Ứng dụng ảnh vệ tinh độ phân giải cao phân tích biến động sử dụng đất đô thị quận cẩm lệ thành phố đà nẵng giai đoạn 2009 – 2020

1

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA ĐỊA LÝ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

ỨNG DỤNG ẢNH VỆ TINH ĐỘ PHÂN GIẢI CAO PHÂN TÍCH

BIẾN ĐỘNG SỬ DỤNG ĐẤT ĐÔ THỊ QUẬN CẨM LỆ THÀNH PHỐ

ĐÀ NẴNG GIAI ĐOẠN 2009 – 2020

Giáo viên hướng dẫn: TS. Trần Thị Ân

Sinh viên thực hiện : Nay H Bi

Lớp : 17SDL

Đà Nẵng, tháng 12 năm 2020

2

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành khóa luận này em đã nhận được sự giúp đỡ, hướng dẫn, động viên

của các thầy cô giáo, gia đình và bạn bè.

Lời đầu tiên em xin chân thành cảm ơn sâu sắc đến cô TS. Trần Thị Ân giảng

viên khoa Địa Lí, Trường Đại học Sư phạm - Đại học Đà Nẵng, đã tận tình hướng dẫn,

tạo mọi điều kiện tốt nhất cho em trong suốt quá trình thực hiện đề tài này, hoàn thành

khóa luận cũng như tận tình truyền đạt những kiến thức, kinh nghiệm quý báu cho em

suốt quá trình hoàn thành khóa luận.

Và cuối cùng em xin gửi lời cảm ơn tới Ban giám hiệu trường, các giảng viên khoa

Địa Lí, và các giảng viên tham gia giảng dạy trong suốt 4 năm qua đã giúp đỡ, tạo điều

kiện tốt nhất để em học tập, và hoàn thiện bản thân.

Đà Nẵng, ngày 25 tháng 12 năm 2020

3

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................................

MỤC LỤC.........................................................................................................................

DANH MỤC BẢNG BIỂU .............................................................................................

DANH MỤC HÌNH ẢNH ................................................................................................

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................................

A. PHẦN MỞ ĐẦU .......................................................................................................1

1. Lí do chọn đề tài .........................................................................................................1

2. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài .................................................................................2

2.1. Mục tiêu của đề tài ..................................................................................................2

2.2. Nhiệm vụ của đề tài .................................................................................................3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..............................................................................3

3.1. Đối tượng của nghiên cứu .......................................................................................3

3.2. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................3

4. Nội dung nghiên cứu ..................................................................................................3

5. Lịch sử nghiên cứu .....................................................................................................4

5.1. Trên thế giới ............................................................................................................4

5.2. Ở Việt Nam ..............................................................................................................5

6. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu .....................................................................6

6.1. Quan điểm nghiên cứu .............................................................................................6

6.1.1. Quan điểm hệ thống về vấn đề sử dụng đất ..........................................................6

6.1.2. Quan điểm lịch sử .................................................................................................7

6.1.3. Quan điểm tổng hợp .............................................................................................7

6.1.4. Quan điểm phát triển bền vững ............................................................................7

6.2. Các phương pháp nghiên cứu ..................................................................................8

6.2.1. Phương pháp thu thập số liệu ...............................................................................8

6.2.2. Phương pháp tổng hợp xử lí, phân tích số liệu .....................................................8

6.2.3. Phương pháp viễn thám và gis .............................................................................8

6.2.4. Phương pháp bản đồ, biểu đồ ...............................................................................8

7. Cấu trúc đề tài .............................................................................................................9

B. PHẦN NỘI DUNG ....................................................................................................9

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN CHUNG ......................................................................9

4

1.1. Những vấn đề liên quan đến hiện trạng và biến động sử dụng đất .........................9

1.1.1. Khái niệm và phân loại đất ...................................................................................9

1.1.2. Quy hoạch sử dụng đất đai .................................................................................10

1.1.3. Biến động diện tích sử dụng đất .........................................................................11

1.1.3.1. Khái niệm ........................................................................................................11

1.1.3.2. Những nhân tố gây nên tình hình biến động sử dụng đất ................................11

1.1.3.3. Ý nghĩa thực tiễn trong đánh giá tình hình biến động sử dụng đất .................11

1.2. Hệ thống thông tin địa lí gis và công nghệ viễn thám ...........................................12

1.2.1. Hệ thống thông tin địa lí (gis) .............................................................................12

1.2.1.1. Khái niệm ........................................................................................................12

1.2.1.2. Các thành phần và chức năng của gis ..............................................................13

1.2.2. Công nghệ viễn thám (remote sensing) ..............................................................15

1.2.2.1. Các khái niệm liên quan đến viễn thám ..........................................................15

1.2.2.2. Nguyên lý cơ bản của viễn thám .....................................................................15

1.2.2.3. Đặc trưng phổ phản xạ của các đối tượng tự nhiên phục vụ cho việc thành lập

bản đồ HTSĐ.................................................................................................................16

1.2.3. Mối quan hệ của phương pháp viễn thám với nghiên cứu biến động sử dụng đất .

.......................................................................................................................................19

1.2.3.1. Xác định hệ thống phân loại ............................................................................20

1.2.3.2. Xác định các dấu hiệu giải đoán ......................................................................20

1.2.3.3. Tổng hợp kết quả giải đoán .............................................................................21

CHƯƠNG 2. ỨNG DỤNG GIS VÀ VIỄN THÁM THÀNH LẬP BẢN ĐỒ HIỆN

TRẠNG SỬ DỤNG ĐẤT QUẬN CẨM LỆ ................................................................22

2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội khu vực nghiên cứu ................22

