Thực trạng số rét và một số yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến tình hình dịch tễ sốt rét huyện Krông Bông

1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY NGUYÊN

----------------------------------

ĐỖ VIẾT TIẾN

THỰC TRẠNG SỐT RÉT VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ NGUY CƠ

ẢNH HƯỞNG ĐẾN TÌNH HÌNH DỊCH TỄ SỐT RÉT

HUYỆN KRÔNG BÔNG, TỈNH ĐĂK LĂK (2008-2009)

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y KHOA

Buôn Ma Thuột-2009

2

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY NGUYÊN

ĐỖ VIẾT TIẾN

THỰC TRẠNG SỐT RÉT VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ NGUY CƠ

ẢNH HƯỞNG ĐẾN TÌNH HÌNH DỊCH TỄ SỐT RÉT

HUYỆN KRÔNG BÔNG, TỈNH ĐĂK LĂK (2008-2009)

Chuyên ngành: Ký sinh trùng-côn trùng

Mã số: 607265

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y KHOA

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

TS. Triệu Nguyên Trung

Buôn Ma Thuột-2009

3

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và

kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực, ñược các ñồng tác giả cho

phép sử dụng và chưa từng ñược công bố trong bất kỳ một công trình nào khác.

Họ tên tác giả

(Chữ ký)

Đỗ Viết Tiến

4

LỜI CẢM ƠN

Với tất cả tấm lòng trân trọng nhất, tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn tới:

- Ban giám hiệu trường Đại học Tây Nguyên, Ban giám ñốc Trung tâm phòng

chống sốt rét tỉnh Đăk Lăk, Phòng sau Đại học trường Đại học Tây Nguyên, ñã

tạo ñiều kiện giúp ñỡ tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn.

- Ts Triệu Nguyên Trung, Viện trưởng Viện sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng

Qui Nhơn người thầy thuốc nhân dân, luôn tâm huyết, quan tâm ñến học viên

và trực tiếp hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn.

- PGS Ts Nguyễn Xuân Thao, Hiệu trưởng Trường Đại học Tây Nguyên; PGS

Ts Trần Xuân Mai, Trường Đại học Y dược Tp Hồ Chí Minh; Ts Phan Văn

Trọng, Trưởng khoa y, trường Đại học Tây Nguyên ñã ñóng góp những ý kiến

quý báu giúp tôi hoàn thành luận văn.

- Tập thể các Bác sỹ, cán bộ công nhân viên trung tâm y tế huyện Krông Bông,

trạm y tế xã Cư D Răm, trạm y tế xã Hòa Phong, trạm y tế xã Hòa Lễ cùng bạn

bè ñồng nghiệp và gia ñình ñã ñộng viên tạo ñiều kiện giúp ñỡ tôi trong suốt

quá trình học tập và hoàn thành luận văn.

