Ứng dụng phương pháp tối ưu để xác định quy mô, cơ cấu sử dụng đất nông nghiệp hợp lý trên địa bàn huyện thạch thất - thành phố hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI

--------------------

NGUYỄN VĂN HIẾU

ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP TOÁN TỐI ƯU ĐỂ XÁC ĐỊNH

QUY MÔ, CƠ CẤU SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP HỢP LÝ

TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THẠCH THẤT – THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ NÔNG NGHIỆP

Chuyên ngành : QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

Mã số : 60.62.16

Người hướng dẫn khoa học: TS. ĐOÀN CÔNG QUỲ

PGS.TS. NGUYỄN THỊ VÒNG

HÀ NỘI - 2009

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận

văn này là hoàn toàn trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ

một học vị nào.

Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận

văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều

đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Hà Nội, ngày ... tháng .... năm 2009

Tác giả luận văn

Nguyễn Văn Hiếu

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình hoàn thành luận văn này, tôi luôn được sự quan tâm,

giúp đỡ quý báu của tập thể các thầy cô giáo Bộ môn Quy hoạch đất đai, các

thầy cô giáo Tiểu ban Quy hoạch đất, các thầy cô giáo Khoa Tài Nguyên và

Môi trường, khoa Sau đại học, trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội, sự quan

tâm, động viên, giúp đỡ của bạn bè, đồng nghiệp. Sự giúp đỡ, chỉ dẫn tận tình

của TS. Đoàn Công Quỳ, PGS.TS Nguyễn Thị Vòng người hướng dẫn khoa

học, đã giúp tôi hoàn thành luận văn này về vấn đề ứng dụng mô hình toán tối

ưu trong xác định quy mô cơ cấu sử dụng đất nông nghiệp hợp lý.

Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ của các đồng chí lãnh đạo Phòng

Nông nghiệp và các Phòng, Ban huyện Thạch Thất, đặc biệt là tổ công tác

thuộc Phòng nông nghiệp đã phối hợp nhiệt tình, giúp đỡ tôi trong thời gian

điều tra số liệu và có những ý kiến đóng góp quý báu cho luận văn của tôi.

Từ đáy lòng mình, tôi xin chân thành cảm ơn mọi sự quan tâm, giúp đỡ, động

viên quý báu và kịp thời đó. Một lần nữa tôi xin chân thành cảm!

Hà Nội, ngày .... tháng ..... năm 2009

Tác giả luận văn

Nguyễn Văn Hiếu

iii

MỤC LỤC

Lời cam đoan i

Lời cảm ơn ii

Mục lục iii

Danh mục các chữ viết tắt v

Danh mục bảng vi

1. ĐẶT VẤN ĐỀ 1

1.1 Mục đích, yêu cầu, phạm vi nghiên cứu 2

1.1.1 Mục đích 2

2. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 4

2.1 Tổng quan về các vấn đề xây dựng cơ cấu sử dụng đất hợp lý 4

2.2 Tổng quan về phương pháp toán và ứng dụng 12

3. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 19

3.1 Nội dung nghiên cứu 19

3.2 Phương pháp nghiên cứu 19

4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 21

4.1 Đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội, tình hình quản lý sử

