Tìm hiểu về hoạt động trải nghiệm lớp 1 trong chương trình giáo dục phổ thông năm 2018

1

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

ĐỀ TÀI:

TÌM HIỂU VỀ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM

LỚP 1 TRONG CHƢƠNG TRÌNH

GIÁO DỤC PHỔ THÔNG

NĂM 2018

Giáo viên hƣớng dẫn : Th.S Nguyễn Phan Lâm Quyên

Sinh viên : Trần Thị Minh Nguyệt

Lớp : 16STH

Khoa : Giáo dục Tiểu học

Đà Nẵng, 12/2019

2

Lời cảm ơn

Đầu tiên, em xin được gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến quý thầy cô Khoa

Giáo dục Tiểu học – Trường Đại học Sư phạm đã dành hết mọi tâm tư, tình cảm và

tâm huyết để truyền đạt cho chúng em những tri thức và truyền lại cho chúng em lòng

nhiệt thành với nghề nhà giáo. Em cũng xin cảm ơn thầy cô và Khoa Giáo dục Tiểu

học đã tổ chức cho chúng em buổi bảo vệ khóa luận này.

Em xin cảm ơn cô Thạc sĩ Nguyễn Phan Lâm Quyên đã tận tâm hướng dẫn và

giúp đỡ em trong quá trình thực hiện và hoàn thành đề tài “Tìm hiểu về Hoạt động

trải nghiệm lớp 1 trong Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018”. Đồng thời, em

cũng xin cảm ơn quý thầy cô và học sinh các trường tiểu học trên địa bàn quận Thanh

Khê và quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng đã tạo điều kiện để em hoàn thành khóa

luận này.

Đây là bước đầu em đi vào tìm hiểu về Chương trình Hoạt động trải nghiệm

được ban hành kèm theo thông tư 32/2018/TT-BGDĐT về ban hành Chương trình

giáo dục phổ thông năm 2018. Kiến thức và kinh nghiệm còn hạn chế nên dù đã cố

gắng nỗ lực rất nhiều nhưng đề tài không thể tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong

nhận được những ý kiến đóng góp quý báu của quý thầy cô và các bạn để đề tài khóa

luận của em được hoàn thiện hơn.

Em xin chân thành cảm ơn!

