triển vọng và giải pháp tăng cường thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào việt nam giai đoạn

Trêng ®¹i häc ngo¹i th¬ng

Khoa kinh tÕ ngo¹i th¬ng

Kho¸ luËn tèt nghiÖp

§Ò tµi

TriÓn väng vµ gi¶i ph¸p t¨ng cêng

thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi

vµo ViÖt Nam giai ®o¹n ®Õn n¨m 2010

Sinh viªn thùc hiÖn : nguyÔn th¸i hµ

Líp : NhËt 2 -K37

Gi¸o viªn híng dÉn : PGS.TS. Vò chÝ léc

Hµ néi - 2002

Môc lôc

Lêi nãi ®Çu 6

Ch¬ng I: §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI) vµ kinh nghiÖm thu hót FDI

cña mét sè níc

9

I. Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ FDI 9

1. Kh¸i niÖm 9

2. §Æc ®iÓm cña ®Çu t trùc tiÕp 10

3. C¸c h×nh thøc chñ yÕu cña ®Çu t trùc tiÕp 10

4. Vai trß cña nguån vèn FDI ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn 11

II. Xu híng vËn ®éng cña vèn FDI trªn thÕ giíi sau cuéc khñng ho¶ng

tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ n¨m 1997-1998

12

1. Dßng vèn FDI ®ang phôc håi tõ sau khñng ho¶ng Ch©u ¸ vµ vÉn

chÞu sù chi phèi chñ yÕu cña c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn

12

2. §TNN díi h×nh thøc hîp nhÊt hoÆc mua l¹i c¸c chi nh¸nh c«ng ty ë

níc ngoµi vÉn lµ chiÕn lîc hîp t¸c ph¸t triÓn chÝnh cña c¸c c«ng ty

xuyªn quèc gia (TNCs).

15

3. Cã sù thay ®æi s©u s¾c trong lÜnh vùc ®Çu t trªn thÕ giíi. 17

4. C¸c tËp ®oµn xuyªn quèc gia ®ãng vai trß quan träng trong luång

vèn FDI cña thÕ giíi.

18

5. C¸c níc ®ang ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ c¸c níc ë Ch©u ¸ sau khñng

ho¶ng ®ang lµ trung t©m thu hót m¹nh mÏ vèn FDI.

19

III. Mét sè kinh nghiÖm thu hót vèn FDI tõ c¸c níc trong khu vùc sau

cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh – tiÒn tÖ Ch©u ¸.

20

1. Kinh nghiÖm tõ Th¸i Lan 21

2. Kinh nghiÖm tõ Hµn Quèc 22

3. Kinh nghiÖm tõ Trung Quèc 24

4. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam 26

Ch¬ng II : Thùc tr¹ng thu hót vµ sö dông vèn FDI ë ViÖt Nam trong

giai ®o¹n 1996-10/2002

28

I. Quan ®iÓm vµ chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc trong viÖc thu hót vµ 28

2

sö dông vèn FDI ë ViÖt Nam.

II. Thùc tr¹ng viÖc thu hót vµ sö dông vèn FDI ë ViÖt Nam giai ®o¹n

1996-10/2002.

33

1. Thùc tr¹ng thu hót vµ sö dông FDI giai ®o¹n 1996-10/2002 33

1.1 Lîng vèn, lîng dù ¸n, quy m« dù ¸n qua c¸c n¨m 33

1.2 C¬ cÊu ®Çu t 35

2. T×nh h×nh thùc hiÖn dù ¸n FDI trong giai ®o¹n nµy 42

3. §¸nh gi¸ vai trß cña FDI trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 46

