Thực hiện pháp luật về quyền chính trị đối với phụ nữ ở Việt Nam hiện nay

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ THU HÀ

THùC HIÖN PH¸P LUËT

VÒ QUYÒN CHÝNH TRÞ §èI VíI PHô N÷

ë VIÖT NAM HIÖN NAY

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật

HÀ NỘI - 2018

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ THU HÀ

THùC HIÖN PH¸P LUËT

VÒ QUYÒN CHÝNH TRÞ §èI VíI PHô N÷

ë VIÖT NAM HIÖN NAY

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật

Mã số: 62 38 01 01

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. NGUYỄN THỊ BÁO

2. TS. LÊ ĐINH MÙI

HÀ NỘI - 2018

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của

riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung

thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo

quy định.

Tác giả luận án

Nguyễn Thị Thu Hà

MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU 1

Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN

ĐỀ TÀI VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC

NGHIÊN CỨU 6

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài 6

1.2. Những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu, câu hỏi nghiên cứu

và giả thuyết nghiên cứu 26

Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ

QUYỀN CHÍNH TRỊ ĐỐI VỚI PHỤ NỮ Ở VIỆT NAM

HIỆN NAY 29

2.1. Khái niệm quyền chính trị, pháp luật về quyền chính trị của phụ

nữ, thực hiện pháp luật vể quyền chính trị đối với phụ nữ 29

2.2. Chủ thể, nội dung, hình thức, vai trò và các yếu tố đảm bảo thực

hiện pháp luật về quyền chính trị đối với phụ nữ 44

2.3. Thực hiện pháp luật về quyền chính trị đối với phụ nữ ở một số

nước trên thế giới và những giá trị tham khảo đối với Việt Nam 67

Chương 3: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT

VỂ QUYỀN CHÍNH TRỊ ĐỐI VỚI PHỤ NỮ Ở VIỆT NAM

HIỆN NAY 79

3.1. Thực trạng pháp luật về quyền chính trị của phụ nữ ở Việt Nam

hiện nay 79

3.2. Thực trạng thực hiện pháp luật về quyền chính trị đối với phụ nữ

ở Việt Nam hiện nay 94

Chương 4: QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THỰC HIỆN PHÁP

LUẬT VỀ QUYỀN CHÍNH TRỊ ĐỐI VỚI PHỤ NỮ Ở VIỆT

NAM HIỆN NAY 124

4.1. Quan điểm bảo đảm thực hiện pháp luật về quyền chính trị đối

với phụ nữ ở Việt Nam hiện nay 124

4.2. Giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về quyền chính trị đối với

phụ nữ ở Việt Nam hiện nay 135

KẾT LUẬN 151

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ 154

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 155

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BCH : Ban Chấp hành

CNH, HĐH : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

CNXH : Chủ nghĩa xã hội

HĐND : Hội đồng nhân dân

HTCT : Hệ thống chính trị

LHPN : Liên hiệp phụ nữ

LHQ : Liên Hợp quốc

PBGDPL : Phổ biến giáo dục pháp luật

THPL : Thực hiện pháp luật

UBND : Uỷ ban nhân dân

VBQPPL : Văn bản quy phạm pháp luật

XHCN : Xã hội chủ nghĩa

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ

Trang

Bảng 3.1: Đại biểu Quốc hội theo chức vụ 103

Bảng 3.2: Cơ cấu lãnh đạo chủ chốt trong cơ quan của Quốc hội 104

Bảng 3.3: Tỷ lệ nữ đại biểu tham gia các Ủy ban Quốc hội 105

Bảng 3.4: Phụ nữ tham gia Ban Chấp hành Trung ương 106

Bảng 3.5: Tỉ lệ phụ nữ tham gia cấp ủy Đảng 106

Biểu đồ 3.1: Tỉ lệ cử tri đi bầu cử Quốc hội các khóa từ năm 1946 đến nay 99

Biểu đồ 3.2: Tỉ lệ nữ đại biểu Quốc hội các khóa từ năm 1946 đến nay 100

Biểu đồ 3.3: Tỷ lệ nữ đại biểu Hội đồng nhân dân ba cấp (giai đoạn

1989-2016) 101

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Ở Việt Nam, quan tâm đến công tác nữ là quan điểm nhất quán của Đảng và

