Thế giới nghệ thuật trong tập truyện ngắn "thành phố đi vắng" của nguyễn thị thu huệ

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA NGỮ VĂN

----------------

VĂN THỊ THÊM

THẾ GIỚI NGHỆ THUẬT TRONG TẬP

TRUYỆN NGẮN THÀNH PHỐ ĐI VẮNG

CỦA NGUYỄN THỊ THU HUỆ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

NGÀNH SƯ PHẠM NGỮ VĂN

Đà Nẵng, tháng 05/2014

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA NGỮ VĂN

----------------

THẾ GIỚI NGHỆ THUẬT TRONG TẬP

TRUYỆN NGẮN THÀNH PHỐ ĐI VẮNG

CỦA NGUYỄN THỊ THU HUỆ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

NGÀNH SƯ PHẠM NGỮ VĂN

Người hướng dẫn khoa học:

ThS. Phạm Thị Thu Hương

Người thực hiện

VĂN THỊ THÊM

Đà Nẵng, tháng 05/2014

LỜI CAM ĐOAN

Tôi, Văn Thị Thêm xin cam đoan:

1. Những nội dung trong luận văn này là do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn

của ThS. Phạm Thị Thu Hương.

2. Mọi tham khảo dùng trong luận văn này đều được trích dẫn rõ ràng tên tác

giả, tên công trình, thời gian, địa điểm công bố.

3. Nếu có bất kì sự sao chép không hợp lệ, vi phạm quy chế đào tạo hay sự

gian trá, tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm.

Đà Nẵng, ngày 30 tháng 5 năm 2014

Người thực hiện

Văn Thị Thêm

LỜI CẢM ƠN

Trước hết, em xin trân trọng bày tỏ lòng cảm ơn chân thành nhất đến cô

Phạm Thị Thu Hương, người đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ em về kiến

thức và phương pháp nghiên cứu để em có thể hoàn thành khóa luận tốt

nghiệp này.

Em cũng xin trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo trong Khoa Ngữ văn

trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng đã hướng dẫn, giảng dạy, cung cấp một

khối lượng kiến thức phong phú và phương pháp nghiên cứu hiệu quả trong

suốt thời gian em học tập tại trường để em có thể tự tin vững bước trên con

đường tương lai.

Nhân dịp này, em cũng xin gửi lời cảm ơn đến Thư viện trường Đại

học Sư phạm Đà Nẵng, Trung tâm học liệu Đại học Đà Nẵng đã tạo điều kiện

thuận lợi cho em được tìm kiếm và mượn tài liệu phục vụ cho quá trình

nghiên cứu và thực hiện đề tài của mình.

Được sự giúp đỡ của thầy cô và bạn bè, cùng với những nỗ lực của bản

thân, em đã hoàn thành khóa luận tốt nghiệp với đề tài “Thế giới nghệ thuật

trong tập truyện ngắn Thành phố đi vắng của Nguyễn Thị Thu Huệ”. Mặc dù

đã rất cố gắng song do khả năng nghiên cứu có hạn, nên khóa luận không

tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Em rất mong nhận được sự góp ý của các

thầy cô để khóa luận có thể hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn!

Đà Nẵng, ngày 30 tháng 5 năm 2014

Sinh viên

Văn Thị Thêm

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài........................................................................................... 1

2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ............................................................................ 2

3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu .................................................................... 7

4. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 7

5. Bố cục của khóa luận .................................................................................... 8

CHƯƠNG 1. THẾ GIỚI NHÂN VẬT TRONG TẬP TRUYỆN NGẮN

THÀNH PHỐ ĐI VẮNG.................................................................................. 9

1.1. Kiểu nhân vật phổ biến của đời sống đô thị hiện đại............................ 9

1.1.1. Nhân vật thờ ơ, xa lạ với không gian sống của mình ........................... 10

1.1.2. Nhân vật thực dụng, vô cảm ................................................................. 13

1.1.3. Nhân vật cô đơn, bất an......................................................................... 16

1.2. Kiểu nhân vật bi kịch............................................................................. 19

1.2.1. Nhân vật tự hủy hoại bản thân vì những điều vụn vặt, tầm thường ..... 19

1.2.2. Nhân vật với nỗi đau nhân tính “đi vắng” ............................................ 22

1.2.3. Nhân vật và những khát vọng đổ vỡ ..................................................... 25

CHƯƠNG 2. KHÔNG GIAN - THỜI GIAN NGHỆ THUẬT TRONG

TẬP TRUYỆN NGẮN THÀNH PHỐ ĐI VẮNG........................................ 29

2.1. Không gian nghệ thuật .......................................................................... 29

2.1.1. Không gian đô thị hỗn độn.................................................................... 30

2.1.2. Không gian cá nhân nhỏ hẹp................................................................. 32

2.1.3. Không gian tâm tưởng biến ảo.............................................................. 33

2.2. Thời gian nghệ thuật.............................................................................. 36

2.2.1. Thời gian xã hội biến đổi luân hồi ........................................................ 37

2.2.2. Thời gian hoài niệm quá khứ ................................................................ 39

2.2.3. Thời gian tâm lí ngưng đọng................................................................. 41

CHƯƠNG 3. CÁCH TỔ CHỨC TRẦN THUẬT TRONG TẬP TRUYỆN

NGẮN THÀNH PHỐ ĐI VẮNG................................................................... 44

3.1. Điểm nhìn trần thuật ............................................................................. 44

