Thực trạng thu nhập , đời sống, việc làm của người có đất bị thu hồi để xây dựng các khu công nghiệp, khu đô thị, xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội, nhu cầu công cộng và lợi ích quốc gia

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n

-------------

§Ò tµi ®éc lËp cÊp nhµ n−íc

(®Ò tµi do chÝnh phñ giao M· sè: §T§L-2005/25G)

Thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng,

viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi

®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp,

khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng

kinh tÕ-x· héi, nhu cÇu c«ng céng

vµ lîi Ých quèc gia

(B¸o c¸o tæng kÕt)

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: GS.TSKH Lª Du Phong

Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

6556

21/9/2007

Hµ néi, 2005

1

Th«ng tin chung vÒ ®Ò tµi

1. Tªn ®Ò tµi: “Thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ

thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹

tÇng kinh tÕ-x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia”.

(§Ò tµi ®éc lËp cÊp nhµ n−íc do ChÝnh phñ giao cho tr−êng §¹i häc

Kinh tÕ quèc d©n)

2. C¬ quan qu¶n lý ®Ò tµi: Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ

3. C¬ quan chñ tr× ®Ò tµi: Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

4. C¬ quan phèi hîp thùc hiÖn ®Ò tµi:

1. V¨n phßng ChÝnh phñ

2. Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−

3. Bé Lao ®éng, Th−¬ng binh vµ X· héi

4. Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT

5. ViÖn Kinh tÕ ViÖt Nam

6. Tæng côc Thèng kª

7. ViÖn Nghiªn cøu Qu¶n lý kinh tÕ Trung −¬ng

8. Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ TP. Hå ChÝ Minh

9. Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ §µ N½ng

10.UBND thµnh phè Hµ Néi

11.UBND thµnh phè H¶i Phßng

12.UBND tØnh B¾c Ninh

13.UBND tØnh Hµ T©y

14.UBND thµnh phè Hå ChÝ Minh

15.UBND thµnh phè §µ N½ng

2

16.UBND tØnh CÇn Th¬

17.UBND tØnh B×nh D−¬ng

5. Ban ChØ ®¹o, Ban Chñ nhiÖm, Tæ th− ký vµ c¸c thµnh viªn ®Ò tµi

5.1. Ban ChØ ®¹o ®Ò tµi:

1. GS.TS. NguyÔn V¨n Th−êng, HiÖu tr−ëng tr−êng §H KTQD, Tr−ëng ban

2. GS.TSKH. Lª Du Phong, Tr−êng §H KTQD, Phã tr−ëng ban

3. GS.TS. NguyÔn §×nh Phan, Chñ tÞch Héi ®ång Tr−êng, Uû viªn

4. GS.TS. NguyÔn V¨n Nam, P. HiÖu tr−ëng Tr−êng §H KTQD, Uû viªn

5. GS.TS. NguyÔn Thµnh §é, P. HiÖu tr−ëng Tr−êng §H KTQD, Uû viªn

5.2. Ban chñ nhiÖm

1. GS.TSKH. Lª Du Phong, Chñ nhiÖm ®Ò tµi

2. GS.TS. NguyÔn V¨n Nam, Phã chñ nhiÖm

3. GS.TS. NguyÔn Thµnh §é, Uû viªn

4. GS.TS. Mai Ngäc C−êng, Uû viªn

5. GS.TS. Tèng V¨n §−êng, Uû viªn

6. PGS.TS. Hoµng V¨n Hoa, Uû viªn

5.3. Ban th− ký ®Ò tµi.

1. PGS. TS. Hoµng V¨n Hoa, Tr−ëng ban

2. PGS.TS Ph¹m V¨n Kh«i, Phã tr−ëng ban

3. PGS. TS. NguyÔn V¨n ¸ng, Uû viªn

4. TS. Hoµng V¨n C−êng, Uû viªn

5. PGS.TS. TrÇn Xu©n CÇu, Uû viªn

6. TS. Ph¹m Hång Ch−¬ng, Uû viªn

7. Ths. Hå ThÞ H¶i YÕn, Th− ký kÕ to¸n

8. Ths. TrÞnh Mai V©n, Th− ký hµnh chÝnh

3

6. C¸c thµnh viªn ®Ò tµi:

1- GS.TS. NguyÔn V¨n Th−êng, Tr−êng ®¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

2- GS.TSKH. Lª Du Phong, Tr−êng ®¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

3- GS.TS. NguyÔn §×nh Phan, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

4- GS.TS. NguyÔn Thµnh §é, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

5- GS.TS. NguyÔn V¨n Nam, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

6- GS.TS. Tèng V¨n §−êng, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

7- GS.TS. Mai Ngäc C−êng, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

8- PGS.TS. Hoµng V¨n Hoa, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

9- PGS.TS. Ph¹m V¨n Kh«i, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

10- PGS.TS. NguyÔn Quèc TÕ, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ TP HCM

