Thi hành hình phạt tiền và tịch thu tài sản trong bản án hình sự

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THÀNH SANG

THI HÀNH HÌNH PHẠT TIỀN VÀ TỊCH THU TÀI SẢN

TRONG BẢN ÁN HÌNH SỰ

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2012

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THÀNH SANG

THI HÀNH HÌNH PHẠT TIỀN VÀ TỊCH THU TÀI SẢN

TRONG BẢN ÁN HÌNH SỰ

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

Chuyên ngành Hình sự - Mã số 60.38.40

Người hướng dẫn khoa học: Tiến sĩ Nguyễn Bá Ngừng

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2012

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình khoa học do bản thân tôi nghiên

cứu trên cơ sở được sự hướng dẫn của Tiến sĩ Nguyễn Bá Ngừng, luận

văn này chưa từng được công bố trên bất kỳ tạp chí nào. Trong luận văn

có sử dụng các tài liệu, số liệu thống kê hoàn toàn đảm bảo là sự thật.

Tác giải luận văn

Nguyễn Thành Sang

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU...........................................................................Trang 1

PHẦN NỘI DUNG .......................................................................Trang 5

Chương 1. Lý luận chung về thi hành hình phạt tiền và tịch

thu tài sản trong bản án hình sự ............................................................Trang 5

1.1 Khái niệm, mục đích ý nghĩa của thi hành hình phạt tiền

và tịch thu tài sản ..................................................................................Trang 5

1.2 Những quy định của luật pháp về thi hành hình phạt tiền

và tịch thu tài sản từ 1945 đến nay ....................................................Trang 14

1.3 Những yếu tố chi phối thi hành hình phạt tiền và tịch thu

tài sản ..................................................................................................Trang 22

Chương 2. Thực trạng thi hành hình phạt tiền và tịch thu tài

sản trong bản án hình sự và giải pháp tăng cường hiệu quả công tác

thi hành án phạt tiền và tịch thu tài sản ..............................................Trang 34

2.1. Quy trình thực hiện thi hành án phạt tiền và tịch thu tài sản

trong thực tế ........................................................................................Trang 34

2.2. Khái quát tình hình về cơ quan thi hành án dân sự .............Trang 48

2.3.Tình hình thực hiện thi hành hình phạt tiền và tịch thu tài

sản trong bản án hình sự từ năm 2007 đến nay .................................Trang 51

2.4. Giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành hình phạt tiền và tịch

thu tài sản trong bản án hình sự .........................................................Trang 73

KẾT LUẬN ...................................................................................Trang 88

DANH MỤC PHỤC LỤC

PHỤ LỤC 1: Kết quả Thi hành về việc 6 tháng đầu năm 2012

PHỤ LỤC 2: Kết quả Thi hành về giá trị 6 tháng đầu năm 2012

PHỤ LỤC 3: Số liệu thống kê án những bản án tuyên phạt tiền và tịch thu

tài sản có quyết định thi hành án đến trước ngày 01/7/2009 trên địa bàn tỉnh Tây

Ninh hiện nay (2012) vẫn không có điều kiện thi hành dẫn đến thi hành án còn tồn

đọng.

PHỤ LỤC 4: Biểu thống kê phân tích lý do các trường hợp không thể thi

hành án các khoản là phạt tiền và tịch thu sung công quỹ nhà nước tính đến thời

điểm trước ngày 01/7/2009 ( ngày Luật Thi hành án dân sự có hiệu lực thi hành).

PHỤ LỤC 5: Thống kê kho vật chứng.

PHỤ LỤC 6: Tình hình thi hành án trong các vụ án hình sự trên địa bàn tỉnh

Tây Ninh (Từ 2004 đến tháng 6/2012).

PHỤ LỤC 7: Kết quả Thi hành án dân sự trên địa bàn tỉnh Tây Ninh ( Từ

01/10/2011 đến 31/7/2012).

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Thi hành bản án của Tòa án nói chung và thi hành hình phạt tiền và tịch

thu tài sản trong bản án hình sự nói riêng có ý nghĩa hết sức quan trọng trong

hoạt động áp dụng pháp luật-một hoạt động cụ thể trong thực hiện pháp luật,

đây là khâu cuối cùng của hoạt động áp dụng pháp luật. Nếu không thực hiện

hiệu quả, nghiêm túc bản án đã được Tòa án phán quyết, thì tất cả các hoạt

động tố tụng trước đó trở nên vô hiệu trên thực tế, làm giảm sút lòng tin của

quần chúng nhân dân đối với Tòa án, đối với chính quyền, là một tác nhân gây

mất sự phát triển ổn định trật tự xã hội, mục tiêu của Bộ Chính trị xác định

trong Nghị quyết số 49/NQ-TW, ngày 02 tháng 6 năm 2005 về cải cách tư

pháp đến năm 2020 khó có thể thực hiện trọn vẹn.