Đà Nẵng, tháng 12 năm 2019

Sinh viên thực hiện

Trần Thị Minh Nguyệt

3

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

HĐTN Hoạt động trải nghiệm

GV Giáo viên

HS Học sinh

HSTH Học sinh tiểu học

CLB Câu lạc bộ

4

DANH MỤC BẢNG

Bảng Nội dung Trang

Bảng

2.1

Mức độ nhận thức các thuận lợi của Chương trình

Hoạt động trải nghiệm

39

Bảng

2.2

Một số điều kiện thuận lợi khi thiết kế kế hoạch tổ

chức Hoạt động trải nghiệm

40

Bảng

2.3

Khó khăn của giáo viên khi thiết kế kế hoạch Hoạt

động trải nghiệm

41

Bảng

2.4

Khó khăn của giáo viên khi thiết kế kế hoạch Hoạt

động trải nghiệm

42

Bảng

2.5

Khó khăn của học sinh khi tham gia chương trình

Hoạt động trải nghiệm

44

Bảng

2.6

Mức độ tham gia các hoạt động trải nghiệm của

học sinh tiểu học

46

Bảng

2.7

Thái độ của học sinh với hoạt động trải nghiệm 47

Bảng

2.8

Hứng thú tiếp tục tham gia hoạt động trải nghiệm

của học sinh

48

Bảng

3.1

Động từ mô tả các mức độ cần đạt 51

5

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ Nội dung Trang

Biểu đồ 2.1 Mức độ nhận thức các thuận lợi của Chương

trình Hoạt động trải nghiệm

39

Biểu đồ 2.2 Điều kiện thuận lợi khi thiết kế kế hoạch tổ

chức Hoạt động trải nghiệm

40

Biểu đồ 2.3 Khó khăn của giáo viên khi thiết kế kế hoạch

Hoạt động trải nghiệm

41

Biểu đồ 2.4 Khó khăn của giáo viên khi thiết kế kế hoạch

Hoạt động trải nghiệm

43

Biểu đồ 2.5 Những khó khăn của học sinh khi tham gia

Hoạt động trải nghiệm

45

Biểu đồ 2.6 Mức độ tham gia hoạt động trải nghiệm của

học sinh tiểu học

46

Biểu đồ 2.7 Thái độ của học sinh với hoạt động trải

nghiệm

47

Biểu đồ 2.8 Mức độ hứng thú tiếp tục tham gia hoạt động

trải nghiệm của học sinh

48

6

MỤC LỤC

MỤC LỤC....................................................................................................................6

1. Lý do chọn đề tài ..............................................................................................9

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề.............................................................................10

2.1. Ở nƣớc ngoài............................................................................................10

2.2. Ở Việt Nam..................................................................................................11

3. Mục đích nghiên cứu......................................................................................12

4. Giả thuyết khoa học .......................................................................................12

5. Nhiệm vụ nghiên cứu .....................................................................................12

6. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ................................................................12

6.1. Đối tƣợng nghiên cứu..............................................................................12

6.2. Phạm vi nghiên cứu.................................................................................13

7. Phƣơng pháp nghiên cứu...............................................................................13

8. Kết cấu đề tài ..................................................................................................13

PHẦN NỘI DUNG....................................................................................................14

CHƢƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI.....................................................14

1.1. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................14

1.1.1. Trải nghiệm...........................................................................................14

1.1.2. Hoạt động trải nghiệm.........................................................................14

1.2. Tổng quan về Hoạt động trải nghiệm ở bậc tiểu học trong chƣơng trình

giáo dục phổ thông năm 2018 ..............................................................................15

1.2.1. Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp.15

1.2.2. Quan điểm xây dựng chƣơng trình....................................................16

1.2.3. Mục tiêu chung .....................................................................................16

1.2.4. Yêu cần cần đạt....................................................................................17

1.2.5. Nội dung giáo dục.................................................................................22

1.3. Một số phƣơng thức tổ chức và loại hình hoạt động của Hoạt động trải

nghiệm.....................................................................................................................24

1.3.1. Một số phƣơng thức tổ chức ...............................................................24

1.3.2. Một số loại hình hoạt động..................................................................25

1.4. Tầm quan trọng của tổ chức Hoạt động trải nghiệm cho học sinh.......27

1.4.1. Tầm quan trọng của Hoạt động trải nghiệm với việc phát triển

chƣơng trình giáo dục phổ thông năm 2018...................................................27

1.4.2. Tầm quan trọng của Hoạt động trải nghiệm với việc hình thành và

phát triển phẩm chất, năng lực học sinh.........................................................28

7

1.5. Đặc điểm tâm lý học sinh ...........................................................................28

1.5.1. Đặc điểm về tƣ duy...............................................................................28

1.5.2. Đặc điểm về nhân cách........................................................................31

CHƢƠNG II: CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI..............................................33

2.1. Hoạt động trải nghiệm lớp 1 trong Chƣơng trình giáo dục phổ thông năm

2018 33

2.1.1. Nội dung hoạt động và yêu cầu cần đạt.............................................33

2.1.2. Một số phƣơng pháp tổ chức Hoạt động trải nghiệm ở lớp 1.........34

2.2. Thực trạng về một số thuận lợi và khó khăn khi thiết kế kế hoạch tổ chức

Hoạt động trải nghiệm của giáo viên ..................................................................38

2.2.1. Mục đích điều tra.................................................................................38

2.2.2. Đối tƣợng điều tra................................................................................38

