Triển vọng và giải pháp nhằm tăng cường thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài vào ngành Dệt- May Việt

Lêi nãi ®Çu

Trong nh÷ng n¨m qua, sù ph¸t triÓn cña ngµnh dÖt may ®· ®¹t ®îc kÕt

qu¶ ®¸ng khÝch lÖ, ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò kinh

tÕ x· héi cho ®Êt níc. VÞ trÝ cña ngµnh dÖt may ngµy cµng ®îc cñng cè vµ

n©ng cao. Kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n 17,1%, giai

®o¹n n¨m 2010 dù kiÕn kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 8 tû USD, sö dông 4 triÖu

lao ®éng.

Ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña khu vùc ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi trong ngµnh

dÖt may lu«n chiÕm tû träng cao trong kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ngµnh. §ång

thêi ®©y còng lµ ngµnh ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ x· héi cao. Do ®ã, viÖc

thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi trong ngµnh dÖt may ®ang lµ vÊn ®Ò quan

t©m cña c¸c cÊp, ngµnh, vµ cña chÝnh phñ.

Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu, t×m hiÓu vÒ ngµnh DÖt- May, em chän ®Ò tµi

luËn v¨n tèt nghiÖp: "§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®èi víi sù ph¸t triÓn cña

ngµnh DÖt- May ViÖt Nam".

Néi dung cña luËn v¨n gåm 3 ch¬ng:

Ch¬ng 1: Lý luËn chung vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi

Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng thu hót ®Çu t níc ngoµi vµo ngµnh dÖt may

ViÖt Nam

Ch¬ng 3: TriÓn väng vµ gi¶i ph¸p nh»m t¨ng cêng thu hót ®Çu t

trùc tiÕp níc ngoµi vµo ngµnh DÖt- May ViÖt Nam

1

Do thêi gian còng nh n¨ng lùc cã h¹n nªn bµi viÕt kh«ng khái cã

nh÷ng thiÕu sãt. Em rÊt mong cã ®îc sù gãp ý cña thÇy gi¸o ®Ó bµi viÕt cña

em ®îc tèt h¬n.

Qua ®©y em còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n Quý ViÖn Kinh tÕ thÕ giíi ®·

t¹o ®iÒu kiÖn cho em ®îc thùc tËp vµ c¶m ¬n PGS.TS. NguyÔn Nh B×nh ®· h￾íng dÉn em hoµn thµnh luËn v¨n nµy.

2

Ch¬ng 1

Lý luËn chung vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi

1.1. Tæng quan vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI)

1.1.1. Kh¸i niÖm

ë ViÖt Nam, ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi chØ thùc sù b¾t ®Çu tõ

n¨m 1988, vµ ®îc ®Þnh nghÜa nh sau:

" §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ viÖc c¸c c¸ nh©n, tæ chøc níc ngoµi

trùc tiÕp ®a vèn vµo ViÖt Nam b»ng tiÒn níc ngoµi hoÆc bÊt kú tµi s¶n nµo

®îc ChÝnh phñ ViÖt Nam chÊp thuËn ®Ó hîp t¸c kinh doanh, thµnh lËp xÝ

nghÞªp liªn doanh hay xÝ nghiÖp 100% vèn níc ngoµi theo quy ®Þnh cña

luËt nµy" 1

FDI vÒ thùc chÊt lµ lo¹i ®Çu t quèc tÕ mµ chñ ®Çu t bá vèn ®Ó x©y dùng

hoÆc mua phÇn lín, thËm chÝ toµn bé c¸c c¬ së kinh doanh ë níc ngoµi ®Ó lµ

chñ së h÷u toµn bé hay tõng phÇn c¬ së ®ã vµ trùc tiÕp qu¶n lý ®iÒu hµnh

hoÆc tham gia qu¶n lý ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña ®èi tîng mµ hä bá vèn ®Çu t.

§ång thêi, hä còng chÞu tr¸ch nhiÖm theo møc së h÷u vÒ kÕt qu¶ s¶n xuÊt

kinh doanh cña dù ¸n.

FDI thêng ®îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c h×nh thøc tuú theo quy ®Þnh

cña LuËt ®Çu t níc ngoµi cu¶ níc së t¹i. C¸c h×nh thøc FDI ®îc ¸p dông trªn

thÕ giíi thêng lµ hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh, doanh nghiÖp liªn doanh,

bu«n b¸n ®èi øng, hîp ®ång cÊp giÊy phÐp c«ng nghÖ hay qu¶n lý hîp ®ång

li x¨ng, 100% vèn níc ngoµi, hîp ®ång chia s¶n phÈm, hîp ®ång x©y dùng

1 Gi¸o tr×nh kinh tÕ quèc tÕ, NXB gi¸o dôc

3

– vËn hµnh – chuyÓn giao (BOT)...C¸c h×nh thøc FDI nµy cã thÓ ®îc thùc

hiÖn t¹i c¸c khu vùc ®Çu t ®Æc biÖt cã yÕu tè quèc tÕ nh khu chÕ xuÊt, khu

c«ng nghÖ tËp trung, ®Æc khu kinh tÕ, thµnh phè më...tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn

cô thÓ vµ tõng lÜnh vùc mµ c¸c quèc gia lùa chän vµ thµnh lËp c¸c khu vùc

®Çu t níc ngoµi phï hîp trong ®ã thu hót c¸c h×nh thøc FDI kh¸c nhau. Ch¾c

ch¾n sÏ cã nhiÒu h×nh thøc cô thÓ ra ®êi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng thu

hót FDI cña c¸c quèc gia.

1.1.2. §Æc ®iÓm

Tõ kh¸i niÖm, b¶n chÊt thùc tiÔn cña ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc

ngoµi ta cã thÓ hiÓu ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ mét h×nh thøc ®Çu t quèc tÕ

chñ yÕu vµ phæ biÕn nhÊt hiÖn nay, trong ®ã chñ ®Çu t níc ngoµi ®Çu t toµn bé

hay mét khèi lîng vèn tèi thiÓu vµo c¸c dù ¸n theo quy ®Þnh cña tõng quèc

gia nh»m t¹o lËp míi vµ giµnh quyÒn ®iÒu hµnh hoÆc tham gia ®iÒu hµnh c¸c

ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.

Ho¹t ®éng nµy mang tÝnh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ cao, kh«ng cã nh÷ng

rµng buéc vÒ chÝnh trÞ, kh«ng ®Ó l¹i nî nÇn cho nÒn kinh tÕ, kh«ng g©y nî

cho c¸c chñ nhµ v× níc ngoµi tù bá vèn ra, tù thµnh lËp doanh nghiÖp riªng

hoÆc hîp t¸c víi nh÷ng doanh nghiÖp trong níc ®Ó cïng kinh doanh. Lîi

nhuËn cña c¸c chñ ®Çu t níc ngoµi thu ®îc phô thuéc vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng

kinh doanh cña doanh nghiÖp. Lêi vµ lç ®îc chia theo tû lÖ gãp vèn ph¸p ®Þnh

sau khi hoµn thµnh nghÜa vô nép thuÕ cho níc chñ nhµ.

C¸c chñ ®Çu t níc ngoµi ph¶i gãp mét sè vèn tèi thiÓu ®Ó tham gia vµo

viÖc ®iÒu hµnh qu¶n lý doanh nghiÖp. Tuú theo quy ®Þnh cña luËt ®Çu t cña

mçi níc, chñ ®Çu t níc ngoµi chØ ®îc thµnh lËp doanh nghiÖp 100% vèn níc

ngoµi trong mét sè lÜnh vùc nhÊt ®Þnh vµ chØ ®îc tham gia liªn doanh víi sè

4

vèn nhÊt ®Þnh. ë ViÖt Nam, chñ ®Çu t níc ngoµi gãp tèi thiÓu 30% vèn ph¸p

®Þnh cña dù ¸n.

§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc x©y dùng doanh

nghiÖp míi, mua l¹i toµn bé hay tõng phÇn doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng

hoÆc mua cæ phiÕu ®Ó trë thµnh thµnh viªn cña C«ng ty víi nh÷ng quyÒn

hµnh tuú thuéc vµo sè cæ phiÕu n¾m gi÷ hay s¸t nhËp c¸c doanh nghiÖp víi

nhau

§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi kh«ng chØ g¾n liÒn víi di chuyÓn vèn mµ cßn

g¾n liÒn víi chuyÓn giao c«ng nghÖ, chuyÓn giao kiÕn thøc vµ t¹o ra thÞ trêng

míi cho c¶ phÝa ®Çu t vµ phÝa nhËn ®Çu t

§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi g¾n liÒn víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh quèc

tÕ cña c«ng ty ®a quèc gia.

C¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi trùc tiÕp qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh dù ¸n mµ hä bá

vèn ®Çu t. QuyÒn qu¶n lý doanh nghiÖp phô thuéc vµo tû lÖ gãp vèn cña chñ

®Çu t trong vèn ph¸p ®Þnh cña dù ¸n. NÕu doanh nghiÖp gãp 100% vèn trong

vèn ph¸p ®Þnh th× doanh nghiÖp hoµn toµn thuéc së h÷u cña nhµ ®Çu t níc

ngoµi vµ còng do hä qu¶n lý toµn bé.

