Thực hiện pháp luật về quyền, nghĩa vụ của luật sư trong hoạt động tố tụng hình sự ở Việt Nam hiện nay

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

LÊ MINH ĐỨC

THùC HIÖN PH¸P LUËT VÒ QUYÒN, NGHÜA Vô CñA

LUËT S¦ TRONG HO¹T §éNG Tè TôNG H×NH Sù

ë VIÖT NAM HIÖN NAY

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

NGÀNH LÝ LUẬN VÀ LỊCH SỬ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT

Hà Nội - 2020

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

LÊ MINH ĐỨC

THùC HIÖN PH¸P LUËT VÒ QUYÒN, NGHÜA Vô CñA

LUËT S¦ TRONG HO¹T §éNG Tè TôNG H×NH Sù

ë VIÖT NAM HIÖN NAY

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

Ngành : Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật

Mã số : 9380106

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Tường Duy Kiên

Hà Nội - 2020

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận án này là công trình nghiên cứu khoa học độc lập

của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực, có nguồn

gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định.

Tác giả

Lê Minh Đức

MỤC LỤC

Trang

LỜI CAM ĐOAN

MỤC LỤC

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

MỞ ĐẦU........................................................................................................................1

Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN

ĐỀ TÀI VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU....6

1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI......6

1.2. ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA

TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU .........................................................................................33

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1..........................................................................................37

Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN,

NGHĨA VỤ CỦA LUẬT SƯ TRONG HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG HÌNH SỰ Ở

VIỆT NAM..................................................................................................................38

2.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM VÀ VAI TRÒ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ

QUYỀN, NGHĨA VỤ CỦA LUẬT SƯ TRONG HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG

HÌNH SỰ Ở VIỆT NAM ............................................................................................38

2.2. NỘI DUNG PHÁP LUẬT VÀ HÌNH THỨC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ

QUYỀN, NGHĨA VỤ CỦA LUẬT SƯ TRONG HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG

HÌNH SỰ Ở VIỆT NAM ............................................................................................53

2.3. CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ

QUYỀN, NGHĨA VỤ CỦA LUẬT SƯ TRONG HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG

HÌNH SỰ......................................................................................................................71

2.4. MỘT SỐ GIÁ TRỊ THAM KHẢO THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN,

NGHĨA VỤ CỦA LUẬT SƯ TRONG HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

TRÊN THẾ GIỚI ĐỐI VỚI VIỆT NAM..................................................................77

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2..........................................................................................81

Chương 3: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT

VỀ QUYỀN, NGHĨA VỤ CỦA LUẬT SƯ TRONG HOẠT ĐỘNG TỐ

TỤNG HÌNH SỰ Ở VIỆT NAM ...........................................................................82

3.1. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN, NGHĨA VỤ CỦA LUẬT SƯ

TRONG HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG HÌNH SỰ Ở VIỆT NAM...............................82

3.2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN, NGHĨA VỤ CỦA

LUẬT SƯ TRONG HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG HÌNH SỰ Ở VIỆT NAM ...........97

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3........................................................................................121

Chương 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ

QUYỀN, NGHĨA VỤ CỦA LUẬT SƯ TRONG HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG

HÌNH SỰ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY..................................................................122

4.1. QUAN ĐIỂM THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN, NGHĨA VỤ CỦA

LUẬT SƯ TRONG HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG HÌNH SỰ Ở VIỆT NAM HIỆN

NAY ............................................................................................................................122

4.2. CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN, NGHĨA VỤ

CỦA LUẬT SƯ TRONG HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG HÌNH SỰ Ở VIỆT NAM

HIỆN NAY.................................................................................................................125

KẾT LUẬN CHƯƠNG 4........................................................................................147

KẾT LUẬN ...............................................................................................................148

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CÓ LIÊN QUAN ĐẾN

LUẬN ÁN..................................................................................................................150