11- PGS.TS. NguyÔn ThÞ Nh− Liªm, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ §µ N½ng

12- PGS.TS. NguyÔn §×nh Long, Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT

13- TS. NguyÔn H÷u Dòng Bé L§ - TB vµ XH

14- TS. Hoµng V¨n C−êng, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

15- PGS.TS. NguyÔn V¨n ¸ng, tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

16- PGS.TS. NguyÔn Ngäc Qu©n, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

17- PGS.TS. Ph¹m Quý Thä, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

18- PGS. TS. TrÇn Quèc Kh¸nh, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

19- TS. Ph¹m Huy Vinh, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

20- TS. NguyÔn ThÕ Ph¸n, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

21- TS. Ph¹m Hång Ch−¬ng, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

22- TS. Ph¹m Ngäc Linh, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

23- PGS.TS. TrÇn Xu©n CÇu, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

4

24- TS. Tõ Quang Ph−¬ng, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

25- PGS.TS. Vò Minh Trai, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

26- PGS.TS. Lª C«ng Hoa, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

27- TS. Ph¹m §¹i §ång, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

28- TS. NguyÔn Thanh Hµ, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

29- Ths. Ph¹m Minh Th¶o, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

30- Ths. NguyÔn H÷u §oµn, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

31- Ths. TrÞnh Mai V©n, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

32- Ths. Hå ThÞ H¶i YÕn, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

33- Ths. NguyÔn Anh TuÊn, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

34. CN. NguyÔn Minh Hµ, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

35- CN. NguyÔn §×nh H−ng, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

36- CN. §oµn ThÞ HuyÒn, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n

7- Thêi gian thùc hiÖn ®Ò tµi: N¨m 2005

5

Danh môc biÓu ®å

BiÓu ®å 1.1 : Vai trß vµ t¸c ®éng tÝch cùc cña ph¸t triÓn ®« thÞ

BiÓu ®å 1.2 : Tû lÖ d©n sè ®« thÞ ë ViÖt Nam

BiÓu ®å 2.1. C¬ cÊu ®Êt n¨m 2001cña hé trong diÖn ®iÒu tra

BiÓu ®å 2.2. C¬ cÊu ®Êt n¨m 2005 cña c¸c hé trong diÖn ®iÒu tra

BiÓu ®å 2.3: Møc chªnh lÖch gi¸ båi th−êng ®Êt ë, ë c¸c tØnh ®iÒu tra

BiÓu ®å 2.4. Møc chªnh lÖch gi¸ båi th−êng ®Êt n«ng nghiÖp c¸c tØnh ®iÒu tra

BiÓu ®å 2.5 Møc diÖn tÝch båi th−êng ®Êt ë cña c¸c hé ®iÒu tra

BiÓu ®å 2.6: Møc båi th−êng b»ng nhµ ë cña c¸c tØnh ®iÒu tra

BiÓu ®å 2.7. KÕt qu¶ tr¶ lêi vÒ sù thuËn lîi cña nhµ ®Êt so víi tr−íc

BiÓu ®å 2.8. KÕt qu¶ tr¶ lêi vÒ t×nh tr¹ng xÊu ®i cña phÇn ®Êt s¶n xuÊt n«ng

nghiÖp cßn l¹i so víi tr−íc

BiÓu ®å 2.9. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ giao th«ng néi bé khu t¸i ®Þnh c− thuËn lîi

BiÓu ®å 2.10. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cung cÊp n−íc s¹ch khu t¸i ®Þnh c− tèt h¬n

BiÓu ®å 2.11. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cung cÊp ®iÖn khu t¸i ®Þnh c− tèt h¬n

BiÓu ®å 2.12. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ m«i tr−êng khu t¸i ®Þnh c− tèt h¬n

BiÓu ®å 2.13. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ an ninh khu t¸i ®Þnh c− tèt h¬n n¬i ë cò

BiÓu ®å 2.14. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ diÖn tÝch khu t¸i ®Þnh c− hÑp h¬n n¬i ë cò

BiÓu ®å 2.15: KÕt qu¶ ý kiÕn cã nªn cÊp ®Êt n«ng nghiÖp ë B×nh D−¬ng

BiÓu ®å 2.16: ý kiÕn chung vÒ t¸i ®Þnh c− cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt

BiÓu ®å 2.17: ý kiÕn chung vÒ møc ®é hîp lý cña viÖc cÊp nhµ t¸i ®Þnh c−

BiÓu ®å 2.18: ý kiÕn chung vÒ møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−¬ng hoa mµu

BiÓu ®å 2.19: Tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸c hé tr−íc khi thu håi ®Êt

BiÓu ®å 2.20: ChÊt l−îng ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi lao ®éng bÞ thu håi ®Êt

