Thực trạng hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tại Chi nhánh NHNo và PTNT Hà Nội

LUẬN VĂN:

Thực trạng hoạt động thanh toán không

dùng tiền mặt tại Chi nhánh NHNo &

PTNT Hà Nội

LỜI NÓI ĐẦU

Thanh toán không dùng tiền mặt đã trở nên phổ biến tại nhiều quốc gia, nhưng

tại Việt Nam phương thức này vẫn còn khá mới. Để cải thiện tình hình, hoà nhập với xu

thế chung cùng thế giới, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã xây dựng và phát triển đề

án "Phát triển thanh toán không dùng tiền mặt giai đoạn 2006 - 2010 và tầm nhìn đến

2020". Tuy nhiên, muốn cuộc cách mạng "thanh toán không dùng tiền mặt" thực sự

thành công, đi vào cuộc sống lại là điều không phải chuyện một sớm một chiều có thể

thực hiện được.

Chức năng thanh toán của tiền tệ đã và đang phát triển với nhiều hình thức đa

dạng, hiện đại và ngày càng có vai trò quan trọng trong kinh doanh sản xuất, lưu thông

hàng hoá và dịch vụ. Có sự nhanh chóng, tiện ích, an toàn, hiệu quả trong thanh toán sẽ

đẩy nhanh việc tập trung và phân phối nhiều dòng vốn trong nền kinh tế xã hội, cung

ứng và lưu thông vốn cho nền kinh tế phát triển.

Ngược lại, sự chậm trễ, ách tắc, không an toàn trong thanh toán là biểu hiện của

sự trì trệ và kém phát triển của nền kinh tế. Việc điều hành chính sách tài chính - tiền tệ

hiện tại phải thông qua hệ thống thanh toán quốc gia với những phương tiện, kỹ thuật và

công nghệ thanh toán hiện đại để tập trung, phản ánh đầy đủ, nhanh chóng và thường

xuyên mọi hoạt động của nền kinh tế - xã hội. Nó chỉ có thể thực hiện một cách hiệu

quả nhất thông qua đưa công nghệ thông tin nói chung và công nghệ thanh toán nói

riêng vào vận hành, tất yếu tổ chức thanh toán không dùng tiền mặt trong nền kinh tế sẽ

phát triển, do đó nó sẽ giúp hạn chế việc sử dụng tiền mặt trong giao dịch, mua bán.

Thanh toán không dùng tiền mặt là một dịch vụ hiệu quả, phong phú, đa dạng

và phát triển nhanh chóng, đáp ứng được hầu hết yêu cầu của nền kinh tế thị trường

ngày càng linh hoạt và năng động. Thanh toán không dùng tiền mặt giúp việc tập trung

và phân phối vốn nhanh chóng hơn, an toàn hơn và hiệu quả hơn (so với thanh toán

dùng tiền mặt), góp phần tích cực vào việc thúc đẩy nền kinh tế lạc hậu nước ta. Việc

phát triển hệ thống thanh toán qua ngân hàng không chỉ tạo tiền đề và nền tảng vững

chắc cho việc phát triển hoạt động kinh doanh của ngân hàng mà còn giúp Nhà nước

quản lý nền kinh tế vĩ mô một cách hiệu quả hơn, đặc biệt là trong quá trình hội nhập

kinh tế thế giới.

Em hy vọng rằng, khi nghiên cứu đề tài : “Phát triển hoạt động thanh toán

không dùng tiền mặt tại Chi nhánh NHNo & PTNT Hà Nội” sẽ cung cấp một cái nhìn

tổng quan về thực trạng thanh toán không dùng tiền mặt tại địa bàn mà Chi nhánh

NHNo & PTNT Hà Nội quản lý nói riêng và tại địa bàn các ngân hàng thương mại nói

chung đang quản lý hiện nay. Từ đó phân tích nguyên nhân đồng thời đề ra giải pháp

phát triển dịch vụ này.

Kết cấu của chuyên đề gồm 3 chương:

- Chương 1: Tổng quan về hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt qua

NHTM.

- Chương 2: Thực trạng hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tại Chi

nhánh NHNo & PTNT Hà Nội.

