Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong luật tố tụng hình sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

HÀ THỊ LUYẾN

TÒA ÁN TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG

TRONG LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

TÒA ÁN TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG

TRONG LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự

Mã số: 60380104

Người hướng dẫn khoa học: Pgs.Ts. Phạm Quang Phúc

Học viên: Hà Thị Luyến

Lớp: Cao học Luật, khóa 23

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2019

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi, dưới

sự hướng dẫn và giúp đỡ của Pgs.Ts. Phạm Quang Phúc Các trích dẫn trong

luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác và trung thực. Những tài liệu tham khảo

sử dụng trong luận văn đều được liệt kê đầy đủ, cụ thể. Những kết luận khoa học

của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

TÁC GIẢ CỦA LUẬN VĂN

Hà Thị Luyến

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BCA : Bộ công an

BLHS : Bộ luật Hình sự

BLTTHS : Bộ luật Tố tụng hình sự

BPNC : Biện pháp ngăn chặn

BQP : Bộ quốc phòng

CQĐT : Cơ quan điều tra

CQTTHS : Cơ quan tố tụng hình sự

CQTHTT : Cơ quan tiến hành tố tụng

TANDTC : Tòa án nhân dân tối cao

THTT : Tiến hành tố tụng

TNHS : Trách nhiệm hình sự

TTHS : Tố tụng hình sự

VAHS : Vụ án hình sự

VKSNDTC : Viện kiểm sát nhân dân tối cao

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU...................................................................................................1

CHƯƠNG1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CHẾ ĐỊNH TÒA ÁN TRẢ

HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ................9

1.1. Nhận thức trả hồ sơ điều tra bổ sung của Tòa án...................................9

1.1.1. Khái niệm điều tra vụ án hình sự, điều tra bổ sung vụ án hình sự và

hồ sơ vụ án hình sự ........................................................................................9

1.1.2. Khái niệm trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tòa án ........................18

1.2. Đặc điểm của chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tòa án ......20

1.3. Mục đích và ý nghĩa của chế định Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ

sung......................................................................................................................22

1.4. Mối quan hệ giữa Viện kiểm sát và Tòa án khi trả hồ sơ để điều tra

bổ sung.................................................................................................................25

CHƯƠNG 2. NHỮNG QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ

NĂM 2015 VỀ TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG CỦA TÒA ÁN,

MỘT SỐ VƯỚNG MẮC VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN ..........................30

2.1. Quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 về việc Tòa án trả hồ

sơ để điều tra bổ sung........................................................................................30

2.1.1. Những điểm mới của chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung của

Tòa án..........................................................................................................30

2.1.2. Những trường hợp Tòa án có thể trả hồ sơ để điều tra bổ sung.......32

2.1.3. Thẩm quyền, thủ tục và thời hạn Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung

......................................................................................................................47

2.1.4. Việc giải quyết yêu cầu điều tra bổ sung của Tòa án........................52

2.2. Hoàn thiện những quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 về

chế định Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung ..............................................54

2.2.1. Một số vướng mắc liên quan đến quy định Tòa án trả hồ sơ để điều

tra bổ sung ...................................................................................................54

2.2.2. Kiến nghị hoàn thiện..........................................................................61

KẾT LUẬN.........................................................................................................69

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Quá trình giải quyết một VAHS trải qua nhiều giai đoạn khác nhau trong đó

xét xử VAHS đóng một vai trò quan trọng. Tại phiên tòa, tất cả những thông tin, tài

liệu, đồ vật thu thập được trong giai đoạn điều tra, truy tố đều được đưa ra xét xử

công khai thông qua việc tranh tụng tại phiên tòa. Trên cơ sở đó, Tòa án ra những

phán quyết khách quan phù hợp với quy định của pháp luật. Việc xét xử công bằng,

nghiêm minh sẽ góp phần bảo vệ chế độ, pháp chế xã hội chủ nghĩa; bảo vệ tài sản

của Nhà nước, của tập thể; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, góp

phần đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm. Thông qua việc xét xử, sẽ góp phần

giáo dục công dân chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật, tôn trọng các quy tắc của

cuộc sống, nâng cao ý thức đấu tranh phòng chống tội phạm cũng như các vi phạm

pháp luật khác. Tuy nhiên không phải trường hợp nào Tòa án cũng có thể xét xử

nếu chỉ thông qua những tài liệu, chứng cứ mà Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát thu

thập được và qua quá trình tranh tụng công khai tại phiên tòa, mà có rất nhiều

trường hợp không thu thập được đầy đủ tài liệu chứng cứ để kết luận về tội phạm,

người phạm tội hoặc quá trình khởi tố, điều tra, truy tố còn vi phạm quy định của

pháp luật tố tụng hình sự hoặc có căn cứ để khởi tố bị can về tội phạm khác, hoặc

có đồng phạm khác hoặc có người phạm tội khác liên quan đến vụ án nhưng chưa

được khởi tố vụ án, khởi tố bị can. Do vậy, Tòa án với tư cách là cơ quan xét xử

phải trả hồ sơ để điều tra bổ sung nhằm khắc phục những tồn tại, thiếu sót trong giai

đoạn khởi tố, điều tra, truy tố để giải quyết đúng đắn vụ án hình sự. Việc trả hồ sơ

điều tra bổ sung sẽ hạn chế được oan, sai, bỏ lọt tội phạm, bỏ lọt người phạm tội từ

đó bảo đảm hơn nữa quyền con người, quyền công dân.