BiÓu ®å 2.21: Tr×nh ®é chuyªn m«n c¸c hé sau thu håi ®Êt

BiÓu ®å 2.22: Møc thu trung b×nh mçi hé tÝnh chung cho c¸c nguån thu

BiÓu ®å 2.23: Møc thay ®æi tæng thu cña c¸c hé so víi tr−íc

BiÓu ®å 2.24: §êi sèng tinh thÇn cña ng−êi d©n hiÖn t¹i so víi tr−íc khi bÞ

thu håi ®Êt

BiÓu ®å 2.25: Nguån gèc cña tiÒn dïng ®Ó mua s¾m ph−¬ng tiÖn phôc s¶n

xuÊt vµ sinh ho¹t cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt

6

Danh môc c¸c biÓu

BiÓu 1.1: Mét sè chØ tiªu kinh tÕ – x· héi chñ yÕu cña c¶ n−íc vµ c¸c ®« thÞ

lín n¨m 2004

BiÓu 1.2: C¸c chØ tiªu c¬ b¶n ph¶n ¸nh tr×nh ®é c«ng nghiÖp ho¸ vµ ®« thÞ

ho¸ ë c¸c n−íc

B¶ng 1.3: T×nh h×nh thu håi ®Êt giai ®o¹n 1990 -2003

BiÓu 1.4: T×nh h×nh thu håi ®Êt ë mét sè ®Þa ph−¬ng giai ®o¹n 2001-2005

BiÓu 1.5: Ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp cña n−íc ta ®Õn n¨m 2005 ph©n

theo vïng.

BiÓu 1.6: D©n sè ®« thÞ ViÖt Nam giai ®o¹n 1975-1990

BiÓu 1.7: D©n sè ®« thÞ ViÖt Nam giai ®o¹n 1990-2005

BiÓu 1.8: §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi ®−îc cÊp phÐp vµ ®Çu t− cña khu vùc

d©n doanh thêi kú 1988 -2004

BiÓu 1.9: Sè l−îng lao ®éng ®ang lµm viÖc trong c¸c khu c«ng nghiÖp ( do

Thñ t−íng ChÝnh Phñ cÊp phÐp)

