së ®µo t¹o luËt vµ nghÒ t ph¸p.

8. Bè côc cña luËn ¸n

Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o vµ phô lôc,

luËn ¸n ®îc chia thµnh 3 ch¬ng, 8 môc.

9

Ch¬ng 1: mét sè vÊn ®Ò chung vÒ thÈm quyÒn

cña Tßa ¸n c¸c cÊp

1.1. Kh¸i niÖm thÈm quyÒn cña Tßa ¸n

Tõ thêi kú cæ ®¹i ®· xuÊt hiÖn c¸c quan niÖm vÒ Nhµ níc ph¸p quyÒn

ë nh÷ng nhµ t tëng. C¸c quan niÖm nµy ®îc ®a ra ®Ó chèng l¹i sù m¬ hå Êu

trÜ cho r»ng sù c«ng b»ng, ph¸p luËt lµ do trêi ®Þnh, lÏ ph¶i bao giê còng

thuéc vÒ kÎ m¹nh... Hä m¬ íc x©y dùng mét nhµ níc g¾n liÒn víi x· héi

c«ng d©n mµ ë ®ã bé m¸y quyÒn lùc ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së cña luËt,

ho¹t ®éng trong khu«n khæ cña ph¸p luËt, c¸c thµnh viªn trong x· héi hµnh

®éng phï hîp víi ph¸p luËt; luËt ph¸p lµ c¬ së cho viÖc ph©n c«ng, tæ chøc

vµ thùc hiÖn quyÒn lùc nhµ níc. §Ó thùc hiÖn ®îc sù m¬ íc ®ã, c¸c nhµ t t￾ëng kªu gäi mäi ngêi ph¶i ®Êu tranh lo¹i bá chÕ ®é nhµ níc ®éc ®o¸n

chuyªn quyÒn, x©y dùng Nhµ níc cã ph¸p luËt. Nhµ t tëng cæ ®¹i Hªraclit

®· nãi: "Nh©n d©n ph¶i ®Êu tranh b¶o vÖ luËt nh b¶o vÖ chç n¬ng th©n cña

m×nh thÓ hiÖn sù t«n träng luËt" [90, tr. 6].

Cïng víi viÖc t«n träng tÝnh tèi cao cña ph¸p luËt, c¸c nhµ t tëng cæ ®¹i

cßn chó ý tíi sù tæ chøc hîp lý hÖ thèng quyÒn lùc nhµ níc, tæ chøc c¸c c¬ quan

nhµ níc víi sù ph©n ®Þnh râ rµng vÒ thÈm quyÒn cña c¸c c¬ quan ®ã. Theo hä cÇn

ph¶i tæ chøc nhµ níc theo nguyªn t¾c ph©n quyÒn. Arixt«t cho r»ng trong bÊt kú

nhµ níc nµo còng ®Òu cã ba yÕu tè: lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t ph¸p. LËp ph¸p lµ

quyÒn cña c¬ quan lµm ra luËt, hµnh ph¸p lµ quyÒn thi hµnh ph¸p luËt, cßn t ph¸p

chØ thùc hiÖn xÐt xö theo quy ®Þnh cña luËt. ¤ng cho r»ng ba yÕu tè trªn t¹o

thµnh c¬ së cña Nhµ níc. Quan niÖm cña «ng hoµn toµn ®èi lËp víi c¸ch tæ chøc

nhµ níc mµ quyÒn lùc chØ tËp trung trong tay mét ngêi. Theo «ng c¸ch tæ chøc

thùc hiÖn quyÒn lùc ®ã khã tr¸nh khái sù l¹m quyÒn vµ tïy tiÖn trong qu¶n lý vµ

®iÒu hµnh x· héi. NhËn xÐt vÒ sù tïy tiÖn trong chÕ ®é qu©n chñ chuyªn chÕ

10

C.M¸c ®· viÕt: "Sù tïy tiÖn lµ quyÒn lùc cña nhµ Vua" hay "quyÒn lùc cña Vua lµ

sù tïy tiÖn" [10, tr. 319]

