TRUYỀN TINH NHÂN TẠO CHO BÒ - phần 2- bài 6 doc

Truyền tinh nhân tạo cho bò

51 Đinh Văn Cải, Nguyễn Ngọc Tấn

Bài 6

HÓC MÔN ĐIỂU KHIỂN HOẠT ĐỘNG SINH DỤC Ở BÒ CÁI

Hóc môn được sinh ra từ các tuyến và các mô trong cơ thể gia súc. Khối

lượng phân tử từ 300 đến 70.000. Phân loại hóc môn theo cấu trúc sinh hoá

thành nhóm protein (và polipeptid), steroid, axit béo và amin… Gọi theo nguồn

gốc nơi sinh ra thành hóc môn tuyến yên, hóc môn buồng trứng, hóc môn nhau

thai. Nếu phân theo chức năng mà nó tác động thành hóc môn sinh dục, hóc

môn tăng trưởng…

1. Hóc môn sinh sản ở bò cái

Hóc môn sản sinh ra từ tuyến yên (pituitary):

Thùy trước tuyến yên có 5 loại tế bào tiết khác nhau, tiết ra 6 loại hóc môn.

Hóc môn sinh dục gonadotropin gồm 2 hóc môn là hóc môn kích thích nang

trứng (follicle- stimulating hormone- FSH) và hóc môn thể vàng (luteinizing

hormone- LH). Ngoài ra thùy trước tuyến yên còn tiết ra các lọai hóc môn khác

như ACTH, TSH, PRL (prolactin). Trong đó hai hóc môn FSH và LH có ý nghĩa

quan trọng nhất trong hoạt động sinh sản ở bò cái.

FSH (Follicle stimulating hormone): bản chất là glucoprotein, khối lượng

phân tử 32 ngàn, có thời gian bán rã từ 2,0-2,5 giờ. Ở con cái hóc môn FSH kích

thích nang trứng phát triển, thành thục, chín. FSH cùng với LH còn kích thích

nang trứng trưởng thành tiết hóc môn estrogen. Khi thiếu FSH nang trứng không

phát triển, con vật không động dục, hoặc nang trứng phát triển chậm, con vật

chậm động dục.

LH (Luteinizing hormone): bản chất là glucoprotein, khối lượng phân tử 30

ngàn, thời gian bán rã khoảng 30 phút. Ở con cái, LH làm tăng tiết dịch vào trong

xoang trứng đã chín, gây nên sự rụng trứng. Sau khi trứng rụng, LH kích thích

sự hình thành thể vàng, kích thích thể vàng tiết ra hóc môn progesterone. Ở con

đực LH kích thích tế bào Leydigs sản sinh hóc môn sinh dục đực testosterone.

Khi thiếu LH trứng chín mà không rụng được, gây ra chai noãn và u nang buồng

trứng.

Hóc môn sản sinh ra từ buồng trứng

Buồng trứng sản xuất ra 4 loại hóc môm: estrogen, progesterone, Inhibin và

relaxin. Trong số này hóc môn estrogen và progesterone là quan trọng nhất.

Estrogen (oestrogen hay estrus hormone): là steroid hormone, có 18 carbon,

do bao noãn tiết ra (nhau thai cũng tiết ra estrogen). Estrogen có tác dụng tạo ra

hành vi và sinh lý của bò cái như thúc đẩy sự sinh trưởng và phát triển của cơ

quan sinh dục cái. Phát triển đặc điểm sinh dục thứ cấp. Cùng với các hóc môn

sinh dục khác điều khiển chu kì động dục, rụng trứng và biểu hiện động dục ở

con cái. Nó cũng kích thích sự phát triển của hệ thống ống dẫn của tuyến vú.