1.1.3. C¸c h×nh thøc

LuËt ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cña ViÖt Nam ph©n chia ho¹t ®éng ®Çu t

trùc tiÕp níc ngoµi thµnh 3 h×nh thøc sau:

a. Doanh nghiÖp liªn doanh

Liªn doanh lµ mét h×nh thøc phæ biÕn nhÊt cña quan hÖ hîp t¸c. Cã thÓ

®Þnh nghÜa doanh nghiÖp liªn doanh lµ doanh nghiÖp ®îc thµnh lËp do c¸c

chñ ®Çu t, tæ chøc níc ngoµi gãp vèn chung víi c¸c tæ chøc doanh nghiÖp

trong níc trªn c¬ së hîp ®ång liªn doanh. C¸c bªn cïng tham gia ®iÒu hµnh

5

doanh nghiÖp, chia lîi nhuËn vµ chÞu rñi ro theo tû lÖ gãp vèn cña mçi bªn.

Theo luËt ViÖt Nam, vèn ph¸p ®Þnh cña doanh nghiÖp liªn doanh Ýt nhÊt ph¶i

b»ng 30% vèn ®Çu t, phÇn vèn gãp cña mçi bªn níc ngoµi kh«ng bÞ h¹n chÕ

møc cao nhÊt nh mét sè níc kh¸c nhng kh«ng ®îc Ýt h¬n 30% vèn ph¸p ®Þnh.

§èi víi nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt quan träng do chÝnh phñ quyÕt ®Þnh, c¸c bªn

tho¶ thuËn t¨ng dÇn tû träng gãp vèn cña bªn ViÖt Nam trong liªn doanh.

H×nh thøc nµy ®îc nhiÒu nhµ ®Çu t, tæ chøc níc ngoµi lùa chän trong thêi

gian ®Çu khi hä cha hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ níc nhËn ®Çu t.

b. Doanh nghiÖp 100% vèn n íc ngoµi

Doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi lµ doanh nghiÖp do chñ ®Çu t níc

ngoµi ®Çu t 100% vèn t¹i níc së t¹i, cã quyÒn ®iÒu hµnh toµn bé doanh

nghiÖp theo luËt ®Þnh cña níc së t¹i. Doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t níc ngoµi

lµ nh÷ng c«ng ty con cña doanh nghiÖp ®a quèc gia, hä tù chÞu tr¸ch nhiÖm

vÒ kÕt qu¶ kinh doanh còng nh rñi ro kh¸c. Níc tiÕp nhËn ®Çu t chñ yÕu chØ

thu thuÕ tõ ho¹t ®éng kinh doanh cña lo¹i h×nh nµy. §©y lµ c¸c nhµ ®Çu t níc

ngoµi tiÕn hµnh kinh doanh toµn bé nªn kh«ng cã nhiÒu m©u thuÉn nh h×nh

thøc kh¸c.

c. Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh

Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh lµ h×nh thøc chñ ®Çu t níc ngoµi cung

cÊp tiÒn vèn, thiÕt bÞ, kü thuËt, níc së t¹i cung cÊp tiÒn vèn, ®Þa ®iÓm, nhµ x￾ëng hiÖn cã, c¬ së trang thiÕt bÞ, søc lao ®éng vµ c¸c dÞch vô lao ®éng kh¸c,

hai bªn cïng nhau hîp t¸c ho¹t ®éng hoÆc cïng hîp t¸c s¶n xuÊt kinh doanh

®Ó ph©n chia lîi nhuËn hoÆc ph©n chia s¶n phÈm mµ kh«ng thµnh lËp ph¸p

nh©n míi.

6

Ngoµi ra, cßn cã mét vµi d¹ng ®Æc biÖt cña h×nh thøc ®Çu t 100% vèn

®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ: hîp ®ång x©y dùng - kinh doanh - chuyÓn giao

(BOT), hîp ®ång x©y dùng - chuyÓn giao -kinh doanh (BTO), hîp ®ång kinh

doanh - chuyÓn giao (BT). §èi víi h×nh thøc BOT c¸c chñ ®Çu t níc ngoµi tù

chÞu tr¸ch nhiÖm tiÕn hµnh x©y dùng, kinh doanh c«ng tr×nh trong mét thêi

gian ®ñ thu håi vèn ®Çu t vµ cã lîi nhuËn hîp lý. Sau khi kÕt thóc dù ¸n, toµn

bé c«ng tr×nh sÏ ®îc chuyÓn giao cho níc chñ nhµ mµ kh«ng thu bÊt kú mét

kho¶n tiÒn nµo. §èi víi h×nh thøc BTO, sau khi x©y dùng xong, nhµ ®Çu t

chuyÓn giao c«ng tr×nh cho níc chñ nhµ. chÝnh phñ níc chñ nhµ giµnh cho

nhµ ®Çu t quyÒn kinh doanh c«ng tr×nh ®ã trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó

thu håi ®ñ vèn ®Çu t vµ cã lîi nhuËn hîp lý. §èi víi h×nh thøc BT, sau khi

x©y dùng xong, chñ ®Çu t chuyÓn giao c«ng tr×nh ®ã cho nhµ níc chñ nhµ, n￾íc chñ nhµ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho nhµ ®Çu t níc ngoµi thùc hiÖn dù ¸n kh¸c ®Ó

thu håi ®ñ vèn ®Çu t vµ cã lîi nhuËn hîp lý.