Sau khi cuéc c¸ch m¹ng t s¶n næ ra, giai cÊp t s¶n lªn n¾m chÝnh quyÒn th×

mét yªu cÇu cÊp b¸ch ®Æt ra lµ tæ chøc l¹i bé m¸y nhµ níc thay cho h×nh thøc

qu©n chñ chuyªn chÕ. Tríc yªu cÇu ®ã, nhµ x· héi häc ngêi Ph¸p Montesquieu

thÕ kû XVIII ®· nªu ra häc thuyÕt "Tam quyÒn ph©n lËp". Theo häc thuyÕt nµy

th× quyÒn lùc nhµ níc ph¶i ®îc ph©n chia ®Ó quyÒn lùc h¹n chÕ quyÒn lùc. Mçi

mét lo¹i c¬ quan nhµ níc chØ ®îc thùc hiÖn mét lo¹i quyÒn lùc (quyÒn lËp ph¸p,

hµnh ph¸p vµ t ph¸p) ®Ó chóng rµng buéc lÉn nhau, kh«ng cho phÐp c¬ quan nµo

®îc l¹m dông quyÒn lùc. Theo «ng, "còng kh«ng cã g× lµ tù do nÕu quyÒn t ph¸p

kh«ng t¸ch khái quyÒn lËp ph¸p vµ quyÒn hµnh ph¸p. NÕu quyÒn t ph¸p nhËp l¹i

víi quyÒn lËp ph¸p th× ngêi ta sÏ ®éc ®o¸n víi quyÒn sèng vµ quyÒn tù do cña

c«ng d©n; t ph¸p nhËp víi quyÒn hµnh ph¸p th× «ng quan tßa sÏ cã c¶ søc m¹nh

cña kÎ ®µn ¸p" [44, tr. 101].

Häc thuyÕt cña Montesquieu vÒ ph©n quyÒn cã ¶nh hëng lín ®Õn c¸c quan

®iÓm vÒ tæ chøc nhµ níc, qu¸ tr×nh lËp hiÕn vµ thùc tiÔn ph¸p luËt cña nhiÒu níc

t s¶n. "¶nh hëng ®ã ®îc thÓ hiÖn râ nÐt trong HiÕn ph¸p Mü n¨m 1787, trong

tuyªn ng«n cña Ph¸p vÒ quyÒn con ngêi vµ cña c«ng d©n n¨m 1789. §Æc biÖt,

tuyªn ng«n 1789 nªu râ ë §iÒu 16: Mét x· héi trong ®ã kh«ng b¶o ®¶m viÖc sö

dông c¸c quyÒn vµ kh«ng thùc hiÖn sù ph©n quyÒn th× kh«ng cã HiÕn ph¸p" [90,

tr. 37]. Häc thuyÕt vÒ ph©n quyÒn ®îc nhiÒu nhµ t tëng vµ x· héi häc cña chÕ ®é

t s¶n ñng hé. Kant (1724-1804) lµ ngêi ®· lËp luËn vÒ mÆt triÕt häc cho lý luËn vÒ

Nhµ níc ph¸p quyÒn còng triÖt ®Ó t¸n thµnh ¸p dông thuyÕt ph©n quyÒn. Theo

«ng th× ë ®©u cã sù ph©n quyÒn th× ë ®ã cã Nhµ níc ph¸p quyÒn cßn nÕu kh«ng

th× lµ chuyªn quyÒn. Hegel còng cho r»ng t tëng vÒ tù do tån t¹i díi chÝnh thÓ

qu©n chñ lËp hiÕn dùa trªn c¬ së cña nguyªn t¾c ph©n quyÒn. ¤ng cho r»ng, "sù

ph©n quyÒn trong Nhµ níc lµ sù b¶o ®¶m cña tù do c«ng céng" [90, tr. 14].

11

J.Locke (1632-1704) th× ®a ra t tëng vÒ khÕ íc x· héi ñng hé thuyÕt ph©n quyÒn

vµ nãi vÒ vai trß chñ ®¹o cña quyÒn hµnh ph¸p trong Nhµ níc.