III. Nh÷ng tån t¹i trong viÖc thu hót vµ sö dông vèn FDI vµo ViÖt Nam. 51

1. NhËn thøc quan ®iÓm vÒ §TNN cha qu¸n triÖt, nhÊt qu¸n 51

2. Sù cha hoµn chØnh trong hÖ thèng luËt ph¸p vµ chÝnh s¸ch §TNN: 52

2.1. Nh÷ng h¹n chÕ vÒ luËt ph¸p 52

2.2 Nh÷ng h¹n chÕ trong chÝnh s¸ch 54

3. C«ng t¸c quy ho¹ch cßn chËm, chÊt lîng cha cao, thiÕu cô thÓ dÉn

®Õn c¬ cÊu vèn ®Çu t cha hîp lý

59

4. M«i trêng ®Çu t cña ViÖt Nam cha ®îc chuÈn bÞ tèt ®Ó thu hót vµ sö

dông vèn FDI hiÖu qu¶

61

Ch¬ng III: TriÓn väng vµ gi¶i ph¸p t¨ng cêng thu hót vµ sö dông cã

hiÖu qu¶ vèn ®Çu t vµo ViÖt Nam giai ®o¹n 2003-2010.

68

I. TriÓn väng thu hót vèn FDI cña níc ta giai ®o¹n 2003-2010 68

1. Môc tiªu, nhiÖm vô thu hót FDI t¹i ViÖt Nam trong thêi tíi 68

2. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n trong thu hót FDI 69

2.1 Nh÷ng thuËn lîi 69

2.2 Nh÷ng khã kh¨n 71

II. Gi¶i ph¸p t¨ng cêng thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ vèn ®Çu t vµo

ViÖt Nam trong giai ®o¹n 2003-2010

72

1. Thèng nhÊt nhËn thøc, x©y dùng chiÕn lîc vµ n©ng cao chÊt lîng

quy ho¹ch vèn FDI

73

2. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng §TNN 74

3. §æi míi vµ triÓn khai hiÖu qu¶ c¸c chÝnh s¸ch vÒ vèn FDI 79

4. N©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý vµ hiÖu lùc ®iÒu hµnh cña Nhµ níc

trong lÜnh vùc §TNN

87

5. §æi míi vµ ®Èy m¹nh c«ng t¸c vËn ®éng vµ xóc tiÕn ®Çu t 90

6. Chó träng c«ng t¸c ®µo t¹o c¸n bé, t¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña

§¶ng vµ c¸c tæ chøc ®oµn thÓ trong c¸c doanh nghiÖp §TNN

91

KÕt luËn chung 93

Tµi liÖu tham kh¶o 95

3

Phô lôc 98

Mét sè thuËt ng÷ viÕt t¾t trong ®Ò tµi

FDI : §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi

§TNN : §Çu t níc ngoµi

CNH-H§H : C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸

GDP : Thu nhËp quèc néi

4

PhÇn më ®Çu

§¹i héi IX cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®· kh¼ng ®Þnh ®êng lèi ph¸t

triÓn kinh tÕ ®Êt níc lµ “tiÕp tôc sù nghiÖp ®æi míi, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸,

hiÖn ®¹i ho¸, n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ vµ chñ ®éng héi nhËp

quèc tÕ" [2], trong ®ã, thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI) ®îc xem lµ mét

gi¶i ph¸p quan träng hµng ®Çu vÒ nguån lùc ®Ó thùc hiÖn c¸c chiÕn lîc ph¸t triÓn

kinh tÕ ®Êt níc.

Nh×n l¹i 15 n¨m ®æi míi (1986-2001), nguån vèn FDI ®· ®ãng gãp tÝch

cùc vµo ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë níc ta. Tû träng FDI trong tæng vèn ®Çu t

toµn x· héi trung b×nh kho¶ng 24-25%/n¨m. Thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn FDI ph¸t

triÓn kh¸ thµnh c«ng. Riªng n¨m 2001, c¸c doanh nghiÖp cã vèn FDI ®· t¹o ®îc

34% gi¸ trÞ toµn ngµnh c«ng nghiÖp, h¬n 22% kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ ®ãng gãp

trªn 10% GDP cña c¶ níc.