Nhà nước ta trong suốt quá trình cách mạng. Trong Di chúc, Chủ tịch Hồ Chí Minh

vĩ đại đã viết:

Trong sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước, phụ nữ đảm đang ta đã góp phần

xứng đáng trong chiến đấu và trong sản xuất. Đảng và Chính phủ cần

phải có kế hoạch thiết thực để bồi dưỡng, cất nhắc và giúp đỡ để ngày

thêm nhiều phụ nữ phụ trách mọi công việc kể cả công việc lãnh đạo. Bản

thân phụ nữ thì phải cố gắng vươn lên. Đó là một cuộc cách mạng đưa

đến quyền bình đẳng thật sự cho phụ nữ [89, tr.30].

Đặc biệt, trong thời kỳ đổi mới, chủ trương của Ðảng về bình đẳng giới và

trao quyền cho phụ nữ được thể hiện xuyên suốt trong các Nghị quyết Ðại hội

Ðảng, các nghị quyết và chỉ thị của Trung ương Ðảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về

công tác quần chúng, công tác vận động phụ nữ, công tác cán bộ nữ. Từ chủ trương

của Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách, pháp luật cụ thể nhằm tạo điều

kiện để phụ nữ phát triển và thúc đẩy bình đẳng giới, trong đó quan trọng nhất là

bảo đảm và tạo điều kiện để phụ nữ Việt Nam thực hiện quyền chính trị.

Quyền bình đẳng nam nữ đã được xác định ngay từ Hiến pháp đầu tiên năm

1946 của nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Vấn đề này tiếp tục được kế thừa

trong các bản Hiến pháp 1959, 1980, 1992, 2013 và cụ thể hóa trong các văn bản

luật và dưới luật. Hàng loạt các văn bản pháp luật của Nhà nước đã được ban hành

nhằm nâng cao vị thế của phụ nữ trong xã hội và thực hiện bình đẳng giới như Bộ

luật Dân sự, Bộ luật Lao động, Luật Hôn nhân và Gia đình, Pháp lệnh Dân số, Luật

Bình đẳng giới, Luật Phòng, chống bạo lực gia đình... Có thể thấy hệ thống luật

pháp, chính sách về phụ nữ ngày càng được hoàn thiện, đặc biệt, với việc ban hành

Hiến pháp 2013, quyền con người trong đó có quyền của phụ nữ được khẳng định là

động lực quan trọng để phát triển xã hội. Cùng với việc ban hành pháp luật, Việt

Nam đã phê chuẩn và gia nhập Tuyên ngôn toàn thế giới về nhân quyền năm 1948

và hầu hết các điều ước quốc tế cơ bản về quyền con người, trong đó có các công

ước liên quan đến các quyền của phụ nữ như: Công ước quốc tế về các quyền dân

sự và chính trị (1966), Công ước về quyền kinh tế, xã hội và văn hóa 1966, Công

ước về xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử chống lại phụ nữ (1979, CEDAW);

Công ước quốc tế về quyền của người khuyết tật...

2

Pháp luật Việt Nam về cơ bản đã nội luật hóa các chuẩn mực quốc tế về

quyền con người trong đó có quyền chính trị của phụ nữ, phù hợp cùng với xu thế

phát triển chung của nhân loại và đặc thù của Việt Nam nên đã tạo động lực giúp

người phụ nữ vươn lên, khắc phục khó khăn, trở ngại đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt

ra, khẳng định vị thế của mình trong gia đình và ngoài xã hội. Kết quả bầu cử đại

biểu Quốc hội khoá XIV, phụ nữ chiếm 26,6% trong tổng số đại biểu. Đây là tỷ lệ

cao qua các kỳ bầu cử Quốc hội và đã đưa Việt Nam thuộc hàng nước có tỷ lệ nữ đại

biểu trong cơ quan lập pháp cao nhất châu Á cũng như trên thế giới (trên 25%). Tỷ lệ

nữ đại biểu Quốc hội nước ta cao hơn hẳn so với Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản và

nhiều nước trong khu vực. Theo Liên minh các Nghị viện, Việt Nam đứng thứ 37 trong

tổng số 188 nước trên thế giới về tỷ lệ phụ nữ trong cơ quan lập pháp (số liệu tính đến

ngày 31/1/2011 trên cơ sở báo cáo của cơ quan lập pháp các nước) [31].