C¸c nhµ kinh ®iÓn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin trong khi x©y dùng häc

thuyÕt cña m×nh vÒ Nhµ níc kiÓu míi ®· kÕ thõa nh÷ng h¹t nh©n hîp lý cña

c¸c häc thuyÕt chÝnh trÞ vµ trªn c¬ së tæng kÕt kinh nghiÖm ®Êu tranh giai

cÊp ®Ó ®a ra quan ®iÓm vÒ tæ chøc quyÒn lùc nhµ níc. §ã lµ quyÒn lùc nhµ n￾íc thèng nhÊt, kh«ng ph©n chia vµ thuéc vÒ nh©n d©n. Nh©n d©n trao quyÒn

lùc Êy cho c¬ quan ®¹i diÖn cao nhÊt cña m×nh lµ Quèc héi nh

V.I. Lªnin ®· nãi: "§ã kh«ng ph¶i lµ mét c¬ quan ®¹i nghÞ, mµ lµ mét c¬

quan hµnh ®éng, võa lËp ph¸p, võa hµnh ph¸p... c¸c nghÞ sÜ tù m×nh céng t¸c,

tù m×nh thùc hiÖn nh÷ng ph¸p luËt cña m×nh, tù m×nh kiÓm tra lÊy t¸c dông

cña nh÷ng ph¸p luËt Êy, tù m×nh ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm trùc tiÕp tríc cö tri

cña m×nh" [83, tr. 33]. Nhng c¬ quan quyÒn lùc cao nhÊt cña Nhµ níc kh«ng

trùc tiÕp lµm tÊt c¶ mµ ph©n c«ng cho c¸c c¬ quan nhµ níc kh¸c, mçi c¬ quan

cã thÈm quyÒn ho¹t ®éng trong mét lÜnh vùc nhÊt ®Þnh. Toµn bé ho¹t ®éng cña

c¸c c¬ quan ®ã ®Òu nh»m thùc hiÖn mét chu tr×nh qu¶n lý nhµ níc, trong ®ã c¬

quan quyÒn lùc (Quèc héi) cã thÈm quyÒn tèi cao thùc hiÖn chøc n¨ng lËp

ph¸p vµ gi¸m s¸t tèi cao, cßn c¸c c¬ quan kh¸c (ChÝnh phñ, TA, VKS) thùc

hiÖn chøc n¨ng hµnh ph¸p vµ t ph¸p. Theo GS.TS Hoµng V¨n H¶o th× "sù ph©n

c«ng nãi trªn thÓ hiÖn nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ trong tæ chøc vµ ho¹t

®éng cña bé m¸y nhµ níc tËp quyÒn x· héi chñ nghÜa. TËp quyÒn kh«ng m©u

thuÉn víi sù ph©n c«ng vµ sù ph©n biÖt chøc n¨ng gi÷a c¸c lo¹i c¬ quan nhµ n￾íc" [72, tr. 16]. PGS.TSKH §µo TrÝ óc kh¼ng ®Þnh:

Sù thèng nhÊt ®ã kh«ng ph¶i lµ sù tËp trung quyÒn lùc cao ®é vµo

mét "nh¸nh" quyÒn lùc nµo theo kiÓu ph©n lËp quyÒn lùc mµ lµ sù thèng

nhÊt ë môc tiªu chung lµ phôc vô lîi Ých cña nh©n d©n, cña ®Êt níc, cña

d©n téc... sù thèng nhÊt lµ nÒn t¶ng, sù ph©n c«ng vµ phèi hîp lµ ph¬ng

thøc ®Ó ®¹t ®îc sù thèng nhÊt cña quyÒn lùc nhµ níc [81, tr. 4-5].

12

Trong nhµ níc ph¸p quyÒn, mçi mét lo¹i c¬ quan nhµ níc cã chøc n¨ng

nhiÖm vô riªng. Ph¹m vi ho¹t ®éng vµ quyÒn n¨ng ph¸p lý cña c¸c c¬ quan nhµ

níc do ph¸p luËt quy ®Þnh ®îc hiÓu lµ thÈm quyÒn cña c¬ quan nhµ níc ®ã. Ph.

