Ứng dụng chỉ thị phân tử (Got Isozim) trong xác định con lai ở cam quýt (Rutaceae)

KHOA HOC CONG NGHE

IJIMG DLJIMG CHI THf PHAIM T U (GOT I50ZIIVI] TROIMG

XAC DIIMH COIM LAI O CAM! PUY T (RUTACEAB

Ngd Xuan Binh^

TOM TAT

Da phoi la hien tupng tuong ddi pho bien d cay an qua noi chung va cay cam quyt noi rieng. Da phoi gom 2

dang di truyen ton tai trong ciing nipt hat, phoi vo tinh va phoi hCm tinh. Vi vay nhung loai eay an qua eho

hat da phoi se co nhung yeu td tich cyc va bat Ipi, Nhidu giong cam quyt co gia tri kinh te cao mang hat da

phoi trong do eo phoi vo tinh va huu tinh. Van de quan trpng ddi voi cac nha chpn gidng cin phai phan lap

dupe con lai (mpc tu phoi huu tinh) tu quan the hat da phoi. Npi clung cua bai bao de cap den sir dung chi

thi isozym Got-1 va Got-3 de phan biet con lai the he Fj d hai td hpp lai sd 1 va so 2. Td hop lai sd 1 (TNI x

BQ-1) cay me la dong TNI cho hat da phoi. Trong 96 mau phan tich Got-1 va Got-3, co 21 mau dupe xac

dinh la con lai, 75 miu khong xac dinh dupe la eay mpc tu phoi vo tinh hay huu tinb. 6 to hpp lai so 2 (TNI

X YH-2), trong 120 miu phan tich Got-1 va Got-3, 27 miu la eon lai, 70 mau la cay con mpc tu phoi vo tinh

va 23 miu khong xac dinh. Ket qua nghien ciin eho thay, chi thi Got isozim la cong cu cd hieu qua trong

viec xac dinh con lai d hp cam quyt (Rutaceae).

Tir khoa: Da phoi, phoi huu tinh, phoi vo tinh, con lai, isozim

I. DAT VAN DE

Hien nay, nhieu chuong trinh chgn tao gidng

cam quyt dang dupe tien hinh d d c Vien nghien cim

thudc Bg Ndng nghiep vl PTNT. Tuy nhien, khd

khan rlt ldn trong lai tao va chgn gidng la hien tugng

da phdi (polyembiyony) thudng gap d hg cam quyt

[1], [2]. Ddi vdi nhung gidng cd hat da phdi (hat cd

fir hai phdi trd len), cay con cd the mgc tu phdi vd

tinh (somatic/nucellar/asexual embryo) dtrgc hinh

fhlnh khdng qua qui trinh thy tinh - mang dac diem

di truyen cua cay me, hoac mgc tu phdi huu tinh

(zygotic/sexual eiiibiyo) - ket qua cua qua trinh thy

phln thy tinh giua cay bd vl cay me [12], (J hp cam

quyt, d c gidng budi (C. grandis) da phan cho hat

don phdi, deu II phdi huu tinh, qui trinh lai tao vl

xlc dinh con lai tuong ddi thuan lgi. Cac gidng cam,

r\\iyt hoac lai vdi cam, quyt thudng cho hat da phdi,

viec xlc dinh con lai mgc fir phdi huu tinh rat khd

khan. Phuong phip truyen thdng trudc day khi xac

dinh con lai chu yeu dya vio viec danh gia d c dac

diem hinh thli, tdn kem thdi gian vl cdng sue. Hien

nay vdi sy trg giup cua cac ky thuat sinh hoc phan fir

(chi thi ADN, chi thi isozim...) viec phan lap con lai

thuan lgi hon, chinh xlc va cd the chpn loc dupe con

lai ngay hi' giai doan dau sau khi gieo hat,

Ngi dung cua bai bao trinh bay viec ting dung

chi thi phan fu (Got isozim) trong phan lap con lai

mpc tu quin the hat da phdi d hg cam quyt

(Rutaceae).

PGS.TS. Truong Dai hpc Ndng lam Thai Nguyen

II. VAT UEU, NOI DUNG VA PHUONG PHAP NGHIEN CIJU

1. Vat heu nghien curu

Vat lieu nghien cuu bao gdm hai td hgp lai sd 1

vl 2. Td hgp lai sd 1: cay me II ddng TNI, dugc lai

tao fu hai gidng cam, cd dac diem sinh trudng khde,

it hat, trgng lugng qua tu 150 g den 200 g, hat da

phdi, tuy nhien, ddng TNI hat phln da phan mat sire

nay mam, TNI khd cd the llm cly bd trong qui trinh

lai tao. Cay me II gidng cam BQ-1, qui miu dd, ngpt,

trgng lugng qui trung binh tir 100 - 150 g, qui tuong

ddi nhieu hat, II dly, cay sinh trudng khde. Td hpp

lai sd 2: sir dyng cay me cua td hgp lai sd 1 II ddng

TNI. Cay bd II gidng cam YH-2, cay sinh trudng

khde, II day vl cting, it min d m vdi nhen dd - mpt

ddi tugng hai cam quyt quan trgng cua vung nhiet

ddi nhu d Viet Nam.

2. Phuang phap nghien cuu

VIo mua hoa nd, tien hinh lai tao vdi hai cap lai

neu tren, khi qua chin, tien hinh thu hIi qui vl gieo

hat trong nhl cd mii che, sau 6 thing cham sdc, miu

la non cua d c con lai dugc sir dung de phan tich Got

isozim.

3. Dien di Got isozim

Dien di Got-isozim tien hinh theo phuang phip

cua Wendel [14]. Mau dugc dien di tren bin gel

polyaciylainide 7% (18 cm x 20 cm x 1,5 mm) fhlnh

phan b^n gel, dung dich dien di, dung dich nhudm

mau enzim theo cdng thuc cua Wendel dugc Ngd

Xuan Binh vl cdng su tdi uu hoa cho phan tich miu

cam quyt [6],[7]. Miu II tiroi 0,15 - 0,2 g nghien vdi

16 NONG NGHIEP VA PHAT TRIEN NONG THON - SO 3 - THANG 3/2010