Ứng Dụng Phương Pháp Phân Tích Đa Tiêu Chuẩn Multi Criteria Analysis Mca Với Sự Trợ Giúp Của Phần Mềm Spss Để Lựa Chọn Tập Đoàn Cây Trồng Cảnh Quan Đường Phố Cho Thành Phố Hải Dương

Bé gi¸o dôc vµ §µo t¹o Bé n«ng nghiÖp vµ PTNT

Tr­êng ®¹i häc l©m nghiÖp

----------

Vò thÞ thu hiÒn

øng dông Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch ®a tiªu chuÈn

(Multi Criteria Analysis = MCA) víi sù trî gióp

cña phÇn mÒm SPSS ®Ó lùa chän tËp ®oµn

c©y trång c¶nh quan ®­êng phè cho

thµnh phè H¶i D­¬ng.

LuËn v¨n th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp

Hµ Néi, 2009

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Bé n«ng nghiÖp vµ PTNT

Tr­êng ®¹i häc l©m nghiÖp

----------

Vò thÞ thu hiÒn

øng dông Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch ®a tiªu chuÈn

(Multi Criteria Analysis = MCA) víi sù trî gióp

cña phÇn mÒm SPSS ®Ó lùa chän tËp ®oµn

c©y trångc¶nh quan ®­êng phè cho

thµnh phè H¶i D­¬ng.

Chuyªn ngµnh: L©m häc

M· sè: 60.62.60

LuËn v¨n th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp

Gi¸o viªn h­íng dÉn khoa häc

GS.TS NguyÔn H¶i TuÊt

Hµ Néi, 2009

1

§Æt vÊn ®Ò

Trong L©m nghiÖp, trong khoa häc hay trong cuéc sèng nãi chung ®Ó

®¸nh gi¸ mét m« h×nh (®èi t­îng, chñ thÓ) nµo ®ã chóng ta cÇn ph¶i dùa vµo

rÊt nhiÒu tiªu chuÈn. Tuú vµo môc tiªu cña chóng ta, c¸c tiªu chuÈn sÏ ®­îc

lùa chän sao cho phï hîp. Tõ c¸c tiªu chuÈn ®ã chóng ta míi tiÕn hµnh so

s¸nh c¸c m« h×nh ®Ó lùa chän m« h×nh thÝch hîp nhÊt víi môc tiªu ®· ®Æt ra.

VÊn ®Ò khi sö dông ®a tiªu chuÈn lµ cã nh÷ng tiªu chuÈn chóng ta cã thÓ ®o

®Õm nh­ng còng cã nh÷ng tiªu chuÈn chóng ta kh«ng thÓ ®Þnh l­îng ®­îc.

VËy lµm thÕ nµo ®Ó ®­a c¸c tiªu chuÈn vÒ cïng mét ®é ®o nµo ®ã ®Ó so s¸nh

vµ dïng c¸ch nµo ®Ó so s¸nh, lùa chän c¸c m« h×nh? Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch

®a tiªu chuÈn víi sù trî gióp cña phÇn mÒm SPSS chÝnh lµ c©u tr¶ lêi cho c©u

hái trªn. §©y lµ mét ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch ®¸nh gi¸ c¸c m« h×nh (®èi t­îng,

chñ thÓ) dùa vµo hµng lo¹t c¸c tiªu chuÈn mµ nh÷ng tiªu chuÈn nµy khi ®­îc

l­îng ho¸ sÏ cho ta mét ®é ®o nµo ®ã ®Ó ®¸nh gi¸ mét c¸ch toµn diÖn, kh¸ch

quan c¸c m« h×nh nghiªn cøu. Ph­¬ng ph¸p nµy ®· ®­îc GS.TS NguyÔn H¶i

TuÊt øng dông ®Ó nghiªn cøu vµ lùa chän c¸c m« h×nh (®èi t­îng, chñ thÓ)

trong l©m nghiÖp tõ nhiÒu n¨m nay. Qua th¶o luËn víi GS.TS NguyÔn H¶i

TuÊt, t«i nhËn thÊy ®©y lµ ph­¬ng ph¸p rÊt thÝch hîp cho viÖc nghiªn cøu lùa

chän tËp ®oµn c©y trång c¶nh quan cho ®« thÞ, ®Æc biÖt lµ nh÷ng thµnh phè

(TP) ®ang trong qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ (§TH) nh­ TP H¶i D­¬ng.

