Thực hiện quyền tự chủ trong quản lý tài chính tại các bệnh viện công lập thuộc sở y tế tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ PHƢƠNG HOA

THỰC HIỆN QUYỀN TỰ CHỦ

TRONG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC BỆNH VIỆN

CÔNG LẬP THUỘC SỞ Y TẾ TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. TẠ THỊ THANH HUYỀN

THÁI NGUYÊN - 2013

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan bản luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học độc

lập của tôi. Các số liệu, kết quả trình bày trong luận văn là trung thực có nguồn gốc

rõ ràng.

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2013

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Phƣơng Hoa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ii

LỜI CẢM ƠN

Được sự đồng ý của Ban giám hiệu trường Đại học Kinh tế và Quản trị

Kinh doanh, khoa Sau đại học và thầy giáo hướng dẫn khoa học TS. Tạ Thị

Thanh Huyền, tôi tiến hành thực hiện đề tài: “Thực hiện quyền tự chủ trong

quản lý tài chính tại các bệnh viện công lập thuộc Sở Y tế tỉnh Thái Nguyên”.

TS. Tạ Thị Thanh Huyền

.

-

.

, tôi xin

.

Do thời gian có hạn, năng lực còn hạn chế nên bản luận văn không thể tránh

khỏi những thiết sót. Tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của quý thầy

cô và các bạn đồng nghiệp để bản luận văn của tôi được hoàn thiện hơn.

!

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2013

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Phƣơng Hoa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ...........................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................ iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .....................................................................vi

DANH MỤC BẢNG................................................................................................vii

DANH MỤC SƠ ĐỒ............................................................................................. viii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ......................................................................................... viii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................4

4. Đóng góp mới của luận văn ....................................................................................4

5. Bố cục của luận văn ................................................................................................5

CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THỰC HIỆN QUYỀN TỰ

CHỦ TRONG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC BỆNH VIỆN CÔNG LẬP.........6

1.1. Cơ sở lý luận về thực hiện quyền tự chủ trong quản lý tài chính tại các bệnh

viện công lập ...............................................................................................................6

1.1.1. Quản lý nhà nước, quản lý nhà nước về tài chính.............................................6

1.1.2. Phân cấp quản lý tại bệnh viện công lập...........................................................7

1.1.3. Quản lý tài chính tại các bệnh viện công lập ....................................................9

1.1.4. Nội dung, quy định về quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong quản lý tài

chính đối với các bệnh viện công lập........................................................................13

1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới công tác quản lý tài chính tại các bệnh viện công lập...23

1.2. Một số kinh nghiệm thực tế trong việc quản lý tài chính tại các bệnh viện công lập 27

1.2.1. Kinh nghiệm của một số nước trong việc quản lý tài chính tại các bệnh viện

công lập .....................................................................................................................28

1.2.2. Kinh nghiệm trong việc thực hiện quyền tự chủ về quản lý tài chính tại các

Bệnh viện công lập Việt Nam...................................................................................32

1.2.3. Bài học kinh nghiệm cho các bệnh viện công lập thuộc Sở Y tế Thái Nguyên.......36

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iv

CHƢƠNG 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................38

2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................38

2.2. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................38

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ......................................................................38

2.2.2. Phương pháp xử lý thông tin...........................................................................38

2.2.3. Phương pháp phân tích, đánh giá thông tin.....................................................39

2.3. Hệ thống chỉ tiêu phân tích ................................................................................39

2.3.1. Nhóm chỉ tiêu về thu.......................................................................................39

2.3.2. Nhóm chỉ tiêu về chi .......................................................................................40

Chƣơng 3. THỰC TRẠNG VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN TỰ CHỦ TRONG

QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC BỆNH VIỆN CÔNG LẬP THUỘC SỞ Y

TẾ THÁI NGUYÊN................................................................................................42

3.1. Khái quát về hệ thống y tế công lập tại sở y tế Thái Nguyên ............................42

3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển các bệnh viện công lập thuộc Sở Y tế

Thái Nguyên ...................................................................................................42

3.1.2. Bộ máy tổ chức của hệ thống y tế công lập tại Sở Y tế Thái Nguyên ............44

3.1.3. Về trang thiết bị...............................................................................................56

3.1.4. Về công tác quản lý tài chính..........................................................................56

3.1.5. Những kết quả đạt được của hệ thống y tế công lập trong công tác khám chữa

bệnh tại Sở y tế Thái Nguyên từ năm 2010 -2012 ....................................................56

3.2. Thực trạng việc thực hiện quyền tự chủ trong quản lý tài chính tại các Bệnh

viện công lập thuộc Sở Y tế Thái Nguyên ................................................................58