Trong điều kiện hiện nay, khi mà Đảng, Nhà nước thực hiện cơ chế kinh

tế mới- cơ chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, một điều không

thể tránh khỏi là mâu thuẩn gay gắt, ganh đua quyết liệt trên thương trường sẽ

dẫn đến không ít người lấy mục đích lợi nhuận, tiền bạc làm mục đích cao

nhất, duy nhất trong cuộc đời mà bất chấp đạo lý, pháp lý. Họ sẵn sàng phạm

tội để có tiền bạc, sẵn sàng đánh đổi hàng chục năm tù để trốn tránh thực hiện

hình phạt tiền và tịch thu tài sản trên thực tế. Chính vì vậy, việc tổ chức thực

thi hình phạt tiền, tịch thu tài sản trong bản án hình sực có ý nghĩa hết sức

quan trọng trong phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm, là vấn đề nhạy cảm, góp

phần giữ vững ổn định chính trị - xã hội, tăng cường hiệu lực, hiệu quả của bộ

máy Nhà nước. Chính vì vậy, trong những năm gần đây công tác thi hành án

dân sự nói chung và công tác thi hành hình phạt tiền và tịch thu tài sản trong

bản án hình sự nói riêng ngày càng được Đảng, Nhà nước chú trọng, quan

tâm. Từ việc xây dựng Luật Thi hành án dân sự đến việc tăng cường phát triển

đội ngũ cán bộ thi hành án về số lượng cũng như về chất lượng nhằm nâng cao

2

hiệu quả trong công tác tổ chức thi hành các bản án, quyết định của Tòa án đã

có hiệu lực pháp luật.

Tuy nhiên, thực tiễn thi hành hình phạt tiền và tịch thu tài sản trong bản

án hình sự còn tồn tại những bất cập cần được tiếp tục nghiên cứu để khắc

phục. từ đó đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác

thi hành án dân sự nói chung và công tác thi hành hình phạt tiền và tịch thu tài

sản trong bản án hình sự nói riêng. Bởi vậy, tác giả mạnh dạn lựa chọn “Thi

hành hình phạt tiền và tịch thu tài sản trong bản án hình sự” làm đề tài cho

luận văn thạc sỹ của mình.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Vấn đề có liên quan về thi hành án dân sự đã có nhiều bài viết được đăng

trên các tạp chí như Dân chủ và pháp luật, nhưng thi hành hình phạt tiền và

tịch thu tài sản trong bản án hình sự chưa được bàn luận nhiều. Một số bài viết

được đăng tải trên tạp chí như:

- Trần Quốc Toản, “Về hình phạt tiền trong luật một số nước”, Tạp chí

nhà nướ và pháp luật số 07/2002,

- TS. Trương Quang Vinh, “Hình phạt tiền trong Bộ luật hình sự năm

1999”, Tạp chí Luật học số 4/2002,

- Nguyễn Hoàng Lâm, “Một số vấn đề lý luận về hình phạt tiền”, Tạp chí

Toà án số 16/2009,

- Lê Thị Kim Dung, “Vướng mắc xử lý tài sản tịch thu sung công quỹ

nhà nước trong thi hành án dân sự”,

http://moj.gov.vn/thihanhan/list/nghiencuutraodoi ,

- Tạp chí nghề luật, “Toà án hay cơ quan thi hành án có thẩm quyền ra

quyết định thi hành quyết định phạt tiền trong bản án hình sự”, Học viện Tư

pháp 1/2007,

- Công trình nghiên cứu có liên quan: luận văn thạc sĩ Phan Thành Bút -

“Giải quyết vấn đề dân sự trong tố tụng hình sự”.

3

3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở chỉ ra những hạn chế, bất cập trong thi hành hình phạt tiền và

tịch thu tài sản trong bản án hình sự, từ đó đề xuất giải pháp nhằm nâng cao

hiệu quả thi hành hình phạt tiền và tịch thu tài sản trong bản án hình sự.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu nêu trên, đề tài có các nhiệm vụ nghiên

cứu cụ thể sau:

- Nghiên cứu lý luận pháp lý và các quy định của pháp luật liên quan đến

thi hành án nói chung và thi hành hình phạt tiền và tịch thu tài sản trong bản

án hình sự nói riêng.

- Tình hình thực hiện thi hành hình phạt tiền và tịch thu tài sản trong bản

án hình sự, đề xuất giải pháp phù hợp với thực tiễn, tạo điều kiện thuận lợi

nâng cao hiệu quả hành hình phạt tiền và tịch thu tài sản trong bản án hình sự.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1 Đối tượng nghiên cứu

Thực tế thi hành hình phạt tiền và tịch thu tài sản trong bản án hình sự.

4.2 Phạm vi nghiên cứu

- Nghiên cứu những quy định của pháp luật Việt Nam có liên quan đến

thi hành phạt tiền, tịch thu tài sản trong bản án hình sự.