¡ngghen viÕt: "Ph©n quyÒn xÐt cho cïng kh«ng ph¶i lµ c¸i g× ®ã kh¸c h¬n lµ

ph©n c«ng lao ®éng thiÕt thùc, ®îc ¸p dông trong c¬ chÕ nhµ níc nh»m môc ®Ých

gi¶n ®¬n vµ kiÓm tra ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan nhµ níc" [72, tr. 11].

Theo ®Þnh nghÜa cña Tõ ®iÓn LuËt häc th× "thÈm quyÒn" ®îc hiÓu lµ "tæng

hîp c¸c quyÒn vµ nghÜa vô hµnh ®éng, quyÕt ®Þnh cña c¸c c¬ quan, tæ chøc thuéc

hÖ thèng bé m¸y nhµ níc do ph¸p luËt quy ®Þnh" [75, tr. 459]. Kh¸i niÖm "thÈm

quyÒn" gåm hai néi dung chÝnh lµ quyÒn hµnh ®éng vµ quyÒn quyÕt ®Þnh. QuyÒn

hµnh ®éng lµ quyÒn ®îc lµm nh÷ng c«ng viÖc nhÊt ®Þnh, cßn quyÒn quyÕt ®Þnh lµ

quyÒn h¹n gi¶i quyÕt c«ng viÖc ®ã trong ph¹m vi ph¸p luËt cho phÐp. Gi¸o tr×nh

LuËt tè tông hµnh chÝnh Trêng §¹i häc LuËt Hµ Néi n¨m 2001 còng ®Þnh nghÜa:

"ThÈm quyÒn lµ quyÒn h¹n theo ph¸p luËt quy ®Þnh, cña c¬ quan c«ng quyÒn vµ

c«ng chøc gi÷ chøc vô nhµ níc nhÊt ®Þnh [79, tr. 29]. Tõ sù ph©n tÝch trªn, ta cã

thÓ hiÓu thÈm quyÒn lµ tæng hîp c¸c quyÒn mµ ph¸p luËt quy ®Þnh cho mét tæ

chøc hoÆc mét c¸n bé, c«ng chøc nhµ níc ®îc thùc hiÖn c«ng viÖc trong c¸c lÜnh

vùc vµ ph¹m vi nhÊt ®Þnh.

Bé m¸y nhµ níc ta ®îc tæ chøc theo nguyªn t¾c quyÒn lùc nhµ níc lµ

thèng nhÊt kh«ng ph©n chia, nhng cã ph©n c«ng rµnh m¹ch gi÷a ba quyÒn lËp

ph¸p, hµnh ph¸p vµ t ph¸p. QuyÒn T ph¸p theo nghÜa réng bao gåm c¶ ®iÒu tra,

truy tè, xÐt xö, thi hµnh ¸n vµ bæ trî t ph¸p ®îc giao cho c¸c CQ§T, VKS, TA

thùc hiÖn. Trong ®ã "TA lµ biÓu hiÖn tËp trung cña quyÒn t ph¸p - n¬i mµ kÕt qu¶

cña ho¹t ®éng ®iÒu tra, c«ng tè, bµo ch÷a v.v. ®îc kiÓm tra, xem xÐt mét c¸ch

c«ng khai th«ng qua thñ tôc tè tông do luËt ®Þnh ®Ó ®a ra nh÷ng ph¸n quyÕt cuèi

cïng mang tÝnh chÊt quyÒn lùc nhµ níc; n¬i ph¶n ¸nh mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ s©u

s¾c nhÊt b¶n chÊt nÒn c«ng lý cña chÕ ®é ta..." [29, tr. 1]. GS.TS Hoµng V¨n H¶o

cho r»ng: "TA lµ c¬ quan xÐt xö, lµ chøc n¨ng trung t©m cña quyÒn t ph¸p" [91,

13

tr. 117]. TA lµ c¬ quan ®îc Quèc héi ph©n c«ng trùc tiÕp thùc hiÖn quyÒn t ph¸p

cã chøc n¨ng xÐt xö ®Ó b¶o vÖ ph¸p luËt, b¶o ®¶m lÏ ph¶i vµ c«ng b»ng x· héi.