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................151

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

BLHS : Bộ luật hình sự

BLTTHS : Bộ luật tố tụng hình sự

CCTP : Cải cách tư pháp

ĐLS : Đoàn luật sư

HĐTTHS : Hoạt động tố tụng hình sự

LLS : Luật Luật sư

TAND : Tòa án nhân dân

TTHS : Tố tụng hình sự

VBQPPL : Văn bản quy phạm pháp luật

VKSND : Viện kiểm sát nhân dân

XHCN : Xã hội chủ nghĩa

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang

Bảng 3.1. Số vụ án hình sự có luật sư tham gia trong các năm từ

2010 – 2019

101

Bảng 3.2. Tổng số luật sư Việt Nam qua các năm từ 2010 - 2019 104

Bảng 3.3. Tình hình xử lý kỷ luật luật sư qua các năm

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

113

Trang

Biểu đồ 3.1: Kết quả phỏng vấn về nội dung đánh giá mối quan hệ

giữa luật sư với chủ thể có thẩm quyền tiến hành tố

tụng trong vụ án hình sự

97

Biểu đồ 3.2: Số vụ án hình sự đưa ra xét xử, số vụ án hình sự có luật

sư tham gia giai đoạn 2017 – 2019

115

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu

Luật sư một nghề cao quý được xã hội tôn trọng và tin tưởng. Với hơn

70 năm hình thành, xây dựng và phát triển, luật sư Việt Nam trong hoạt động

tố tụng hình sự (HĐTTHS) có vai trò quan trọng, góp phần bảo đảm công lý

được thực thi hiệu quả, bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ

quan, tổ chức, giảm thiểu án oan, sai; xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững

mạnh, an ninh chính trị, an toàn xã hội được bảo đảm, tăng cường.

Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là “nhà nước của

Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân quản lí mọi mặt của đời sống xã hội

bằng pháp luật” [86]. Vì vậy, mọi chủ thể tham gia vào quan hệ tố tụng hình

sự (TTHS) đều phải chấp hành pháp luật TTHS trong toàn bộ quá trình giải

quyết vụ án. Luật sư tham gia TTHS với tư cách người bào chữa cho người bị

buộc tội, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị hại, đương sự, tuân

theo pháp luật thông qua việc thực hiện quyền, nghĩa vụ của mình trong

HĐTTHS. Sau khi Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS) 2015 được ban hành

và có hiệu lực thi hành đã góp phần nâng cao vị thế của luật sư trong

HĐTTHS thông qua việc kế thừa có bổ sung các quy định tiến bộ tương thích

với các nền tư pháp tiên tiến nước ngoài về quyền, nghĩa vụ của luật sư trong

HĐTTHS. Tuy nhiên, các quyền, nghĩa vụ này vẫn chưa được bảo đảm đầy

đủ do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, các chủ thể khi thực hiện

còn khó khăn, không thống nhất, ảnh hưởng đến việc tìm ra sự thật khách

quan của vụ án và thực thi công lý. Thực trạng cần được đánh giá một cách

khách quan, toàn diện, kết hợp với việc nghiên cứu, làm rõ một số vấn đề lý

luận để đưa ra phương hướng, giải pháp thực hiện pháp luật về quyền, nghĩa

vụ của luật sư trong HĐTTHS.

Trong thời gian qua, ở nước ta đã có một số công trình nghiên cứu về

2

hoạt động của luật sư nói chung, trong đó có đề cập đến các quyền, nghĩa vụ

của luật sư. Tuy nhiên, các công trình này còn chưa cập nhật các quy định

mới của pháp luật (Hiến pháp 2013, BLTTHS 2015; Luật Luật sư 2006 sửa

đổi bổ sung 2012, các văn bản pháp luật khác có liên quan) và mới chỉ đề cập

ở một vài khía cạnh của đề tài, chưa nghiên cứu chuyên sâu, toàn diện vấn đề

thực hiện pháp luật về quyền, nghĩa vụ của luật sư trong HĐTTHS. Từ lý luận

và thực tiễn nêu trên đã đặt ra một yêu cầu bức thiết, mang tính thời sự đối

với việc thực hiện pháp luật về quyền, nghĩa vụ của luật sư trong HĐTTHS.

Vì vậy, nghiên cứu sinh lựa chọn đề tài: “Thực hiện pháp luật về quyền,

nghĩa vụ của luật sư trong hoạt động tố tụng hình sự ở Việt Nam hiện

nay” làm đề tài luận án tiến sĩ.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

2.1. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về thực hiện pháp luật về

quyền, nghĩa vụ của luật sư trong HĐTTHS; từ thực trạng pháp luật và thực

hiện pháp luật về quyền, nghĩa vụ của luật sư trong HĐTTHS. Luận án đề

xuất các quan điểm và giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về quyền, nghĩa

vụ của luật sư trong HĐTTHS ở Việt Nam hiện nay.