Bªn c¹nh viÖc t¹o vèn, nguån vèn FDI cßn mang l¹i søc sèng míi cho nÒn

kinh tÕ quèc d©n th«ng qua cung cÊp khoa häc kü thuËt vµ quy tr×nh c«ng nghÖ

5

hiÖn ®¹i, kü n¨ng qu¶n lý tiªn tiÕn, chuyÓn giao c¸c bÝ quyÕt kü thuËt, gãp phÇn

chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ... §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi trong thêi gian qua ®· gi¶i

quyÕt 35 v¹n lao ®éng trùc tiÕp vµ hµng chôc v¹n lao ®éng gi¸n tiÕp ®ang d thõa

trong níc ta... Nh÷ng ®ãng gãp trªn cho thÊy vèn §TNN lµ mét nguån lùc hç trî

quan träng kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn CNH, H§H ë níc ta.

Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m 1997-1999, vèn FDI vµo ViÖt Nam cã xu h￾íng chËm l¹i. HiÖn tîng nµy ®îc lý gi¶i bëi nhiÒu nguyªn nh©n, trong ®ã mét

nguyªn nh©n kh¸ch quan lµ t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ

ch©u ¸ n¨m 1997. Tuy nhiªn, cã thÓ nãi, nguyªn nh©n c¬ b¶n lµ m«i trêng ®Çu t

t¹i ViÖt Nam trë nªn kÐm hÊp dÉn h¬n nhiÒu so víi c¸c níc trong khu vùc. Bé

LuËt §TNN, tuy ®îc ®¸nh gi¸ lµ kh¸ cëi më vµ th«ng tho¸ng, song vÉn cßn béc

lé nhiÒu h¹n chÕ; thªm vµo ®ã, t×nh tr¹ng c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm, c¬ chÕ hµnh

chÝnh nÆng nÒ, thñ tôc hµnh chÝnh rêm rµ, cha ®¶m b¶o tÝnh b×nh ®¼ng trong m«i

trêng kinh doanh... ®· lµm n¶n lßng kh«ng Ýt nhµ ®Çu t, tõ ®ã lµm gi¶m kh¶ n¨ng

c¹nh tranh thu hót vèn ®Çu t so víi c¸c níc trong khu vùc. MÆt kh¸c, ®Êt níc ta

®ang tiÕn hµnh c«ng cuéc CNH, H§H trong bèi c¶nh nguån lùc trong níc cßn

rÊt h¹n chÕ: møc GDP tÝnh b×nh qu©n ®Çu ngêi cha qu¸ 400 USD, vµ møc tÝch

luü chØ ®¹t 26% GDP (7 tû USD), th× nhu cÇu thu hót vèn FDI ®èi víi níc ta

cµng trë nªn cÊp b¸ch.

Tríc thùc tr¹ng trªn, tiÕn hµnh nghiªn cøu viÖc thu hót vèn FDI mét c¸ch

toµn diÖn, cã hÖ thèng; trªn quan ®iÓm nh×n th¼ng vµo nh÷ng h¹n chÕ ®ang cßn

tån t¹i, ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p khoa häc, h÷u hiÖu vµ kh¶ thi, nh»m t¨ng cêng

viÖc thu hót vµ sö dông vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë ViÖt Nam lµ rÊt cÇn thiÕt

vµ cã ý nghÜa thùc tiÔn s©u s¾c. Tõ nh÷ng lý do trªn, em ®· lùa chän nghiªn cøu

®Ò tµi: “TriÓn väng vµ gi¶i ph¸p t¨ng cêng thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp níc

ngoµi vµo ViÖt Nam giai ®o¹n ®Õn n¨m 2010" lµm ®Ò tµi cho kho¸ luËn tèt

nghiÖp cña m×nh trªn danh nghÜa lµ mét c«ng tr×nh tËp sù nghiªn cøu víi môc

6

®Ých n©ng cao sù hiÓu biÕt, t¹o ®iÒu kiÖn ®i s©u nghiªn cøu, t×m hiÓu mét vÊn ®Ò

mµ m×nh t©m ®¾c, ®ång thêi còng lµ mét chót ®ãng gãp nho nhá nh÷ng kiÕn nghÞ

mµ qua qu¸ tr×nh su tÇm, nghiªn cøu ®· ®óc rót ®îc.

Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o vµ c¸c phô lôc,

kho¸ luËn nµy ®îc tr×nh bµy trong 3 ch¬ng:

Ch¬ng 1 : C¬ së lý thuyÕt vµ kinh nghiÖm chung vÒ ®Çu t níc ngoµi

Ch¬ng 2 : Thùc tr¹ng thu hót vµ sö dông vèn FDI ë ViÖt Nam trong

giai ®o¹n 1996-10/2002

Ch¬ng 3 : Mét sè gi¶i ph¸p t¨ng cêng thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶

vèn ®Çu t vµo ViÖt Nam giai ®o¹n 2003-2010.

§Ò tµi lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p, ®Æc biÖt víi sinh viªn nh em v× lÏ

tr×nh ®é hiÓu biÕt cßn h¹n chÕ, kinh nghiÖm cña b¶n th©n cha tÝch luü ®îc nhiÒu,

viÖc thu thËp vµ xö lý th«ng tin gÊp, gÆp nhiÒu khã kh¨n. ChÝnh v× vËy, néi dung

bµi viÕt cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cha ®îc ®Ò cËp vµ cßn nhiÒu thiÕu sãt. Em rÊt mong

®îc sù ®ãng gãp ý kiÕn vµ sù chØ b¶o cña thÇy c« vµ b¹n bÌ vÒ néi dung còng nh

c¸ch tr×nh bµy.

Cuèi cïng, em xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi thÇy gi¸o Vò ChÝ Léc –

trëng khoa sau §¹i häc, Trêng §¹i häc ngo¹i th¬ng ®· dµnh nhiÒu thêi gian vµ

t©m ®¾c, ®ãng gãp nhiÒu ý kiÕn quý b¸u, bæ sung còng nh chØnh lý néi dung vµ

h×nh thøc nh»m gióp em hoµn thµnh kho¸ luËn nµy.

.

7

Ch¬ng I

§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI) vµ kinh nghiÖm

thu hót FDI cña mét sè níc

I. Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ FDI:

1. Kh¸i niÖm:

Theo kho¶n 1 ®iÒu 2 LuËt §TNN ban hµnh n¨m 2000:”§Çu t trùc tiÕp níc

ngoµi lµ viÖc nhµ ®Çu t níc ngoµi ®a vµo ViÖt Nam vèn b»ng tiÒn hoÆc bÊt kú tµi

s¶n nµo ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng ®Çu t theo quy ®Þnh cña LuËt nµy”.

HiÓu réng ra, cã thÓ thÊy ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ ho¹t ®éng ®Çu t do c¸c

tæ chøc kinh tÕ vµ c¸c c¸ nh©n níc ngoµi tù m×nh hoÆc cïng c¸c tæ chøc kinh tÕ

níc së t¹i bá vèn vµo mét ®èi tîng nhÊt ®Þnh, trùc tiÕp qu¶n lý hoÆc ®iÒu hµnh ®Ó

thu lîi nhuËn trong kinh doanh.

Quan ®iÓm nghiªn cøu cña Cac-Mac còng chØ ra: ®Çu t trùc tiÕp lµ ngêi së

h÷u t b¶n t¹i níc nµy mua hoÆc kiÓm so¸t mét thùc thÓ kinh tÕ cña níc kh¸c.