BiÓu 1.10: T×nh h×nh lao ®éng bÞ mÊt viÖc lµm trong n«ng nghiÖp do thu håi

®Êt giai ®o¹n 2001 - 2005

BiÓu 1.11: T×nh h×nh thu håi ®Êt n«ng nghiÖp vµ t×nh tr¹ng mÊt viÖc lµm cña

n«ng d©n vïng ®ång b»ng s«ng Hång giai ®o¹n 2001 - 2005

BiÓu 1.12: T×nh h×nh thùc hiÖn thu håi ®Êt vµ ®Òn bï, t¸i ®Þnh c− ë thµnh

phè Hµ Néi n¨m 2000 - 2004

BiÓu 1.13: Thùc tr¹ng viÖc lµm cña lùc l−îng lao ®éng tØnh H¶i D−¬ng sau

khi thu håi ®Êt

BiÓu 1.14: T×nh h×nh sö dông tiÒn ®Òn bï ®Êt n«ng nghiÖp cña c¸c hé gia

®×nh ë tØnh H¶i D−¬ng

BiÓu 1.15: T×nh h×nh thuª ®Êt t¹i c¸c khu c«ng nghiÖp tÝnh ®Õn th¸ng

12/2004

BiÓu 2.1: BiÕn ®éng ®Êt ®ai cña c¸c hé ®iÒu tra giai ®o¹n 2001-2005

BiÓu 2.2. Tû lÖ sè hé ph©n theo c¸c lo¹i ®Êt chÝnh bÞ thu håi

7

BiÓu 2.3. DiÖn tÝch ®Êt thu håi b×nh qu©n mçi hé ph©n theo lo¹i ®Êt

BiÓu 2.4. Tû lÖ diÖn tÝch ®Êt thu håi b×nh qu©n mçi hé ph©n theo môc ®Ých

sö dông ®Êt thu håi

BiÓu 2.5. Gi¸ tiÒn båi th−êng 1 m2

®Êt ph©n theo lo¹i ®Êt bÞ thu håi

BiÓu 2.6. TiÒn båi th−êng b×nh qu©n mét hé ph©n theo lo¹i ®Êt

BiÓu 2.7. Sè hé ®−îc båi th−êng b»ng ®Êt ph©n theo lo¹i ®Êt bÞ thu håi

BiÓu 2.8. DiÖn tÝch c¸c lo¹i ®Êt ®−îc båi th−êng tÝnh b×nh qu©n mét hé ph©n

theo c¸c lo¹i ®Êt

BiÓu 2.9. Sè hé ®−îc båi th−êng b»ng nhµ ë vµ diÖn tÝch b×nh qu©n mét hé

®−îc båi th−êng ®Êt ë

BiÓu 2.10. Sù thuËn lîi cña nhµ vµ ®Êt ë cña hé so víi tr−íc

BiÓu 2.11. §iÒu kiÖn ®Êt s¶n xuÊt båi th−êng so víi ®Êt cò

BiÓu 2.12: §iÒu kiÖn giao th«ng néi bé khu t¸i ®Þnh c− so víi chç ë cò

BiÓu 2.13. §iÒu kiÖn giao th«ng c«ng céng cña khu t¸i ®Þnh c−

BiÓu 2.14.T×nh h×nh cung cÊp n−íc s¹ch ë khu t¸i ®Þnh c− so víi chç ë cò

BiÓu 2.15. T×nh h×nh cung cÊp ®iÖn ë khu t¸i ®Þnh c− so víi chç ë cò

BiÓu 2.16. §iÒu kiÖn m«i tr−êng ë khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò

BiÓu 2.17. §iÒu kiÖn tr−êng häc ë khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò

BiÓu 2.18. §iÒu kiÖn kh¸m ch÷a bÖnh ë khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò

BiÓu 2.19. §iÒu kiÖn mua s¾m ë khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò

BiÓu 2.20. T×nh h×nh an ninh t¹i khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò

BiÓu 2.21. §iÒu kiÖn v¨n ho¸, tinh thÇn ë khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò

BiÓu 2.22. VÒ diÖn tÝch nhµ ë t¹i khu t¸i ®Þnh c− so víi n¬i ë cò

BiÓu 2.23. Cã nªn cÊp ®Êt n«ng nghiÖp cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt kh«ng

BiÓu 2.24: Cã nªn t¸i ®Þnh c− cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt kh«ng

BiÓu 2.25: Møc ®é hîp lý cña viÖc cÊp nhµ t¸i ®Þnh c−

BiÓu 2.26: Møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−êng ®èi víi ®Êt n«ng nghiÖp

BiÓu 2.27: Møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−êng ®Êt phi n«ng nghiÖp

8

BiÓu 2.28: Møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−êng ®èi víi ®Êt ë

BiÓu 2.29: Møc ®é hîp lý cña gi¸ båi th−êng ®èi víi hoa mµu

BiÓu 2.30: Møc ®é hîp lý cña gi¸ gi¸ båi th−êng ®èi víi nhµ ë, c«ng tr×nh

x©y dùng

BiÓu 2.31: Tr×nh ®é chuyªn m«n cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt tr−íc khi bÞ thu håi

BiÓu 2.32: C«ng viÖc cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt tr−íc khi bÞ thu håi.

BiÓu 2.33: T×nh h×nh ®µo t¹o nghÒ cho lao ®éng bÞ mÊt ®Êt

BiÓu 2.34: Møc ®é phï hîp cña nghÒ ®−îc ®µo t¹o

BiÓu 2.35: Tr×nh ®é chuyªn m«n cña ng−êi lao ®éng sau khi thu håi ®Êt

BiÓu 2.36: §¸nh gi¸ kÕt qu¶ tuyÓn dông lao ®éng bÞ thu håi ®Êt sau ®µo t¹o

BiÓu 2.37: Sè lao ®éng ®−îc c¸c ®¬n vÞ nhËn ®Êt t¹o viÖc lµm

BiÓu 2.38: C«ng viÖc cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt sau khi bÞ thu håi.

BiÓu 2.39 : T×nh h×nh viÖc lµm cña ng−êi lao ®éng bÞ thu håi ®Êt

BiÓu 2.40: N¬i lµm viÖc cña lao ®éng sau khi bÞ thu håi ®Êt

BiÓu 2.41: Lý do kh«ng t×m ®−îc viÖc lµm cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt

BiÓu 2.42: Sù hç trî cña huyÖn vµ tØnh ®èi víi ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi lao

®éng cã ®Êt bÞ thu håi

BiÓu 2.43: Møc ®é hç trî víi ng−êi ®i ®µo t¹o nghÒ cña c¸c ®Þa ph−¬ng

BiÓu 2.44: H×nh thøc ®µo t¹o nghÒ cho ng−êi lao ®éng bÞ thu håi ®Êt.