Bëi vËy, quyÒn t ph¸p theo nghÜa hÑp cßn ®îc hiÓu lµ quyÒn xÐt xö cña TA. Thùc

hiÖn chøc n¨ng nµy, TA cã thÈm quyÒn xÐt xö vµ nh©n danh Nhµ níc ®Ó ra b¶n

¸n gi¶i quyÕt vô ¸n. Nh vËy ho¹t ®éng xÐt xö cña TA cã vai trß hÕt søc to lín

trong viÖc b¶o vÖ chÕ ®é XHCN, b¶o vÖ Nhµ níc, tËp thÓ vµ c«ng d©n tr¸nh

nh÷ng x©m h¹i cña téi ph¹m. PGS.TS TrÇn Ngäc §êng nhËn xÐt: "H¬n bÊt kú

mét d¹ng ho¹t ®éng nµo cña Nhµ níc, ho¹t ®éng xÐt xö ph¶n ¸nh trùc tiÕp vµ s©u

s¾c b¶n chÊt cña Nhµ níc. Sai lÇm cña TA trong viÖc gi¶i quyÕt vô ¸n chÝnh lµ sai

lÇm cña Nhµ níc. V× thÕ ®ßi hái xÐt xö ph¶i chÝnh x¸c c«ng minh, thÓ hiÖn ®îc ý

chÝ nguyÖn väng cña nh©n d©n" [72, tr. 103].

ViÖc nghiªn cøu ®Ó ®a ra mét kh¸i niÖm khoa häc, chÝnh x¸c vÒ thÈm

quyÒn cña TA cã ý nghÜa quan träng trong viÖc ph©n ®Þnh quyÒn h¹n thô lý vµ gi¶i

quyÕt tõng vô ¸n cô thÓ cña TA c¸c cÊp. Kh¸i niÖm nµy còng ®îc ®Ò cËp trong

ph¸p luËt cña nhiÒu níc trªn thÕ giíi. Tuy c¸ch hiÓu cã kh¸c nhau nhng ®iÓm

chung vÒ thÈm quyÒn ®Òu ®îc c¸c níc thõa nhËn lµ quyÒn xÐt xö vµ quyÒn quyÕt

®Þnh cña TA. ë Ph¸p, thÈm quyÒn ®îc hiÓu lµ quyÒn cña mét c¬ quan nhµ níc,

mét quan chøc nhµ níc hay t ph¸p ®îc lµm nh÷ng viÖc vµ cã quyÒn quyÕt ®Þnh

vÒ nh÷ng vÊn ®Ò trong ph¹m vi ®îc ph¸p luËt cho phÐp. Theo Lemeunier, t¸c gi¶

cuèn tõ ®iÓn ph¸p luËt th× thÈm quyÒn cña TA ®îc hiÓu lµ "kh¶ n¨ng cña mét TA

xem xÐt mét vô viÖc trong ph¹m vi ph¸p luËt cho phÐp" [34, tr. 74].

ë Anh, thuËt ng÷ Jurisdiction ®îc dïng ®Ó chØ thÈm quyÒn hoÆc quyÒn

ph¸n quyÕt vÒ mét vô viÖc nµo ®ã cña TA trong ph¹m vi ph¸p luËt cho phÐp.