Khi nghiên cứu chế định trả điều tra bổ sung của Tòa án được quy định trong

BLTTHS năm 2015 và văn bản hướng dẫn thi hành về điều tra bổ sung về cơ bản

đã giải quyết được những vướng mắc theo quy định của BLTTHS năm 2003, tuy

nhiên đã xuất hiện một số bất cập, cần phải được tiếp tục sửa đổi, bổ sung cho phù

hợp để thể hiện rõ hơn chức năng của từng cơ quan tố tụng, để có sự nhận thức

thống nhất khi áp dụng pháp luật, tránh trường hợp một hồ sơ VAHS bị trả đi trả

lại nhiều lần ảnh hưởng đến thời hạn giải quyết vụ án hình sự, gây tốn kém chi phí

tố tụng, ảnh hưởng đến uy tín của các cơ quan bảo vệ pháp luật.

2

Mặt khác, trong bối cảnh Việt Nam đang thực hiện công cuộc cải cách tư

pháp theo tinh thần Nghị quyết 48-NQ-TW ngày 25/4/2005 của Bộ chính trị về

Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010,

định hướng đến năm 2020; Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/06/2005 của Bộ

chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 và các văn kiện khác của

Đảng về cải cách tư pháp thì việc tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện các quy định

của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam, trong đó có chế định Tòa án trả hồ sơ để

điều tra bổ sung là rất cần thiết. Do vậy, việc nghiên cứu cơ sở lý luận và thực

tiễn về chế định trả điều tra bổ sung của Tòa án không những có ý nghĩa lý luận -

thực tiễn và pháp lý quan trọng, mà còn là vấn đề mang tính cấp thiết. Vì lý do

đó, tác giả đã lựa chọn nghiên cứu đề tài “Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung

trong luật tố tụng hình sự Việt Nam” làm luận văn thạc sĩ của mình.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Chế định trả hồ sơ điều tra bổ sung nói chung và chế định trả hồ sơ điều

tra bổ sung của Tòa án nói riêng luôn thể hiện rõ nét mối quan hệ giữa các cơ

quan tiến hành tố tụng. Chế định này được nghiên cứu trong một số tác phẩm

của một số nhà khoa học, nhà nghiên cứu dưới dạng các bài viết, bài báo,

chuyên đề, luận văn…

Một số tác giả cũng đã công bố những bài báo khoa học có đề cập đến chế

định trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tòa án như:

- Nguyễn Đức Dũng (2006), “Những trường hợp trả hồ sơ để điều tra bổ

sung theo quy định tại Điều 179 Bộ luật tố tụng hình sự”, Tạp chí Tòa án

nhân dân (5);

- Nguyễn Minh Đức (2006), “Một số ý kiến về việc áp dụng quy định trả hồ

sơ để điều tra bổ sung trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003”, Tạp chí Tòa án

nhân dân (6);

- Đinh Văn Quế (2006), “Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung – Những vấn

đề lý luận và thực tiễn”, Tạp chí Tòa án nhân dân (14);

- Nguyễn Anh Diệp (2007), “Thực trạng và giải pháp khắc phục việc Tòa

án trả hồ sơ cho Viện kiểm sát để điều tra bổ sung”, Tạp chí kiểm sát (23);

3

- Nguyễn Văn Trượng (2008), “Một số giải pháp nhằm khắc phục việc trả

hồ sơ để điều tra bổ sung chưa chuẩn xác giữa Tòa án và Viện kiểm sát”, Tạp chí

kiểm sát (19);

- Nguyễn Ngọc Kiện (2008), “Một số vấn đề về việc Tòa án trả lại hồ sơ để

điều tra bổ sung”, Tạp chí Tòa án nhân dân (04);

- Nguyễn Hải Ninh (2008), “Sửa đổi, bổ sung quy định của pháp luật về

điều tra bổ sung”, Tạp chí Luật học (07);

- Nguyễn Hữu Hậu (2009), “Thẩm quyền của Viện kiểm sát và của Kiểm

sát viên trong việc đề ra các yêu cầu điều tra và điều tra bổ sung”, Tạp chí

kiểm sát (16);

- Lê Ngọc Huấn (2009), “Một số giải pháp nhằm hạn chế việc trả hồ sơ để

điều tra bổ sung giữa các cơ quan tiến hành tố tụng”, Tạp chí kiểm sát (10);

- Nguyễn Đình Huề (2009), “Một số vấn đề về trả hồ sơ vụ án hình sự để

điều tra bổ sung”, Tạp chí Tòa án (04);

- Trần Vi Dân (2010), “Một số giải pháp khắc phục việc trả hồ sơ điều tra

bổ sung, điều tra lại”, Tạp chí kiểm sát (02);

- Võ Thị Kim Oanh & Nguyễn Ngọc Kiện (2010), “Thực tiễn áp dụng quy

định về Tòa án trả hồ sơ điều tra bổ sung”, Tạp chí Khoa học pháp lý (03);

- Nguyễn Thị Phương Thảo (2012), “Một số vấn đề về hoạt động điều tra

bổ sung của Viện kiểm sát ở giai đoạn xét xử phúc thẩm”, Tạp chí kiểm sát (06).

Nhìn chung các bài viết trên đều đề cập đến nhiều khía cạnh của chế định

trả hồ sơ để điều tra bổ sung nói chung và Tòa án trả hồ sơ để điều tra nói riêng.

Tuy nhiên, chưa có bài viết nào cập nhật những nội dung mới được quy định

trong Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 về chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung

của Tòa án.

Ở cấp độ luận văn thạc sĩ, có các đề tài của các tác giả:

- Nguyễn Minh Cảnh (2008), Chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong Tố

tụng hình sự Việt Nam, Luận văn thạc sĩ luật học Đại học Luật Thành phố Hồ Chí

Minh. Luận văn đã trình bày được những vấn đề lý luận chung về chế định trả hồ sơ