2.2.3. Nội dung điều tra..................................................................................38

2.2.4. Phƣơng pháp điều tra..........................................................................38

2.2.5. Kết quả điều tra....................................................................................38

2.3. Thực trạng về một số thuận lợi và khó khăn của học sinh khi tham gia

Hoạt động trải nghiệm..........................................................................................43

2.3.1. Mục đích điều tra.................................................................................43

2.3.2. Đối tƣợng điều tra................................................................................44

2.3.3. Nội dung điều tra..................................................................................44

2.3.4. Phƣơng pháp điều tra..........................................................................44

2.3.5. Kết quả điều tra....................................................................................44

CHƢƠNG III: THIẾT KẾ KẾ HOẠCH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI

NGHIỆM LỚP 1.......................................................................................................50

3.1. Nguyên tắc thiết kế kế hoạch tổ chức Hoạt động trải nghiệm...............50

3.2. Quy trình thiết kế kế hoạch tổ chức Hoạt động trải nghiệm.................53

3.3. Giải thích quy trình ....................................................................................53

Bƣớc 1: Xác định mục tiêu kế hoạch...............................................................53

Bƣớc 2: Phân tích chƣơng trình – chọn chủ đề hoạt động............................55

Bƣớc 3: Thiết kế chuỗi hoạt động....................................................................56

Bƣớc 4: Thiết kế các hoạt động........................................................................58

3.4. Thiết kế bảng ma trận chủ đề Chƣơng trình Hoạt động trải nghiệm lớp 1

.......................................................................................................................59

3.5. Thiết kế kế hoạch tổ chức Hoạt động trải nghiệm lớp 1 ........................63

8

3.6. Một số lƣu ý sƣ phạm khi thiết kế kế hoạch tổ chức Hoạt động trải

nghiệm.....................................................................................................................76

3.6.1. Nghiên cứu quy trình thiết kế kế hoạch Hoạt động trải nghiệm....76

3.6.2. Dự kiến khả năng của học sinh để thiết kế các hoạt động phù hợp...

................................................................................................................77

3.6.3. Giao nhiệm vụ rõ ràng, cụ thể cho học sinh......................................78

3.6.4. Dự kiến cơ sở vật chất và điều kiện địa phƣơng, gia đình học sinh...

................................................................................................................79

KẾT LUẬN................................................................................................................80

TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................81

PHỤ LỤC...................................................................................................................82

9

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong bối cảnh thế giới phát triển nhanh chóng về khoa học – kĩ thuật, công

nghệ cũng như giáo dục, việc đổi mới hoạt động dạy học ở nước ta là rất cấp bách. Để

đáp ứng nhu cầu của xã hội và bắt kịp thành tựu của các nước thì vấn đề về con người

là vấn đề quyết định. Để bảo đảm nguồn cung nhân lực đáp ứng cho sự phát triển kinh

tế, văn hóa, chính trị, quân sự và khoa học của xã hội thì phải thay đổi nền giáo dục đã

thực hiện suốt 30 năm nay. Thực tiễn các nước cho thấy rằng, dạy học theo hướng hoạt

động trải nghiệm cho học sinh (HS) mang lại hiệu quả to lớn trong nền giáo dục của

các nước phát triển trên thế giới.

Chính vì thế, Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản,

toàn diện giáo dục và đào tạo đề cập đến vấn đề tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng

tạo cho HS như là một phương pháp dạy học tích cực trong quá trình dạy học. Ngày 26

tháng 12 năm 2018, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành thông tư 32/2018/TT￾BGDĐT về ban hành Chương trình giáo dục phổ thông, trong đó đề ra mục tiêu:

“Chương trình giáo dục phổ thông cụ thể hoá mục tiêu giáo dục phổ thông, giúp học

sinh làm chủ kiến thức phổ thông, biết vận dụng hiệu quả kiến thức, kĩ năng đã học

vào đời sống và tự học suốt đời, có định hướng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp, biết

xây dựng và phát triển hài hoà các mối quan hệ xã hội, có cá tính, nhân cách và đời

sống tâm hồn phong phú, nhờ đó có được cuộc sống có ý nghĩa và đóng góp tích cực

vào sự phát triển của đất nước và nhân loại.”[2]