Theo TS. Wolf Ruecliger Schenke, Gi¸o s Trêng §¹i häc Tæng hîp Mannheim -

Céng hßa Liªn bang §øc sau khi nghiªn cøu thÈm quyÒn cña TA ®· ®Æt vÊn ®Ò

lµ: "§èi víi thÈm quyÒn cña TA th× cÇn ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a thÈm quyÒn

vô viÖc, ®Þa ®iÓm vµ thÈm quyÒn phÈm cÊp" [20, tr. 227]. ë níc ta thÈm quyÒn

cña TA ®îc hiÓu theo nh÷ng gãc ®é kh¸c nhau tïy thuéc vµo môc ®Ých cña viÖc

14

nghiªn cøu. Ch¼ng h¹n, trong tè tông d©n sù, thÈm quyÒn chung vÒ d©n sù cña

TA ®îc hiÓu lµ "tæng hîp c¸c lo¹i viÖc vÒ d©n sù mµ TA cã thÈm quyÒn thô lý

gi¶i quyÕt" [77, tr. 39]. ThÈm quyÒn chung vÒ d©n sù cña TA ph©n biÖt thÈm

quyÒn cña TA víi thÈm quyÒn cña c¸c c¬ quan, tæ chøc kh¸c; ph©n biÖt thÈm

quyÒn cña TA trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c lo¹i viÖc vÒ d©n sù víi thÈm quyÒn cña

TA trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c lo¹i viÖc kh¸c. Trong tè tông kinh tÕ, thÈm quyÒn

gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ ®îc hiÓu lµ "quyÒn vµ nghÜa vô cña TA kinh tÕ trong

lÜnh vùc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp kinh tÕ" [78, tr. 422]. Trong tè tông hµnh

chÝnh, thÈm quyÒn cña TA lµ "ph¹m vi thùc hiÖn quyÒn lùc nhµ níc cña mét chñ

thÓ (Tßa hµnh chÝnh) ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng tranh chÊp hµnh chÝnh gi÷a mét bªn lµ

c«ng d©n vµ bªn kia lµ c¬ quan c«ng quyÒn theo thñ tôc tè tông hµnh chÝnh mµ

ph¸p luËt tè tông hµnh chÝnh ®· quy ®Þnh" [79, tr. 30]. Trong TTHS, ThS. NguyÔn

§øc Mai cho r»ng, thÈm quyÒn cña TA lµ mét thÓ thèng nhÊt bao gåm hai yÕu tè

cã liªn quan chÆt chÏ víi nhau ®ã lµ thÈm quyÒn vÒ h×nh thøc vµ thÈm quyÒn vÒ

néi dung. ThÈm quyÒn vÒ h×nh thøc ®îc thÓ hiÖn ë quyÒn h¹n xem xÐt vµ ph¹m vi

xem xÐt cña TA (thÈm quyÒn xÐt xö vµ ph¹m vi xÐt xö), cßn thÈm quyÒn vÒ néi

dung thÓ hiÖn ë quyÒn h¹n gi¶i quyÕt, quyÕt ®Þnh cña TA ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò ®·

®îc xem xÐt [39, tr. 2]. ThS. NguyÔn V¨n TiÕn quan niÖm ph¹m vi - giíi h¹n ho¹t

®éng cña TA vµ quyÒn n¨ng ph¸p lý cña TA cã mèi liªn quan chÆt chÏ víi nhau

t¹o thµnh thÈm quyÒn cña TA. ThÈm quyÒn cña TA bao gåm: thÈm quyÒn xÐt xö,

ph¹m vi - giíi h¹n xÐt xö vµ quyÒn h¹n quyÕt ®Þnh cña TA [71, tr. 8]. Khi nghiªn

cøu thÈm quyÒn gi¸m ®èc thÈm c¸c vô ¸n h×nh sù, TS. NguyÔn V¨n HiÖn ®a ra

kh¸i niÖm thÈm quyÒn gi¸m ®èc thÈm lµ:

TËp hîp c¸c quy ph¹m ph¸p luËt TTHS liªn quan ®Õn viÖc giao

vô ¸n mµ b¶n ¸n cã hiÖu lùc ph¸p luËt bÞ kh¸ng nghÞ cho TA cÊp nµo

gi¶i quyÕt, ph¹m vi c¸c vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt vµ quyÒn ra c¸c quyÕt

®Þnh cña TA cÊp gi¸m ®èc thÈm trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n nh»m

®¹t ®îc yªu cÇu vµ môc ®Ých cña gi¸m ®èc thÈm [27, tr. 1].