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được trong việc đảm bảo cho phụ nữ

được thực hiện các quyền do pháp luật quy định, cần phải thừa nhận rằng công tác THPL

về các quyền của phụ nữ trong đó có quyền chính trị vẫn còn nhiều hạn chế. Mặc dù, Việt

Nam xếp thứ hạng cao trên thế giới về tỷ lệ nữ đại biểu Quốc hội nhưng vẫn còn khoảng

cách khá lớn giữa tỷ lệ nam và nữ (73,4% và 26,6%); đặc biệt là tỷ lệ phụ nữ nắm giữ các

vị trí lãnh đạo chủ chốt (cấp trưởng). Vẫn còn những rào cản từ phía gia đình, xã hội đối

với phụ nữ khi tham gia công tác xã hội, chính trị. Tỉ lệ phụ nữ tham chính vẫn còn chưa

đạt được yêu cầu đề ra; sự phân biệt đối xử về cơ hội thăng tiến trong nghề nghiệp của phụ

nữ dẫn đến hẫng hụt đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý nữ vẫn là thách thức lớn; pháp luật

về quyền chính trị và THPL về quyền chính trị của phụ nữ ở nước ta còn chưa được nhận

thức đầy đủ như là một công cụ để quản lý xã hội, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng cho

phụ nữ. Tình trạng vi phạm pháp luật đối với phụ nữ, nhất là vi phạm quy định pháp luật

về quyền chính trị của phụ nữ vẫn còn diễn ra ở một số nơi là cản trở quá trình phát huy

dân chủ, tăng cường pháp chế, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa (XHCN),

đi ngược lại bản chất tốt đẹp của xã hội chúng ta đang xây dựng.

Những tồn tại, hạn chế nêu trên là do các nguyên nhân như: Hệ thống pháp

luật về quyền chính trị của phụ nữ còn thiếu đồng bộ và tính khả thi chưa cao; nhận

thức về chính sách pháp luật về quyền chính trị của phụ nữ của các chủ thể còn

chưa đầy đủ; năng lực THPL của các chủ thể còn hạn chế; công tác chỉ đạo, kiểm

tra, giám sát việc THPL còn chậm, thiếu kiên quyết trong xử lý dẫn đến việc thực

hiện không đúng, đủ.

3

Vấn đề đặt ra là tại sao Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia

có hệ thống pháp luật tốt nhìn từ góc độ bình đẳng giới, nhưng tỉ lệ phụ nữ tham

chính có chiều hướng giảm, sự hẫng hụt về nguồn cán bộ nữ tham gia cấp ủy nhiệm

kỳ 2015-2020, kể cả nhiệm kỳ 2020-2025 đang là thực tế ở tất cả các cấp; tiếng nói

của phụ nữ trong các lĩnh vực quan trọng của đất nước chưa được chú trọng... Điều

này đặt ra yêu cầu phải nghiên cứu để tìm ra những kết quả, hạn chế và nguyên

nhân kết quả, hạn chế trong THPL để kiến nghị giải pháp đảm bảo THPL về quyền

chính trị của phụ nữ ở Việt Nam hiện nay là cần thiết.

Vì vậy, nghiên cứu sinh chọn đề tài: "Thực hiện pháp luật về quyền chính

trị đối với phụ nữ ở Việt Nam hiện nay" để nghiên cứu trong phạm vi luận án tiến

sĩ luật học, chuyên ngành Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

2.1. Mục đích nghiên cứu

Từ việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn việc THPL về quyền chính trị đối với

phụ nữ ở Việt Nam hiện nay, luận án luận giải, xác định các quan điểm và giải pháp

đảm bảo THPL về quyền chính trị đối với phụ nữ ở Việt Nam hiện nay.

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để thực hiện được mục đích nêu trên, luận án thực hiện các nhiệm vụ sau:

Một là, phân tích, làm rõ khái niệm quyền chính trị, pháp luật về quyền chính

trị của phụ nữ; Chủ thể, nội dung, hình thức, vai trò, các yếu tố bảo đảm THPL về

quyền chính trị đối với phụ nữ; rút ra những gợi mở đối với Việt Nam từ nghiên cứu

kinh nghiệm THPL về quyền chính trị đối với phụ nữ một số nước thế giới.