Hoµ nhÞp cïng xu h­íng §TH cña c¶ n­íc, TP H¶i D­¬ng còng ®ang

nç lùc ®Ó n©ng cÊp lªn thµnh ®« thÞ lo¹i II vµo n¨m 2009. H¶i D­¬ng lµ mét

thµnh phè n»m trong khu vùc tam gi¸c t¨ng tr­ëng träng ®iÓm Hµ Néi - H¶i

Phßng - Qu¶ng Ninh cña n­íc ta. Tr¶i qua c¸c thêi kú ph¸t triÓn còng nh￾hiÖn nay, TP H¶i D­¬ng lu«n lµ trung t©m kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸ vµ khoa

häc kü thuËt cña tØnh H¶i D­¬ng. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, theo ®­êng lèi ®æi míi

cña nhµ n­íc, TP H¶i D­¬ng ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn nh¶y vät. §Ó ghi

nhËn sù ph¸t triÓn ®ã, n¨m 1997 Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· ra quyÕt ®Þnh n©ng

2

cÊp H¶i D­¬ng tõ mét ®« thÞ lo¹i IV lªn ®« thÞ lo¹i III. Theo ®Þnh h­íng ph¸t

triÓn ®« thÞ ViÖt Nam ®Õn n¨m 2020 (®­îc Thñ t­íng chÝnh phñ phª duyÖt

n¨m 1997), TP H¶i D­¬ng lµ mét trong nh÷ng ®« thÞ ®·, ®ang vµ cÇn ®­îc ­u

tiªn ®Çu t­. §Ó TP H¶i D­¬ng xanh, s¹ch vµ ®Ñp phï hîp víi viÖc n©ng cÊp lªn

thµnh ®« thÞ lo¹i II th× cÇn ph¶i cã quy ho¹ch cô thÓ vÒ hÖ thèng c©y xanh ®«

thÞ cña thµnh phè. ë TP H¶i D­¬ng hiÖn nay, vÊn ®Ò sinh th¸i m«i tr­êng tuy

ch­a nghiªm träng nh­ng víi tèc ®é ph¸t triÓn nh­ hiÖn nay, nÕu kh«ng cã

quy ho¹ch ®« thÞ hîp lý th× sau vµi n¨m tíi chóng ta còng ph¶i giËt m×nh v× sù

nghiªm träng vµ cÊp b¸ch cña « nhiÔm m«i tr­êng. Cùng với việc giảm thiểu

nguồn ô nhiễm thì sử dụng cây xanh đang là giải pháp hiệu quả nhất trong

việc bảo vệ môi trường, lµm ®Ñp c¶nh quan. Tuy nhiªn thùc tÕ viÖc trång c©y

xanh t¹i c¸c ®« thÞ hiÖn nay gÆp ph¶i vÊn ®Ò trång c©y xanh tù ph¸t cña ng­êi

d©n, l¹i thiÕu quy ho¹ch hîp lý nªn loµi c©y kh«ng ®­îc chän lùa phï hîp, c©y

trång kh«ng ®¶m b¶o tiªu chuÈn vµ kü thuËt, trång c©y kh«ng ®óng n¬i ®óng

chç…Nh­ vËy t¸c dông b¶o vÖ m«i tr­êng cña c©y xanh ch­a biÕt ®· ph¸t huy

ch­a nh­ng cã ®iÒu ch¾c ch¾n r»ng kiÕn tróc c¶nh quan ®« thÞ ®· xÊu ®i rÊt

nhiÒu.

Kh¸c víi c©y trång cã môc ®Ých chÝnh lµ kinh doanh, c©y trång c¶nh

quan ®­îc trång víi môc ®Ých chÝnh lµ lÊy bãng m¸t, gi¶m « nhiÔm m«i

tr­êng vµ lµm ®Ñp cho thµnh phè. V× vËy, c©y trång c¶nh quan kh«ng cÇn ph¶i

cho s¶n l­îng cao mµ ph¶i lµ c©y ®a t¸c dông. Do ®ã cÇn ph¶i sö dông nhiÒu

tiªu chuÈn ®Ó lùa chän ®­îc loµi c©y phï hîp víi ®iÒu kiÖn vµ môc ®Ých cña

thµnh phè. Cho ®Õn nay cã kh«ng nhiÒu tµi liÖu nghiªn cøu vÒ tiªu chuÈn chän

loµi c©y trång c¶nh quan cho TP H¶i D­¬ng. C©y xanh trång trªn ®­êng phè

H¶i D­¬ng ®­îc trång chñ yÕu dùa trªn nguån c©y cña C«ng ty TNHH MTV

Qu¶n lý c«ng tr×nh ®« thÞ H¶i D­¬ng hoÆc dùa vµo së thÝch vµ kinh nghiÖm

3

cña ng­êi d©n. ChÝnh v× vËy, GS.TS NguyÔn H¶i TuÊt ®· ®Þnh h­íng ®Ó t«i

chän ®Ò tµi:

“øng dông ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch ®a tiªu chuÈn (Multi Criteria

Analysis = MCA) víi sù trî gióp cña phÇn mÒm SPSS ®Ó lùa chän tËp ®oµn

c©y trång c¶nh quan ®­êng phè cho thµnh phè H¶i D­¬ng.”

lµm luËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sÜ cña m×nh.