BiÓu 2.45: Sè hé ®iÒu tra ph©n theo nguån thu nhËp cña hé

BiÓu 2.46: Tû lÖ sè hé ph©n theo nguån thu cña hé bÞ thu håi ®Êt

BiÓu sè 2.47: Møc thu trung b×nh tõ mçi nguån thu cña c¸c hé

BiÓu 2.48: Møc thu trung b×nh mçi hé tÝnh chung cho tÊt c¶ c¸c nguån thu

BiÓu 2.49: Thay ®æi nguån thu tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña c¸c hé so víi

tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt

BiÓu 2.50: Thay ®æi nguån thu tõ c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng

nghiÖp cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt

BiÓu 2.51: Thay ®æi nguån thu tõ dÞch vô cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu

håi ®Êt

9

BiÓu 2.52: Thay ®æi nguån thu tõ tiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng cña c¸c hé

so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt

BiÓu 2.53: Thay ®æi nguån thu tõ l·i suÊt vµ lîi tøc cña c¸c hé so víi tr−íc

khi bÞ thu håi ®Êt

BiÓu 2.54: Thay ®æi nguån thu tõ trî cÊp, b¶o hiÓm x· héi cña c¸c hé so víi

tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt

BiÓu 2.55 : Thay ®æi tõ nguån thu kh¸c cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu

håi ®Êt

BiÓu 2.56: Møc thay ®æi tæng thu cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu håi ®Êt

BiÓu 2.57 : Ph−¬ng tiÖn s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña c¸c hé tr−íc khi thu håi ®Êt

BiÓu 2.58: Ph−¬ng tiÖn s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña c¸c hé sau khi thu håi ®Êt

BiÓu 2.59: Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi cña c¸c hé so víi tr−íc khi bÞ thu

håi ®Êt

BiÓu 2.60: §êi sèng tinh thÇn cña ng−êi d©n hiÖn t¹i so víi tr−íc khi bÞ thu

håi ®Êt

BiÓu 2.61: Nguån gèc cña tiÒn dïng ®Ó mua s¾m ph−¬ng tiÖn phôc s¶n xuÊt

vµ sinh ho¹t cña c¸c hé bÞ thu håi ®Êt

BiÓu 3.1: Dù kiÕn c¸c lo¹i ®Êt ®Õn n¨m 2010

BiÓu 3.2: T×nh h×nh thu håi ®Êt vµ mÊt viÖc lµm ë mét sè ®Þa ph−¬ng giai

®o¹n 2006-2010

BiÓu 3.3: Dïng mét phÇn ®Êt dù ¸n ®Ó d©n ph¸t triÓn dÞch vô

BiÓu 3.4: Dïng tÇng trÖt cho d©n kinh doanh

BiÓu 3.5: Dïng mét phÇn tiÒn ®Òn bï ®µo t¹o nghÒ b¾t buéc cho lao ®éng trÎ

BiÓu 3.6: Thu hót lao ®éng trÎ vµo c¸c dù ¸n phi n«ng nghiÖp t¹i ®Þa bµn

BiÓu 3.7: ChÝnh quyÒn gi¶i phãng mÆt b»ng cã tèt h¬n doanh nghiÖp kh«ng

10

PhÇn më ®Çu

1. Sù cÇn thiÕt vµ ý nghÜa cña ®Ò tµi

Thùc hiÖn chñ tr−¬ng ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, trong

nh÷ng n¨m qua trªn kh¾p c¸c vïng miÒn cña ®Êt n−íc, nhiÒu khu c«ng

nghiÖp víi quy m« kh¸c nhau ®−îc h×nh thµnh vµ ®i vµo ho¹t ®éng. Cïng

víi xu h−íng ®ã, qu¸ tr×nh x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y

dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia

còng ®ang diÔn ra rÊt nhanh ë n−íc ta, kh«ng chØ ®èi víi c¸c thµnh phè lín

nh− Hµ Néi, Thµnh phè Hå ChÝ Minh mµ ®èi víi hÇu hÕt c¸c tØnh, thµnh phè

kh¸c trªn ph¹m vi c¶ n−íc. §©y lµ xu thÕ tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn

kinh tÕ- x· héi cña ®Êt n−íc, t¹o nªn ®éng lùc míi cho sù ph¸t triÓn, thóc

®Èy nhanh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.

ViÖc ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu

h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia ®i liÒn

®ång thêi víi viÖc thu håi ®Êt, bao gåm c¶ ®Êt ë vµ ®Êt n«ng nghiÖp cña

mét bé phËn d©n c−, chñ yÕu lµ ë c¸c vïng ven ®« thÞ, vïng cã ®iÒu kiÖn

giao th«ng thuËn lîi, vïng cã tiÒm n¨ng, cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù

ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm, æn ®Þnh vµ tõng

b−íc n©ng cao ®êi sèng cho ng−êi bÞ thu håi ®Êt lµ nhiÖm vô cña c¸c cÊp

ñy §¶ng, chÝnh quyÒn vµ toµn x· héi. §iÒu ®ã ®ßi hái cÇn cã mét hÖ

thèng chÝnh s¸ch ®ång bé ®Ó võa thóc ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn kinh tÕ￾x· héi cña ®Êt n−íc, võa b¶o ®¶m ®−îc lîi Ých cña ng−êi bÞ thu håi ®Êt.