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được mục đích nghiên cứu, luận án cần thực hiện một số nhiệm

vụ chính sau:

- Nghiên cứu, đánh giá tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề

tài luận án;

- Phân tích khái niệm, đặc điểm, vai trò của thực hiện pháp luật về

quyền, nghĩa vụ của luật sư trong HĐTTHS; nội dung pháp luật và hình thức

thực hiện pháp luật về quyền, nghĩa vụ của luật sư trong HĐTTHS và yếu tố

tác động đến thực hiện pháp luật về quyền, nghĩa vụ của luật sư trong

HĐTTHS;

3

- Khái quát quá trình hình thành và phát triển pháp luật về quyền, nghĩa

vụ của luật sư trong HĐTTHS ở Việt Nam; Phân tích, đánh giá thực trạng

pháp luật và thực hiện pháp luật về quyền, nghĩa vụ của luật sư trong

HĐTTHS ở Việt Nam;

- Nêu quan điểm và giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về quyền,

nghĩa vụ của luật sư trong HĐTTHS ở Việt Nam hiện nay.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của luận án là những vấn đề cơ sở lý luận, pháp

luật có liên quan và thực tiễn thực hiện pháp luật về quyền, nghĩa vụ của luật

sư trong HĐTTHS ở Việt Nam.

3.2. Phạm vi nghiên cứu đề tài

Luận án tập trung nghiên cứu thực hiện pháp luật về quyền, nghĩa vụ

của luật sư trong HĐTTHS dưới góc độ lý luận chung về nhà nước và pháp

luật; nghiên cứu hoạt động thực hiện quyền, nghĩa vụ của luật sư với tư cách

người bào chữa cho người bị buộc tội, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp

pháp cho bị hại, đương sự trong HĐTTHS (không bao gồm tư cách người bảo

vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố)

và mối quan hệ với cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong phạm vi toàn

quốc. Thời gian nghiên cứu được giới hạn từ năm 2006 (thời điểm Luật Luật

sư được ban hành) đến nay.

4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu

4.1. Phương pháp luận

Luận án được nghiên cứu trên cơ sở vận dụng quan điểm của học thuyết

Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về cải

cách tư pháp (CCTP) trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa

(XHCN), quan hệ giữa Nhà nước pháp quyền XHCN, CCTP với thực hiện pháp

luật về quyền, nghĩa vụ của luật sư trong HĐTTHS ở nước ta hiện nay.

4

4.2. Phương pháp nghiên cứu

Luận án sử dụng nhiều phương nghiên cứu cụ thể như sau:

- Phương pháp lịch sử, phân tích, quy nạp sử dụng chủ yếu ở chương 2,

nêu lên các cơ sở lý luận của các vấn đề đặt ra, qua đó khái quát hóa thành

những luận điểm làm nền tảng lý thuyết xuyên suốt nội dung của vụ án;

- Phương pháp lịch sử, phân tích, thống kê, tổng hợp được thực hiện

trong chương 3 về đánh giá thực trạng pháp luật và thực trạng thực hiện pháp

luật về quyền, nghĩa vụ của luật sư trong HĐTTHS;

- Phương pháp phỏng vấn chuyên sâu được thực hiện với tiêu chí lựa

chọn các chuyên gia luật sư có thâm niên, uy tín trong lĩnh vực tố tụng hình

sự, ở 03 khu vực của cả nước (Bắc, Trung, Nam) để phỏng vấn trực tiếp một

số nội dung chính yếu liên quan đến đề tài luận án. Trong quá trình thực hiện,

ngoài dữ liệu từ những luật sư được phỏng vấn, còn có các thông tin và dữ

liệu mới nảy sinh có giá trị đối với đề tài. Kết quả của phương pháp này được

sử dụng chủ yếu tại Chương 3 của luận án.

- Phương pháp phân tích, chứng minh được sử dụng tại chương 4 nhằm

đưa ra quan điểm và giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về quyền, nghĩa

vụ của luật sư trong HĐTTHS ở Việt Nam đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà

nước pháp quyền XHCN thời kỳ hội nhập.

5. Những đóng góp mới của luận án

Luận án là công trình khoa học nghiên cứu chuyên sâu, có hệ thống và

tương đối toàn diện về thực hiện pháp luật về quyền, nghĩa vụ của luật sư

trong HĐTTHS ở Việt Nam, kết quả nghiên cứu có những điểm mới như sau:

- Luận án phân tích, làm sáng tỏ khái niệm, đặc điểm và vai trò của

thực hiện pháp luật về quyền, nghĩa vụ của luật sư trong HĐTTHS;

- Phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật và thực hiện pháp luật về

quyền, nghĩa vụ của luật sư trong HĐTTHS qua đó làm sáng tỏ ưu điểm, tồn

tại và nguyên nhân của ưu điểm, tồn tại đó khi luật sư thực hiện quyền, nghĩa

5

vụ trong giải quyết vụ án hình sự hiện nay;

- Với nhiều cách tiếp cận khác nhau, luận án đưa ra kiến nghị, đề xuất

góp phần hoàn thiện các quy định của pháp luật TTHS, Luật Luật sư (LLS) và

các VBQPPL liên quan đồng thời đưa ra các nhóm giải pháp đảm bảo thực

hiện pháp luật về quyền, nghĩa vụ của luật sư trong HĐTTHS ở Việt Nam

hiện nay.