- Tình hình thi hành hình phạt tiền và thi hành biện pháp tịch thu tài sản

trong bản án hình sự sơ thẩm do Toà án nhân dân xét xử từ năm 2007 đến

tháng 9/2011, trong đó trọng tâm là địa bàn tỉnh Tây Ninh.

5. Phương pháp nghiên cứu

Trên cơ sở phương pháp luận khoa học biện chứng, chủ nghĩa duy vật

lịch sử của chủ nghĩa Mác- Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh; các quan điểm

của Đảng, Nhà nước về Nhà nước và pháp luật tác giả áp dụng phương pháp

nghiên cứu cụ thể sau:

- Phương pháp phân tích, tổng hợp;

4

- Phương pháp thống kê;

- Phương pháp so sánh, tổng kết kinh nghiệm thực tiễn …

6. Ý nghĩa khoa học và giá trị ứng dụng của đề tài

Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần làm rõ thêm lý luận về thi hành

án phạt tiền và tịch thu tài sản trong bản án hình sự, có thể sử dụng kết quả

nghiên cứu để tham khảo trong quá trình bổ sung, hoàn chỉnh pháp luật về thi

hành án phạt tiền và tịch thu tài sản trong bản án hình sự.

7. Bố cục của đề tài

Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn bao gồm 02

chương, cụ thể như sau:

Chương 1. Lý luận chung về thi hành hình phạt tiền và tịch thu tài

sản trong bản án hình sự

1.1 Khái niệm, mục đích ý nghĩa của thi hành hình phạt tiền và tịch thu

tài sản

1.2 Những quy định của luật pháp về thi hành hình phạt tiền và tịch thu

tài sản từ 1945 đến nay

1.3 Những yếu tố chi phối thi hành hình phạt tiền và tịch thu tài sản

Chương 2. Thực trạng thi hành hình phạt tiền và tịch thu tài sản

trong bản án hình sự và giải pháp tăng cường hiệu quả công tác thi hành

án phạt tiền và tịch thu tài sản

2.1. Quy trình thực hiện thi hành án phạt tiền và tịch thu tài sản trong thực

tế

2.2. Khái quát tình hình về cơ quan thi hành án dân sự

2.3.Tình hình thực hiện thi hành hình phạt tiền và tịch thu tài sản trong

bản án hình sự từ năm 2007 đến nay

2.4. Giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành hình phạt tiền và tịch thu tài sản

trong bản án hình sự

5

PHẦN NỘI DUNG

CHƯƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ THI HÀNH HÌNH PHẠT

TIỀN VÀ TỊCH THU TÀI SẢN TRONG BẢN ÁN HÌNH SỰ

1.1. Khái niệm, mục đích ý nghĩa của thi hành hình phạt tiền và tịch thu

tài sản

Thi hành án phạt tiền và tịch thu tài sản là một dạng cụ thể của thi hành

bản án hình sự. Thi hành án là giai đoạn kết thúc trình tự tố tụng, là khâu cuối

cùng kết thúc một vụ án được xét xử nhằm làm cho phán quyết của tòa án nhất

định có hiệu lực pháp luật. Vì vậy bản án sau khi đã có hiệu lực pháp luật thì

phải được thi hành nghiêm chỉnh. [29]

Quan điểm khác về khái niệm thi hành án: Thi hành án là giai đoạn tiếp

theo của quá trình xét xử nhằm thi hành bản án, quyết định của Toà án. Công

tác tổ chức thi hành án bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Toà án

trên thực tế và góp phần củng cố kết quả công tác xét xử trước đó. Khi bản án,

quyết định được đưa ra thi hành là đảm bảo hiệu lực pháp luật, hiệu lực quản

lý của Nhà nước, góp phần giữ vững trật tự, kỷ cương xã hội, nâng cao uy tín

của Nhà nước trước nhân dân.

Theo quan điểm của giáo sư, tiến sĩ khoa học Lê Cảm thừa nhận các giai

đoạn trong tố tụng hình sự như : giai đoạn khởi tố hình sự, điều tra, truy tố, xét

xử. Riêng đối với thi hành án thì theo ông: thi hành bản án (quyết định) của

Tòa án, mặc dù trong giai đoạn hiện nay nhà làm luật Việt Nam vẫn coi là một

giai đoạn tố tụng hình sự và chính thức ghi nhận nó trong Bộ luật Tố tụng hình

sự năm 2003, nhưng theo quan điểm ông đó không thể và không phải là một

giai đoạn tố tụng hình sự, mà là một chuyên ngành luật độc lập (Luật thi hành

án hình sự) với các quan hệ pháp luật, đối tượng điều chỉnh khác với Luật tố

tụng hình sự”.[32]

Theo quan điểm của chúng tôi đồng tình với các quan điểm coi thi hành

án là giai đoạn tố tụng. Vì nó có thời điểm bắt đầu và thời điểm kết thúc và

các hoạt động trong giai đoạn này mang bản chất tư pháp hình sự, đồng thời