Do giíi h¹n cña luËn v¨n th¹c sÜ nªn ®Ò tµi chØ øng dông PPPT§TC ®Ó

t×m ra nh÷ng loµi c©y thÝch hîp nhÊt trång ë ®­êng phè H¶i D­¬ng, ®ång thêi

ph¸t hiÖn ra nh÷ng loµi c©y ph¶i h¹n chÕ trång, nh÷ng loµi c©y kh«ng nªn

trång trªn ®­êng phè H¶i D­¬ng. §Ò tµi hi väng gãp phÇn hoµn thiÖn ph­¬ng

ph¸p ph©n tÝch ®a tiªu chuÈn vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò quy ho¹ch c©y trång c¶nh

quan cho TP H¶i D­¬ng.

4

Ch­¬ng 1

Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu.

1.1. Giíi thiÖu chung vÒ ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch ®a tiªu chuÈn

(PPPT§TC) vµ phÇn mÒm xö lý thèng kª SPSS.

Phân tích đa tiêu chuẩn là một phương pháp phân tích đánh giá các mô

hình (đối tượng, chủ thể) dựa vào hàng loạt các tiêu chuẩn, mà những tiêu

chuẩn khi được lượng hoá sẽ cho ta một độ đo nào đó để đánh giá một cách

toàn diện mô hình nghiên cứu.

Đây là phương pháp nghiên cứu mang lại tính khách quan và chính xác

vì nó đề cập một lúc nhiều khía cạnh (tiêu chuẩn) dành cho đối tượng nghiên

cứu có liên quan đến mục tiêu. Ph­¬ng ph¸p nµy rÊt thÝch hîp khi mµ c¸c tiªu

chuÈn ®­îc ®o ®¹c vµ x¸c ®Þnh theo nh÷ng thang ®o hoµn toµn kh¸c nhau. Ở

đề tài này là ứng dụng phương pháp phân tích đa tiêu chuẩn để phân tích, đánh giá các loại cây trồng dựa vào hàng loạt các tiêu chuẩn: cảnh quan, kinh

tế, môi trường, khả năng thích ứng... Các tiêu chuẩn này khi được lượng hoá

sẽ cho ta một độ đo chính xác, một cách toàn diện mô hình nghiên cứu. ViÖc

x©y dùng tiªu chuÈn, l­îng ho¸ c¸c tiªu chuÈn vµ chuÈn ho¸ c¸c tiªu chuÈn sÏ

dÔ dµng cho viÖc ®¸nh gi¸. So s¸nh vµ lùa chän ®èi t­îng nghiªn cøu lµ nh÷ng

néi dung quan träng cña PPPT§TC.

PPPT§TC còng ®· ®­îc mét sè t¸c gi¶ trong n­íc, ngoµi n­íc vËn

dông trong nghiªn cøu vµ lùa chän c¸c m« h×nh dùa trªn nhiÒu tiªu chuÈn cã

liªn quan ®Õn c¸c nh©n tè vÒ kinh tÕ, sinh th¸i vµ m«i tr­êng nh­ng ch­a

thµnh mét hÖ thèng lÝ luËn hoµn chØnh. Cho ®Õn nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ph­¬ng

ph¸p nµy ®· ®­îc GS-TS Nguyễn Hải Tuất nghiªn cøu vµ ®­a ra mét khu«n

mÉu, tuy ch­a hoµn chØnh nh­ng cã hÖ thèng h¬n vÒ mÆt lÝ luËn {13}. Cë së

khoa häc cña ph­¬ng ph¸p bao gåm c¸c b­íc:

5

1, X¸c lËp môc tiªu.

2, X©y dùng tiªu chuÈn.

3, L­îng ho¸ tiªu chuÈn.

4, Ph©n tÝch tiªu chuÈn.

5, ChuÈn ho¸ sè liÖu quan s¸t.

6, Lùa chän c¸c chñ thÓ.