Tuy nhiªn, do nhiÒu nguyªn nh©n nªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y,

qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi ë nhiÒu

n¬i ®ang g©y ra nhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ- x· héi rÊt bøc xóc. §iÒu ®ã thÓ

hiÖn ë mét sè nÐt chñ yÕu sau ®©y:

Mét lµ, xu thÕ ®« thÞ ho¸, ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ,

x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých

quèc gia g¾n liÒn víi t×nh tr¹ng ®Êt giµnh cho s¶n xuÊt kinh doanh cña

ng−êi d©n bÞ thu hÑp, ph¶i thay ®æi ®iÒu kiÖn sinh sèng. §iÒu nµy lµm cho

mét bé phËn d©n c− bÞ mÊt viÖc lµm truyÒn thèng, ph¶i chuyÓn ®æi nghÒ

nghiÖp, thay ®æi chç ë. Trong khi ®ã, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c khu c«ng

11

nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi, nhu cÇu

c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia ch−a g¾n liÒn víi c«ng t¸c ®µo t¹o nghÒ,

ch−a chuÈn bÞ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho ng−êi d©n cã ®Êt bÞ thu håi

chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp. §iÒu ®ã lµm cho mét bé phËn d©n c− ë c¸c khu

vùc nµy kh«ng cã kh¶ n¨ng t×m kiÕm cho m×nh mét c«ng viÖc míi. H¬n

n÷a, c«ng t¸c t¸i ®Þnh c− còng ch−a ®−îc chuÈn bÞ chu ®¸o, thiÕu c¸c ®iÒu

kiÖn ®¶m b¶o cho ng−êi d©n cã ®−îc ®iÒu kiÖn sinh ho¹t b×nh th−êng t¹i

n¬i ë míi. T×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm, thÊt nghiÖp, kh«ng chuyÓn ®æi ®−îc

nghÒ nghiÖp, khã kh¨n trong cuéc sèng sinh ho¹t t¹i n¬i t¸i ®Þnh c−.v.v.

®· vµ ®ang diÔn ra kh¸ phæ biÕn ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng.

T×nh tr¹ng nµy cµng ®Æc biÖt khã kh¨n ®èi víi bé phËn n«ng d©n bÞ

thu håi ®Êt n«ng nghiÖp. Ng−êi n«ng d©n n−íc ta, tõ hµng ngµn ®êi nay

®· g¾n bã víi ruéng ®Êt - t− liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu cña hä, s¶n xuÊt n«ng

nghiÖp lµ nguån sinh sèng chñ yÕu cña ng−êi n«ng d©n. ViÖc thu håi ®Êt

cña n«ng d©n ë mét sè n¬i kh«ng g¾n liÒn víi gi¶i quyÕt viÖc lµm, kh«ng

thu hót hä vµo c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ®· ®Èy mét

bé phËn n«ng d©n ra khái ®êi sèng kinh tÕ- x· héi, kh«ng g¾n liÒn víi

tiÕn tr×nh ®æi míi cña ®Êt n−íc. T×nh tr¹ng nµy ®· x¶y ra ë mét sè n¬i

lµm n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ- x· héi gay g¾t.

Hai lµ, c«ng t¸c ®Òn bï khi thu håi ®Êt n«ng nghiÖp míi chØ chó ý

®Õn mÆt l−îng mµ bá qua mÆt chÊt. MÆc dï sè tiÒn mµ Nhµ n−íc ph¶i bá ra

®Ó ®Òn bï cho nh÷ng ng−êi d©n vÒ nh÷ng thiÖt h¹i mµ hä ph¶i g¸nh chÞu lµ

kh«ng nhá, nh−ng sè tiÒn ®ã trong nhiÒu tr−êng hîp kh«ng nh÷ng kh«ng

gióp cho ng−êi n«ng d©n thiÕt lËp mét cuéc sèng míi tèt h¬n mµ cßn g©y

nªn nh÷ng t¸c ®éng x· héi tiªu cùc. Do ®Òn bï thu håi kh«ng g¾n víi t− vÊn,

®Þnh h−íng nghÒ nghiÖp vµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu ngµnh nghÒ nªn nhiÒu hé

n«ng d©n kh«ng cã kh¶ n¨ng sö dông sè tiÒn ®ã vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt

kinh doanh.

Ba lµ, ChÝnh s¸ch thu håi ®Êt ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu

®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi

Ých quèc gia ë n−íc ta nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· kh«ng g¾n víi chuyÓn dÞch c¬

cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng vµ kh«ng theo mét quy ho¹ch ph¸t triÓn ®ång

bé. V× vËy, mét bé phËn lín ng−êi bÞ thu håi ®Êt, nhÊt lµ ®Êt n«ng nghiÖp, ®·

kh«ng ®−îc thu hót vµo c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. V×

12

vËy, ®êi sèng cña mét sè ng−êi bÞ thu håi ®Êt vèn ®· khã kh¨n cµng trë nªn

khã kh¨n h¬n.