- Chương 3: Giải pháp phát triển hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tại

Chi nhánh NHNo & PTNT Hà Nội.

CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VỀ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT

QUA NHTM

1.1.Khái quát về thanh toán không dùng tiền mặt qua NHTM

1.1.1. Khái niệm thanh toán không dùng tiền mặt

Thanh toán không dùng tiền mặt là một phương thức thanh toán tiền, hàng hóa

và dịch vụ của khách hàng thông qua vai trò trung gian của Ngân hàng bằng cách trích

tiền từ tài khoản này chuyển sang tài khoản khác theo lệnh của chủ tài khoản.

Như vậy, TTKDTM là nghiệp vụ trung gian của Ngân hàng, ngân hàng chỉ thực

hiện thanh toán khi có lệnh của chủ tài khoản (chủ tài khoản bao gồm các TCKT, đơn vị

cá nhân mở tài khoản tại Ngân hàng).

TTKDTM thường bao gồm 4 bên:

- Bên mua hàng (bên nhận dịch vụ cung ứng).

- Ngân hàng phục vụ bên mua (Ngân hàng nơi đơn vị mua mở tài khoản giao

dịch).

- Bên bán (bên cung ứng hàng hóa và dịch vụ).

- Ngân hàng phục vụ bên bán (Ngân hàng nơi đơn vị bán mở tài khoản giao

dịch).

1.1.2. Sự cần thiết của thanh toán không dùng tiền mặt

Khi dịch vụ ngân hàng ngày càng phát triển, trong đó có dịch vụ TTKDTM và

tiền ghi sổ chủ yếu sẽ để sử dụng trong thanh toán không dùng tiền mặt. Ngày nay, tiền

trong lưu thông bao gồm hai phần: tiền mặt và “tiền ghi sổ”. “Tiền ghi sổ” là tiền ghi

trong tài khoản tiền gửi tại tổ chức cung ứng các dịch vụ thanh toán.

TTKDTM là bộ phận không thể thiếu trong nền kinh tế thị trường. Đó là sự yêu

cầu khách quan của quá trình sản xuất và lưu thông hàng hóa, dịch vụ. Nền kinh tế hàng

hóa thị trường càng phát triển thì nó lại càng đòi hỏi phải có những thay đổi trong các

phương tiện thanh toán, mua bán hàng hóa:

Từ việc trao đổi mọi hàng hóa thông qua bản chất chính hàng hóa đó, rồi đến

những vật ngang giá (những sản phẩm có tính phổ biến cao, dễ chấp nhận : đồng tiền

kim loại như vàng , bạc). Khi nền kinh tế sản xuất hàng hóa phát triển hơn nữa, thì việc

sử dụng tiền vàng có nhiều bất tiện, khó khăn (nặng và rất khó vận chuyển khi mua một

khối lượng hàng hóa lớn, Nhà nước phải dự trữ một khối lượng vàng quá lớn). Do vậy,

tiền giấy đã ra đời. Nó đã thể hiện tốt chức năng của mình: rất tiện cho việc chia nhỏ,

lưu thông và cất giữ. Đây cũng là hình thức tiền tệ hiện nay đang được sử dụng phổ biến

trên thế giới - tiền pháp định của mỗi quốc gia.

Nhưng khi nền kinh tế thế giới đã và đang có những thay đổi lớn như hiện nay:

cả thế giới như một “đất nước” lớn với nền kinh tế khổng lồ, thống nhất và không giới

hạn về danh giới địa lý, trong đó mỗi quốc gia “không thể” tự tách mình ra khỏi “đất

nước đó”. Sự gắn kết đó có được là nhờ một hệ thống CNTT hiện đại và chung nhất,

mạng Internet toàn cầu. Tình hình đó lại đòi hỏi phải có hình thức tiền tệ mới, thỏa mãn

các yêu cầu: gọn nhẹ, bảo đảm, an toàn và dễ dàng trong thanh toán ở mọi lúc mọi nơi,

mà lại sinh lời. Đó chính là hình thức được gọi bởi thuật ngữ “thanh toán không dùng

tiền mặt“.