Hai là, phân tích chỉ ra những kết quả, hạn chế, nguyên nhân của kết quả, hạn

chế của pháp luật và THPL về quyền chính trị đối với phụ nữ ở Việt Nam hiện nay.

Ba là, luận giải, xác định các quan điểm và đề xuất các giải pháp bảo đảm

thực THPL về quyền chính trị đối với phụ nữ ở Việt Nam hiện nay.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Dưới góc độ lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật, luận án nghiên cứu các

vấn đề lý luận và thực tiễn về pháp luật và THPL về quyền chính trị đối với phụ nữ.

Từ đó, luận án luận chứng những cơ sở khoa học và đề xuất các quan điểm,

giải pháp đảm bảo THPL về quyền chính trị đối với phụ nữ ở Việt Nam hiện nay.

4

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Phạm vi nội dung: Nghiên cứu việc THPL về quyền chính trị đối với phụ

nữ ở Việt Nam.

- Phạm vi không gian: Nghiên cứu trên lãnh thổ Việt Nam.

- Phạm vi thời gian: Nghiên cứu pháp luật và THPL về quyền chính trị đối

với phụ nữ từ năm 1945 đến nay.

4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu

4.1. Cơ sở lý luận

Luận án được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và

duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp

luật, về quyền con người, quyền công dân; chủ trương, quan điểm, chính sách của Đảng và

Nhà nước ta về bình đẳng giới và quyền chính trị của phụ nữ, về giải quyết các vấn đề xã

hội, xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp

luật, phát huy nhân tố con người; bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong đó có

quyền chính trị của phụ nữ trong xu thế hội nhập và phát triển hiện nay; lý luận về thực hiện

pháp luật nói chung và lý luận về thực hiện pháp luật về quyền con người, quyền của phụ nữ

nói riêng.

4.2. Phương pháp nghiên cứu

Trong Chương 1, tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu tư liệu thứ cấp, phân

tích và tổng hợp được sử dụng để thu thập thông tin từ các nguồn có sẵn liên quan đến

đề tài nghiên cứu THPL về quyền chính trị đối với phụ nữ ở nước ta hiện nay.

Trong Chương 2, tác giả chủ yếu sử dụng phương pháp phân tích, đánh giá để

xây dựng các khái niệm; phương pháp phân tích, tổng hợp dùng để nghiên cứu chủ thể,

nội dung, hình thức và các yếu tố bảo đảm THPL về quyền chính trị đối với phụ nữ ở

nước ta hiện nay; phương pháp luật học so sánh được sử dụng để tham chiếu giữa các

chuẩn mực quốc tế và kinh nghiệm về THPL về quyền chính trị của đối với phụ nữ ở

một số nước trên thế giới và những giá trị có thể tham khảo đối với Việt Nam.

Trong Chương 3, tác giả sử dụng phương pháp thống kê, nhằm đánh giá việc

THPL về quyền chính trị đối với phụ nữ ở nước ta hiện nay, đồng thời đánh giá,

phân tích những kết quả, hạn chế, nguyên nhân của những kết quả, hạn chế, từ đó

tác giả làm sáng tỏ nội dung của Luận án.

Trong Chương 4, tác giả chủ yếu sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp

để đưa ra các quan điểm, giải pháp có căn cứ khoa học góp phần bảo đảm THPL về

quyền chính trị đối với phụ nữ ở nước ta hiện nay.

5

5. Những điểm mới của luận án

5.1. Về phương diện lý luận

Luận án là công trình nghiên cứu đầu tiên một cách toàn diện về THPL về

quyền chính trị đối với phụ nữ ở Việt Nam hiện nay nên có những đóng góp mới về

mặt lý luận sau:

- Luận án đã xây dựng được khái niệm, làm rõ chủ thể, nội dung, hình thức,

vai trò và các yếu tố đảm bảo THPL về quyền chính trị đối với phụ nữ.

- Từ nghiên cứu các chuẩn mực quốc tế về quyền chính trị của phụ nữ, kinh

nghiệm THPL về quyền chính trị đối với phụ nữ của một số nước trên thế giới, rút

ra những gợi mở đối với Việt Nam.