dụng đất huyện Thạch Thất - Thành phố Hà Nội 21

4.1.1 Điều kiện tự nhiên 21

4.1.2 Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội 29

4.1.3 Tình hình quản lý và sử dụng đất huyện Thạch Thất 37

4.2 Xây dựng mô hình bài toán xác định quy mô và cơ cấu sử dụng

hợp lý đất nông nghiệp cấp huyện 53

4.2.1 Thiết lập mô hình bài toán 54

4.2.2 Quy trình giải bài toán trên máy tính 57

iv

4.3 Ứng dụng bài toán xác định quy mô, cơ cấu sử dụng đất nông

nghiệp hợp lý trên địa bàn cấp xã 62

4.3.1 Xã Lại Thượng 63

4.3.2 Xã Bình Yên 69

5. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 76

5.1 Kết luận 76

5.2 Đề nghị 77

TÀI LIỆU THAM KHẢO 78

PHỤ LỤC 81

v

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Giải thích

CD Chuyên dùng

CNH – HĐH Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa

ĐVT Đơn vị tính

LĐ Lao động

MNCD Mặt nước chuyên dùng

NN Nông nghiệp

NN & PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn

NTTS Nuôi trồng thuỷ sản

QLĐĐ Quản lý đất đai

SDĐ Sử dụng đất

SLLT Sản lượng lương thực

SX Sản xuất

TB Trung bình

TNHH Thu nhập hỗn hợp

Trđ Triệu đồng

TTCN Tiểu thủ công nghiệp

UBND Uỷ ban nhân dân xã

VLXD Vật liệu xây dựng

XDCB Xây dựng cơ bản

XHCN Xã hội chủ nghĩa

vi

DANH MỤC BẢNG

STT Tên bảng Trang

4.1 Giá trị sản xuất của từ năm 2004 – 2008 29

4.2 Định hướng cơ cấu kinh tế giai đoạn 2010 và 2020 30

4.3 Thực trạng phát triển dân số từ năm 2005 – 2008 31

4.4 Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp huyện Thạch Thất năm 2008 42

4.5 Hiện trạng sử dụng đất phi nông nghiệp và đất chưa sử dụng

huyện Thạch Thất – Thành Phố Hà Nội 44

4.6 Biến động đất đai từ 2005 – 2008 46

4.7 Hiện trạng sử dụng đất canh tác và hệ thống cây trồng 51

4.8 Tổng hợp các chỉ tiêu hiệu quả kinh tế trong nuôi trồng thuỷ sản 52

4.9 Hoạch toán một số chỉ tiêu hiệu quả kinh tế trên một ha 52

4.10 Cơ cấu diện tích các loại đất nông nghiệp 2008 54

4.11 So sánh một số chỉ tiêu hiệu quả kinh tế của mô hình bài toán so

với hiện trạng sản xuất nông nghiệp 61

4.12 Diện tích các loại hình sử dụng đất hiện trạng so với mô hình bài toán 62

4.13 Cơ cấu diện tích các loại đất nông nghiệp 63

4.14 Một số chỉ tiêu hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất xã

Lại Thượng – huyện Thạch Thất năm 2008 64

4.15 Một số chỉ tiêu hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng theo

kết quả bài toán 68

4.16 So sánh kết quả sử dụng đất xã Lại Thượng 69

4.17 Cơ cấu diện tích các loại đất nông nghiệp xã Bình Yên năm 2008 69

4.18 Một số chỉ tiêu hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất xã

Bình Yên – huyện Thạch Thất năm 2008 70

4.19 Hiện trạng sử dụng đất canh tác xã Bình Yên 71

4.20 Kết quả chạy mô hình bố trí cơ cấu cây trồng 73

4.21 Một số chỉ tiêu hiệu quả kinh tế trên 1 ha theo mô hình bài toán

của xã Bình Yên – huyện Thạch Thất 74

1

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Đất đai là tài nguyên thiên nhiên vô cùng quý giá, là tư liệu sản xuất đặc

biệt không thể tái tạo và cũng không thể thay thế. Đất đai là thành phần quan

trọng hàng đầu của môi trường sống, là địa bàn phân bố dân cư, xây dựng các

công trình văn hoá, kinh tế, an ninh quốc phòng. Đất đai là tài nguyên có giới

hạn về số lượng, có vị trí cố định trong không gian. Đất đai là nơi cung cấp

cho con người mọi nhu cầu thiết yếu về ăn, ở, mặc, vui chơi, giải trí và các

hoạt động khác. Đất đai có tính đặc trưng khiến nó không, giống bất cứ một

tư liệu sản xuất nào khác. Đất đai là tài nguyên có giới hạn về số lượng. Đất

đai có vị trí cố định trong không gian, không thể di chuyển được.[2]

Điều 17 của Hiến pháp 1992 quy định: "Đất đai, rừng núi, sông hồ,

nguồn nước, tài nguyên trong lòng đất, nguồn lợi ở vùng biển, thềm lục địa và

vùng trời, phần vốn và tài sản do Nhà nước đầu tư vào các xí nghiệp, công

trình thuộc các ngành lĩnh vực kinh tế, văn hoá, xã hội, khoa học, kỹ thuật,

ngoại giao, quốc phòng, an ninh cùng các tài sản khác mà pháp luật quy định là

của Nhà nước, đều thuộc sở hữu toàn dân". "Nhà nước thống nhất quản lý toàn

bộ đất đai theo quy hoạch và pháp luật, đảm bảo sử dụng đất đúng mục đích và

có hiệu quả. Nhà nước giao đất cho các tổ chức và cá nhân sử dụng ổn định lâu

dài".[1], điều 18 quy định: "Nhà nước thống nhất quản lý toàn bộ đất đai theo

quy hoạch và pháp luật, đảm bảo sử dụng đất đúng mục đích và có hiệu quả.