Cho nªn nÕu kho¶n tiÒn mµ nhµ ®Çu t tr¶ cho thùc thÓ kinh tÕ nµy cña níc ngoµi

cã “¶nh hëng quyÕt ®Þnh” ®èi víi thùc thÓ Êy hoÆc t¨ng thªm “quyÒn cÇm c¸i”

trong thùc thÓ kinh tÕ mµ nã ¶nh hëng Êy, th× ®ã lµ ®Çu t trùc tiÕp.

Nh vËy, díi gãc ®é kinh tÕ, ®Çu t trùc tiÕp ®îc hiÓu lµ mét ho¹t ®éng kinh

doanh mµ ë ®ã cã sù t¸ch biÖt ë tÇm vÜ m« vÒ chñ thÓ (bªn ®Çu t vµ bªn nhËn ®Çu

t), nhng l¹i cã s kÕt hîp vi m« trong viÖc sö dông vèn vµ qu¶n lý ®èi tîng ®Çu t.

8

Ngoµi ra, ®Çu t trùc tiÕp kh«ng chØ lµ mét quan hÖ bu«n b¸n ®¬n thuÇn mµ cßn lµ

sù di chuyÓn nh÷ng ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt gi÷a c¸c quèc gia nh»m thu lîi nhuËn.

Nh vËy, hµng ho¸ ®Çu t chØ bao gåm C+V lµ t b¶n bÊt biÕn vµ t b¶n kh¶ biÕn sÏ

kÕt hîp víi søc lao ®éng cña níc së t¹i trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra m vµ

hµng ho¸ ®îc t¹o ra trong ®Çu t ®îc thùc hiÖn trong lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh

®Ó sinh ra lîi nhuËn.

C¸c nhµ kinh tÕ häc Ph¬ng T©y khi nghiªn cøu vÒ ®Çu t trùc tiÕp kh«ng chØ

dõng ë kh¸i niÖm mµ cßn ®a ra c¸c quan ®iÓm lý thuyÕt ®Ó lý gi¶i, nh: thuyÕt cÊu

thµnh h÷u c¬ cña ®Çu t (Kindlebeger), lý luËn vÒ ®Çu t ra níc ngoµi ®Ó ph©n t¸n

rñi ro (M.Markawitey), lý luËn vÒ chu kú s¶n phÈm (R.Vermon), lý luËn g¾n ®Çu

t níc ngoµi víi chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch cña ChÝnh phñ, lý thuyÕt vÒ lîi thÕ so

s¸nh (S.Hirock)...

2. §Æc ®iÓm cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi:

Tõ nh÷ng quan ®iÓm lý thuyÕt ë trªn, cã thÓ rót ra nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ ®Çu t

trù tiÕp níc ngoµi nh sau:

- §©y lµ h×nh thøc ®Çu t mµ c¸c chñ ®Çu t cã quèc tÞch kh¸c nhau tù quyÕt

®Þnh ®Çu t b»ng nguån vèn cña m×nh, quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt kinh doanh vµ tù chÞu

tr¸ch nhiÖm lç l·i. H×nh thøc nµy mang tÝnh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao,

kh«ng cã nh÷ng rµng buéc vÒ chÝnh trÞ, kh«ng ®Ó l¹i g¸nh nÆng nî nÇn cho nÒn

kinh tÕ.

- §Çu t trùc tiÕp chÞu sù chi phèi m·nh liÖt cña quy luËt thÞ trêng, v× vËy lîi

nhuËn lµ môc tiªu hµng ®Çu cña c¸c nhµ ®Çu t.

- Nguån vèn FDI kh«ng chØ bao gåm vèn ®Çu t ban ®Çu cña chñ ®Çu t díi

h×nh thøc vèn ph¸p ®Þnh, trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, nã cßn bao gåm c¶ vèn vay

cña doanh nghiÖp ®Ó triÓn khai hoÆc më réng dù ¸n còng nh vèn ®Çu t tõ nguån

lîi nhuËn thu ®îc.

9