Trong thông tư cũng đề cập rõ mục tiêu của chương trình phổ thông mới được ban

hành đối với chương trình giáo dục tiểu học: “Chương trình giáo dục tiểu học giúp

học sinh hình thành và phát triển những yếu tố căn bản đặt nền móng cho sự phát

triển hài hoà về thể chất và tinh thần, phẩm chất và năng lực; định hướng chính vào

giáo dục về giá trị bản thân, gia đình, cộng đồng và những thói quen, nền nếp cần

thiết trong học tập và sinh hoạt.”[2]

Hoạt động trải nghiệm (HĐTN) đã được đưa vào áp dụng trong các giờ học ở

trường tiểu học nói chung và trường phổ thông nói riêng, chương trình HĐTN được

công bố trong Chương trình Giáo dục phổ thông năm 2018 là sự kế thừa và phát triển

10

những thành quả đã đạt được. Hiện nay, chương trình giáo dục phổ thông mới đã bước

đầu đưa vào áp dụng trên thực tiễn, các GV cốt cán ở các trường học đã được tiếp cận

với chương trình và có những nhận định ban đầu trước khi áp dụng đại trà. Đồng thời

một số trường học đã tổ chức cho GV bước đầu làm quen áp dụng chương trình giáo

dục năm 2018. Năm học 2020 – 2021 sẽ là năm đầu tiên áp dụng chính thức Chương

trình Giáo dục phổ thông mới mà Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. Năm đầu tiên áp

dụng chương trình sẽ có những thuận lợi và khó khăn đối với cả giáo viên và học sinh,

đặc biệt các em học sinh lớp 1 trong năm học tới sẽ là thế hệ HS đầu tiên tiếp cận với

chương trình giáo dục năm 2018. Đối với GV, những người trực tiếp thực hiện chương

trình giáo dục phổ thông tổng thể năm 2018 nói chung và thực hiện chương trình

HĐTN nói riêng, nhiệm vụ của người GV là trọng trách quan trọng và phải đối mặt

với một số khó khăn khi áp dụng chương trình. Một trong những khó khăn nhất với

người GV là hoạt động thiết kế kế hoạch tổ chức HĐTN còn khá mới lạ và ít có tài

liệu hướng dẫn. Chính vì vậy, tôi chọn đề tài nghiên cứu “Tìm hiểu về Hoạt động trải

nghiệm lớp 1 trong Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018” để nghiên cứu

nhằm tìm ra các khó khăn dễ gặp phải của GV và HS khi áp dụng chương trình HĐTN

và đề ra một số cách khắc phục.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

2.1. Ở nƣớc ngoài

Trên thế giới, từ giữa thế kỉ XX, nhà khoa học giáo dục nổi tiếng người Mĩ,

John Dewey, với tác phẩm “Kinh nghiệm và Giáo dục (Experience and Education)”,

Dewey chỉ ra rằng, những kinh nghiệm có ý nghĩa giáo dục giúp nâng cao hiệu quả

giáo dục bằng cách kết nối người học và những kiến thức được học với thực tiễn.

Kolb (1984) cũng đưa ra một lí thuyết “Học từ trải nghiệm (Experiential

learning)”, theo đó, học là một quá trình trong đó kiến thức của người học được tạo ra

qua việc chuyển hóa kinh nghiệm; nghĩa là, bản chất của hoạt động học là quá trình

trải nghiệm.

Một số quan niệm khác của các học giả quốc tế cho rằng giáo dục trải nghiệm

coi trọng và khuyến khích mối liên hệ giữa các bài học trừu tượng với các hoạt động

giáo dục cụ thể để tối ưu hóa kết quả học tập (Sakofs, 1995); học từ trải nghiệm phải