TTKDTM làm giảm khối lượng tiền mặt có trong lưu thông, giảm chi phí trong

các khâu in ấn, kiểm đếm, vận chuyển, giảm được các chi phí về lao động xã hội, bảo

đảm các dòng vốn trong nền kinh tế xã hội được tập trung và phân phối nhanh nhất, đáp

ứng một cách hiệu quả nhất cho thanh toán trong nền kinh tế, từ đó thúc đẩy nền sản

xuất hàng hóa phát triển.

1.1.3. Vai trò của thanh toán không dùng tiền mặt

TTKDTM có vai trò đặc biệt quan trọng trong nền kinh tế quốc dân, đặc biệt là

trong cơ chế thị trường hiện nay:

- TTKDTM phục vụ quá trình tái sản xuất xã hội. Bởi tiền tệ vừa là khởi đầu và

cũng là kết thúc của một chu kỳ sản xuất.

- TTKDTM nếu được đẩy mạnh sẽ tiết kiệm được chi phí lưu thông.

- TTKDTM sẽ tạo điều kiện bảo đảm cho ngân hàng quản lý và kiểm tra được

quá trình sản xuất và lưu thông hàng hóa, tiền tệ trong nền kinh tế.

-TTKDTM cũng sẽ tạo điều kiện cho ngân hàng và các TCTD tập trung được

nguồn vốn nhàn rỗi hiện đang có trong nền kinh tế(đặc biệt nguồn vốn nhàn rỗi này

trong dân cư nước ta là rất nhiều).

1.1.3.1. Đối với Ngân hàng

Cung cấp dịch vụ TTKDTM cho khách hàng và nền kinh tế giúp tạo điều kiện

cho các ngân hàng tăng thu nhập từ thu phí dịch vụ từ TTKDTM. Từ đó làm thay đổi cơ

cấu thu nhập trong tổng thu nhập, nâng cao khả năng tài chính, khả năng cạnh tranh và

tạo sự phát triển bền vững cho hệ thống ngân hàng nói riêng và nền kinh tế nói chung.

Hoạt động TTKDTM mang lại nhiều hiệu quả kinh tế to lớn cho các NHTM,

nhờ vào việc khai thác và sử dụng linh hoạt, hiệu quả cao nguồn vốn tiền gửi thanh toán

của các TCKT và cá nhân trên tài khoản tiền gửi thanh toán. Đồng thời TTKDTM cũng

kích thích các hoạt động dịch vụ ngân hàng liên quan phát triển như: dịch vụ thẻ, dịch

vụ chuyển tiền điện tử, thanh toán trực tuyến. Đây cũng chính là một trong những điều

kiện quan trọng để thu hút, hấp dẫn khách hàng sử dụng dịch vụ của ngân hàng.

Thông qua hoạt động TTKDTM, ngân hàng nắm bắt được những thông tin về

tình hình thanh toán và hoạt động của khách hàng, là những thông tin có ý nghĩa cực kì

quan trọng đối với hoạt động tín dụng.

1.1.3.2. Đối với khách hàng

Thanh toán qua ngân hàng mang lại nhiều lợi ích to lớn cho khách hàng nhờ

vào việc tăng nhanh tốc độ chu chuyển vốn nên tiết kiệm được các chi phí phát sinh (chi

phí vận chuyển, chi phí kiểm đếm.…) từ đó làm giảm các chi phí đầu vào, hạ giá thành

sản phẩm và nâng cao hiệu quả kinh doanh.

Sử dụng các hình thức TTKDTM đảm bảo sự tiện lợi, nhanh chóng, chính xác,

an toàn, và đặc biệt là bảo mật cho khách hàng. Hơn nữa, trong giai đoạn hiện nay, mức

độ ứng dụng CNTT của các ngân hàng thương mại vào hoạt động thanh toán ngày càng

cao và đã được quan tâm hơn rất nhiều, cụ thể: chỉ bằng một lệnh của chủ tài khoản,

một giao dịch đã có thể được thực hiện ngay bất kể không gian và địa điểm giao dịch,

đó là vào nhờ công nghệ mạng, công nghệ chuyển tiền điện tử và công nghệ online. Đây

chỉ là một tiện ích dịch vụ thanh toán nói chung và TTKDTM nói riêng có sử dụng

những ứng dụng CNTT hiện nay.

