Tổ chức học sinh tự nghiên cứu sách giáo khoa trong dạy học sinh học ở trường THPT

T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 4(48) Tập 1/N¨m 2008 Khoa häc Gi¸o dôc

27

tæ chøc häc sinh tù nghiªn cøu s¸ch gi¸o khoa

trong d¹y häc sinh häc ë tr−êng trung häc phæ th«ng

NguyÔn ThÞ Hµ (tr−êng §H S− ph¹m - §H Th¸i Nguyªn)

1. §Æt vÊn ®Ò

S¸ch gi¸o khoa (SGK) võa lµ nguån cung cÊp th«ng tin, võa lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó triÓn khai

c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y c¸ch tù häc, tù nghiªn cøu. Víi vai trß lµ nguån cung cÊp th«ng tin, SGK

®−îc sö dông ®Ó häc sinh (HS) tæ chøc, gia c«ng, khai th¸c nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nhËn thøc do

gi¸o viªn ®Æt ra. Víi vai trß lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó triÓn khai c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y c¸ch häc, c¸ch

nghiªn cøu SGK ®−îc sö dông ®Ó HS tra cøu c¸c sè liÖu, c¸c sù kiÖn, ph©n tÝch c¸c kh¸i niÖm,

c¸c ®Þnh nghÜa, c¸c c«ng thøc. Sö dông SGK, HS ghi nhí, th«ng hiÓu, kh¸i qu¸t ho¸ néi dung tõ

c¸c phÇn, c¸c ch−¬ng, c¸c bµi theo mét chñ ®Ò nhÊt ®Þnh hoÆc kh¸i qu¸t hÖ thèng tµi liÖu, HS

còng cã thÓ dïng SGK ®Ó «n tËp, cñng cè kiÕn thøc. Víi nh÷ng ý nghÜa ®ã, trong d¹y häc nãi

chung vµ d¹y häc sinh häc nãi riªng viÖc gi¸o viªn (GV) tù trang bÞ cho m×nh ph−¬ng ph¸p tæ

chøc häc sinh tù lùc nghiªn cøu SGK lµ rÊt cÇn thiÕt.

2. §Æc ®iÓm cña SGK sinh häc THPT míi

a. VÒ néi dung kiÕn thøc: Néi dung th«ng tin trong SGK sinh häc míi (b¾t ®Çu thùc hiÖn

®¹i trµ tõ n¨m häc 2005 - 2006) phong phó, hiÖn ®¹i vµ khã h¬n so víi s¸ch cò. NÕu nh− trong

SGK cò, nguån th«ng tin chñ yÕu thÓ hiÖn ë d¹ng v¨n b¶n th«ng b¸o cã s½n th× trong SGK míi,

nguån th«ng tin thÓ hiÖn ë nhiÒu kªnh kh¸c nhau, t¨ng th«ng tin qua kªnh h×nh. Nh÷ng th«ng tin

nµy HS chØ cã thÓ lÜnh héi ®−îc b»ng c¸ch t¨ng c−êng c¸c ho¹t ®éng kh¸m ph¸. Bªn c¹nh ®ã,

SGK míi cßn bæ sung thªm nhiÒu kiÕn thøc øng dông th«ng qua môc “Em cã biÕt”. Víi nh÷ng

®Æc ®iÓm néi dung kiÕn thøc phong phó nh− vËy, SGK míi gióp GV cã nhiÒu thuËn lîi trong

viÖc rÌn luyÖn cho HS ph−¬ng ph¸p tù häc, tù nghiªn cøu qua ®ã ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, chñ

®éng ®Ó HS cã thÓ häc ë bÊt cø n¬i ®©u, tiÕn tíi häc suèt ®êi.

b. VÒ c¸ch thøc tr×nh bµy: Thø nhÊt, trong SGK sinh häc viÕt theo c¸ch ®æi míi, th«ng

tin khoa häc kh«ng tr×nh bµy d−íi d¹ng th«ng b¸o cã s½n mµ ®−îc mM ho¸ trong c¸c ho¹t ®éng

nhËn thøc d−íi d¹ng c¸c “lÖnh ho¹t ®éng”. Nh÷ng lÖnh nµy cã khi lµ mét t×nh huèng, c©u hái,

bµi tËp, còng cã khi lµ b¶ng biÓu, s¬ ®å, h×nh ¶nh cßn thiÕu th«ng tin…V× vËy, HS kh«ng thÓ tù

gi¶i mM ®−îc c¸c th«ng tin trong SGK mµ chØ cã thÓ th«ng qua sù ®Þnh h−íng, chØ ®¹o cña GV

míi lÜnh héi ®−îc. §iÒu nµy ®ßi hái ng−êi GV kh«ng chØ sö dông ph−¬ng ph¸p th«ng b¸o - gi¶i

thÝch minh häa mµ ph¶i thiÕt kÕ c¸c ho¹t ®éng ®Ó tæ chøc HS t×m tßi, ph¸t hiÖn vµ kh¸m ph¸ tri

thøc. Víi quan niÖm nµy, mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh SGK chÝnh lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó tæ chøc ho¹t

®éng häc tËp cho HS d−íi sù gia c«ng s− ph¹m cña ng−êi GV. Thø hai, c¸ch thøc tr×nh bµy cña

SGK hiÖn nay rÊt thuËn lîi cho viÖc ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó tæ chøc d¹y häc. Víi c¸c

thiÕt bÞ hiÖn ®¹i nh− m¸y chiÕu ®a vËt thÓ, m¸y chiÕu overhead, projecter…th× viÖc thiÕt kÕ c¸c

gi¸o ¸n ®iÖn tö cho phÐp GV khai th¸c tèi ®a vµ cã hiÖu qu¶ c¸c h×nh ¶nh, s¬ ®å ë SGK hoÆc cã

thÓ bæ sung c¸c h×nh ¶nh, phim t− liÖu vµo bµi gi¶ng d−íi d¹ng c¸c ho¹t ®éng nhËn thøc tõ ®ã

kÝch thÝch tÝnh tß mß, thÝch kh¸m ph¸ vµ høng thó häc tËp cña HS, ph¸t huy ®−îc tÝnh tù häc, tù

nghiªn cøu cña HS.