Nhà nước giao đất cho các tổ chức và cá nhân sử dụng ổn định lâu dài".[1]

Trong giai đoạn công nghiệp hoá, hiện đại hoá và đô thị hoá rất mạnh

mẽ hiện nay, nhu cầu sử dụng đất là rất đa dạng và ngày một tăng. Điều này

gây nên những mâu thuẫn trong quá trình phân bổ quỹ đất cả nước cho các

ngành kinh tế, các lĩnh vực và trong sử dụng đất. Đặc biệt đó là mâu thuẫn

giữa lợi ích kinh tế  xã hội và môi trường cần sử dụng đúng và bền vững. Vì

2

vậy, cần phải có một cơ cấu sử dụng đất hợp lý để phân bổ quỹ đất cho các

ngành với quy mô thích hợp nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững.

Trong quá trình sử dụng các loại đất ở các địa phương vẫn đang còn tồn

tại nhiều bất cập như diện tích đất chưa sử dụng cũng như diện tích đất sử

dụng không hiệu quả đang còn chiếm một tỷ lệ đáng kể. Việc phân bổ quỹ đất

cho các ngành kinh tế và các lĩnh vực sử dụng đất chưa hợp lý. Điều này việc

có nơi thiếu đất và có những nơi đất sử dụng lại không hết, gây ra những lãng

phí và hiệu quả sử dụng đất không cao.

Phần lớn các địa phương có các hệ thống cơ cấu cây trồng nông nghiệp

truyền thống cho thu nhập ổn định nhưng không cao. Một yêu cầu cấp thiết

được đặt ra đối với việc cải tạo đất, bố trí hệ thống cơ cấu cây trồng phù hợp

với từng loại đất, đưa vào sản xuất những giống cây trồng mới có giá trị kinh

tế cao hơn nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất trên các mặt kinh tế, xã hội

và môi trường. Từ những phân tích trên đây, được sự phân công của khoa Đất

và Môi trường, dưới sự hướng dẫn của TS. Đoàn Công Quỳ, Bộ môn Quy

hoạch, Khoa Tài Nguyên và Môi Trường, tôi thực hiện đề tài: "Ứng dụng

phương pháp toán tối ưu để xác định quy mô, cơ cấu sử dụng đất nông

nghiệp hợp lý trên địa bàn huyện Thạch Thất – Thành p`hố Hà Nội”.

1.1 Mục đích, yêu cầu, phạm vi nghiên cứu

1.1.1 Mục đích

- Đánh giá tình hình chuyển đổi sử dụng đất nông nghiệp của huyện

trong những năm gần đây.

- Ứng dụng mô hình toán tối ưu để đề xuất phương án chuyển đổi sử

dụng đất trên địa bàn huyện trong các năm tiếp theo.

1.1.2 Yêu cầu

- Phải điều tra, phân tích, đánh giá các điều kiện của địa phương, số

liệu điều tra phân tích phải cụ thể, chính xác và phù hợp với tình hình thực tế

3

tại địa phương;

- Phải đưa ra được phương hướng, giải pháp để nâng cao hiệu quả sử

dụng đất nông nghiệp dựa trên cơ cấu sử dụng đất đề xuất một cách hợp lý.

1.1.3 Phạm vi nghiên cứu

Để đảm bảo mục đích và yêu cầu trên, đề tài có phạm vi nghiên cứu

như sau:

Khảo sát thực trạng tình hình quản lý đất đai và thực trạng chuyển đổi

cơ cấu sử dụng đất trong một số năm gần đây trên địa bàn huyện Thạch Thất -

Thành phố Hà Nội, đặc biệt là đất nông nghiệp;

Ứng dụng bài toán để xác định quy mô cơ cấu sử dụng đất nông nghiệp

trên địa bàn huyện Thạch Thất - Thành phố Hà Nội, đặc biệt là đất nông

nghiệp.

Do quá trình đô thị hóa đang ngày một phát triển ở huyện Thạch Thất

nên khi áp dụng bài toán tối ưu để xác định quy mô, cơ cấu sử dụng đất nông

nghiệp cho một số xã đại diện cho nền sản xuất nông nghiệp của huyện, các

địa điểm được chọn để áp dụng bài toán đó là: Xã Lại Thượng và xã Bình

Yên.