Bèn lµ, viÖc thu håi ®Êt ë mét sè ®Þa ph−¬ng ®· diÔn ra mét c¸ch thiÕu

d©n chñ, kh«ng c«ng b»ng, ch−a ®¶m b¶o lîi Ých chÝnh ®¸ng cña ng−êi bÞ

thu håi ®Êt. ThËm chÝ ë mét sè n¬i, ®· cã t×nh tr¹ng tiªu cùc, tham nhòng

trong qu¸ tr×nh thu håi, chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt. T×nh tr¹ng sö

dông ®Êt thu håi kÐm hiÖu qu¶ còng x¶y ra kh¸ phæ biÕn. §iÒu ®ã ®ang g©y

ra sù bÊt c«ng trong x· héi, lµm cho t×nh h×nh chÝnh trÞ- x· héi ë mét sè n¬i

trë nªn phøc t¹p h¬n.

N¨m lµ, qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ vµ ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®«

thÞ còng g©y nªn nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc nh−: sù du nhËp cña c¸c tÖ n¹n x·

héi (ma tuý, m¹i d©m, cê b¹c...v.v). §iÒu nµy kh«ng nh÷ng ®em l¹i sù bÊt

æn cho x· héi, lµm b¨ng ho¹i ®¹o ®øc vµ truyÒn thèng cña d©n téc mµ cßn

t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn suy nghÜ, lßng tin cña nh÷ng ng−êi d©n cã ®Êt bÞ

thu håi, ®Èy mét bé phËn ng−êi d©n vµo hoµn c¶nh khã kh¨n. HËu qu¶ ®ã

lµm c¶n trë qu¸ tr×nh thùc hiÖn môc tiªu cao c¶ cña §¶ng ta: “d©n giµu,

n−íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh”, ®ång thêi g©y xãi mßn

niÒm tin cña ng−êi d©n vµo c¸c chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch vµ ®−êng lèi cña

§¶ng vµ Nhµ n−íc.

§Ó ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi bÞ

thu håi ®Êt, lµm c¬ së cho viÖc tiÕp tôc ®æi míi chÝnh s¸ch trong qu¸ tr×nh

®« thÞ hãa, ngµy 25 th¸ng 3 n¨m 2005, t¹i c«ng v¨n sè 313/TTg-NN, Thñ

t−íng ChÝnh phñ ®· giao cho Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n chñ tr×, phèi

hîp víi c¸c Bé, ngµnh cã liªn quan, Uû ban nh©n d©n c¸c tØnh, Thµnh phè

trùc thuéc Trung −¬ng triÓn khai nghiªn cøu ®Ò tµi: “Thùc tr¹ng thu nhËp,

®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng

nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x∙ héi, nhu cÇu c«ng

céng vµ lîi Ých quèc gia”. D−íi ®©y ®−îc gäi t¾t lµ “thu nhËp, ®êi sèng cña

ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi”

2. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi:

§Ò tµi cã hai môc tiªu chñ yÕu sau ®©y:

- §¸nh gi¸ thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ

thu håi ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹

13

tÇng kinh tÕ x· héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia hiÖn nay, chØ ra

nh÷ng thµnh tùu, h¹n chÕ, nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò nµy.

- §Ò xuÊt c¸c quan ®iÓm, ph−¬ng h−íng, gi¶i ph¸p vµ c¸c ®iÒu kiÖn

gi¶i quyÕt thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y

dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x·

héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia nh÷ng n¨m tíi.

3. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi.

Nh− tªn ®Ò tµi ®· chØ râ, ®Ò tµi tËp trung nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng

vÒ thu nhËp, ®êi sèng vµ viÖc lµm cña nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®Ó x©y

dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x·

héi, nhu cÇu c«ng céng vµ lîi Ých quèc gia.

Tuy nhiªn, ®©y lµ vÊn ®Ò lín, phøc t¹p, liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc

kinh tÕ- x· héi trªn ph¹m vi c¶ n−íc. Do kinh phÝ cã h¹n vµ nhÊt lµ do yªu

cÇu ph¶i b¸o c¸o ChÝnh phñ trong mét thêi gian rÊt ng¾n (§Ò tµi ph¶i hoµn

thµnh trong 6 th¸ng ®Ó b¸o c¸o ChÝnh phñ) nªn §Ò tµi giíi h¹n ph¹m vi

nghiªn cøu nh− sau:

- VÒ ph¹m vi kh«ng gian:

§Ò tµi tËp trung nghiªn cøu thùc tr¹ng thu nhËp ®êi sèng, viÖc lµm

cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ë t¹i 8 tØnh, thµnh phè lµ: Hµ Néi, Hµ T©y, B¾c

Ninh, H¶i Phßng, §µ N½ng, CÇn Th¬, Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ B×nh

D−¬ng. §ã lµ nh÷ng ®Þa ph−¬ng ®ang cã tèc ®é ®« thÞ ho¸ nhanh còng nh−

®ang ph¸t triÓn nhiÒu khu, côm c«ng nghiÖp tËp trung, theo ®ã lµ sù ph¸t

triÓn cña hÖ thèng h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi. H¬n n÷a, viÖc lùa chän c¸c ®Þa

ph−¬ng nµy còng mang tÝnh ®¹i diÖn cho c¸c vïng kinh tÕ ë n−íc ta.