15

Díi mét gãc ®é chung h¬n, Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt ®Þnh nghÜa thÈm quyÒn cña

TA lµ "quyÒn xem xÐt ®Ó kÕt luËn vµ ®Þnh ®o¹t mét vÊn ®Ò theo ph¸p

luËt" [86, tr. 890]

Nh vËy, thÈm quyÒn cña TA lµ mét kh¸i niÖm cã néi dung rÊt réng bao

gåm nhiÒu quyÒn cña TA khi gi¶i quyÕt vô ¸n. §ã lµ quyÒn xÐt xö ®èi víi tõng

vô ¸n cô thÓ, trong mét ph¹m vi (giíi h¹n) do ph¸p luËt quy ®Þnh (gäi lµ thÈm

quyÒn xÐt xö), lµ quyÒn ra c¸c quyÕt ®Þnh khi xÐt xö vô ¸n (gäi lµ thÈm quyÒn

quyÕt ®Þnh hay quyÒn h¹n cña TA). ThÈm quyÒn quyÕt ®Þnh hay quyÒn h¹n lµ

mét néi dung quan träng cña thÈm quyÒn. Nãi ®Õn thÈm quyÒn cña TA kh«ng thÓ

kh«ng ®Ò cËp ®Õn quyÒn h¹n. ThiÕu néi dung quyÒn h¹n th× quyÒn xÐt xö cña TA

còng trë thµnh v« nghÜa. TA xÐt xö nhng kh«ng cã quyÒn ra c¸c quyÕt ®Þnh cô

thÓ th× vô ¸n cha ®îc gi¶i quyÕt. Theo ®Þnh nghÜa cña Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt th×

quyÒn h¹n lµ "quyÒn ®îc x¸c ®Þnh vÒ néi dung, ph¹m vi, møc ®é" [86, tr. 786] Tõ

®iÓn Ph¸p luËt còng ®Þnh nghÜa, quyÒn h¹n lµ "quyÒn ®îc x¸c ®Þnh l¹i trong

ph¹m vi kh«ng gian, thêi gian, lÜnh vùc ho¹t ®éng" [75, tr. 402]. C¸c ®Þnh nghÜa

trªn ®Òu x¸c ®Þnh néi dung quyÒn h¹n cña TA chØ trong nh÷ng ph¹m vi, møc ®é

do ph¸p luËt quy ®Þnh. ë c¸c thñ tôc xÐt xö kh¸c nhau, ph¹m vi, møc ®é quyÒn

h¹n cña TA còng kh¸c nhau vµ ®îc gäi lµ ph¹m vi xÐt xö vµ giíi h¹n xÐt xö. Theo

Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt th× "giíi h¹n" lµ sù h¹n chÕ trong mét møc ®é nhÊt ®Þnh, lµ

ranh giíi ph¶i dõng l¹i kh«ng ®îc phÐp vît qua cßn "ph¹m vi" lµ lÜnh vùc ®îc

giíi h¹n cho mét hµnh ®éng, sù viÖc [86, tr. 390-738]. Trong TTHS kh¸i niÖm

"ph¹m vi xÐt xö" ®îc dïng khi xÐt xö phóc thÈm, gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm ®Ó

giíi h¹n TA cÊp phóc thÈm, Héi ®ång gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm chØ xÐt xö nh÷ng

vÊn ®Ò ®· ®îc TA cÊp díi xÐt xö (cã thÓ toµn bé hoÆc tõng phÇn cña vô ¸n); cßn

"giíi h¹n xÐt xö" dïng ®Ó h¹n chÕ TA cÊp s¬ thÈm chØ ®îc xÐt xö trong néi dung

b¶n c¸o tr¹ng do VKS truy tè. X¸c ®Þnh ®óng quyÒn xÐt xö cña TA trong giíi h¹n

vµ ph¹m vi ph¸p luËt cho phÐp sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó TA thùc hiÖn quyÒn

quyÕt ®Þnh ®èi víi c¸c vÊn ®Ò cô thÓ cña vô ¸n. ThÈm quyÒn xÐt xö vµ thÈm