5.1. Về phương diện thực tiễn

- Luận án là công trình đầu tiên đánh giá rõ thực trạng pháp luật và THPL về

quyền chính trị của phụ nữ, phân tích chỉ ra những ưu điểm, hạn chế và nguyên

nhân của ưu điểm, hạn chế trong THPL về quyền chính trị đối với phụ nữ ở Việt

Nam từ năm 1945 đến nay.

- Luận án luận chứng các quan điểm, đề xuất các giải pháp bảo đảm THPL

về quyền chính trị đối với phụ nữ ở Việt Nam hiện nay.

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn

- Luận án góp phần làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn về THPL

về quyền chính trị đối với phụ nữ ở Việt Nam, luận án là tài liệu tham khảo trong

quá trình sửa đổi, bổ sung, ban hành các văn bản pháp luật về quyền chính trị của

phụ nữ ở Việt Nam.

- Luận án cung cấp luận cứ khoa học và tài liệu cho các cơ quan trong hệ

thống chính trị (HTCT), các tổ chức xã hội thực hiện giáo dục nâng cao ý thức pháp

luật, tổ chức THPL về quyền chính trị đối với phụ nữ ở Việt Nam.

- Luận án được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho công tác nghiên cứu

giảng dạy, học tập về pháp luật về quyền con người nói chung, pháp luật về quyền

của phụ nữ nói riêng trong các cơ sở đạo tạo chuyên luật và không chuyên luật.

7. Kết cấu của luận án

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận

án gồm 04 chương, 09 tiết.

6

Chương 1

TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI VÀ

NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU

1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI

1.1.1. Khái lược tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài

1.1.1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước

* Một số công trình khoa học nghiên cứu về quyền chính trị, pháp luật về

quyền chính trị và thực hiện pháp luật về quyền chính trị

Thứ nhất, các công trình khoa học nghiên cứu về quyền chính trị và pháp

luật về quyền chính trị

Đề tài khoa học cấp Bộ:

"Sự phát triển quyền dân sự và chính trị trong thời kỳ đổi mới ở Việt Nam

(1986 - 2001)" của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh [61]. Đề tài chia các

nhóm vấn đề để nghiên cứu như: Vị trí, đặc điểm quyền dân sự và chính trị trong

Công ước quốc tế về quyền con người; nội dung cơ bản của quyền dân sự và chính

trị trong Công ước quốc tế về quyền con người; quá trình phát triển của quyền dân

sự và chính trị ở nước ta trong một số lĩnh vực, đối tượng cụ thể.

Sách:

- "Một số vấn đề về quyền dân sự và chính trị" của Hoàng Văn Hảo, Chu

Hồng Thanh [56] đã nêu lên một số nội dung cơ bản về quyền dân sự và chính trị:

Một số vấn đề về lịch sử và lý luận, quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin và Tư

tưởng Hồ Chí Minh về quyền dân sự chính trị, vị trí của quyền dân sự và chính trị

trong hệ thống nhân quyền. Quyền dân sự chính trị ở Việt Nam hiện nay.

- "Những vấn đề lý luận và thực tiễn của nhóm quyền dân sự và chính trị"

của Võ Khánh Vinh [157] đã trình bày những vấn đề liên quan đến quyền dân sự và

quyền chính trị, quyền con người, quyền bình đẳng trước pháp luật, quyền bí mật

đời tư... ở Việt Nam;

- "ABC về các quyền dân sự, chính trị cơ bản" của tác giả Vũ Công Giao, Lã

Khánh Tùng [51], cuốn sách chứa đựng những thông tin cơ bản về các chuẩn mực

quốc tế và pháp luật Việt Nam về các quyền tự do biểu đạt, thông tin, hội họp, hiệp

hội, biểu tình và dân chủ trực tiếp. Cuốn sách được cấu trúc theo hình thức các câu

7

hỏi - đáp nhằm giúp bạn đọc dễ tiếp cận, qua đó góp phần vào việc soạn thảo các

đạo luật đã nêu mà đang được tiến hành ở nước ta.

- "Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân trong Hiến

pháp Việt Nam" của tác giả Phạm Văn Ba, Nguyễn Thị Báo và Vũ Công Giao là

đồng chủ biên [5]. Cuốn sách đã nêu và phân tích quyền và nghĩa vụ cơ bản của

công dân trong các bản Hiến pháp đặc biệt là Hiến pháp năm 2013, trong đó, có nội

dung quy định của Hiến pháp về quyền con người, quyền của phụ nữ Việt Nam.