3.2.1. Đặc điểm quản lý tài chính tại các bệnh viện .................................................58

3.2.2. Tình hình thực hiện quyền tự chủ trong việc khai thác các nguồn tài chính

phục vụ hoạt động của các Bệnh viện công lập thuộc Sở Y tế Thái Nguyên...........60

3.2.3. Thực trạng việc thực hiện quyền tự chủ trong việc sử dụng các nguồn tài

chính của các Bệnh viện công lập thuộc Sở Y tế Thái Nguyên................................70

3.2.4. Thực hiện quyền tự chủ trong quản lý tài chính các bệnh viện công lập thuộc

Sở Y tế Thái Nguyên.................................................................................................76

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

v

3.2.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới thực hiện quyền tự chủ trong quản lý tài chính các

bệnh viện công lập thuộc Sở Y tế Thái Nguyên .......................................................78

3.3. Đánh giá công tác thực hiện quyền tự chủ trong quản lý tài chính tại các Bệnh

viện công lập thuộc Sở Y tế Thái Nguyên ................................................................80

3.3.1. Những kết quả đạt được ..................................................................................80

3.3.2. Những tồn tại trong quản lý tài chính tại các bệnh viện công lập thuộc Sở Y tế

tỉnh Thái Nguyên.......................................................................................................82

3.3.3. Nguyên nhân của những tồn tại ......................................................................83

CHƢƠNG 4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN VIỆC THỰC HIỆN

QUYỀN TỰ CHỦ TRONG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC BỆNH VIỆN

CÔNG LẬP THUỘC SỞ Y TẾ THÁI NGUYÊN................................................85

4.1. Định hướng phát triển của các Bệnh viện công lập thuộc Sở Y tế Thái Nguyên .....85

4.1.1. Định hướng phát triển chung ngành y tế.........................................................85

4.1.2. Định hướng phát triển các Bệnh viện..............................................................85

4.2. Giải pháp hoàn thiện việc thực hiện quyền tự chủ trong quản lý tài chính tại các

Bệnh viện công lập thuộc Sở Y tế Thái Nguyên.......................................................90

4.2.1. Nhóm giải pháp trong việc khai thác nguồn tài chính ....................................90

4.2.2. Nhóm giải pháp trong việc sử dụng nguồn tài chính ......................................95

4.3. Một số kiến nghị...............................................................................................100

4.3.1. Về phía Nhà nước .......................................................................................100

4.3.2. Về phía ngành y tế ......................................................................................101

4.3.3. Về phía các bệnh viện công lập thuộc Sở Y tế Thái Nguyên ......................102

4.3.4. Về phía người dân ......................................................................................103

KẾT LUẬN............................................................................................................104

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................105

PHỤ LỤC...............................................................................................................108

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BHYT : Bảo hiểm y tế

BYT : Bộ y tế

CMNV : Chuyên môn nghiệp vụ

DVYT : Dịch vụ y tế

HĐTX : Hoạt động thường xuyên

KCB : Khám chữa bệnh

NSNN : Ngân sách nhà nước

NVYT : Nghiệp vụ y tế

PVS : Phỏng vấn sâu

SNCT : Sự nghiệp có thu

TCBV : Tài chính bệnh viện

TLN : Thảo luận nhóm

TSCĐ : Tài sản cố định

TTB : Trang thiết bị

XHH : Xã hội hóa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1. Thống kê số lượng cán bộ viên chức các bệnh viện năm 2012................55

Bảng 3.2. Tình hình thực hiện các chỉ tiêu nhiệm vụ cơ bản từ năm 2010 đến

năm 2012 ........................................................................................57

Bảng 3.3. Tổng hợp các nguồn thu giai đoạn từ 2010 - 2012...................................60

Bảng 3.4. Thực hiện kế hoạch giường bệnh tại các bệnh viện công lập thuộc Sở Y tế

từ năm 2010-2012....................................................................................63

Bảng 3.5. Nguồn kinh phí viện trợ và nguồn thu khác của các Bệnh viện công lập từ

năm 2010 đến 2012..................................................................................69

Bảng 3.6. Bảng tổng hợp nhóm chi cho cán bộ, viên chức từ năm 2010 - 2012......71

Bảng 3.7. Bảng tổng hợp chi cho chuyên môn nghiệp vụ từ năm 2010-2012..........73

Bảng 3.8. Bảng tổng hợp chi mua sắm TSCĐ từ năm 2010-2012............................74

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

viii

DANH MỤC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 3.1. Cơ cấu tổ chức ngành y tế........................................................................46

Sơ đồ 3.2. Mô hình của các bệnh viện công lập hiện nay...................................53

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1. Tổng kinh phí NSNN cấp cho hoạt động thường xuyên của các bệnh

viện công lập thuộc Sở Y tế từ năm 2010-2012 ......................................62