GS-TS Nguyễn Hải Tuất trong công trình “Đánh giá tác động môi

trường cho các dự án Lâm Nghiệp” năm (1987) còng ®· sö dông ph­¬ng ph¸p

nµy. Vµ trong những năm gần đây, tại trường Đại học Lâm Nghiệp đã có

những cán bộ và sinh viên ứng dụng để làm luận văn tốt nghiệp cao học, đại

học vµ chuyªn ®Ò nghiªn cøu khoa häc. - NguyÔn B· Ng·i (1995): B­íc ®Çu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ tæng hîp cña c¸c

ph­¬ng thøc canh t¸c trong c¸c m« h×nh l©m nghiÖp x· héi t¹i CÇu Hai – VÜnh

Phó. LuËn v¨n tèt nghiÖp cao häc - §HLN. - Cao Danh ThÞnh (1996): ThÝ nghiÖm øng dông mét sè ph­¬ng ph¸p

®Þnh l­îng cã träng sè ®Ó so s¸nh hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ m«i tr­êng cña mét sè

dù ¸n l©m nghiÖp t¹i khu vùc rõng phßng hé ®Çu nguån S«ng §µ -Hoµ B×nh. LuËn v¨n tèt nghiÖp cao häc - §HLN.

§©y lµ hai luËn v¨n tèt nghiÖp cao häc ®· øng dông PPPT§TC ®Ó ®¸nh

gi¸ hiÖu qu¶ tæng hîp cña c¸c m« h×nh trong l©m nghiÖp. VÝ dô, t¸c gi¶ Cao

Danh ThÞnh ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ tæng hîp c¸c m« h×nh chØ b»ng: ph­¬ng ph¸p

chØ sè canh t¸c Ect, ph­¬ng ph¸p cho ®iÓm c¸c thµnh phÇn cã sö dông träng sè

theo chuyªn gia vµ ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ tæng hîp míi – trong ®ã

tÝnh träng sè b»ng t­¬ng quan.

Cã rÊt nhiÒu luËn v¨n tèt nghiÖp ®¹i häc, chuyªn ®Ò nghiªn cøu khoa

häc cña sinh viªn c¸c chuyªn ngµnh L©m häc, Qu¶n lý b¶o vÖ tµi nguyªn rõng

vµ m«i tr­êng, L©m nghiÖp ®« thÞ øng dông PPPT§TC ®Ó ®¸nh gi¸, xÕp lo¹i

6

vµ lùa chän tËp ®oµn c©y trång c¶nh quan, tËp ®oµn c©y ¨n qu¶, tËp ®oµn c©y

trång trªn nói ®¸ v«i… nh­: - Đặng Trung Tú (1999): Nghiên cứu phương pháp so sánh hiệu quả

môi trường của các mô hình rừng trồng tại lâm trường Lương Sơn - Hoà

Bình. LuËn v¨n tèt nghiÖp ®¹i häc - §HLN. - NguyÔn M¹nh Hïng (2000): øng dông ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch ®a tiªu

chuÈn ®Ó nghiªn cøu lùa chän hÖ thèng c©y xanh nh»m chèng « nhiÔm bôi

than t¹i má than Cäc S¸u – CÈm Ph¶ - Qu¶ng Ninh. LuËn v¨n tèt nghiÖp ®¹i

häc - §HLN. - §ç Thanh B×nh (2001): §¸nh gi¸ vµ xÕp lo¹i mét sè c©y trång ®­êng

phè. LuËn v¨n tèt nghiÖp ®¹i häc - §HLN. - NguyÔn ThÞ Nga (2001): øng dông ph­¬ng ph¸p ®a tiªu chuÈn ®Ó

nghiªn cøu, lùa chän vµ xÕp h¹ng ­u tiªn mét sè c©y trång c¶nh quan m«i

tr­êng thuéc khu vùc quËn Hai Bµ Tr­ng - Hµ Néi. LuËn v¨n tèt nghiÖp ®¹i

häc - §HLN. - Lª Ngäc QuÕ (2001): øng dông ph­¬ng ph¸p ®a tiªu chuÈn ®Ó nghiªn

cøu lùa chän vµ xÕp h¹ng ­u tiªn cho mét sè c©y trång phôc vô c¶nh quan

tr­êng häc thuéc quËn Hai Bµ Tr­ng - Hµ Néi. LuËn v¨n tèt nghiÖp ®¹i häc - §HLN.- §oµn ThÞ H­¬ng Trµ (2001): Sö dông ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch ®a tiªu

chuÈn ®Ó so s¸nh vµ ­u tiªn lùa chän loµi c©y trång trªn nói ®¸ v«i t¹i Kim B«i – Hoµ B×nh. LuËn v¨n tèt nghiÖp ®¹i häc - §HLN. - TrÞnh V¨n T¸m (2002): øng dông ph­¬ng ph¸p ®a tiªu chuÈn ®Ó so

s¸nh vµ xÕp h¹ng ­u tiªn lùa chän c¸c loµi c©y trång phôc vô c¶nh quan

tr­êng häc thuéc thµnh phè Vinh – NghÖ An. LuËn v¨n tèt nghiÖp ®¹i häc - §HLN.