Tác giả

Đỗ Viết Tiến

5

MỤC LỤC

Trang

Trang bìa

Trang phụ bìa

Lời cam ñoan i

Lời cảm ơn của tác giả ii

Mục lục iii

Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt

Danh mục các bảng

Danh mục các biểu

Danh mục các hình

Phần nội dung của luận văn

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3

1.1. Khái quát lịch sử bệnh sốt rét

1.2. Tình hình dịch tễ sốt rét

1.3. Các yếu tố ñảm bảo cho sự lan truyền tự nhiên bệnh sốt rét

1.4. Ảnh hưởng của ñiều kiện môi trường ñến việc lây truyền sốt

rét

1.5. Cơ sở thực hiện ñề tài tại huyện Krông Bông, tỉnh Đăk Lăk

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN

CỨU

16

2.1. Địa ñiểm, thời gian và ñối tượng nghiên cứu

2.2. Phương pháp nghiên cứu

2.3. Thuật ngữ dùng trong Luận văn

6

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 28

3.1. Thực trạng sốt rét huyện Krông Bông

3.2. Các yếu tố ảnh hưởng ñến tình hình sốt rét huyện Krông Bông

Chương 4: BÀN LUẬN 63

4.1. Các yếu tố ảnh hưởng ñến nguy cơ sốt rét ở huyện Krông

Bông

4.2. Thực trạng sốt rét huyện Krông Bông

4.3. Đề xuất các biện pháp khống chế nguy cơ gia tăng sốt rét trên

cơ sở thực trạng sốt rét tại ñịa phương

KẾT LUẬN 74

1. Tình hình dịch tễ học sốt rét tại huyện Krông Bông

2. Một số yếu tố ảnh hưởng ñến sốt rét và biện pháp phòng chống

KIẾN NGHỊ 77

Tài liệu tham khảo: tiếng Việt và tiếng Anh

Phụ lục

7

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT & CÁC KÝ HIỆU

An. minimus: Anopheles minimus

An. dirus: Anopheles dirus

BNSR: Bệnh nhân sốt rét

CSSKBĐ: Chăm sóc sức khỏe ban ñầu

F: P. faciparum

KAP: Knowledge Attitude Practic

KHV: kính hiển vi

KST: Ký sinh trùng

KSTSR: Ký sinh trùng sốt rét

MT-TN: miền Trung-Tây Nguyên

PCSR: Phòng chống sốt rét

PH: Phối hợp P. faciparum + P. Vivax

PKĐKKV: Phòng khám ña khoa khu vực

P. faciparum: Plasmodium faciparum

P. malariae: Plasmodium malariae

P. ovale: Plasmodium ovale

P. vivax: Plasmodium vivax

SRAT: Sốt rét ác tính

SRLH: Sốt rét lưu hành

TDSR: Tiêu diệt sốt rét

TVSR: Tử vong sốt rét

WHO (World Health Organization): Tổ chức Y tế thế giới

V: P. vivax

8

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang

Bảng 2.1 Bảng các biến số và phương pháp thu thập số liệu 25

Bảng 3.1 Bệnh nhân sốt rét tại 3 xã nghiên cứu qua ñiều tra cắt ngang 28

Bảng 3.2 Chỉ số mắc sốt rét theo nhóm tuổi tại 3 xã nghiên cứu 29

Bảng 3.3 Chỉ số KSTSR/lam tại các xã nghiên cứu qua ñiều tra cắt

ngang

30

Bảng 3.4 Chỉ số KSTSR/lam theo nhóm tuổi tại 3 xã nghiên cứu 31

Bảng 3.5 Chủng loại và cơ cấu KSTSR tại 3 xã nghiên cứu 32

Bảng 3.6 Chỉ số lách sưng do sốt rét tại các xã nghiên cứu qua ñiều tra

cắt ngang

33

Bảng 3.7 Chỉ số lách sưng do sốt rét theo nhóm tuổi tại các xã nghiên

cứu

34

Bảng 3.8 Mật ñộ muỗi Anopheles qua các phương pháp ñiều tra tại xã

Cư drăm

36

Bảng 3.9 Mật ñộ muỗi Anopheles qua các phương pháp ñiều tra tại xã

Hòa Phong

38

Bảng 3.10 Mật ñộ muỗi Anopheles qua các phương pháp ñiều tra tại xã

Hòa Lễ

39

Bảng 3.11 Tương quan giữa lượng mưa, nhiệt ñộ, ẩm ñộ trung

bình và bệnh nhân sốt rét tại ñiểm nghiên cứu.

41

Bảng 3.12 Đặc ñiểm về tuổi, giới, dân tộc và trình ñộ văn hóa 43

Bảng 3.13 Các loại phương tiện truyền thông người dân tiếp cận ñược 44

Bảng 3.14 Kiến thức PCSR của người dân tại 3 xã nghiên cứu 45

9

Bảng 3.15 Thái ñộ phòng chống sốt rét của người dân ở 3 xã nghiên cứu 46

Bảng 3.16 Thực hành phòng chống sốt rét của người dân ở 3 xã nghiên

cứu

46

Bảng 3.17 Yếu tố nghề nghiệp liên quan ñến phơi nhiễm bệnh sốt rét 47

Bảng 3.18 Liên quan giữa yếu tố nguy cơ và không nguy cơ với tỷ lệ

mắc sốt rét tại ñiểm nghiên cứu

48

Bảng 3.19 Liên quan về tần suất mắc sốt rét giữa nhóm ñi rừng, ngủ rẫy

và nhóm không ñi rừng, ngủ rẫy

48

Bảng 3.20 Liên quan giữa dân tộc thiểu số và dân tộc Kinh với tỷ lệ

nhiễm sốt rét

49

Bảng 3.21 Liên quan giữa trình ñộ văn hóa của cộng ñồng với tình trạng

nhiễm sốt rét

49

Bảng 3.22 Cấu trúc nhà ở theo chất liệu 50

Bảng 3.23 Diện tích nhà ở 50

Bảng 3.24 Độ bao phủ màn tẩm hóa chất 51

Bảng 3.25 Sử dụng màn tẩm hóa chất 51

Bảng 3.26 Kết quả khảo sát nhân lực y tế tại 3 xã nghiên cứu 53

Bảng 3.27 Năng lực hoạt ñộng PCSR của y tế cơ sở tại 3 xã nghiên cứu 54

Bảng 3.28 Diễn biến sốt rét tại huyện Krông Bông 2001-2008 55

Bảng 3.29 Chỉ số KSTSR và cơ cấu KSTSR tại huyện Krông Bông

2001-2008

57

Bảng 3.30 Thành phần loài Anopheles tại xã 3 xã nghiên cứu 60

Bảng 3.31 So sánh mật ñộ ñốt người của véc tơ truyền bệnh sốt rét ở các

ñiểm ñiều tra

61