Biểu đồ 3.2: Nguồn thu viện phí và BHYT của các bệnh viện công lập thuộc Sở y tế

Thái Nguyên từ năm 2010 đến 2012 ......................................................68

Biểu đồ 3.3. Biểu đồ tổng hợp chi thường xuyên khác từ năm 2010-2012 ..............75

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài

Con người là nguồn tài nguyên quý báu nhất quyết định sự phát triển của

đất nước trong đó sức khỏe là vốn quý nhất của mỗi con người và của toàn xã

hội. Vì vậy đầu tư cho sức khỏe chính là đầu tư cho sự phát triển kinh tế xã hội

của đất nước, nâng cao chất lượng cuộc sống của mỗi cá nhân và mỗi gia đình.

Trong những năm qua, Nhà nước đã có nhiều chính sách mới đối với hoạt

động của các cơ sở y tế nhằm tăng cường năng lực hoạt động của các đơn vị. Các

chủ trương, chính sách này một mặt đã tạo ra hành lang pháp lý khá rộng rãi cho

các đơn vị sự nghiệp nói chung và các cơ sở y tế nói riêng trong việc phát huy

quyền tự chủ, quyền tự chịu trách nhiệm để phát triển đơn vị, tăng thu nhập cho

người lao động, đồng thời khuyến khích các đơn vị tăng cường tính tự chủ, giảm

dần sự phụ thuộc vào NSNN. Tuy nhiên, việc thực hiện các chủ trương mới diễn ra

trong bối cảnh các chính sách liên quan hiện hành còn nhiều điểm chưa phù hợp

như chính sách thu một phần viện phí… Điều này đã làm cho tính tự chủ của cơ sở

y tế đã phần nào bị giới hạn.

Khác với những năm trước đây khi còn cơ chế bao cấp của Nhà nước, việc

khám chữa bệnh hầu như không mất tiền, mọi khoản phí tổn đều do Nhà nước

đài thọ. Bước sang thời kỳ đổi mới, cơ chế bao cấp không còn, xã hội có nhiều

thành phần kinh tế khác nhau và các loại hình khám chữa bệnh cũng phát triển

ngày càng đa dạng. Các nguồn tài chính được khai thác dồi dào hơn chứ không

chỉ trông chờ vào nguồn duy nhất là NSNN. Đồng thời các cơ sở y tế hiện nay

phải đối mặt với một số vấn đề như: Dân số tăng nhanh, mô hình bệnh tật phức

tạp, nhu cầu khám chữa bệnh của nhân dân ngày càng lớn, yêu cầu chất lượng

khám chữa bệnh ngày càng cao…

Ngành y tế được coi là một ngành trong hệ thống kinh tế quốc dân và thuộc

nhóm ngành dịch vụ phục vụ các nhu cầu có tính chất phúc lợi xã hội. Đầu tư cho y

tế không phải là tiêu phí mà là đầu tư cơ bản, đầu tư cho phát triển. Theo quan điểm

mới, bệnh viện là một đơn vị kinh tế dịch vụ nhưng khác với các đơn vị kinh doanh

dịch vụ bởi hoạt động cung cấp dịch vụ của bệnh viện không đặt mục tiêu lợi nhuận

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

2

làm mục tiêu quan trọng nhất mà chủ yếu là thông qua các hoạt động dịch vụ của

mình để phát triển chuyên môn và có thu nhập tốt cho người lao động.

Từ quan điểm trên, Đảng và Nhà nước ta đã có những thay đổi căn bản,

trong cơ chế quản lý tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập, lần lượt là Nghị

định 10/2002/NĐ-CP ngày 16 tháng 01 năm 2002 của Chính phủ về “Chế độ tài

chính áp dụng cho đơn vị sự nghiệp có thu” (NĐ10/2002/NĐ-CP); Nghị định số

43/2006/NĐ-CP, ngày 25 tháng 4 năm 2006 của Thủ tướng Chính phủ về “Quy

định quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ tổ chức bộ máy, biên

chế và tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập” (NĐ43/2006/NĐ-CP) nhằm đổi

mới cơ chế tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập nói chung và các đơn vị y

tế công lập nói riêng, làm cho hệ thống y tế vận hành năng động hơn, hiệu quả hơn.

Nói một cách khác đổi mới cơ chế tài chính y tế là huy động được nhiều nguồn lực

hơn, sử dụng nguồn lực đó hiệu quả hơn và làm cho người dân được hưởng lợi

nhiều dịch vụ chăm sóc sức khoẻ có chất lượng hơn. Cụ thể là:

Thay cho việc cấp kinh phí theo định mức/giường bệnh như hiện nay bằng

việc tính toán kinh phí căn cứ vào kết quả và chất lượng hoạt động, kiểm soát đầu ra

của sản phẩm dịch vụ.