3.1.1. Tường thuật đời sống từ điểm nhìn bên ngoài...................................... 45

3.1.2. Khám phá nội giới từ điểm nhìn bên trong........................................... 47

3.2. Kết cấu..................................................................................................... 50

3.2.1. Kết cấu tuyến tính – truyện ngắn như những lát cắt của cuộc sống ..... 50

3.2.2. Kết cấu phân mảnh – sự hỗn loạn của cõi người.................................. 52

3.3. Ngôn ngữ trần thuật............................................................................... 56

3.3.1. Ngôn ngữ người kể chuyện - giàu hình ảnh và cảm xúc ...................... 56

3.3.2. Ngôn ngữ nhân vật - đối thoại và độc thoại nội tâm............................. 59

3.4. Giọng điệu trần thuật............................................................................. 62

3.4.1. Giọng vô sắc, lạnh lùng......................................................................... 63

3.4.2. Giọng giãi bày, triết lí ........................................................................... 64

KẾT LUẬN.................................................................................................... 67

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 69

PHỤ LỤC

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Văn học là tiếng nói của tình cảm, là hình thức nhuần nhụy của tư

tưởng. Ở mỗi giai đoạn lịch sử, văn học lại mang nét đặc trưng riêng của từng

thời đại, thể hiện rõ ý thức thời đại và phong cách thời đại thông qua việc ưu

tiên chọn lựa đề tài, cảm hứng, thể loại, trần thuật, miêu tả... có nhiều khác

biệt so với các thời đại trước. Chẳng hạn như trong giai đoạn văn học Việt

Nam từ sau 1986, truyện ngắn là thể loại phát triển một cách toàn diện và sâu

sắc nhất, có lẽ bởi khả năng đề cập đến hầu hết các phương diện của đời sống

con người và xã hội trong thời kỳ đổi mới. Sự khác biệt của truyện ngắn Việt

Nam sau 1986 so với truyện ngắn trước đó không chỉ ở đề tài, chủ đề, quan

niệm nghệ thuật mà còn ở cách viết đầy sáng tạo và mới mẻ. Có thể nói,

truyện ngắn đã khẳng định được vị thế của mình trong giai đoạn văn học này.

Khi nhắc đến truyện ngắn Việt Nam sau 1986, chúng ta không thể bỏ

qua tên tuổi của cây bút nữ đầy tài năng - Nguyễn Thị Thu Huệ. Bằng sự nhạy

cảm nữ giới trong cách nhìn nhận cuộc sống, cùng một cá tính sáng tạo riêng,

Nguyễn Thị Thu Huệ đã khẳng định được tài năng của mình trong lĩnh vực

truyện ngắn hiện đại. Với các tập truyện đã xuất bản như Cát đợi, Phù thủy,

Hậu thiên đường, Nào ta cùng lãng quên, 37 truyện ngắn Nguyễn Thị Thu

Huệ...; nhà văn đã tạo nên một phong cách truyện ngắn rất đặc trưng: ngắn

gọn, súc tích mà sắc sảo, thâm thuý và tạo được một giọng điệu riêng khá ấn

tượng. Mới đây nhất, Nguyễn Thị Thu Huệ đã được vinh danh bằng giải nhất

Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam năm 2012 với tập truyện Thành phố đi

vắng. Tập truyện không chỉ phơi bày hiện thực nhức nhối của cuộc sống đô

thị với những xáo trộn, mất mát, bất an mà còn xoáy sâu vào vấn đề con

người “vô cảm” của đời sống hiện đại.

2

Một tác phẩm văn học đoạt giải thưởng, ít nhiều được dư luận chú ý và

mang lại những đánh giá trái chiều như tập truyện Thành phố đi vắng thì thiết

nghĩ, việc đi sâu tìm hiểu những đặc sắc cả về nội dung và nghệ thuật trong

tác phẩm là hết sức cần thiết. Chính vì vậy, chọn đề tài Thế giới nghệ thuật

trong tập truyện ngắn Thành phố đi vắng của Nguyễn Thị Thu Huệ, chúng

tôi trước hết muốn khẳng định đóng góp của nhà văn trong đời sống văn

chương nước ta những năm gần đây, đồng thời qua đó nắm bắt con đường vận

động phong phú, đa dạng với các thể nghiệm cách tân của truyện ngắn Việt

Nam đương đại.

2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu

Truyện ngắn Nguyễn Thị Thu Huệ là một đề tài khá hấp dẫn, lôi cuốn

được sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu. Tuy nhiên, Thành phố đi vắng –

tập truyện mới nhất của nữ nhà văn, tác phẩm mới được trao giải thưởng của

Hội Nhà văn lại vẫn chưa nhận được nhiều sự quan tâm nghiên cứu, có lẽ do

thời gian ra đời còn quá ngắn (xuất bản lần đầu tháng 12 năm 2012). Dưới

đây, chúng tôi xin điểm qua những nghiên cứu chung về tác giả Nguyễn Thị

Thu Huệ và các sáng tác của nhà văn trước tập truyện ngắn Thành phố đi

vắng.

Truyện ngắn Việt Nam sau 1986 so với trước đó đã có sự chuyển biến

vượt bậc không chỉ ở đề tài, chủ đề mà còn ở đội ngũ sáng tác. Đặc biệt, số

lượng các tác giả nữ ngày càng đông đảo với nhiều gương mặt nổi bật như Võ

Thị Hảo, Nguyễn Thị Thu Huệ, Phan Thị Vàng Anh… và gần đây nhất là Đỗ

Hoàng Diệu, Nguyễn Ngọc Tư, Vi Thùy Linh, Phan Huyền Thư... Trong đó,

Nguyễn Thị Thu Huệ luôn nhận được những lời đánh giá khá cao từ các nhà

nghiên cứu phê bình.

Trong cuốn Truyện ngắn 50 tác giả, Vũ Thụy An, Đào Anh Minh có

nhận xét: “Vài chục năm trước, số tác giả nữ viết văn xuôi ở Việt Nam có lẽ