Luận án:

"Pháp luật bảo đảm quyền con người trong lĩnh vực xã hội ở Việt Nam:

những vấn đề lý luận và thực tiễn" của Lê Hoài Trung [130]: Nội dung Luận án đã

phân tích, đánh giá về pháp luật về bảo đảm quyền con người trong lĩnh vực xã hội

ở Việt Nam, trong đó có đề cập đến quyền của phụ nữ Việt Nam.

Tạp chí:

- "Quyền dân sự, chính trị trong xã hội ta" của tác giả Vĩnh An [1], tác giả đã

giải thích ngắn gọn về các nhóm quyền dân sự, chính trị; việc thực hiện các quyền

này trong quan điểm, hành động của Đảng và Nhà nước ta. Cuối bài viết, tác giả

khẳng định: Nhận thức một cách đúng đắn về quyền dân sự, chính trị trong bối cảnh

khó khăn, phức tạp của tình hình đất nước hiện nay; bình tĩnh, tỉnh táo trước những ý

kiến gọi là "thực tâm" hay "tâm huyết" của những người khởi xướng "Tuyên bố…"

để không rơi vào cạm bẫy của mưu đồ nhằm xóa bỏ chế độ chính trị hiện nay - thành

quả cách mạng mà nhân dân ta đã đổ biết bao mồ hôi, xương máu mới có được.

- "Quyền dân sự và chính trị trong Hiến pháp 1992 - Sự kế thừa và phát

triển" của tác giả Nguyễn Thị Báo [8], bài viết phân tích những vấn đề cốt lõi về

Hiến định các quyền dân sự và chính trị trong Hiến pháp 1992 có sự kế thừa, phát

triển trong quá trình lập hiến từ năm 1946 đến năm 1992; chỉ rõ những điểm mới,

những điểm cần bàn thêm về quyền dân sự và chính trị được ghi nhận trong quá

trình lập hiến ở Việt Nam.

Các công trình nêu trên cho cái nhìn khái quát nhưng toàn diện các nội dung

liên quan đến quyền con người nói chung và quyền chính trị nói riêng như: Đặc

điểm, nội dung, các quy định của pháp luật liên quan đến quyền con người trong đó

có quyền chính trị của phụ nữ trong các lĩnh vực cụ thể của xã hội.

8

Thứ hai, các công trình khoa học nghiên cứu về THPL và THPL về quyền

chính trị gồm có:

Đề tài khoa học cấp Bộ:

- "Điều tra việc thực hiện pháp luật" của Viện Khoa học xã hội [150] nhằm đạt

được những mục tiêu trước mắt và lâu dài. Trước mắt, đề tài làm rõ mức độ vi phạm

pháp luật, tình hình THPL ở các địa phương, các ngành, phát hiện ra những vi phạm

pháp luật ở các cấp độ khác nhau, tìm ra những kẽ hở, sự chồng chéo trong pháp luật

dẫn tới việc vi phạm pháp luật. Mục tiêu lâu dài của đề tài là trên cơ sở những thông tin

thu thập được, qua phân tích, xử lý thông tin sẽ đưa ra những kiến nghị có cơ sở khoa

học về xây dựng và áp dụng pháp luật về phòng ngừa các vi phạm pháp luật kiến nghị

về hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao hiệu quả pháp luật để thực hiện nguyên tắc

Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật để Nhà nước thật sự là Nhà nước của dân, do

dân, vì dân, xây dựng đất nước giàu mạnh, công bằng, văn minh.

Nhìn chung, THPL được nghiên cứu dựa trên nền tảng lý luận Mác - Lê nin

về Nhà nước và pháp luật; kế thừa, phát triển thành tựu của lý luận về Nhà nước và

pháp luật; lý luận về THPL từ khoa học pháp lý Liên Xô và các nước XHCN Đông

Âu trước đây.