Xóa bỏ cơ chế cấp phát theo kiểu “Xin-Cho”, thực hiện chế độ tự chủ tài

chính cho các đơn vị sự nghiệp trên cơ sở xác định nhiệm vụ phải thực hiện, mức hỗ

trợ tài chính từ ngân sách và phần còn lại do đơn vị tự trang trải.

Khuyến khích việc thực hiện xã hội hóa trong lĩnh vực y tế, khuyến khích

các nhà đầu tư trong và ngoài nước đầu tư vào lĩnh vực y tế.

Chính sách mới đã tạo điều kiện cho các đơn vị y tế phát huy đầy đủ nội lực;

phát huy tính sáng tạo của con người và sử dụng nguồn lực có hiệu quả nhất. Thực tế

cho thấy trong thời gian qua có những địa phương, đơn vị đã mạnh dạn thay đổi cách

làm và đã mang lại những hiệu quả tốt. Ở những nơi đó người cán bộ y tế làm việc hiệu

quả hơn, thu nhập cao hơn và người bệnh được chăm sóc tốt hơn. Vì vậy việc đổi mới

cơ chế tài chính là việc làm cần thiết để vừa huy động nhiều hơn nguồn lực cho y tế

vừa sử dụng và phát huy tối đa năng lực của toàn bộ hệ thống nhằm phục vụ chăm sóc

sức khỏe nhân dân tốt hơn.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

3

Bên cạnh những mặt tích cực của chủ trương Chính phủ giao quyền tự chủ

cho các bệnh viện và cơ sở y tế đã dẫn đến một số tác động tiêu cực không mong

muốn. Dịch vụ y tế là một loại hàng hóa đặc biệt không hoàn toàn tuân theo quy

luật kinh tế thị trường nhưng các bệnh viện được giao tự chủ và vận hành theo cơ

chế thị trường, chính vì vậy điều này đã bộc lộ những mâu thuẫn từ mặt lý luận đến

bất cập trong triển khai tự chủ bệnh viện. Các bệnh viện được giao tự chủ nhưng

không được tính đủ chi phí trong cơ cấu giá dịch vụ y tế làm cho các bệnh viện

thiếu nguồn lực, từ đó dẫn đến các bệnh viện đều có chủ trương „tận thu”. Từ khi

được thực hiện quyền tự chủ về tài chính, tất cả các bệnh viện đều chủ động mở

rộng các loại hình dịch vụ khám chữa bệnh góp phần làm tăng số lượt bệnh nhân

đến khám chữa bệnh tại bệnh viện. Điều này dẫn đến tình trạng bệnh viện tuyến trên

làm cả các dịch vụ y tế tuyến dưới, từ đó làm tăng thêm sự quá tải của bệnh viện

tuyến trên, kéo theo chất lượng điều trị bị suy giảm.

Việc thực hiện tự chủ về tài chính trong bệnh viện cũng làm tăng nguy cơ

lạm dụng chỉ định sử dụng các xét nghiệm, dịch vụ kỹ thuật cao và tăng chí phí điều

trị. Mặt khác, khả năng thực hiện tự chủ của bệnh viện tuyến dưới rất hạn chế, đặc

biệt tại các vùng kinh tế chưa phát triển do các cơ sở y tế ít có khả năng tăng thu từ

người dân. Như vậy, việc thực hiện tự chủ đã làm cho các vấn đề bất cập hiện có tại

tuyến dưới càng trở nên khó khăn hơn. Điều này cũng cho thấy không thể áp dụng

một mô hình tự chủ tài chính chung cho các bệnh viện mà cần có những cơ chế tài

chính mềm dẻo và phù hợp hơn với từng nhóm bệnh viện.

Từ những tri thức được thu nhận được trong quá trình là học viên cao học,

với nhận thức cùng thực tiễn nhiều năm công tác trong ngành y, tôi chọn nghiên cứu

đề tài: “Thực hiện quyền tự chủ trong quản lý tài chính tại các bệnh viện công

lập thuộc Sở Y tế tỉnh Thái Nguyên”

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Làm rõ những lý luận cơ bản về quản lý tài chính, đánh giá công tác thực hiện

quyền tự chủ về tài chính tại các bệnh viện công lập tại tỉnh Thái Nguyên, từ đó đề ra các

giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả việc thực hiện quyền tự chủ, tự chịu trách

nhiệm về tài chính tại các Bệnh viện, góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ chuyên môn và

nâng cao thu nhập của cán bộ công nhân viên trong ngành y tế tỉnh Thái Nguyên.