- VÒ ph¹m vi thêi gian

+ §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm

cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi tõ n¨m 2001 ®Õn nay (2005). §©y lµ thêi kú ®«

thÞ hãa ®· diÔn ra rÊt nhanh chãng. §ång thêi, nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc trong

qu¸ tr×nh thu håi ®Êt còng n¶y sinh chñ yÕu trong thêi gian nµy.

+ Ph¹m vi thêi gian cho c¸c ®Ò xuÊt trong ®Ò tµi lµ thêi kú 2006-2010,

®Æt trong tÇm nh×n ®Õn n¨m 2020.

14

4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cña ®Ò tµi

Nghiªn cøu thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng, viÖc lµm cña ng−êi cã ®Êt

bÞ thu håi lµ mét ®Ò tµi cã tÝnh øng dông cao. §Ó thùc hiÖn tèt nhiÖm vô cña

ChÝnh phñ giao, ®Ò tµi sö dông tæng hîp mét hÖ thèng c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn

cøu vµ c¸ch tiÕp cËn chñ yÕu sau ®©y:

4.1. Ph−¬ng ph¸p tæng hîp, ph©n tÝch kinh tÕ, kÕ thõa c¸c c«ng tr×nh ®∙

nghiªn cøu cã liªn quan. §Ò tµi ®· tiÕn hµnh ph©n tÝch, tæng hîp mét sè c«ng

tr×nh ®· nghiªn cøu cã liªn quan, c¸c bµi viÕt ®¨ng trªn c¸c t¹p chÝ khoa häc, c¸c

bµi b¸o, bµi ph¸t biÓu vÒ thùc tr¹ng thu håi ®Êt vµ ®êi sèng, viÖc lµm, thu nhËp

cña ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ë mét sè ®Þa ph−¬ng trong thêi gian gÇn ®©y. Trªn c¬

së ®ã, ®Ò tµi rót ra mét sè vÊn ®Ò cã tÝnh lý luËn vµ thùc tiÔn liªn quan ®Õn néi

dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi.

4.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu so s¸nh, ph−¬ng ph¸p lÞch sö vµ ph−¬ng ph¸p

l«gÝc nh»m thèng kª, ph©n tÝch, so s¸nh thùc tr¹ng thu nhËp, viÖc lµm cña ng−êi

cã ®Êt bÞ thu håi ë mét sè ®Þa ph−¬ng còng nh− trªn ph¹m vi c¶ n−íc; ph©n tÝch

so s¸nh chÝnh s¸ch ®Òn bï trong qu¸ tr×nh thu håi ®Êt, chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt viÖc

lµm ë mét sè ®Þa ph−¬ng.

4.3. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra thèng kª, m« h×nh hãa ®Ó rót ra nh÷ng kÕt luËn cã

tÝnh khoa häc trong viÖc ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng thu nhËp, ®êi sèng viÖc lµm cña

ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi, trªn c¬ së ®ã ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ phï hîp,

cã tÝnh kh¶ thi cao.

4.4. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra kh¶o s¸t

- §Ò tµi ®· tiÕn hµnh thiÕt kÕ c¸c lo¹i phiÕu ®iÒu tra, pháng vÊn c¸c hé

gia ®×nh bÞ thu håi ®Êt vµ phiÕu pháng vÊn c¸n bé ®Þa ph−¬ng ë vïng cã ®Êt bÞ

thu håi.

- C¸c hé gia ®×nh cã ®Êt bÞ thu håi ®−îc ®iÒu tra, pháng vÊn gåm cã: Hé

s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, hé s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, hé gia

®×nh kinh doanh th−¬ng m¹i- dÞch vô vµ c¸c lo¹i hé kh¸c. Môc ®Ých cña viÖc

®iÒu tra c¸c lo¹i hé kh¸c nhau lµ nh»m thu thËp th«ng tin vÒ thu nhËp viÖc lµm,

®êi sèng cña nh÷ng ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi ®ang ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc

kh¸c nhau (c«ng nghiÖp, dÞch vô, n«ng nghiÖp); xem xÐt, ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch

®Òn bï, gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ ®êi sèng cña c¸c lo¹i hé kh¸c nhau khi bÞ thu

håi ®Êt.