Sự đa dạng hóa các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng trong lĩnh vực thanh toán

(nhất là đối với các loại thẻ ngân hàng), tạo điều kiện cho khách hàng có nhiều sự lựa

chọn hơn trong việc sử dụng các dịch vụ sao cho có lợi nhất, tiện ích nhất và chi phí

giao dịch thấp nhất.

Đối với khách hàng là doanh nghiệp, TTKDTM sẽ đẩy nhanh hơn tốc độ thanh

toán, tốc độ chu chuyển vốn và cả quá trình tái sản xuất trong hoạt động kinh doanh. Vì

vậy sẽ đảm bảo an toàn về vốn và tài sản, tránh được rủi ro.

1.1.3.3. Đối với nền kinh tế

Hiệu quả hoạt động TTKDTM mang tính vĩ mô và có ý nghĩa kinh tế - xã hội

cao:

- Tạo điều kiện cho các TCTD khai thác tốt nhất chức năng trung gian thanh

toán của nền kinh tế giúp thực hiện quá trình chu chuyển tiền tệ cho nền kinh tế, khai

thác và sử dụng các nguồn vốn hiệu quả cho đất nước.

- Tạo điều kiện cho quá trình sản xuất kinh doanh tiến hành trôi chảy và nhịp

nhàng, làm thúc đẩy đồng vốn luân chuyển nhanh chóng góp phần đẩy nhanh tốc độ sản

xuất và luân chuyển hàng hóa.

- Góp phần giảm lượng tiền mặt trong lưu thông trên thị trường, do đó hạn chế

lạm phát, giúp lưu thông tiền tệ, ổn định giá trị đồng tiền; mặt khác tạo điều kiện cho

NHNN thực hiện tốt nhiệm vụ điều hòa lưu thông tiền tệ và kiểm soát các giao dịch

không dùng tiền mặt giữa các ngân hàng khác hệ thống, thường xuyên biết được khối

lượng chu chuyển tiền tệ không bằng tiền mặt, vì vậy sẽ nâng cao hiệu lực thi hành

chính sách tiền tệ quốc gia.

1.2. Các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt

Hiện nay, các đơn vị, cá nhân thanh toán qua Ngân hàng hoặc Kho bạc Nhà

nước được áp dụng các thể thức sau:

1.2.1. Thanh toán bằng Séc (Cheque)

1.2.1.1.Khái niệm

Theo Hội đồng dự trữ liên bang của Hoa Kỳ: “ Séc là một hối phiếu hoặc một

lệnh ký phát cho ngân hàng hay một nhà ngân hàng có mục đích rút một số tiền gửi để

chi trả cho một người có tên trên đó hoặc theo lệnh của người này hoặc cho người cầm

phiếu và trả ngay khi yêu cầu “ (Jerry M. Rosenberg – Dictionary of Banking 1993,

tr.60).

Theo Nghị định của Chính phủ số 159/CP ngày 09 tháng 05 năm 1996 ban

hành quy chế phát hành séc và sử dụng séc : “ Séc là phương tiện thanh toán do người

ký phát lập, dưới hình thức chứng từ theo mẫu in sẵn, ra lệnh cho người thanh toán

(ngân hàng, người cung ứng dịch vụ thanh toán) trả một số tiền nhất định cho người thụ

hưởng hoặc trả theo lệnh của người thụ hưởng”.

Séc là một công cụ thanh toán ra đời khá sớm và đã được sử dụng khá phổ biến

và được dùng cho cá nhân. Séc thường được áp dụng theo nguyên tắc ghi nợ trước, ghi

có sau. Theo quy định, đơn vị phát hành séc chỉ được phép phát hành séc trong phạm vi

số dư tiền gửi của mình, và phải chấp hành mọi thủ tục quy định về séc, nếu không phải

chịu phạt khi phát hành quá số dư.