2.1.1. Điều kiện tự nhiên ..............................................................................................22

2.1.1.1. Vị trí địa lý .......................................................................................................22

2.1.1.2. Địa hình ...........................................................................................................23

2.1.1.3. Khí hậu ............................................................................................................24

2.1.1.4. Tài nguyên đất .................................................................................................24

2.1.1.5. Tài nguyên khoáng sản ....................................................................................24

2.1.1.6. Tài nguyên nước ..............................................................................................25

2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ...................................................................................25

5

2.1.2.1. Về hành chính ..................................................................................................25

2.1.2.2. Về dân số .........................................................................................................25

2.1.2.3. Kinh tế .............................................................................................................26

2.1.2.4. Nhận định chung về đặc điểm kinh tế - xã hội quận Cẩm lệ ...........................29

2.2. Xử lý tư liệu viễn thám về hiện trạng sử dụng đất quận Cẩm lệ ...........................29

2.2.1. Phương pháp xử lý ảnh số ..................................................................................30

2.2.2. Phương pháp phân loại có kiểm định .................................................................30

2.2.3. Phương pháp phân loại không kiểm định (unsupervised classification) ............31

2.3. Thành lập bản đồ hiện trạng sử dụng đất quận Cẩm lệ các thời điểm năm 2009 và

2020 ..............................................................................................................................31

2.3.1. Khái quát về tư liệu ảnh sử dụng trong đề tài .....................................................31

2.3.1.1. Ảnh vệ tinh planets Cope ................................................................................33

2.3.1.2. Ảnh vệ tinh rapidEye .......................................................................................33

2.3.2. Các bước thực hiện giải đoán ảnh ......................................................................34

2.3.3. Thành lập bản đồ hiện trạng sử dụng đất thời điểm năm 2009 và 2020 ............41

2.3.3.1. Bản đồ hiện trạng sử dụng đất năm 2009 ........................................................41

2.3.3.2. Bản đồ hiện trạng sử dụng đất năm 2020 ........................................................41

CHƯƠNG 3: PHÂN TÍCH BIẾN ĐỘNG VÀ ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP SỬ DỤNG

ĐẤT ĐAI HỢP LÝ ......................................................................................................46

3.1. Thành lập bản đồ biến động sử dụng đất giai đoạn 2009 – 2020 ..........................46

3.1.1. Quy trình thành lập bản đồ hiện biến động sử dụng đất .....................................46

3.1.2. Bản đồ biến động sử dụng đất ............................................................................46

3.2. Đánh giá biến động diện tích sử dụng đất giai đoạn 2009 – 2020 và xu thế thay đổi

trong giai đoạn đến năm 2020 ......................................................................................48

3.2.1. Biến động diện tích sử dụng đất giai đoạn 2009-2020 .......................................48

3.2.1.1. Tỉ lệ biến động .................................................................................................48

3.2.1.2. Xu hướng biến động ........................................................................................48

3.2.1.3. Hệ số sử dụng đất ............................................................................................48

3.2.2. Kết quả đánh giá biến động sử dụng đất quận cẩm lệ giai đoạn 2009 – 2020 ...49

3.2.2.1. Đánh giá dựa vào hiện trạng sử dụng đất ........................................................49

3.3. Các nguyên nhân gây biến động hiện trạng sử dụng đất quận Cẩm lệ ..................52

3.3.1. Sự gia tăng dân số ...............................................................................................52

6

3.3.2. Tốc độ đô thị hóa ................................................................................................53

3.4. Quy hoạch sử dụng đất quận Cẩm lệ năm 2020 ....................................................55

3.4.1. Đánh giá tác động của phương án quy hoạch sử dụng đất đến kinh tế - xã hội .....

.......................................................................................................................................56

3.4.1.1. Đánh giá tác động về kinh tế ...........................................................................56

3.4.1.2. Đánh giá tác động về xã hội ............................................................................56

3.4.2. Phương án quy hoạch sử dụng đất quận Cẩm lệ ................................................57

3.4.2.1. Chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế .............................................................................57

3.4.2.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế .............................................................................59

3.5. Giải pháp hoàn thành quy hoạch sử dụng đất năm 2020 .......................................59

3.5.1. Các giải pháp về cơ chế, chính sách ...................................................................60

3.5.2. Giải pháp về tài chính .........................................................................................61

3.5.4. Giải pháp về môi trường .....................................................................................63

3.4.5. Giải pháp xử lý các vi phạm đất đai ...................................................................64

C. KẾT LUẬN ..............................................................................................................67

D. TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................68

7

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1. Dân số và mật độ dân số năm 2019 phân theo xã/phường/thị trấn ..............25

Bảng 2.2. Tốc độ tăng trưởng kinh tế của quận Cẩm Lệ qua các năm .........................26

Bảng 2.3. Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế qua các năm ................................................26

Bảng 2.4. Các loại ảnh viễn thám dùng trong khóa luận ..............................................32

Bảng 2.5. Dấu hiệu nhận biết các đối tượng ................................................................39

Bảng 3.1. Bảng ma trận biến động sử dụng đất ............................................................46

Bảng 3.2. Tình hình sử dụng một số loại đất chính giai đoạn 2009 - 2020 .................49

Bảng 3.3. Tỉ lệ biến động của một số loại đất giai đoạn 2009-2020 ............................50