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án

- Về lý luận, kết quả của luận án góp phần vào hoàn thiện lý luận về

thực hiện pháp luật nói chung, thực hiện pháp luật về quyền, nghĩa vụ của luật

sư trong HĐTTHS nói riêng; đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp đảm

bảo thực hiện pháp luật về quyền, nghĩa vụ của luật sư trong HĐTTHS đáp

ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam.

- Về thực tiễn, luận án có thể làm tài liệu hữu ích với giới luật sư, tài

liệu tham khảo cho việc nghiên cứu, giảng dạy, học tập trong các cơ sở đào

tạo luật và các cơ sở đào tạo chức danh tư pháp.

7. Kết cấu luận án

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận án

được chia làm 4 chương, 10 tiết.

6

Chương 1

TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI

VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU

1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI

Luật sư tham gia vào HĐTTHS với tư cách người bào chữa, người bảo

vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho khách hàng. Trên thế giới, mỗi quốc gia có

những đặc tính pháp luật riêng, ứng với đó là mô hình TTHS phù hợp. Dù ở

mô hình TTHS nào thì sự tham gia của luật sư thông qua quyền, nghĩa vụ của

mình đều góp phần bảo đảm quyền con người, làm rõ sự thật khách quan của

vụ án, bảo đảm công lý được thực thi. Vì vậy, trong luận án “Thực hiện pháp

luật về quyền, nghĩa vụ của luật sư trong hoạt động tố tụng hình sự”, tác giả

sẽ nghiên cứu vấn đề này đã được đề cập ra sao, nghiên cứu như thế nào ở

nước ngoài và trong nước, những vấn đề cần đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu

trong điều kiện ở Việt Nam hiện nay.

1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài

Diễn đàn nghiên cứu khoa học quốc tế đã có các công trình nghiên cứu,

bài báo, tham luận của các tác giả nước ngoài đề cập đến một hoặc một vài

khía cạnh về thực hiện pháp luật về quyền, nghĩa vụ của luật sư trong

HĐTTHS, như:

-“Các nguyên tắc cơ bản về vai trò của luật sư” (Basic principles on the

role of lawyers) [60] được thông qua bởi Đại hội Liên Hợp Quốc lần thứ VIII

về phòng chống tội phạm và đối xử với người phạm tội, Havana, Cuba năm

1990: các nguyên tắc cơ bản về vai trò của luật sư được xây dựng để hỗ trợ

các quốc gia thành viên trong nhiệm vụ thúc đẩy và đảm bảo vai trò đúng đắn

của luật sư, cần được Chính phủ tôn trọng và tính đến trong khuôn khổ luật

pháp quốc gia của họ. Khi thực hành các nguyên tắc này cần được các luật sư

cũng như những người khác chú ý, chẳng hạn như thẩm phán, công tố viên,

7

thành viên của cơ quan hành pháp và lập pháp, và công chúng nói chung.