- Trong 02 công trình khoa học: "Những vấn đề lý luận cơ bản về pháp luật"

của Đào Trí Úc [141]; "Nhà nước và pháp luật của chúng ta trong sự nghiệp đổi

mới" của Đào Trí Úc [142] đã nêu rõ lý luận về THPL và đặt nó trong quan hệ với

các yếu tố cấu thành của điều chỉnh pháp luật; với xây dựng, bảo vệ pháp luật và

thực thi quyền lực nhà nước nhằm đáp ứng yêu cầu của Đổi mới. Trong bối cảnh

đó, đòi hỏi phải có cách tiếp cận mới cả về nhận thức lý luận và hoàn thiện hệ thống

pháp luật, cơ chế tổ chức THPL. THPL được nghiên cứu dưới góc độ áp dụng pháp

luật để hiện thực hóa pháp luật trong thực tế, trong cơ chế điều chỉnh pháp luật đối

với các quan hệ xã hội - quá trình pháp luật phát huy hiệu quả điều chỉnh trong thực

tiễn. Ngoài ra, cũng trong một nghiên cứu khác, đó là: "Cơ chế giám sát của nhân

dân đối với hoạt động của bộ máy Đảng và Nhà nước một số vấn đề lý luận và thực

tiễn" của Đào Trí Úc [144] lại nghiên cứu về cơ chế giám sát và kiểm tra nói chung

và trong THPL nói riêng.

Sách:

- Trong cuốn sách: "Thực hiện và áp dụng pháp luật ở Việt Nam" của

Nguyễn Minh Đoan [45] đã làm rõ khái niệm, mục đích, ý nghĩa, hình thức, quy

9

trình, các bảo đảm và tiêu chí đánh giá hiệu quả THPL ở Việt Nam, thực trạng và đề

xuất các giải pháp; làm rõ về áp dụng pháp luật (khái niệm, đặc điểm, các trường

hợp, nguyên tắc, quá trình và quyết định áp dụng); áp dụng pháp luật tương tự, giải

thích pháp luật…

Luận án:

Luận án: "Xây dựng và hoàn thiện đảm bảo pháp lý thực hiện quyền con

người trong điều kiện đổi mới ở nước ta hiện nay" của Nguyễn Văn Mạnh [87];

"Những bảo đảm pháp lý cho việc thực hiện quyền cơ bản của công dân trong lĩnh

vực tự do cá nhân" của Trần Thanh Hương [74]; "Hoàn thiện pháp luật về quyền

của người khuyết tật ở Việt Nam hiện nay" của Nguyễn Thị Báo [9]; "Thực hiện

pháp luật đối với người nghèo trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt

Nam" của Đỗ Xuân Lân [79]; "Thực hiện pháp luật về trách nhiệm bồi thường của

nhà nước do công chức cơ quan hành chính nhà nước gây ra ở Việt Nam" của

Nguyễn Đỗ Kiên [77]; "Thực hiện pháp luật về quyền kinh tế, xã hội và văn hoá đối

với người dân tộc thiểu số ở các tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam" của Đỗ Thị

Thơm [121]; "Thực hiện pháp luật về giải quyết thủ tực hành chính của cơ quan

nhà nước cấp tỉnh ở nước ta hiện nay" của Nguyễn Văn Linh [80]; "Thực hiện pháp

luật thế chấp quyền sử dụng đất ở Việt Nam" của Lê Thúy Bình [14]...

Những luận án nêu trên đã nêu được cơ sở lý luận và thực tiễn trong công tác

hoàn thiện và thực hiện pháp luật trong một số lĩnh vực kinh tế - chính trị - xã hội

và quyền con người.

Tạp chí:

- Bài viết: "Các yếu tố tác động đến thực hiện pháp luật của công dân ở

nước ta hiện nay" của Hoàng Thị Kim Quế trong [107] đã phân tích nhận thức toàn

diện về THPL của công dân gồm hai phương diện chủ yếu: Không thực hiện hành vi

trái pháp luật và thực hiện hành vi hợp pháp. Bài viết nhấn mạnh ý nghĩa của việc

nghiên cứu, nhận diện đầy đủ những yếu tố tác động đến THPL, coi đó như là cơ sở để

xây dựng các giải pháp bảo đảm hiệu quả THPL của công dân ở nước ta hiện nay.

- Bài viết "Đảm bảo thực thi quyền con người, quyền công dân theo Hiến

pháp năm 2013" của Lưu Ngọc Tố Tâm [113] đã phản ánh những quy định mới về

quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân trong Hiến pháp và chỉ ra

những điều kiện, giải pháp đảm bảo thực thi có hiệu quả những quyền này.