1.1.4. T¸c ®éng cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi

1.1.4.1. §èi víi níc tiÕp nhËn ®Çu t

a. T¸c ®éng tÝch cùc

* T¹o nguån vèn bæ sung quan träng vµ thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ

Vèn ®Çu t cho ph¸t triÓn kinh tÕ bao gåm nguån vèn trong níc vµ vèn

níc ngoµi. HÇu hÕt c¸c níc ®ang ph¸t triÓn trong giai ®o¹n ®Çu ®Òu ph¶i ®¬ng

®Çu víi sù khan hiÕm vèn. Do vËy, ®Ó ®¹t ®îc sù t¨ng trëng æn ®Þnh cao

nh»m ®a ®Êt níc tho¸t ra khái c¶nh ®ãi nghÌo l¹c hËu th× c¸c níc nµy ph¶i

t×m kiÕm nguån bæ sung tõ bªn ngoµi mµ trong ®ã FDI ®ãng vai trß quan

träng nh»m t¨ng cêng vèn ®Çu t trong níc vµ bï ®¾p sù thiÕu hôt ngo¹i tÖ

ngoµi ý nghÜa t¨ng cêng vèn ®Çu t néi ®Þa. FDI bæ sung ®¸ng kÓ nguån thu

7

ng©n s¸ch cña chÝnh phñ c¸c níc nhËn ®Çu t th«ng qua thuÕ §©y lµ nguån …

vèn quan träng ®Ó ®Çu t cho c¸c dù ¸n ph¸t triÓn cña níc chñ nhµ.

* ChuyÓn giao c«ng nghÖ

Khi ®Çu t vµo mét níc nµo ®ã chñ ®Çu t kh«ng chØ chuyÓn vµo níc ®ã

vèn b»ng tiÒn mµ cßn chuyÓn c¶ vèn hiÖn vËt nh m¸y mãc thiÕt bÞ vµ vèn …

v« h×nh nh chuyªn gia kü thuËt, bÝ quyÕt c«ng nghÖ, qu¶n lý Th«ng qua tiÕp …

nhËn FDI c¸c níc nhËn ®Çu t cã thÓ tiÕp nhËn ®îc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i sau ®ã

c¶i tiÕn vµ ph¸t triÓn phï hîp thµnh c«ng nghÖ cho níc m×nh.

* Häc tËp kinh nghiÖm vµ tiÕp cËn thÞ trêng míi

FDI gióp c¸c níc nhËn ®Çu t ®µo t¹o kiÕn thøc kinh doanh, qu¶n lý, tay

nghÒ vµ tiÕp cËn thÞ trêng thÕ giíi. Th«ng thêng ë c¸c níc nhËn ®Çu t tr×nh ®é

qu¶n lý cña c¸c c¸n bé qu¶n lý, tr×nh ®é tay nghÒ vµ nhËn thøc cña c«ng nh©n

cßn yÕu kÐm nªn khi ®Çu t, ®Ó tiÕp cËn c«ng nghÖ míi, c¸c chñ ®Çu t níc

ngoµi thêng tæ chøc c¸c líp ®µo t¹o, båi dìng cho c¸n bé, c«ng nh©n ®Ó thùc

hiÖn ®Çu t theo dù ¸n. B»ng con ®êng nµy, kiÕn thøc cña c«ng nh©n ®îc n©ng

lªn. H¬n n÷a, FDI gióp c¸c doanh nghiÖp tiÕp cËn vµ x©m nhËp ®îc vµo thÞ tr￾êng thÕ giíi th«ng qua liªn doanh vµ m¹ng líi thÞ trêng réng lín cña hÖ thèng

c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia.

* FDI lµ c«ng cô ®Ó kÝch thÝch c¹nh tranh

ChÝnh phñ c¸c níc chñ nhµ thêng muèn sö dông FDI nh mét c«ng cô

®Ó kÝch thÝch vµ liªn kÕt kinh tÕ gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong níc. C¸c c«ng ty

níc ngoµi nh mét ®èi tîng ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp trong níc t¨ng tÝnh c¹nh

tranh cña m×nh, thay ®æi t¸c phong kinh doanh cò. MÆt kh¸c, c¸c doanh

nghiÖp néi ®Þa còng më réng ®îc quy m« s¶n xuÊt vµ lÜnh vùc kinh doanh

nhê cung cÊp c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ tiªu thô ®Çu ra cho c¸c c«ng ty níc ngoµi.

8