Những nguyên tắc này cũng sẽ được áp dụng, khi thích hợp, cho những người

thực hiện các chức năng của luật sư mà không có tư cách chính thức của luật

sư. Các nguyên tắc cơ bản về vai trò của luật sư bao gồm: Tất cả mọi người

có quyền kêu gọi sự giúp đỡ của luật sư về sự lựa chọn của họ để bảo vệ và

thiết lập quyền của họ và bảo vệ họ trong tất cả các giai đoạn TTHS; Chính

phủ sẽ đảm bảo rằng các quy trình hiệu quả và cơ chế đáp ứng để tiếp cận

hiệu quả và bình đẳng với luật sư được cung cấp cho tất cả mọi người trong

lãnh thổ của họ và thuộc thẩm quyền của họ, không phân biệt đối xử bằng bất

kỳ hình thức nào, như phân biệt đối xử dựa trên chủng tộc, màu da, nguồn gốc

dân tộc, giới tính, ngôn ngữ, tôn giáo, chính trị hoặc ý kiến khác, nguồn gốc

quốc gia hoặc xã hội, tài sản, sinh, kinh tế hoặc địa vị khác; Chính phủ đảm

bảo cung cấp đủ kinh phí và các nguồn lực khác cho các dịch vụ pháp lý cho

người nghèo và, khi cần thiết, cho những người thiệt thòi khác. Hiệp hội luật

sư chuyên nghiệp sẽ hợp tác trong việc tổ chức và cung cấp dịch vụ, cơ sở vật

chất và các nguồn lực khác; Chính phủ và hiệp hội nghề nghiệp của luật sư sẽ

thúc đẩy các chương trình thông báo cho công chúng về các quyền và nghĩa

vụ của họ theo luật pháp và vai trò quan trọng của luật sư trong việc bảo vệ

các quyền tự do cơ bản của họ. Các nguyên tắc này đặc biệt chú ý đến việc hỗ

trợ người yếu thế trong xã hội để cho phép họ khẳng định quyền lợi của mình

và ở bất kỳ đâu. Những nội dung trên là tài liệu tham khảo hữu ích với đề tài

luận án.

- Bài viết “ Sự phát triển của luật hình sự Hoa Kỳ” (Evolution of US

Criminal Law) [46] của James B.Jacobs đề cập đến việc bảo vệ quyền con

người trong suốt quá trình tố tụng trong đó có quyền bào chữa, quyền có

người bào chữa. Tác giả lấy Hiến pháp Hoa Kỳ làm cơ sở xây dựng thủ tục

TTHS và trong giới hạn của Luật hình sự Hoa Kỳ với các nguyên tắc suy

đoán vô tội; quyền xuất trình chứng cứ, quyền không bị buộc phải đưa ra

8

chứng cứ tự buộc tội mình, các cơ quan có thẩm quyền phải chứng minh họ

có tội; quyền được xét xử công bằng và công khai; quyền được xét xử nhanh

chóng. Quyền có luật sư và quyền bào chữa nhằm bảo đảm tất cả bị can, bị

cáo đều có luật sư bào chữa, trường hợp người bị tình nghị phạm tội không có

tiền thuê luật sư thì Tòa án có thể sẽ chỉ định luật sư bảo vệ quyền lợi hợp

pháp cho họ. Luật sư cũng có quyền khai thác các nhân chứng của họ nhằm

thẩm tra về những nhân chứng của phía bên kia để kiểm tra chéo (Cross￾Examination). Bài viết này là tài liệu tham khảo hữu ích với đề tài luận án.

- Sách “Hướng tới một tố tụng hình sự quốc tế” (Toward an

international criminal procedure) [12] của tác giả Christoph J.M. Saffeling

viết về cách phát triển một trật tự TTHS quốc tế với nội dung so sánh, phân

tích những quy định bảo đảm các chuẩn mực quốc tế về quyền con người của

người bị tình nghi phạm tội và quyền được bào chữa của họ. Vì vậy, sách

cũng chú trọng đề cập đến việc tạo hành lang pháp lý nhằm bảo đảm việc xét

xử được công bằng, các điều kiện cần thiết để luật sư giúp người bị tình nghi

phạm tội thực hiện quyền được bào chữa như nguyên tắc về nghĩa vụ chứng

minh lỗi của bị cáo, việc kiểm tra chéo nhân chứng (Cross- Examination), giả

định vô tội, chế định thương lượng nhận tội trong tố tụng hình sự (chỉ trong

một số trường hợp đáp ứng điều kiện và quy định của pháp luật).

- Báo cáo “Nghiên cứu điều tra về vấn đề có liên quan đến luật sư

trong hoạt động tố tụng hình sự” của tác giả Ninh Hồng, Tôn Lợi [43]. Bài

viết đưa ra một số kiến nghị bổ sung vào "Báo cáo nghiên cứu điều tra về vấn

đề có liên quan đến luật sư trong hoạt động tố tụng hình sự" của Bộ tư pháp

Trung Quốc nhằm thúc đẩy công tác bảo đảm quyền lợi hành nghề của luật

sư, cải thiện môi trường hành nghề của luật sư Trung Quốc. Bài viết cho rằng

muốn cải thiện triệt để môi trường hành nghề của luật sư, giải quyết các vấn

đề còn tồn tại trong hoạt động tố tụng hình sự của luật sư, một mặt luật sư

phải nâng cao tố chất bản thân, đồng thời với việc tăng cường ý thức phòng